پیاو له مهملهکهتهکهی رۆژدا … شهیدا
رۆژ ههڵهبجهیی وهكو ههمیشه، دوڕڕو گهوههرێکی ئهوهای لهژێر پهچهدا حهشارداوه که تهنیا ئهوانه درکی پێدهکهن و دهیبینن که ورد رۆ دهچن به قوڵایی پێچهکانی دارستانه چڕهکانی کۆشکهکهیدا، لهوێ زۆر شۆڕشی سپی دهبیننهوهو بهیداخی بێ سیمبۆڵ و دهیالۆگ و دیدو گوتنی هێمن سهبارهت ئهو بابهت و شتانهی کهسانی تر نهیانگوتووهو رۆژانهش بهرکهوتنیان دهبێت لهگهڵیاندا، ئهو سهبارهت (پیاو) له دهقێکی شیعریی تازهیدا ئاوها دهڵێ:
(1)
هەر لەدوورەوە بابتناسم،
حەرفی ئەم دەستنوێژە مەشکێنە
نەوەک دڵم نوێژ لەبیرکا
پیاو
(2)
بالەدوورەوە بۆنتکەم،
کەشوشەی بۆنت قڵپ کردەوە،
نەزیفی ڕۆحم بەربوونەوە
پیاو
(3)
خۆشەویستی درۆیەکە بەرژەوەندیی،
عیشق کەڕوو دەکا،
کەتاڵێک لەپرچمت هەڵدا
پیاو
(4)
کەبەچاوەکانا پیادە بوویت،
گەشتیتە جەنگی جەستە،
جێهێشتن پیشەتە
پیاو
(5)
بەچ ئایەتێک ئیمانت ئەزبەر کردووە،
ناچیتەوە سەر نوتفەی پاییز؟؟
فیراق هەموو تەمەنتە
پیاو
ڕۆژ هەڵەبجەیی
17/6/2019
بهم سرووتانه؛ ههڵهبجهیی دهیهوێت یاسای دورگهی (ئهتۆس)ی یۆنانیی بشکێنێت، ئهو دورگهیهی رووبهرهکهی336 کم و ههروهها له ئیلیادهی هۆمیرۆسدا ناوی هاتووه، که تهنیا 1200 نێرینهی تێدا دهژی و هیچ مێینهیهك ڕێی پێنادرێ پێ بخاته سهر ئهو دورگهیه.
من لهگهڵ ئهو ڕایه سهرپێییانهدا نیم سهبارهت ئهم هۆنراوهیه که دهڵێن ئهمه هێرشێکه بۆ سهر رهگهزی بهرانبهرو پیاو به تایبهتی، ئایا پیاو کێیه؟ ههندێك له فیمینیستان دهڵێن لهسهر وهزنی میاوه، بهس رۆژ لهم شیعرهدا دهڵێت وانییه، ئێمه پێش ئهوهی بوونهوهرێکی خاوهن توخمی جیاواز بین، ئادهمیزادین که گهورهترین خاڵی کۆکردنهوهی کۆمهڵگای مرۆڤایهتییهو ئهم ئاماژهش ئاوکردنه به ئاگری کێشهکانی نێوانیاندا، مهگهر رۆژ ناپرسێت کوان هاوڕێیانی گیانیی؟ پێش ئهوهی ئێمه بهریهککهوتنی فیزیکییمان ههبێت ئهوا بهرکهوتنی گیانیمان لهگهڵ یهك ههیه، به دڵنیاییهوه مرۆڤ بوونهوهرێکی زۆر پڕ وردهکاریی و ئاڵۆزو پڕ له نهزانراو و نهێنییه، بۆیه شاعیرێکیش له دێڕه شیعرێکدا دهڵێت:
(دڵ دهزانێت چی وا لهودیو ئهو دیوارهوه…)
کهواته وهك چۆن به دهستلێدان ههست به جۆری تهنهکان دهکهین، ئاوهاش به ههستی گیان کهسهکان و شتهکان دهناسینهوه، ئهمهشه که ئولفهتی راستهقینه وهدی دێنێت.
گهر تهماشای کۆپلهی ژماره یهك بکهین دهبینین باسی ناسینی دوور دهکات، که ئهمهش هیچ بهرکهوتنێکی فیزیکیی لهخۆ ناگرێت، ئاماژهی روونی ئهم مهبهستهش لهوهدا دێت دهستنوێژی تیادا ناشکێت بهم بهرکهوتنه گیانییه، بهڵکو گرنگی حهرف و وشه لهم بارهدا رۆڵ دهبینێت بۆ ناساندن و لێکتێگهشتن و سهرهتا ههنگاوی عهشقی راستهقینهی گیانیی که لهسهر بنهمای لێكحاڵی بوون دادهمهزرێت و سرووتهکانی ئارامی و بهرزبوونهوهی تێدا بهرپا دهبێت، ههر لهم سۆنگهوهیه گرنگی وشهو پیت زهق دهکرێتهوه، که خاڵی جهوههریی زانین و گوتهزاو مهعریفهیه، که لهمبارهشدا ئهم جۆره له بهرکهوتن دهستنوێژی تێدا ناشکێت، ههروا ئهمه ڕێڕۆشنییهکه بۆ ههموو ئهو عاشقانهی دهیانهوێت لهسهر بنهمایهکی پتهو کۆشکی خۆشهویستی راستهقینه بنیات بنێن و ههرگیزیش تێیدا خهمگین نهبن.
وشهی (پیاو) که له کۆتاییدا ههر کۆپلهیهکدا هاتووه، به گشتیکردنێکی تایبهتیی تێدایه بۆ ههموو ئهو خوێنهرانهی ئهوه دهفامن که چ جۆره پیاوێکه ئاوها وتوێژی لهگهڵدا دهکرێت، ئایا ههموو پیاوێك له زمانی گیان دهگات و له دوورهوه دهتوانێت راستییهکان ببینێت و لهگهڵ بهرانبهرهکهیدا بئاخفێت و تێیبگات؟
یهکێکی تر له بهها جوانه نابهرجهستهکانی دنیای مرۆڤ بۆنکردنه، بهڵام چ عهترو ڕیحانهو نێرگزو تیرۆزێك دهگاته ئهو بۆنی عهترهی روح، که له فیراقدا بۆن و بهرامهی له دوای خۆی جێدهمێنێت و وهکو یهعقوب به بۆنی کراسهکهیدا سۆراخی یووسف دهکات و بینایی بۆ دهگهڕێتهوه، جا کۆپلهی دووش به چهشنی کۆپلهی یهك: ههر له دوورهوهیه، موگناتیسی گیانهکان یهکتر کهمهندکێش دهکهن کاتێك ههڵگری ههمان سیفاتی جوانی هاوبهش و لێكحاڵی بوونن، له یهکهمیاندا (لهدوورهوه…..ناسین….حهرفی دهستنوێژ) هاتبوو، ئهوا له دووهمدا (ههر له دوورهوه….شوشهی بۆن…..نهزیفی روح) دێت، چهند جوانه ئهم لهمسه باڵایهی گیان که وجودی ئادهمیزادو تۆوی بنهچهی بوونی لهخۆگرتووه له دوو کۆپلهی سهرهتادا که دهرگای زێڕینی رازاوه به یاقوت و گهوههری شیعرهکهمان لهسهر واڵا دهکات، ئهمه له کاتێکدایه زۆربهی گیانهکانی تر له تهپوتۆزو دوکهڵدا چاویان ڕیپۆقی گرتووه و گوێکانیان پڕ شهمع و گهرووشیان گیراو به قرخهی کۆکهرهش و دهردهکۆپان، ئهمه چ زهمهنێکه وا مرۆڤهکان بهیهك نامۆ بوون، لاشهکان بێ سهرو بێ گیان که بهیهکدهگهن سڵاوێکی وشك لهیهك دهکهن، دهڵێی بهرههمه بێتامهکانی خانووه پلاستیکییهکانه که جییناتهکانیان دهسکاریی کراوهو وهکو زۆربهی مرۆڤهکان ههڵخهڵهتێنن و له دهرهوه جوان و له ناوهوه بێتام، ئهمه تهوهرهی سهرهکی ئهم شیعرهی ههڵهبجهییه که داهێنهرانهو بوێرانه بهدوای حهقیقهتی رهسهنایهتی بووندا دهگهڕێت که له پرس و سیمبوڵ و وێنه شیعرییهکاندا هونهرمهندانه داڕێژراون، بوونێك ههرگیز ناتوانرێت تیایدا چهپڵه بهدهستێك لێبدرێت.
بهڵام له کۆپلهی سێدا که بهر فیزیکی لهش و بهشێکی ئهندامی مرۆڤ دهکهوین که بۆ نموونه (تاڵێکی پرچ)ی بۆ بهکارهێنراوه، ئهوا دهگهینه ئهو بهرهنجامهی که ئهگهر ئهم عهشقه بێگیانه لهسهر هیچ بنهمایهکی ئهنتۆلۆژی و نۆلیج دانهمهزرا بێت و پهلی نههاویشتبێ بۆ ئهودیوی فیزیك، ئهوا دهبێته درۆو هیچ لێک نزیکبوونهوهیهکی گیانیی پهره بهو تهواوکارییه نادات له پهیوهندییه مرۆییهکاندا بۆ بهردهوامییهکی ئهرێنی و سهرکهوتوو، رهنگه لهبهر ئهم هۆکاره بێت ئارتۆر رامبۆی شاعیری فرهنسایی به پۆڵ ڤێلیرین ی هاوڕێی شاعیری دهڵێت: ئایا هیچ کۆلکهیهکی هاوبهش ههیه تۆو هاوژینهکهت بهیهکهوه ببهستێتهوه؟
له کۆتاییدا ئهگهر فیراقی گهردوونیی دوماهی به ههموو پهیوهندییهکان بهێنێت، ئهوا حوزنێکی تر بۆ رازهکانی شاعیر زیاتر دهبێت کاتێك ئهو پیاوهی له کۆتایی ههر کۆپلهیهکدا هاتووه وهکو خهونێکی سهحهر زوو دهڕهوێتهوهو بزر دهبێت، کهواته ئهگهر لهناو وهرزهکاندا تهنیا پاییز ئهو وهرزه بێت که حهشری ههڵوهرینی گهڵاکانی تیادهکرێت، کهچی نهسلی ئهو پیاوه زۆر جۆرێکی جیاوازتره له ههموو دوورکهوتنهوهو غهریبییهکان، فیراقێك به باڵا دوردرابێت.. یان دۆزینهوهیهکی ههتاههتایی و ئاوێتهبوونێکی تهواوی ئهو دوو گیانه بێت..
چ شاعیرێکی ترتان بینیوه ئهم تهوهره گرنگه بهزمانی شیعر ئابهم جۆره مامهڵه لهگهڵدا بکات و ئاوها تێکهڵی بکات له مانا بهرزهکان و پیته فهرامۆشکراوهکان و وێنه دهگمهنه تازهکان، ئیتر چ پێویست دهکات خۆمان لهو زۆرانهوه بگلێنین که ههریهك له پیاو و ئافرهت شیرو تیر لهیهکتر بسوون و سهرکۆنهی بهردهوامی یهکتر بکهن و تا کار دهگاته شهڕهچهلهحانێ و سازکردنی سهرزهمینێکی دۆزهخیی ههر لهم دنیا رووناك و ئاڵ و واڵایهدا بۆ یهکتری!
Dengekan
دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.
