نواندن، یان نواندنەوە/presentation or representation.. پ.ی.د. عومەر ئەحمەد عەزیز

زاراوەی نواندن بەرانبەر بە/presentation دەوەستێت، کانێک پێشگری /re/ بۆ زیاد دەکەین، دەبێتە Representation ، کە کوتومت بەرانبەر بە /نواندنەوە، دەوەستێت، تا ئێستا ئێمە لە توێژینەوە زمانەوانییەکاندا، هەر زاراوەی نواندن بەرانبەر بە representationبەکاردەهێنین، لەکاتێکدا پێشگری /re/ لە زمانی ئینگلیزیدا، بە واتای (دووبارە، گەڕانەوە) دێت، واتە دوبارە کردنەوەی شتێک، وەکو لە وشەی rebuild، ، کە بەواتای دوبارە بونیاتنانەوە ، یان لە وشەی /return دا واتای گەڕانەوە بۆ خاڵی پێشووتر، هاتووە، بەمپێیە بێت، هەموو داڕێژراوێکی سینتاکسیی، پێشتر خاوەن نواندنی خۆیان بوون لە ئاوەزدا، دواتر، کە دەبن بە خاوەن فۆرمی فۆنەتیکی و بەرجەستە دەکرێن، ئێمە بەپێی پارامێتەری زمانەکەمان دەینوێنینەوە، کە نواندنەوەکە، لەسەر بنەمای نواندنی پێشووی ئاوەزە، بەو جیاوازییانەی کە ڕودەدەن لە دروستەی ڕوکەشدا، وەکو یاساکانی گوێزانەوە، جێبەجێبوونی پارامێتەری زمانی کوردیی و یاسا فۆنۆلۆجییەکان.
ئەم زاراوەیە لە سینتاکسدا، بەتایبەت لە ڕێزمانی بەرهەمهێنانی چۆمسکیدا، ئاماژەیە بۆ نواندنەوەی ئەو کەرەستانەی، کە لە سینتاکسدا بەرهەمهاتوون، وەکو فرێز و ڕستەکان، یان ئەو یەکە فەرهەنگییانەی کە لە فەرهەنگدان، واتە تا ئێستا هەموویان لە مێشکدان و لە ئاوەزی مرۆڤدان، پاشان لە دروستەی ڕوکەشدا، ئێمە لەڕێگەی هێڵکاریی درەختییەوە، یان کەوانەوە کە ڕێگەیەکن بۆ نواندنەوەی ئەو یەکانە، کە خۆیان هەن و خاوەن نواندنی ئاوەزییانەی خۆیانن، لە دروستەی ڕوکەشدا، بەکورتیی، ئەو کەرەستانە لە ئاوەزدا خۆیان نواندیان هەیە، ئێمە دێین دوبارە دەیانوێنینەوە، واتە نواندنەوە/representation ، کە نواندنەوەش بریتییە لە نیشاندانی پەیوەنییە ڕێزمانییەکانی نێو کەرەستەکانی ڕستە، چۆن لە ڕستەیەکی وەکو ( کوڕەکە نانەکەی خوارد) دەزانیین، کوڕەکە فرێزێکی ناوییە/دیارخەرییە، بەڵام (نانەکەی خوارد) بەیەکەوە فرێزێکی کرداریین، یان بەشەکردارن، پاشان بەشێوەی دووپەلکی لە( فرێزێکی ناویی/ دیارخەریی و سەری فرێزێی کرداری پێکدێن) بەپێی یاساکانی فرێزپێکهێنان، بۆ ڕونبونەوەی زیاتری ئەو خستنەڕووەی سەرەوە ئەم هێڵکارییە یارمەتیمان دەدات، تێبگەین لەوەی کە چۆن ئەو فرێزانە لە پەیوەندییەکی ڕێزمانیدان و خاوەن نواندنی خۆیانن لە دروستەی قوڵدا، بەڵام ئێمە بەشێوەی درەختی و لەسەر بنەمای پارامێتەری زمانی کوردیی نواندنەوەیان بۆ دەکەین:
کوڕەکە نانەکەی خوارد

لێرەدا ئەوەی گرنگە بوترێت ئەوەیە، کە ئەو زمانەوانانەی زاراوەی نواندنیان داناوە، کارێکی زانستییان کردووە، ئەگینا ئەبوایە ئێستا ئێمە مشتومڕمان لەسەر ئەوە بوایە،ئایا(پیشاندان، دەرخستن، خستنەڕوو، خستنەپێشچاو،…تاد) کامیان بەرانبەر بە زاراوە ئینگلیزییەکە دەوەستن، کە بەداخەوە لەگەڵ ئەوەی بە دەیان زاراوەی زانستیی، چەندین ساڵە بەکاردەهێنرێن، کەچی هەندێک توێژەر و بەتایبەت لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان تازەبەتازە زاراوەی نوێ دادەنێن، ئەمەش هۆکارەکەی ئەوەیە ئاگاداری ئەو کارانە نیین، کە لەبواری زمانەوانیدا کراون لە باشوری کوردستان، بەڵام ئەوەی سەرنجی منە زاراوەی نواندن، بەرانبەر بە representation/ ی ئینگلیزیی ناوەستێت، بەپێی لێکدانەوە و ئاستی زمانزانینیی ئێمە وەکو توێژەرێکی بوارەکە، بەڵکو نواندنەوە پڕاوپڕ بەرانبەرێتی، ئەوەی ماوە بیڵێین ئەوەیە، کە هەندێک جار ئێمە بەرانبەر بە presentation/ سیمینار بەکاردەهێنین، هەرچەندە لە مۆرفۆلۆژیدا، ئاساییە وشەی زمانێکی تر بەرانبەر بە واتایەکی تر بەکاربهێنیت وەکو ڕێگایەکی دەوڵەمەندکردنی زمانەکەت، بەڵام سیمینار و پرزێنتەیشن جیاوازن لەیەکتر، بەو پێیەی پرزینتەیشن بۆ پرۆژەیەکە، کە تۆی توێژەر دەیخەیتەڕوو، بۆ نمونە توێژینەوەیەکت ئەنجامداوە، دێیت بۆ گوێگرانی باسدەکەیت، بەڵام سیمینار کەمتر ڕەسمییە، بەڵکو جۆرێکە لە ڕاگۆڕینەوەی نێوان گروپێک، یان مامۆستایەک لەگەڵ خوێندکارەکانیدا لەبارەی بابەتێکەوە، زۆرجار ئەتوانیت پرسیار بکەیت بۆ ئەوەی بابەتەکەت بۆ ڕونبکرێتەوە.
هەروەها نواندن، بەرانبەر بە performance، یش بەکاردێت، کە ئاماژەیە بۆ کاری نواندنی سەر شانۆ، یان ئەکتەرێک لە درامایەک، فیلمێکی سینەماییدا، کە دیسانەوە ئەمەش دیاردەیەکی ئاساییە، وشەیەکی ئاسایی ڕۆژانە، ببێتە زاراوەیەکی زانستیی بوارێک، چونکە وەکو دەوترێت، هەموو زاراوەیەک وشەیە، بەڵام مەرج نییە هەموو وشەیەک زاراوە بێت، لێرەدا نواندن، وەکو وشەیەک بووە بە زاراوە.

پ.ی.د. عومەر ئەحمەد عەزیز
زانکۆی گەرمیان، بەشی کوردیی

Dengekan

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.