لەتیف هەڵمەت و واتا زێڕینەکان.. ستار ئەحمەد
چاو
ئەگەر ئاواز لە گیتاری دڵما نەما
چاوەکانم مەنێنە چاڵ
چاوەکانم… بە گەردنی حەسارۆسدا ھەڵواسن
با ھەر چاوم لە لوتکە بێ و مەرگی دوژمن…
ئەگەر دڵم
وەکو چاوگەی کانییەکی بچکۆلانە وشکی کرد
وام بنێژن… کونە گوێم پڕ نەبن لە لم
با نەبڕێ لە گوێم
چپەی ئەستێرەی شەوی گوێی سیروان
ھاژەی ڕەشەبای سلێمانی
گرمەی ھەوری سەر ترۆپکی ھەیبەت سوڵتان…
ئەگەر دڵم وەک کاتژمێرێکی شکاو
لە چرکە… کەوت…
کوژایەوە…
وەکو چرایەکی بێ نەوت
وام مەنێژن مێروولە
کەپووم بخۆن وەک پەڕەی باڵی پەپوولە
با ھەمیشە پڕ بە شانەکانی دەروون
ھەڵبمژم بۆنی عەتری
ڕووباری پرچی فێنکی کچانی ڕێی تووی مەلیک و
گوڵی لوتکەی پیرەمەگروون…
ئەگەر بووم بە میوانی دوا جێ و ھەوارم
مەیەڵن گڵ بڕژێتە ناو گەروو و زارم
بەڵێن دەدەم دوای ھەزاران ساڵ و سەدە
ئێسکم ببێ بە دارێکی دەم بە خەندە
لە جێی گەڵا بە گشت لق و چڵێکییەوە
بشنێتەوە ھۆنراوەی جوان
ئەگەر بە لای گڵکۆکەمدا گوزەر بکات
کچی باڵابەرز و نیان…
ئەم شیعرەی “چاو” لەتیف هەڵمەت، یەکێکە لە شیعرە جوان و پڕ واتاکانی کە بە شێوازێکی نوێ و جیاواز، پەیوەندییەکی توندوتۆڵ لەنێوان خۆشەویستی خاک و مەرگ و ژیانی دوای مەرگدا دروست دەکات.
خۆشەویستی خاک: شیعرەکە پڕە لە خۆشەویستی بۆ کوردستان و خاکی نیشتمان. شاعیر نایەوێت بە شێوەیەکی ئاسایی و تەقلیدی بمێنێتەوە، بەڵکوو دەیەوێت تەنانەت دوای مەرگیش هەست و سۆز و بیری لەگەڵ نیشتمان و سروشتەکەی بەردەوام بێت.
: شاعیر یاخییە لە شێوازی ناشتنی ئاسایی (چاوەکانم مەنێنە چاڵ، کونە گوێم پڕ نەبن لە لم). ئەم یاخیبوونە نیشانەی ئەوەیە کە ژیانی دڵی بەندە بە بەردەوامی سۆز و هەستی نیشتمانپەروەرییەوە.
بەردەوامیی خەبات و ئومێد: داوا دەکات چاوەکانی بە گەردنی حەسارۆسدا هەڵبواسرێن تا هەمیشە چاوی لە لوتکە بێت و مەرگی دوژمن ببینێت، ئەمە نیشانەی بەردەوامیی خەباتە تەنانەت پاش مەرگیش.
: وێنەی شیعری و زمان:
وێنەی سەرنجڕاکێش: لەتیف هەڵمەت بە وێنەی شیعریی ناسروشتی و دەگمەن (سوریالی) ناسراوە. لەم شیعرەدا چەند وێنەیەکی جوانی بەکارهێناوە:
چاوەکانم بە گەردنی حەسارۆسدا هەڵواسن: وێنەیەکی بەهێزە بۆ نەمرکردنی بینین و ئاواتەکانی (لوتکە و مەرگی دوژمن).
کونە گوێم پڕ نەبن لە لم… با نەبڕێ لە گوێم… هاژەی ڕەشەبای سلێمانی: داوا دەکات دەنگەکانی نیشتمان نەبڕێن، ئەمەش بەندبوونی گوێی شاعیرە بە سروشتی کوردستانەوە.
دڵم وەک کاتژمێرێکی شکاو… وەک چرایەکی بێ نەوت: بەراوردکارییەکی جوان و سادەیە بۆ مردن.
ئێسکم ببێ بە دارێکی دەم بە خەندە… بشنێتەوە ھۆنراوەی جوان: گۆڕینی فەنابوون (مردن) بۆ بەردەوامیی ژیان و هونەر (شیعر) و ئومێدی داهاتوو.
ناوە جوگرافییەکان: بەکارهێنانی ناوە جوگرافییە دیارەکانی کوردستان وەک (حەسارۆس، سیروان، سلێمانی، هەڵبەت سوڵتان، تووی مەلیک، پیرەمەگروون) شیعرەکە بە واقیع و جوگرافیای نیشتمانەوە دەبەستێتەوە و خۆشەویستی بۆ ئەو ناوچانە دەردەبڕێت.
３. تەکنیک و ستایلی نووسین:
: شیعرەکە بە شێوازی شیعری نوێ (شیعری ئازاد) نووسراوە، کە شاعیر دەستبەرداری کێشی تەقلیدی بووە و زیاتر گرنگی بە واتاکان و وێنە شیعرییەکان داوە.
بەکارهێنانی “ئەگەر”: بەکارهێنانی وشەی “ئەگەر” (ئەگەر ئاواز لە گیتاری دڵما نەما، ئەگەر دڵم وشکی کرد، ئەگەر دڵم کەوت) جۆرێک لە مەرج و پەیمان دروست دەکات، و واتای ئەوە دەگەیەنێت کە تەنیا لە حاڵەتی نەمانی ئەم شتانەدا (مردن) داوای ئەو شێوازە ناشتنە تایبەتە دەکات.
داواکارییە تایبەتەکان: شیعرەکە بریتییە لە چەند داواکاری و وەسیەتێکی تایبەت لەسەر شێوازی مردن و ناشتنی، کە نیشانەی قووڵیی بیرکردنەوە و بڕوای شاعیرن بە بەها باڵاکان (نیشتمان، جوانی، شیعر).
بەکورتی :
شیعری “چاو”ی لەتیف هەڵمەت شیعرێکی نیشتمانیی قووڵە، بەڵام بە شێوازێکی زۆر نوێ و فەلسەفییانە دەربڕدراوە. شاعیر مردنی خۆی دەکاتە پردێک بۆ بەردەوامیی ژیان و خەبات و خۆشەویستی بۆ خاک. وێنە شیعرییە جوان و یاخییەکان لەگەڵ بەکارهێنانی ناوە جوگرافییە خۆشەویستەکان، ئەم شیعرەی کردووە بە یەکێک لە دەقە دیارەکانی شیعری کوردیی هاوچەرخ.
ستار ئەحمەد
