سەلام عومەری شاعیرو..هێما واڵاکان.. ستار ئەحمەد
ــ پاشا ــ
ئەو كەسەی درەختی ئازادی دەبڕێ
رۆژێك دێ تەورێك ورگی بدڕێنێ
باڵندەیەكیش فێرە قەفەس بێ
هیچ كەس ناتوانێ هەڵیفڕێنێ
پاشایەك رەزی خۆی پێ ئاو نەدرێ
وەك چرای بەرخۆر كز كز دەنوێنێ
نزاو لایلایەی لەلای خەڵكەكەی
وەك ئەوە وایە منداڵ بنوێنێ
كەی باڵندەكان بوونە خاوەنی
درەخت و دان و هێلانەی خۆیان
ئەوكات دڵنیام جووتیارەكانمان
بەدەستی خۆیان دان دەبەن بۆیان
ــــ
لەم شیعرەی “پاشا”ی سەلام عومەردا، دەتوانین چەندین لایەنی هونەری و ناوەرۆکی گرنگ هەڵسەنگێنین:
١. ناوەڕۆک و پەیام (سیاسی و کۆمەڵایەتی):
هێمای ئازادی و ستەمکاری: شیعرەکە بە ڕوونی باس لە چەمکی ئازادی و ستەمکاری دەکات.
“درەختی ئازادی” هێمایە بۆ ماف و سەربەستی گشتی.
“ئەو كەسەی درەختی ئازادی دەبڕێ” ئاماژەیە بۆ دیکتاتۆر و دەسەڵاتدارە ستەمکارەکان.
سزای ستەمکار: دێڕی “رۆژێك دێ تەورێك ورگی بدڕێنێ” پەیامێکی توند و ئاشکرایە لەسەر سزای کۆتایی زۆرداران، کە سزاکە لەسەر دەستی هەمان ئامرازی تاوانکاری (تەور) دەبێت.
کاریگەریی زیندانیکردن:
“باڵندەیەكیش فێرە قەفەس بێ / هیچ كەس ناتوانێ هەڵیفڕێنێ” ئەمە یەکێکە لە دێڕە کاریگەرەکان، باس لە مەترسیی ڕاهاتن بە ژێردەستەیی دەکات. ئازادی لێ سەندنەوەی بەردەوام، وا لە مرۆڤ (باڵندە) دەکات کە لەبیری بکات دەتوانێت بفڕێت، ئیتر ناتوانرێت بە زۆر ئازاد بکرێت. ئەمە ڕەخنەیەکی قووڵە لە دۆخی چەقبەستوویی کۆمەڵگا.
سەرکردەی بێدەسەڵات (پاشا):
کۆپلەی دووەم باس لە “پاشایەک” دەکات کە لە دۆخێکی لاواز و بێکاریگەریدا دەژی (وەك چرای بەرخۆر كز كز دەنوێنێ).
کردارەکانی (نزاو لایلایە) هیچ سوودێکی نییە بۆ خەڵکەکەی، بەڵکو تەنها وەک “منداڵ نوواندن”ێکە، ئەمەش نیشانەی بێهودەیی و نەبوونی متمانەی خەڵکە بەو دەسەڵاتە.
خاوەندارێتی و چارەسەر:
کۆپلەی سێیەم چارەسەرەکە دەخاتەڕوو، کە لە خاوەندارێتی و هەستکردن بە بەرپرسیارێتی دایە. کاتێک مافەکان (درەخت، دان، هێلانە) دەگەڕێنەوە بۆ خاوەنە ڕاستەقینەکانیان (باڵندەکان)، ئەوکات دۆخەکە بە تەواوی دەگۆڕێت و خەڵک (جووتیارەکان) بە دڵسۆزییەوە خزمەت داهاتەکەی خۆیان دەکەن.
٢. شێواز و هونەری شیعر (ڕەوانبێژی):
زمانێکی سادە و ڕوون: شیعرەکە بە زمانێکی پاراو و سادە نووسراوە کە ڕاستەوخۆ دەگاتە خوێنەر.
کاریگەریی وێنەکان (مێتافۆر): شاعیر بە لێهاتوویی چەندین هێما و وێنەی جوانی بەکارهێناوە:
“درەختی ئازادی”، “تەور”، “باڵندە و قەفەس”، “پاشا”، “رەز” و “چرای بەرخۆر” هەموویان هێمان بۆ چەمکی گەورەتر.
چیرۆک گێڕانەوە ، بە هۆی ئەم هێمایانەوە، قووڵییەکی زیاتری بە پەیامەکە داوە.
ڕیتم و کێش (سروود): شیعرەکە گونجاوە بۆ گۆڕان و وتنەوە، ڕیتمێکی سادە و نزیک لە کێشی بڕگەیی کوردی هەیە، کە یارمەتی لەبەركردن و گواستنەوەی پەیامەکە دەدات.
چوارخشتەکی : شیعرەکە لە سێ چوارخشتەکی پێکهاتووە، کە هەر یەکەیان بیرۆکەیەکی سەرەکی لەخۆ گرتووە و پێکەوە تەواوکەری یەکترن بۆ پەیامە گشتییەکە.
کۆبەند:
شیعری “پاشا” لە ڕووی ناوەرۆکەوە شیعرێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی نیشانەدارە کە ڕەخنەیەکی توند لە دەسەڵاتی ستەمکار و بێدەسەڵاتی کۆمەڵگای بە قەفەس کراو دەگرێت. لە ڕووی هونەریشەوە، بەهۆی سادەیی زمان و بەکارهێنانی سەرکەوتووانەی هێما و وێنەی شیعرییەوە، شیعرێکی کاریگەرە و پەیامەکەی بە ئاسانی دەگەیەنێت.
ستار ئەحمەد
