چیخه‌ف: من ژنێكم ده‌وێ وه‌ك مانگ وابێت و هه‌موو شه‌وێ به‌سه‌ر سه‌رمه‌وه نه‌بێت
حه‌یده‌ر عه‌بدولڕه‌حمان
به سه‌رو ریشه ماش و برنجییه‌كه‌یه‌وه هه‌میشه جێگه‌ی سرنج راكێشانی ئافره‌تان بو، ئه‌گه‌ر یه‌كێكیش له‌وان لێی پرسیبوایه ( ئه‌رێ كابرا تۆ به ته‌مای ژن هێنان نیت ؟) شه‌رم دای ده‌گرت و ره‌نگی زه‌رد هه‌ڵده‌گه‌ڕا، ده‌یویست هه‌ر چۆنێ بێت خۆی له ته‌نگه‌تاویه‌كه رزگار بكات و به كورتی وه‌ڵامی ده‌دایه‌وه و ده‌یگوت: “ئه‌ی قابیله به ته‌ما نه‌بم ؟حه‌تمه‌ن به ته‌مام” ..كه‌چی راستیه‌كه‌ی وا نه‌بوو، ئه‌وه‌نده بیری له‌و پرسه نه‌ده‌كرده‌وه، چونكه ئه‌و دوچاری نه‌خۆشییه‌كی كوشنده ببوو ، ئاماده نه‌بوو ئه‌و خه‌مانه‌ی خۆی له گه‌ڵ هیچ كه‌سێكی تر دابه‌ش بكات، ئه‌وه‌تا كاتێ ته‌مه‌نی ده‌گاته سی و پێنج ساڵی ، له 1897 له نامه‌یه‌كیدا بۆ هاوڕێ ی رۆژنامه‌نووسی (ئه‌لكسی سۆفۆرین ) باس له هاوسه‌ری نموونه‌یی ده‌كات و ده‌نووسێت :
تۆ داوای ئه‌وه له‌من ده‌كه‌یت ژن بێنم، باشه ژن دێنم وه‌ك تۆ ئاره‌زووی ده‌كه‌یت، به‌ڵام منیش مه‌رجی خۆم هه‌یه بۆ هاوسه‌رگیریی، من ژنێكم ده‌وێ وه‌ك مانگ وابێت و هه‌موو شه‌وێ به‌سه‌ر سه‌رمه‌وه نه‌بێت ..
.”له زۆر شوێنی تردا نا به دڵی خۆی بۆ نزیك بوونه‌وه له ژن نیشان داوه، تا ئه‌و راده‌یه‌ی نه‌فره‌ت له هه‌موویان بكات و ده‌ڵێت: “دنیا جوانه..به‌ڵام شتێ هه‌یه بێزه‌وه‌ری كردووه ئه‌ویش ئێمه‌ین..
ئه‌و وا خولقابوو هه‌میشه چێژ له به ته‌نیا بوون و سه‌ربه‌خۆ بوونی خۆی وه‌ربگرێت .. تا ئه‌و كاته‌ی بۆ یه‌كه‌مجار ئاشنا بوو به ئه‌كته‌ری به ره‌چه‌ڵه‌ك ئه‌ڵمانی (ئۆلجا لیۆناردۆفنا كنیبر )، كه وه‌ك ئه‌كته‌رێكی سه‌ره‌كی به‌شداری له دوا به‌رهه‌می شانۆیی ئه‌ودا كرد،ب ۆ یه‌كه‌م جار له ئافره‌ت ئاڵا، ئه‌و ئافره‌ته ته‌مه‌نی ده‌ساڵان له چیخه‌ف بچووكتر بوو، به‌ڵام چیخه‌ف خۆی له ده‌ست ئه‌و ته‌نیاییه‌ی خۆی رزگار كردو به نهێنی هاوسه‌رگیری له گه‌ڵدائه‌نجام دا ..
له‌و كاته‌ی كه په‌یوه‌ندی ئه‌ڤینداری له گه‌ڵیدا هه‌بوو، له دوو شانۆگه‌ریدا رۆڵی تایبه‌تی بۆ ئه‌و دیاری كرد ، له شانۆیی لالۆ ڤانیا ـ رۆڵی ئه‌لینای بۆ دانا ، له سێ خوشكه‌كانیش رۆڵی (ماشا )
.”به‌ڵام به‌ر له ئه‌نجامدانی پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری نامه‌یه‌كی بۆ نووسیووه‌و ده‌ڵێت: “زۆر له‌و پرۆسه ته‌قلیدیانه‌ی هاوسه‌رگیری و هه‌ڵگرتنی شووشه شامپانیاو زه‌رده‌خه‌نه‌ی درۆزنانه ده‌ترسم .
له ماوه‌ی هاوسه‌رگیریشی دا،ئه‌و به هۆی ئه‌و نه‌خۆشیه‌ی دووچاری ببوو، ئه‌وه‌نده له گه‌ڵ ئۆلجا به یه‌كه‌وه نه‌بوون، به هۆی سه‌رماو سۆڵه‌وه چیخه‌ف به‌رگه‌ی نه‌ده‌گرت له مۆسكۆ بژی و ئۆلجاش هیچ رۆڵێكی له نمایشه‌كانی ره‌ت نه‌ده‌كرده‌وه به هۆی نه‌خۆشی هاوسه‌ره‌كه‌یه‌وه، بۆیه دابڕانی زۆریان هاته رێ، ئه‌گه‌رچی هاوسه‌رگیری كردبوو، به‌ڵام زۆربه‌ی كاته‌كان به ته‌نیایی و نووسینی تێكستی شانۆگه‌ریه‌كانی به سه‌ر ده‌برد، له نامه‌یه‌كی تردا بۆ ئۆلجا ده‌ڵێت :
به درێژایی ته‌مه‌نی هاوسه‌رگیریمان قه‌ت ره‌خنه‌م له تۆو نواندنه‌كانت نه‌گرتووه، به پێچه‌وانه‌وه دڵحۆش بوومه به‌وه‌ی تۆ به دوای گه‌یشتن به ئامانجه‌كانت دا ده‌گه‌ڕیَِی ، هه‌ر وه‌ك به گوناهباریشت نازانم كه ناتوانی به‌رگه‌ی سه‌رما بگری و له گه‌ڵمدا بژی، به‌ڵام ئێمه هه‌ردووكمان نموونه‌یه‌كی جوانی هاوسه‌رایه‌تی نیشان ده‌ده‌ین كه هیچمان رێگر نین له به‌رده‌م ئه‌وی ترماندا بۆ كار كردن، ئه‌گه‌ر پێكه‌وه‌ش ناژین ئه‌مه گوناهی تۆ و گوناهی من نیه، ئه‌مه گوناهی قه‌ده‌ره كه میكرۆبێكی كوشنده‌ی له جه‌سته‌ی مندا چاندووه و تۆی خۆشه‌ویستی بۆ هونه‌ریشی له دڵی تۆدا.
ئه‌و چه‌ند ساڵه‌ی له گه‌ڵ ئۆلجا بوو ،رۆژانێكی ساردو سڕ بوون، له چه‌ندین بۆنه‌دا چیخه‌ف ئه‌و ساردو سڕیه‌ی نێوانیانی به نامه باس كردووه، ئه‌وه‌تا ده‌ڵێت : حاڵه‌تی ته‌ندروستیم باش نیه و له پیره‌مێردێكی به ساڵاچوو ده‌چم ، ئه‌مه‌ش مانای ئه‌وه‌یه كه تۆ مێردێكت ده‌ست نه‌كه‌وت، به‌ڵكو پیره‌مێردێكی به ساڵا چوو ..
ئۆلیجا ی هاوسه‌ریشی له هه‌موو كه‌سێ زێتر ئاشنا به چیخه‌ف ببوو ، بۆیه ئه‌و ده‌رلاباره‌ی چیخه‌ف ده‌ڵێت : ئه‌و هه‌موو كه‌سێكی خۆش ده‌ویست به‌وانه‌ی باشن و ئه‌وانه‌ش خراپ و پڕ له هه‌ڵه‌ن ..هه‌موو ئاره‌زووه‌كی نووسین بوو، هه‌میشه به دوای شوێنێكی ئارامدا ده‌گه‌ڕا بۆ ئه‌وه‌ی له كێشه‌و ئاژاوه‌كان دووره په‌رێز بێت و بنووسێت ..
ئۆلجای هاوسه‌ری كه پێنج ساڵی هاوسه‌ری له گه‌ڵ چیخه‌ف دا به سه‌ر برد، به هۆی كاره شانۆییه‌كانی له شانۆی مۆسكۆ،چیخه‌ف به هۆی سه‌رماو نه‌خۆشی له یاڵتا هه‌ردوكییان له ته‌نیایی دا ده‌ژیان، به‌ڵام هه‌رگیز ئه‌و لێك دابڕانه له خۆشه‌ویستی نێوان ئه‌و دوو هاوسه‌ره‌ی نه‌گۆڕێ، دوای ماڵئاوایی كردنی چیخه‌فیش، بۆ ماوه‌ی دوو مانگ به‌رده‌وام بوو له سه‌ر نووسینی یاداشته‌كانی له گه‌ڵ چیخه‌ف دا .
ئه‌وه‌تا له 19 ی ئۆگستۆسی 1904 له یاداشتێكی دا ده‌نووسێت: ئازیزه‌كه‌م له كۆتاییدا توانای ئه‌وه‌م په‌یدا كرد كه نامه بۆ تۆ بنووسم، من ئێستا هه‌ست ده‌كه‌م زۆر لێمه‌وه نزیكی، ئه‌گه‌رچی زۆر لێته‌وه دوورم،من ئێستا نازانم تۆ له كوێ ی،زۆر چاوه‌ڕوانی ئه‌و رۆژه بووم كه رۆژێك بێت و بتوانم بۆ تۆ بنووسم .
ئه‌مڕۆ چوومه مۆسكۆو سه‌ردانی گۆڕه‌كه‌تم كرد ، به‌ڵام هه‌رگیز ناتوانم باوه‌ڕ به‌وه بێنم كه تۆ له ناو زیندووه‌كاندا نه‌مابیت ..
من ئێستا زۆر به په‌رۆشی ئه‌وه‌م بۆت بنووسم ،بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو شتێكت بۆ باس بكه‌م ،دوای ماڵئاوایی كردن و ئه‌و چركه‌یه‌ی دڵت له لێدان كه‌وت .
من ئێستا وا هه‌ست ده‌كه‌م كه تۆ هێشتا له ژیاندا ماوی و له شوێنێكا چاوه‌ڕوانی ئه‌و نامه‌یه‌م ده‌كه‌ی ..به‌ڵام تازانم ئه‌و شوێنه كوێیه .
ئۆلگا لیۆناردۆفناكنییر (1968) كه هاوسه‌ری چیخه‌ف بووه‌و له گلاسۆف ـ روسیا له بنه‌ماڵه‌یه‌كی بە ڕەچه‌ڵه‌ك ئه‌ڵمانی له دایك بووه، یه‌كێك بووه له‌و 39 كه‌سانه‌ی به دامه‌زرێنه‌ری شانۆی مۆسكۆ داده‌ندرێن، به‌لای ستانسلافسكییه‌وه یه‌كێك بووه له باشترین ئه‌كته‌رانی ئه‌و شانۆیه.
بۆ یه‌كه‌م جار له ساڵی 1898 له گه‌ڵ چیخه‌ف یه‌كتریان ناسی، كاتێ له نمایشی باڵنده‌ی ده‌ریا رۆڵی سه‌ره‌كی بینی،پاشان له شانۆیی (سێ خوشكه‌كان ) رۆڵی ماشاو ساڵی 1917 له شانۆی مۆسكۆ به‌شداری شانۆیی باغی گێڵاسی كرد.
له ئه‌نجامی ئه‌و رۆڵه كاریگه‌رانه‌ی ئۆلگا له شانۆی رووسیدا بینی ، چه‌ندین خه‌ڵاتی رێز لێنانی پێ به‌خشراوه، له‌وانه خه‌ڵاتی نازناوی ( هونه‌رمه‌ندی گه‌ل له روسیا )
له 22ی ئاداری 1959 ماڵئاوایی له دنیادا كردووه.
ئه‌وه‌ی وای كردووه چیخه‌ف هۆگری ئۆلگا بێت، ته‌نیا نواندنه‌كه‌ی بووه، كه نه‌ك هه‌ر لای چیخه‌ف به ته‌نها به‌ڵكو لای ستانسلافسكیش به هه‌مان شێوه.
ئه‌و دوو هاوسه‌ره كاره‌كانیان له سه‌رووی رۆتینیاتی ژیانی هاوسه‌ریه‌تی داناوه ، ئه‌و ئامانجانه‌ی هه‌یان بووه بۆ خزمه‌تی شانۆ(چیخه‌ف به نووسین و ئۆلگا به نواندن) به لایانه‌وه گرنگتر بووه له هه‌ر كۆتو پێوه‌ندێكی تر كه ببێته مایه‌ی سارد بوونه‌وه له كاره‌كانیان ، چیخه‌ف له چه‌ندین نامه‌دا ئه‌و حه‌ماسه جوانه‌ی ئۆلگای بۆ نواندن به به‌رزی نرخاندووه ، وه‌ك ئۆلگاش به هه‌مان شێوه هه‌میشه هه‌موو ئازادییه‌كی به چیخه‌ف به خشیووه و هه‌موو هه‌ه‌لو مه‌رجێكی بۆ ره‌خساندووه بۆ به‌رده‌وام بوون له نووسین، چونكه ئۆلگا به هۆی ده‌قه‌كانی چیخه‌ف بوو به ناسراوترین ئه‌كته‌رو خاوه‌نی زۆرترین هه‌وادار، بۆیه ئه‌گه‌رچی ئۆلگا خۆی وه‌ك ئه‌كته‌ر توانستێكی گه‌وره‌ی هه‌بوو له نواندن دا به‌ڵام چیخه‌ف یاریده‌ده‌رێكی باش بوو بۆ به‌ره‌و پێشه‌وه چوونی.
