نووسەری كورد بۆ كێ دەنووسێت؟.. سەدیق سەعید ڕواندزی

هەموو ڕەهەندە مانایەكانی نووسین، لەوەدا دەردەكەون كە چەند دەتوانرێت كاریگەریەتی لە سەر هزر و بیركردنەوەی خوێنەر دروست بكات و مەوداكانی بیركردنەوە و تێڕامانی هزری فراوانتر بكەن . لەنێوەندی ڕۆشنبیریی كوردیدا، بە هەزاران كەس دەنووسن، كتێب چاپ دەكەن، بیڕوڕاكانییان دەخەنە ڕوو، هەیانە ساڵانە پێنچ شەش كتێبی بە ناو فیكریی، شیعر، لێكۆڵینەوە، سیاسەت و ڕۆژنامەوانی و مەعریفە بڵاودەكاتەوە، بە بێ ئەوەی نووسینەكانی بۆ خوێنەران بەهایان هەبێت و جێگەی خۆیان بگرن. بێگومان ڕەنگە باس و بابەتی كتێبەكان گرنگ و پێویست بن، بەڵام لەوە گرنگتر ئەوەیە، بە چ مۆدێكی نووسین دەیگەیێنێت؟ چ پەیامێك و مەبەستێكت هەیە و ڕووت لە كام خوێنەرە؟ خوێنەرێكی سادەی كورد، كە تا ئێستاش نیتشە ناناسێت، یان خوێنەرێكی ئەڵمانی؟ ئایا پێویست دەكات، سەد جار باسی هایدگەر بكەیت لە نووسینێكدا، لە كاتێكدا تۆ ڕووت لە خوێنەری كوردە، نەك نەتەوەیەكی دیكە؟ گەر سەرنج لە زمانی نووسینی بەشێك لە نووسەرانی كورد بدەین، بە تایبەتیش لە بواری هزریی و لێكۆڵینەوەدا، دەبینین زمانێكی یەكجار وشك و برینگ بێ مانایەو خوێنەر دوای ئەوەی لە خوێندنەوەی وتارەكە دەبێتەوە، ناچارە ئەو پرسیارە لە خۆی بكات بەڕاست ئەوە چی بوو من خوێندمەوە؟ چ سوودێكم لەم وتارە بینی، كەكاتێكی زۆری خۆمم بۆ تەرخان كرد؟ بە بڕوای من، نووسەری كورد هیچ كاتێك نابێت ئەوەی بیر بچێت كە ئەو بۆ خوێنەری كورد دەنووسێت و ڕووی لە خوێنەرێكە ڕەنگە زانیارییەكی هەمە لاایەنەی لە هەموو ڕووێكەوە نەبێت. ئەمە بەو مانایە نییە نووسین سادە بكەینەوە، بەڵكو بەو مانایەی چۆن ئەوەی مەبەستمانە دەیگەیێنین؟ ئایا پێویست دەكات كاتێ لە بارەی شاعیرێكی كوردەوە دەنووسین، سەد جار ناوی نیتشە و هایدگەر و دیكارت و كانت و ئەدۆرنۆ بێنین؟ جارێكیان هاوڕێیەكی شاعیرم پێی گوتم (نووسەرێك كتێبێكی لە بارەی حەمە عومەر عوسمان نووسیبوو، كەچی هێندەی باسی نیتشەی كردبوو، هەرباسی شیعرەكانی نەكردبوو، گوتی منیش پێم گوت، تۆ كتێبت لە سەر نیتشە نووسیوە، یان حەمە عومەر عوسمان؟) بە داخەوە ئەمە بۆتە مۆدێك لە دنیای نووسینی ئێمەدا و نووسەران بڕوایان وایە، چەند باسی فەیلەسوفانی دنیا بكەن و ناوەكانیان ڕیزبكەن، ئەوەندە ڕۆشنبیرتر و داناتر دەردەكەون. لە كاتێكدا دەكرێ تۆ ئەوەی مەبەستە بیگەیێنێت، بەبێ ئەوەی ئاڵۆزییەك لە هزری خوێنەر دروست بكەیت. بەشێكی زۆر لە نووسەرانی كورد، بە تایبەتیش گەنجەكان و ئەوانەی تازە سەرەتای نووسین و دەركەوتنیانە، بۆ ئەوەی گوایا پیشانی خوێنەرانی بدەن چەند زمان دەزانن، چەند پڕ مەعریفە و ڕۆشنبیرن، دێن لە نووسینەكانیاندا ناوی هەرچی فەیلسوف و بیرمەندی دنیا هەیە ڕیزدەكەن و بیریان دەچێتەوە كە ئەوان ڕوویان لە كام خوێنەرە و بۆ كێ دەنووسن؟ بۆیەشە نووسینەكانیان نەك هەر نابێتە ئیزافەیەك بۆ دنیای ڕۆشنبیری ئێمە، بگرێ گەلێك جار بە گاڵتەو و توانجەوە دەگوترێت، نووسەری كورد نیتشە و هایدگەر دەپەرستێت. لەم ڕووەو دەمەوێ نموونەیەكی بەرجەستە و دیار بێنمەوە. لەو ڕۆژانەدا، وتارێكی (هاوار محمەد) ێكم خوێندەوە، كە بە تێگەیشتنی خۆی، قسە لە سەر ئەنفال لە شیعری مامۆستا (ڕێبوار سیوەیلی) دەكات. ئەم بەڕێزە، لە نووسینە دوور و درێژو بێزاركەرەكەی خۆیدا، ناوی هەرچی فەیلەسوفی دنیا هەیە دێنێت، تەنێ ئەوەی باسی ناكات ئەنفالە. بەڵگەشم بۆ قسەكەم ئەوەیە، كە خودی مامۆستا سیوەیلی وەڵامی نووسینەكەی داوەتەوە و پێی دەڵێت ئەوەندی خۆت نغرۆی ناوی بیرمەندەكانی جیهان كردووە، ئەركە سەرەكییەكەی نووسینت، كە ڕەنگدانەوەی ئەنفالە لە قەسیدەكەی مندا، لە بیرچووە. زۆر بە ڕوونیش پێی دەڵێت، ئەم شێوازە لە نووسین نەك هەڵەیە، بگرە جۆرێك لە سەر لێ شێواندن و تێنەگەیشتنیشە لە گوتار و مانای دەقی شیعریدا. سیوەیلی، كە یەكێكە لە دیارترین و پڕ مەعریفەترین نووسەرانی ئێمە و یەكێكیشە لە بە ئاگاترین نووسەرانی كورد، لە هزری فەیلەسوفان و بیرمەندانی دنیا، كەچی مەگەر پێویست بكات و بە دەگمەن دەنا ناویشیان ناهێنێت ! گریمان ئێمە مانان وەك خوێنەرێك، ئاستی ڕۆشنبیریی و تێگەیشتنمان لەو نووسینە كەمە، بەڵام ئەگەر وایە، بۆچی سیوەیلی ئەم جۆرە بە ناو نووسین و توێژینەوانە ڕەت دەكاتەوە؟ بەشێك لە نووسەرانی كورد، دەیانەوێت مەعریفەی خۆیان لە نووسیندا نماییش بكەن، بەڵام پرسیار ئەوەیە، ئەوان ئەم مەعریفەیە پیشانی كێ دەدەن؟ خوێنەرێكی ئەڵمان، ئینگلیز و عەرەب؟ یان خوێنەرێكی ئاسایی كورد، كە جگە لە زمانی كوردی هیچ زمانێكی دیكەی بیانی نازانێت؟ ئەم جۆرە بە ناو توێژینەوانە، نەك هەر خزمەت بە دنیای نووسین و ڕۆشنبیری كوردی بە مانا گشتییەكەی ناكەن، بەڵكو لە ئاستی بژاردەی نووسەرانی پڕ مەعریفەش ڕەت دەكرێنەوە، چونكە دەزانن ئەم شێوازە زمانە ئاڵۆز و میكیاژكراوە بە ناوی سەدان فەیلەسوف، سوودێكی ئەو تۆی بۆ خوێنەری كورد نابێت. نووسەرانی كورد، دەبێ هەمیشە ئەو پرسیارە لە خۆیان بكەن كە ئایا ئەوان بۆ كێ دەنووسن؟ بۆ خۆیان؟ یان بۆ خوێنەرێكی بیانی؟ دەكرێ تۆ باسی ئەنفال بكەیت، بەڵام لە پەراوێز و بە بچووكی؟ مەگەر باسەكەت لەسەر ئەدۆرنرۆیە یان ئەنفال و شیعر؟ بۆچی كتێبەكانی حەمە سەعید حەسەن، دە جار چاپ دەكرێنەوە ولەكتێب فرۆشیەكانیش نامێنن؟ بۆچی خوێنەران بە تاسەوە كتێب و نووسینەكانی ڕێبوار سیوەیلی دەخوێننەوە؟ بێگومان دیارە، چونكە ئەم نووسەرە، دەزانێت هزری خوێنەری كورد بدوێنێت و دیالۆگی لەگەڵ بكات، پرسیاری لا دروست بكات، لە هەمووشی گرنگتر ئاست و تێگەیشتن و زمانی خوێنەری كورد نەك هەر شارەزایە، بەڵكو بە قووڵی خوێندوویەتیەوە و ڕۆچووتە ناوی، بۆیە بە بایەخەوە كتێب و توێژینەوەكانیان دەخوێنرێنەوە. نووسەری كورد، لە بەرای هەمووشتێكدا دەبێ ئەوە بزانێت كە ئەو ڕووی لە خوێنەرێكە و بۆ خوێنەرێك دەنووسێت، كە تا ئێستا هەژار موكریانی و پیرەمێرد و عەلائەدین سەجادی و دڵدار و شێح ڕەزا ناناسێت، ئیدی چۆن سەدان فەیلەسوفی وەك ئەدۆرنۆ و والتەر بنیامین و ئەوانی دیكە دەناسێت، كە بەشێك لە نووسەرانی ئێمە وەك سیوەیلی دەیڵێت هەر بۆ ئەوە ناویان دێنن، تا بە خوێنەر بڵێن ئەمانە دەناسین و بزانە چەند ڕۆشنبیرین ؟!

*ئەم بابەتە لە ڕۆژنامەی هەولێر ژمارە (4047 )ی ڕۆژی 2/4/2024 بڵاوكراوەتەوە.

Sadiq Said Rwandze

سەدیق سەعید ڕواندزی، لە ساڵی 1972 لە شارۆچکەی ڕواندز لە دایکبووە. خوێندنی سەرەتایی و دواناوەندی هەر لەو شارە و ساڵی 1993 _1994، بەشی کوردی _ پەیمانگای مەڵبەندی مامۆستایانی لە هەولێر تەواو کردووە. هەر لە ڕواندز دەژیت و خولیایەکی گەورەی بۆ کتێب و خوێندنەوە هەیە و زۆرجاریش وەک خوێنەرێک سەرنجەکانی لە بارەی پرس و بابەتە ئەدەبی و ڕۆشنبیرییەکان و کتێب و تێکست دەخاتە ڕوو.