گەشەی سەرمایەداری و پەیماننامەی لۆزان و خۆشباوەڕی بۆرژوا- کۆمبرادۆری کورد بە یەکێتی نەتەوایەتی و هەڵوێستی چەپی ناسیۆنالیست! .. سابیر . م
گەشەی سەرمایەداری و پەیماننامەی لۆزان و خۆشباوەڕی بۆرژوا- کۆمبرادۆری کورد بە یەکێتی نەتەوایەتی و هەڵوێستی
چەپی ناسیۆنالیست!
ژێرخانی ئابووری ) هۆیەکانی بەرهەمهێنان( هەمیشە بە بنەمای سەرەکی بۆ ڕادەی پێشکەوتنی میللەتان و کۆمەڵگاکان هەروەها
ڕەنگدانەوەیان وە کارکردیان لەسەر )پەیوەندیەکانی بەرهەمهێنان( واتە چۆنیەتی پەیوەندیە کۆمەاڵیەتیەکان لەناو سیستەمی
بەرهەمهێنان و ئاڵوگۆڕی بازرگانی و کڕین و فرۆشتنی بازاڕدا بە گوێرەی بەرژەوەندی تاکەکەسەکان و دواتر چینەکان خۆیان
ئەسازێنن.
مێژووی گەشەی سەرمایەداری لە سەرەتای سەدەی نۆزدەوە پێی نایە قۆناغی ئیمپریالیستی واتە ناردنە دەرەوەی سەرمایە لە
واڵتێکەوە بۆ واڵتێکی تر ، واڵتانی ئەوروپای ئەو سەردەمەی کە پەیماننامەی سیڤەر و لۆزانیان تیادا بەستراوە هەنگاوی
گەورەیان دەستپێکردبوو بۆ داگیرکاری و ناردنەدەرەوەی سەرمایەی ) لۆکاڵی( و نەتەوەیی خۆیان بۆ شوێنەکان و واڵتانی تری
جیهان.
وە ئەو قۆناغە لێبڕالیزم لە واڵتانی وەک ڕوسیا و هەندێک واڵتی تری جیهان لە قۆناغی سەرەتایی خۆیدا بوو.
شەڕی جیهانی یەکەم و دووەم وەک قەیرانی ئابووری و سیاسی ناردنە دەرەوەی سەرمایەی لۆکاڵی ، داگیرکاری واڵتانی ترو
دابەشکردنەوەی جیهانبوو لە نێوان واڵتانی ئیمپریالیستی ئەو سەردەمە بوو، وەک بەریتانیا، فەڕەنسا ، ئیتاڵیا ، ……… هتد ..
وە بەم هۆیەوە شەڕی جیهانی وەک درێژکراوەی سیاسەت و بەرژەوەندی ئابووری بە شێوەی سەربازی و شەڕ خۆی
بەرجەستەکردەوەو جیهانی خستە مەترسیەکی کاولکارانەو کوشندەی گەورەوە .
ڕۆژهەاڵتناسە ئەوروپاییەکان کاتێک توێژینەوەو لێکۆڵینەوەیان لەسەر نەتەوەو واڵتانی ڕۆژهەاڵت کردوە، کوردو کوردستانیان
وەک چەند هۆزو خێڵێک ناساند
وە مێژووی کوردو ڕەچەڵەکی بە گوێرەی سەرچاوە جیاوازکان بریتی بوون لە ؛ سۆئی یان سۆباری ، لۆلۆییەکان، گۆتیەکان،
کاشیەکان، خوریەکان، میتانیەکان، کاردۆخیەکان، ..)١(
خەڵکی کورد لە هەر پارچەیەکدا بووبێتن هەر لە دێر زەمانەوە وە تەنانەی بەر لە پەیماننامەی لۆزانیش ، وەک نەتەوەیەکی
یەکگرتوو خاوەن دەسەاڵتێکی سەرتاسەریان نەبووە ، بەڵکە بە شێوەی حوکمڕانی عەشیرەتی و خێڵ و ئیماراتی و ناوچەیی لێرەو
لەوێ ژیاون، وەک میرنشینی حەسنەوی، میرنشینی ڕەوادی، میرنشێنی دۆسکی و مەڕوانی، میرنشینی ئەردەاڵن، میرنشینی
سۆران، میرنشینی بادینان، میرنشینی بابان.
لەبەر ئەم هۆیەش ژێرخانی ئابووری و هۆیەکانی بەرهەمهێنان لەم ناوچەیە پێشنەکەوتون وە بەدواکەوتوویی لە قۆناغی بەر
لەدەرەبەگایەتی و دەرەبەگایەتیدا ماونەتەوە .
هەر بەم هۆی ئەم پەرژوباڵوی و پێکهاتە کۆمەاڵیەتیەوە بووە کە هیچ بزووتنەوەیەکی ناسیۆنالیستی دروست نەبووە تا ئەم
ساتەوەختەی ئێستاش.
بزوتنەوە ناسیۆنالیستیەکان وە پێکهێنانی دەوڵەتی نەتەوەیی بەرئەنجامی گەشەی سەرمایەو سەرمایەداری بوو لە ناوچەیەکی
دیاریکراودا کە میللەتێکی یەکگرتوی تیادا ژیاوە.
پڕۆسەی گەشەی سەرمایەو سەرمایەداری لە جیهاندا بەیەک پێودانگێک و وەتیرەیەک ناچێتە پێشەوە ، ئەمە ڕەنگدانەوەی یاسا
دیالێکتیکیانەی سروشتە کە هیچ شتێک بە هێڵێکی ڕاست و بەبێ پێچ وپەنا ناچێتە پێشەوە.
بنەماکانی یەکێتی نەتەوایەتی و میللی زادەی خودی قۆناغی سەرمایەداری نین ، بەڵکە مێژوویەکی دوور و درێژتری بەر لە
سەرمایەداری هەیە ، ئەم مێژوە الی کوردەکان بنەمایەکی نەتەوایەتی وە میللی نەبووە تەنانەت بەر لە لۆزان و پەیماننامە
جیهانیەکانی دوای شەڕی جیهانی یەکەمیش .
تانوپۆی سیستەمی ئابووری لەم ناوچانەدا بەهۆی سەختی سروشت و نەبوونی هۆیەکانی گەیاندن و هاتوچۆوە وایکردوە کە پشت
بە سیستەمی ئیدارەو بەڕێوە بەری گوندەکان وە زەویوزارە ناوچەییەکان ببەستێت وە لەسەر بەخێوکردنی مەڕومااڵت و کشتوکاڵ
و جوتیاری زۆر سادە وە دواکەوتو ببەستێت ، وە ئاغاکان و دەرەبەگەکان وە شێخەکان ئیدارەی ئەم ناوچەو گوندانەیان داوە و
بەڕێوە بردوە.
فراوانی و مەودای سیستەمی بەرهەمهێنانی چ بەر لە دەرەبەگایەتی وەدواتر دەرەبەگایەتی وە تا ئێستاش کە جیهان لە قۆناغی
سەرمایەداریدا ئەژی ، لە ناوچە کوردیەکاندا لە چوارچێوەی گوندو شاردا ماوەتەوە وە لە مەودای شار دەرنەچووە.
بڕبڕەپشتی کارو ژیانی شارەکان بە دابڕاوی لەیەکتر پشتیان بە بازرگانی ناوچەیی بەرتەسک و لەسەر داهات و بەروبوومی
الدێکان ژیانیان بەسەر بردووە.
حوکمڕانی ئیمارەیی واتە دەسەاڵتی بنەماڵەیی شێخ و ئاغاو دەربەگ و مەالکان گونجاوترین شێوەو فۆڕمی سیاسی حوکمڕانی خێڵ
و عەشیرەت بوون و ە تائێستاش بوونیان هەیە.
لە هەلومەرجێکی وەک ئێستادا ، کە پڕۆژەی حاکمیەتی ئیماراتی و تائیفی و خێڵەکی و مەزهەبی لە عێراق و کوردستان پشتیوانی
لێکراو وە ئاکامەکەی داگیرکردنی عێراق و ناوچەکوردیەکان و بەکارهێنانی کوردستان وەک ناوچەیەکی ستراتیجی بەڕێوەبردنی
سیاسەتە ئابوری و ئەمنی و جیهانیەکانی کۆمپانیا مۆنۆپۆڵییە جیهانیەکان ، ئەوە ئەخوازێت کە سەرانی حاکمانی ئیمارەتی زۆنی
سەوزو زەرد ملکەچی تەوای سیاسەتەکانی ئەمریکاو وواڵتانی ئیمپریالیستی زلهێزی جیهانیبن ، وە ببن بە نمایەندەیەکی بۆرژوا-
کۆمبرادۆری خێڵەکی تا بتوانن بەرژەوەندیەکانی ئیمپریالیزمی جیهانی لەم ناوچەیە بپارێزن وە سەرکوتی بزوتنەوەی مارکسیستی
و کرێکاری وە هەر جۆرە ناڕەزایەتیەکی چینایەتی لەم ناوچەیەدا بکەن.
سەرانی درشت و بچوکی بە ناو ) هەرێمی کوردستان( وە حیزبە چەکداریە – خێڵەکیەکانیان ڕۆژ بە دوای رۆژ پەرچەمی
درۆزنانەی) کوردایەتیان ( بۆ خەڵکی کوردستان ئاشکراتر کردووە .
لە ئێستادا بەهۆی ئەم هەموو قەیرانە جۆربەجۆرە ئابوری و سیاسی و فەرهەنگی و ئاشکرابوونی پەرچەمە درۆزنەکانیان وەک
پسوڵەیەکی سیاسی فریودەرانە هاتوون کۆڕوکۆمەڵ و کۆبونەوە و هاتو هاوارو سێمینار لە سەر ) پەیماننامەی لۆزان( ئەبەستن وە
الفی بنیاتنانی )ستراتیجیەتی یەکگرتوویی گەلی کورد ( وەک ) بزووتنەوەیەکی ناسیۆنالیستی کورد( لێئەدەن ، لە کاتێکدا خودی
ئەم حاکمانەو ئەم سەرانی حیزبە چەکدارە -خێڵەکیانە تا دوێنی خۆیان ئامرازو داردەستێکی گرنگی دەستی وواڵتانی داگیرکەرو و
ئەمریکاو جاشی حوکومەتە دراوسێکان و تەنانەت جاش و موخابەراتی حیزبی بەعسی عێراقی بوون ، تەنها مەبەستێک لە
سازکردنی ئەم سیناریۆیەدا تەنها ئەوەیە کە دەسەاڵتی بۆرژوا- کۆمبرادۆریە خێڵەکیەی دەسەاڵتی کوردی لە داڕمانی کۆتایی
بپارێزن وە هزرو بیررو سەرنجی جەماوەری کارگەر و چەوساوەکان بەرەوە پەیماننامە دەوڵەتیەکان بەرن وە خۆڵ بکەنە چاوی
ڕەنجدەرانی ئەم دەڤەرەو کوردستان کە کێشەی کوردستان نەبوونی )بزووتنەوەیەکی ناسیۆنالیستی و وشیاری نیشتمانی و
کوردایەتیە …..( وەلەکۆتاییدا مەبەستی ناوەڕۆکی چینایەتی باسەکانیان هیچی تر نییە بێجگە لە دژایەتی کردنی خەباتی چینایەتی
و مارکسیزم و هاوتاکردنی لێنین و ستالین و زڕاندنی ناوی کۆمۆنیزمە.
بەاڵم با بزانین ئایا کێشەی ئێستای خەڵکی چەوساوەی کورد لە ئێستادا ) بنیاتنانی بزوتنەوەی ناسیۆنالیستی کوردە( ؟ یان بنیاتنانی
بزووتنەوەیەکی چینایەتی و مارکسیستی کرێکارانە دژ بەدەسەاڵتدارانی کوردو عەرەب و تورک و فارس و بۆرژوازی جیهانی؟
وێڕای ئەوەی کە کۆمەڵگای کوردی بە چ قۆناغێکی مێژوویدا تێپەڕیوە وە چ جۆرە قۆناغێکی دەرەبەگایەتی بە خۆیەوە بینیوە یان
نا ، یان گەشەی سەرمایەداری لە کوردستان لە چ ئاستێکدایە ، لە ئێستادا جیهان و خودی عێراق و ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست و دواتر
خودی ) کوردستان( لە ژێر هەژموونی پەیوەندیەکانی بەرهەمهێنانی سەرمایەداریدایە ، وە جوتیاری هەژاری کورد کار بۆ
سەرمایەداران ئەکات نەک بۆ دەربەگەکان…
لێرەدا مەبەست لەوە نیە کە چاوپۆشی و حاشاکردن لە بوونی نەتەوەی کورد ومەسەلەی ئایدیتێنتی کورد بوون بکرێت وێڕای هەر
مێژوویەک و هەر ڕابوردویەکی ئابووری و سیاسی کە تیایدا ژیاوە ، وە الی هەموان ڕۆشنە کە تەواوی بزووتنەوە چەکداریە –
خێڵەکیەکانی کورد بە درێژایی زیاتر لە سەد ساڵی ڕابووردو تەنها بریتی بوون لە بزوتنەوەی چینە بااڵدەستەکانی کورد وەک شێخ
و دەرەبەگ و مەالو سەرۆک عەشیرەت و ئاغا خاوەن موڵک و زەوی زارەکان .
ئایا لە ئێستادا بەهۆی بنبەستبوونی دەسەاڵتی خێڵەکیانەی کورد بە درێژایی زیاتر لە )٣٠( ساڵ سەرانی مورتەزقەو پەنادیواری
ئەم دەسەاڵتە وە چەپی ناسیۆنالیست و ڕۆشنبیرە ئۆپۆرتۆنیستە قەڵەم بەدەستەکان کە بوونەتە پاشکۆی ئەم ڕەوەندە کۆنەپەرستە و
سیمنار و کۆبوونەوە ساز ئەکەن لەسەر ئەم بزوتنەوە ناسیۆنالیستیەو وە باسەکانیان باڵوئەکەنەوە بۆ وەڕێخستنی یاخود بنیاتنانی
بزووتنەوەیەکی ناسیۆنالیستی ڕەسەنی کوردی کە بەشوێن ) دەوڵەت ، نیشتمانەوە( هەنگاو بنێن ، چۆن ئەتوانن پاساو بۆ هەموو
ئەو سەرکوت و چەوساندنەوەیە چینایەتیە بهێننەوە کە بەدرێژایی ئەم ماوە زۆرە جەماوەری چەوساوەی کوردستانیان لە ژێر
دەسەاڵتێکی چینایەتی بۆرژوا- کۆمبرادۆریانەی بەکرێگراوانەی کوردیدا کە بە زەبری دەسەاڵتی خۆیان و مێدیاو دامودەزگاکانیان
کۆمەڵگایان لەم دۆخە قەتیسماوەدا ڕاگرتووە؟
چۆن وە بە چ ئایدیاو بۆچوون و ڕێبازێکی سیاسی ئەتوانن ڕابەڕایەتی ئەو ) بزووتنەوە ناسیۆنالیستیە ڕەسەنەی کورد( بکەن لە
داهاتودا؟
لە کۆمەڵگای چینایەتیدا ڕێگە چارەی سێەم لە ئارادا نیە بێجگە لە ڕێگە چارەی بۆرژوازیانەی ئەم دەسەاڵتە خێڵەکیەی ئێستا یان
ڕێگە چارەی مارکسیستی پڕۆلیتاریا؟ وە ئەگەر ڕێگە چارەی سێەم هەبێت ئەوە ڕێگە چارەی توێژە مامناوەنجیەکانی کۆمەڵگایە کە
بەگوێرەی بەرژەوەندی چینایەتیان ناچارن ببن بە پاشکۆی ڕێگەچارەی بۆرژوازیانە بەاڵم بەشێوەیەکی شەرمێونانەو
ئۆپۆرتۆنیستانە .
ئاشکرایە کە لەم قۆناغەی ئێستای گەشەی سەرمایەداری لە جیهانداو هاتنە ئاراوەی نیۆلێبڕالیزم مەودای ئەوە نەماوە وەک قۆناغی
سەرەتاکانی لێبڕاڵیزم بۆرژوازی نیشتمانی سەرمایەی لۆکاڵی خۆی تاو بدات و بەشوێن سەربەخۆیی نیشتمانی خۆیەوە بێت ،
هەروەک لە سەردەمی بەڵشەفیکەکاندا میللەتانی ڕوسیای قەیسەری خوازیاری سەربەخۆیی نیشتمانی بۆرژوازیانەی خۆیان بوون .
هەروەها گەشەی سەرمایەداری و بااڵدەستبوونی سیستەمی ئیمپریالیستیانەی سەرمایە هیچ بوارێک و تاقە دەروازەیەکی بۆ
پێشکەتوخوازی بۆرژوازی نیشتمانی نەهێشتۆتەوە تەواوی سەرانی حاکمان و دەسەاڵتدارانی حەکومەت و ئیدارە بۆرژوازیەکانی
جیهان وەک یەک خێزانی جیهانی خاوەنی یەک بەرژەوەندی سەرتاسەری و یەکگرتوانەن لەبەرامبەر سەرکوتی چینی کارگەران
و چەوساوەکان و ژنان و الوان لە جیهاندا .
وە ڕۆژ بەڕۆژ سەرمایەداری هەم پەیوەندیە کۆمەاڵیەتیەکانی خێزان و کۆمەڵگا هەڵئەوشێنێتەوە هەم کێشەی سەرەکی کۆمەڵگا
ئەگۆڕێت بە کێشەی ملمالنێی کارو سەرمایە .
وە هەروەها بازاڕی کوردستانیان کردۆتە بازاڕێکی جیهانی نێونەتەوەیی بۆ فرۆشتن و کڕینی هێزی کاری هەرزان و هێزی
کاری هاوردە لە تەواوی واڵتانی تری هەژاری جیهانەوە بۆ خزمەتکاری و بەڕێوەبردنی ژیان و گوزەرانی چینێکی دیاریکراو لە
خەڵکی خاوەن پارەو دەستەاڵتداران،
هەر بۆیە خودی ) مەسەلەی کورد( چیتر لە ئەستۆی ) بزوتنەوەیەکی ناسیۆنالیستی کوردیدا( نەماوەو قۆناغی خۆی جێهێشتوە .
چارەسەری )مەسەلەی کورد ( و گەڕاندنەوەی ئایدیتیتێنتی شێواو تێکشکاوی تاکی کارگەری کورد و تەواوی کۆمەڵگا ی کوردی
وەک کۆمەڵگایەکی پلەدوو لە ئەستۆی ئەحزابی چەکداری- خێڵەکی و تەنانەت لە ئایندەشدا لەئەستۆی بزوتنەوەیکەی خەیاڵی
ناسیۆنالیستی کوردیدا نیەو نەماوە، بەڵکە خودی خەڵکی کوردستانیش دابەشبوون بە سەر چینەکان ، وە چینێکی بەرینی
کۆمەاڵیەتی بەرفراوان لە کارگەران و چەوساوەکان لە کوردستان ژیان بەمەمرەو مەژی بەسەر ئەبەن، وە شیلەی گیانیان لەالیەن
بۆرژوا- کۆمبرادۆرە کۆردەکان و کۆمپانیە نێونەتەوەیەکانەوە ئەمژرێت و بەتااڵن ئەبرێت.
خۆشخەیاڵی چەپ و ڕۆشەنبیرانی ووردەبۆرژوازی
-١ خۆشخەیاڵی چەپی ناسیۆنالیستی یەکەم:
سەرەتا با لەو دیدگاو میتۆدە فیکریەوە دەستپێبکەین کە سەبارەت بە تێزی ) نەتەوە و دەوڵەت بۆ کورد( لە ئارادا هەیە.
وەک هەموومان ئەزانین توێژێک لە ڕۆشەنبیرانی ووردەبۆرژوازی کورد هە کە هەمیشە پێ لەسەر ئەوە دائەگرن کە )ئایدیتێنتی
کەسایەتی کورد (تێکشکێنراوە وە تێزی بە بەرزڕاگرتنی )مێژوو و خاک و خەڵکی کوردستان( بەکەم گیراوەو ژێرپێخراوە .
ئەم دیدگایە پێیوایە کە )وشیاریی نەتەوەیی( خۆی لە خۆیدا بریتی نیە لە وشیاری ناسیۆنالیستی وە بگرە ڕێگە خۆشکەرە بۆ
وشیاریی نێونەتەوەیی و ئەنتەرناسیۆنالیستی ….
سەدەهاو هەزارەها نووسەرو ڕۆشەنبیرانی ناو بازنەی میللی کوردا هەن کە باس لەم تێزانەو دەیەها تێزیتری لەم بابەتە ئەکەن کە
) کورد وشیاریی نەتەوەیی نیە( …هتد ! بۆیە بەم ئاکامە گەیشتووە.
وە ) کوردبوون( و نیشتمان پەروەری بۆ ) کوردستان ( بۆتە تەورەو میحوەری ناوەرۆکی میتۆدی بیرکردنەو پڕاکتیکی ئەم توێژە
کۆمەاڵیەتیەو تاقم و دارودەستە سیاسیانە .
میتۆدی لێنین سەبارەت بە مەسەلەی مافی چارەی خۆنووسینی میللەتان :
تەوەرەو ناوەڕۆکی باسەکانی لێنین سەبارەت بە مەسەلەی مافی چارەی خۆنووسینی میللەتان تەنها بۆ ئەوە نەبوو کە پشتیوانی
بۆرژوازی نیشتمانی بکات بۆدروستکردنی دەوڵەتی قەومی بەڵکە هەمیشە پێداگری لەسەر ڕۆڵی پڕۆلیتاریاو ڕابەرایەتی سیاسی
کرێکاران و جوتیارانی هەژار کردووە لەمەسەلەی جیابوونەوەو سەربەخۆیی میللەتاندا .
پۆپۆلیستەکانی ڕوسیاو سەردەمی خەباتی بەڵشەفیکەکان لە مەڕ ) مافی چارەی خۆنووسینی میللەتان( دا لێنین باس لەم جۆرە
پۆپۆلیزمە ئەکات کە لە ناو ) سۆسیالیستەکاندا( هەبوو وەک ) مەیلیلێکی ڕیفۆرمیستی شەعبەوی ( ، وە ناوەرۆکی ئەم پۆپۆلیزمە و
ئەم ڕیفۆرمیزمەی چەپی ناسیۆنالیست لە بۆچوونەکانی ) یۆرکفیچ ( سۆسیالیستی پۆپۆلیستی ئۆکرانیدا ڕوون ئەکاتەوە ، کە
پێداگریان لەسەر قۆناغبەندی خەباتی چینایەتی ئەکرد ، کە پێیان وابوو سەرەتا پێویستە ) خەباتی ڕزگاری نیشتمانی ( بکەن دواتر
کە ڕزگاریان بوو ئەوکات دەست بۆ پڕاکتیک و خەباتی چینایەتی بەرن .
ڵینین زۆر بەتوندی لە کتێبی ) مافی میللەتان بۆ چارەی خۆنووسیندا( دا بەرامبەر ئەم میتۆدەو و بیرکردنەوە پۆپۆلیستیەی چەپی
ناسیۆنالیست وەستاوەتەوە و وە خەباتی چینایەتی بە بڕبڕەپشتی یەکالکردنەوەی کێشەی نەتەوایەتی دەستنیشان ئەکات و ڕوونی
ئەکاتەوە.
هەروەها دواتریش ستالین لە ڕێگەی دروستکردنی کوتلەیەک لەگەڵ گریگۆری زینۆفیف و کامینێڤ لەبەرامبەر ترۆتسکی و
ڕەخنەکانی لە NEP کە دواتر توانی سەرۆکایەتی ئەم ڕەوتە بکات .
سەرەتای بە جیهانی بوونی جیهانبینی ) بزووتنەوەی ڕزگاری نیشتمانی ( بۆرژوازیانە :
کۆنگرەی یەکەمی گەالنی ڕۆژهەاڵت لە باکۆ پایتەختی ئەرمینیا کە لە سەرەتای ئەیلولی ساڵی ١٩٢٠ بەسترا بە سەرۆکایەتی
,)Russian Communist Party (RCP
)٢ ( Anatoly Skachko وە ,Grigory Zinoviev, Karl Radek, Mikhail Pavlovich :
بەسترا وە بۆ یەکەمین جار ئەم جیهانبینیە پۆپۆلیستیەی ناسیۆنالیزمی چەپ واتە ) مەیلی ڕیفۆرمیستی شەعبەوی – میللی ( ڕەواجی
پەیداکرد لەژێر کاریگەری هەژموونی شۆڕشی ئۆکتۆبەر کە دواتر لە کۆنگرەکانی دواتری دوای مردنی لێنین و سەردەمی ستالین
حیزبە بە ناو شیوعیەکان لەسەر ئەم بنەما و جیهانبینیە فیکریە دامەزرێندران ، بەاڵم بە پێچەوانەی میتۆدی مارکسیستانەی لێنین کە
ڕابەڕایەتی کۆمۆنیستانەی پڕۆلیتاریا لەبەر چاوبگیرێت ئەم کۆنگرەیە بۆ یەکەمین جار شیعاری ) کرێکارانی جیهان و گەالنی
ژێردەست یەکبگرن( ! بەرزکرایەوە.
وە لە ڕاستای ئەم باسەدا ستالین لە کتێبی ) بنەما سەرکیەکانی لێنینزم( دا ئەوە ئەڵێت کە: ) کوڕە پاشایەکی ئەفغانی ئەتوانێت
سەرۆکایەتی )بزووتنەوەی ڕزگاری نیشتمانی ( بکات …
هەروەک چۆن دواتر بزوتنەوە بە ناو ڕزگاری نیشتمانیەکانی کوردو ماندێلالو ڕۆهەاڵتی ئاسیاو ئەمریکای التین …هتد بینران ،
بینیمان چۆن کوڕە مەالو شێخ و ئاغاکانی کوردو بوون بە سەرۆکی ئەم بزووتنەوانەو بەدرێژایی سەد ساڵ زیاترە بازرگانی بە
کێشەی نەتەوایەتی و مەسەلەی کوردەوە ئەکەن بەهەمان شێوەی فەلەستینیەکان .
کۆنگرەی باکۆ پشتیوانیەکی بێوێنەی بۆ ڕێکخراوی ) تورکیای الو ( وە کەمال ئەتاتورک کرد لە ژێر ناوی )پشتیوانی لە ڕۆڵی
پێشکەتوخوازیانەی بۆرژوازی نیشتمانی و بزووتنەوە ڕزگاری نیشتمانیەکان ( !
وە بەتایبەت دژ بە ئیستیعماری ئەنگلۆ – فەڕەنسی لە تورکیا ، وە ژمارەی بەشداربوانی تورک لە کۆنگرەکەدا ) 235( کەس
بوون، لەم کۆنگرەیەشدا ژمارەی نمایەندە کوردە کوردەکان )٨(
کەس بوون بەاڵم بەڵگەی زیاترمان لەبەر دەستدا نیە لەسەر چۆنیەتی کەسایەتی و بیرکردنەوەی سیاسی ئەندامانی بەشداربوو. )٣(
پۆپۆلیستەکانی ڕوسیاو سەردەمی خەباتی بەڵشەفیکەکان لە مەڕ ) مافی چارەی خۆنووسینی میللەتان( دا لێنین باس لەم جۆرە
پۆپۆلیزمە ئەکات کە لە ناو ) سۆسیالیستەکاندا( هەبوو وەک ) مەیلیلێکی ڕیفۆرمیستی شەعبەوی واتە میللی ( ، وە ناوەرۆکی ئەم
پۆپۆلیزمە و ئەم ڕیفۆرمیزمەی چەپی ناسیۆنالیست لە بۆچوونەکانی ) یۆرکفیچ ( سۆسیالیستی پۆپۆلیستی ئۆکرانیدا ڕوون ئەکاتەوە
، کە پێداگریان لەسەر قۆناغبەندی خەباتی چینایەتی ئەکرد ، کە پێیان وابوو سەرەتا پێویستە ) خەباتی ڕزگاری نیشتمانی ( بکەن
دواتر کە ڕزگاریان بوو، ئەوکات دەست بۆ پڕاکتیک و خەباتی چینایەتی بەرن.
لێنین زۆر بەتوندی لە کتێبی ) مافی میللەتان بۆ چارەی خۆنووسیندا( دا بەرامبەر ئەم میتۆدەو و بیرکردنەوە پۆپۆلیستیەی چەپی
ناسیۆنالیست ئەوستێتەوە وە خەباتی چینایەتی بە بڕبڕەپشتی یەکالکردنەوەی کێشەی نەتەوایەتی دەستنیشان ئەکات و ڕوونی
ئەکاتەوە.
لە هەلومەرجێکی ئابووری و سیاسی وە فەرهەنگی سەرمایەدارانەی لێبڕالیزمی نوێی ئێستادا بە سەرۆکایەتی دستەاڵی کوردی
لەژێر سایەی ئیمپریالیزمی جیهانیدا زۆرێک لە جەماوەری کورد لە سەختترین هەل و مەرجی کارکردندان ژیان بەسەرئەبەن و
تەنانەت دروستکردنی هەلومەرجێکی بێکاری کە خەڵک ناچار بێت ببێت بە سەربازو چەکدارو دەیەها قوتابخانەی سەربازی
ناوازەو دامەزرێنراون تا لەم ڕێگەیەوە هانی الوانی بێکار بدەن و بە ناچاری بچنە ناو ئەم دامودەزگا سەربازی و پۆلیسی و
ئاسایشیە سەرکوتگەرە و پێدانی ) موچەیەک ( وەک ) بێکاریەکی ماسککراو – بطالە مقنعە ( و بندیوار …هتد تا بژێوی ژیانی
خۆیان پەیدا بکەن .
ئایا لە هەلومەرجێکی لەم چەشنەدا چەندە شەرمئاوەرو قێزەونی چینایەتیانەیە کە گوێ بۆ خۆشخەیاڵی وردەبۆرژوازیانەی
ڕۆشەنبیرانێکی ئۆپۆرتۆنیست بگرین سەبارەت بە ) کەسایەتی کوردبوون( وە ) مێژوو خاکی خەڵکی کوردستان ( و ) وشیاریی
نەتەوەیی(،) شانازی بە کورد بوونەوە ( …هتد ؟
ئایدیتێنتی کەسایەتی کارگەری کورد وە خودی گەیشتن بە مافی دیمۆکراتیکەکانی خەڵکی کورد لە ئەمڕۆی قۆناغی سەرمایەداریدا
بە توندی و بەبێ هیچ گومانێک بە سەرکەوتنی شۆڕشی سۆسسیالیستیانەی پڕۆلیتایاوە بەستراونەتەوە وە ناتوانرێت لێکیان
جیابکەینەوە.
ئەم شۆڕشەش سەرتاسەریە نەک لۆکاڵی وە لە چوارچێوەی قەوارەی هەرێمێیکی کۆنەپەرستانەدا نییە.
-٢ خۆشخەیاڵی چەپی ناسیۆنالیستی دووەم :
ئەم میتۆدە لە خۆشەخەیاڵی و یوتۆپیایی ووردەبۆژوازیانەی ڕەوتی ) سۆسیالیزمە خەیاڵیەکان( کە پشت بە تیئۆری و بۆچوونەکانی
فۆریە ، ئۆین ، سان سیمۆن … هتد ئەبەستێت .
هەروەها ئەم بۆچوونە سۆسیالیزمی خەیاڵیە لە جەمسەرێکی ترەوە لەگەڵ بۆچوونێکی ئانارشیستانە یەک ئەگرنەوە کە ناتواێت
شەڕێکی چینایەتی دژ بەلەناو بردنی ) خاوەنداریەتی تایبەتی ( بەرپا بکات بەڵکە لە ڕێفۆرمێکی لۆکاڵیدا جۆرێک لە گۆڕانکاری
سیاسی وەک مۆدێلێکی تری بەرهەمهێنانی سەرمایەداری ئەخاتە ڕوو کە پشت بە سیاسەتی ڕیفۆرمیستانەی هەرەوەزی و
خۆبەێوەبەری و کۆمیتە شۆڕشگێڕی ناقوچەکی بەدەر لە خەباتی مارکسیستی و ڕێکخراوبوونی سیاسی چینی کارگەران و
ستەملێکراوان وە دژایەتی کردنی بەڵشەفیزم و لێنین و وەک جۆرێک لە خواستی جیهانی لێبڕالیزمی نوێ وە تەنانەت هاوتاکردن و
یەکسان کردنی بۆچوونەکانی لێنین و ستالین بەیەکترو ناشیرینکردنی کۆمۆنیزم بە بیانوی شکستی شۆڕشی ئۆکتۆبەر وە داماڵینی
لێنین لە میتۆدو و بۆچونەکانی مارکس و ئەنگلس وە ناوزڕاندنی کۆمۆنیزم و بەڵشەفیزم لە ژێر ناوو تێزی شێوێنراوانەی ناساندنی
دەسەاڵتی یەکێتی سۆڤێت بە دەسەاڵتێکی سەرمایەدارانە و بۆرژوازیانە لە کاتێکدا ئەو دەسەاڵتە بۆرژوازیانە نەبوو بەڵکە زیاتر
بەرەو دەسەاڵتێکی بیرۆکراتیانەی کرێکاری ڕۆیشت لەدوای مردنی لێنین و قەاڵچۆکردنی بەڵشەفیکە کۆنەکان و شورا
کرێکاریەکان و دانانی بەڕێوەبەڕانی بیرۆکرات بەسەر کارگاو کارخانەکاندا لە سەرەتای ساڵەکانی سیەکاندا، وە سەرلەنوێ
بووژاندنەوەی سەرمایەداری لە یەکێتی سۆڤیەتدا. .
شکستی شۆڕشی ئۆکتۆبەر بە واتای شکستی کۆمۆنیزم و مارکسیزم تەنانەت بەڵشەفیزم نیە وەک ئامرازی سیاسی ڕێکخراوبوونی
پڕۆلیتاریا ، بەڵکە ڕاستەوخۆ پەیوەندی بە هەڵنەگیرسانی شۆڕشەوە بوو لە واڵتانی تری ئەوروپاو بەتایبەت لە ئەڵمانیا کە هەموو
ئەمانەش هۆی تایبەتی خۆیان هەبوون ، وە سەرباری ئەوەش هێرشێکی ئیمپریالیستیانەی گەورەی زیاتر لە ) ١٥( وواڵتی
زلهێزی جیهان بۆ گەمارۆدان و تێکشکاندنی ئەم شۆڕشە لە ئارادا بوون .
٣ـ خۆشخەیاڵی باڵێکی تری ڕیفۆرمیزمی چەپ:
کە خۆی لە ) کۆمۆنیزمی کرێکاری- دنیای باشتردا ( دا نمایشکردووە پشت بە ڕیفۆمیزمی کرێکاری وە دروسکردنی دەسەاڵتێکی
سۆکۆالر و مەدەنی یان لە ژێر ناوی ئەنجومەنە کرێکاری و شوراکانیان لە ناو خودی قەارەیەکی کۆنەپەرستانەی هەرێمدا خۆی
وە لە ژێر چاودێری نەتەوە یەکگرتوەکاندا خۆدا جۆرێکی ترە لە چاندنی خۆشباوەڕی لەناو جەماوەردا کە سەربەخۆیی کوردستان
لە ژێر چاودێری واڵتە زلهێزەکاندا لە ڕێگەی دانپیانانی ئەم واڵتانە بە دەسەاڵتێکی ” شوورایی” وە بردنە پێشەوەی ئەم سیاستەتە
لە ڕێگەی خەباتی ڕێکخراوەی جەماوەریەوە ، واتە سیاسەتی ڕێکخستنی سەندیکالیستی و دروستکردنی ڕێکخراوەی عەلەنی
پیشەیی لە ژێر سایەی ئەم دەسەاڵتە کۆنەپەرست و سەرکوتگەرەدا کە لە دوائاکامدا هیچی تر نیە بێجگە لە سیاسەتێکی
تریدیۆنیانەی ) ئیقتصادیانەی( کە ) ڕیفۆرم( بەبپێشمەرجی شۆڕش ئەناسێنێت، کە خۆی لە خۆیدا دوورە لە سیاسەتی ڕێکخستنی
مارکسیستانە بۆ سازماندانی شۆڕشگێڕانەی سیاسی چینی کرێکار وە ئامادەسازی چینایەتیان بۆ سازماندانی شۆڕشی سۆسیالیستی.
لە کۆتاییدا گەشەی سەرمایەداری و گۆڕانکاریە ئابووری و کۆمەاڵیەتی و ژینگەیەکان کە خودی ناوچەکەو کوردستانیش بە
خۆیەوە ئەبینێت ، واتە لە باری زاتی و مەزوعیەوە ، وە توندبوونەوەی کێشەی سەرەکی نێوان کارو سەرمایە و بەرژوەندیە
چینایەتیەکان کۆمەڵگا بەرەو سازماندانی بزووتنەوەیەکی مارکسیستی کرێکاری و وەالنانی تەواوی ئەو میتۆدە ڕیفۆرمیستی و
سۆسیال دیمۆکراسی و تەنانەت ناسیۆنالیستیە قەومیە کوێرانەی کوردو نەتەوەکانی تریش ئەخاتە دەستوری کاری چاالکەوانان و
تێکۆشەرانی خەباتی چینایەتی لەو ناوچەیەو لە کوردستانیش وە ڕۆژ بەڕۆژ دوو ڕوویی و درۆزنی حیزبە قەومیە کوردیەکان وە
تەنانەت جواڵنەوەکانی تریش کە یان پشت بە ئیسالم و مەزهەب ئەبەستن ، یان بە ڕیفۆرمیزمێکی یوتۆپیانەی جەماوەری ) گەل (
ئەبەستێت کە دوور بێت لە سازماندانی سیاسی چینی کارگەران و سۆسیالیزمی مارکس لەو ناوچەیە دێنە سەر شانۆی سیاسی و
ئەبن بە سیمای سەرەکی ئەم کۆمەڵگایانە وە لەوانە کۆمەڵگای کوردیش .
——————
) ١(
https://zaniary.com/blog/60084b9a55d01/%DA%95%DB%95%DA%86%DB%95%DA%B5%
DB%95%DA%A9-%D9%88-%D9%85%DB%8E%DA%98%D9%88%D9%88%DB%8C-%DA
%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF
https://en.wikipedia.org/wiki/Congress_of_the_Peoples_of_the_East )٢ (
)٣(
http://ciml.250x.com/archive/comintern/arabic/1920_first_meeting_of_the_peoples_of_the_e
ast.pdf
سابیر . م
٢٠٢٣ / ٨ / ١٥
