دەوڵەت … نووسینی جۆزیف پرۆدۆن-11
دەوڵەت*:
نوسینی جۆزیف پرۆدۆن، P. J. PROUDHON
و: زاهیر باهیر
بابەتی دەوڵەت، سروشت و ئایندەی:
بەشی یازدە، کۆتایی:
بەرەنجام:
دەوڵەت دەستورێك، دامەزراوەیەکی دەرەکییە لە دەسەڵاتی کۆمەڵایەتی.
دەستورەکە لە پرنسپڵدا وای فەرزدەکات کە کۆمەڵ ئافریندەی مێشك و ئاوەزە، بێبەشە لە خۆڕسکێتی، لە بە تەنگەوەهاتن، لە یەکێتی، بەم هۆکارەش خەڵکی بۆ کاروبارەکانیان پێویستیان بە هەڵبژاردنی دانەیەك یا زیاتر لە بەربژێرەکان هەیە، یاخود نوێنەرایەتیکردنیان لە ڕێگای میراتیی و جێگرتنەوەوە، ئەمە گریمانێکی ناڕاستە کە بناخەی گەشەسەندنی ئابووریی کۆمەڵ هەروەها ڕێکخستنی مافی گشتی دەنگدان هاودەنگن لە نیشاندانیی ئەم ناڕاستیەدا.
دەستورەکەی دەوڵەت لەوە زیاتریش دەسەپێنێت لە ئامانجیا کە دووژمنایەتی یاخود حاڵەتی جەنگ جەوهەرییە و بارودۆخێکە مرۆڤایەتی ناتوانێت خۆی لێ لادات، ئەو هەلومەرجەیە کە جیاوازی نێوانی بەهێز و لاوازی زەروور کردووە، دەستوەردانی زۆرەملەی دەسەڵاتە بۆ کۆتاییهێنان بە خەبات و تێکوشانیان بە بەکارهێنانی کۆی هەموو جۆرە داپڵۆسین و سەرکوتکردنێك. ئێمە لەم بارەدا پێداگریی لەسەر ئەوە دەکەین کە پەیامەکەی دەوڵەت کۆتایی هات لە ڕێگای دابەشکردنی کار و هاریکاریی ئەوانەی لە پیشەسازییدا کار دەکەن. ئارەزوومەندی و داخوازی خۆشگوزەرانیی و هەروەها یەکسانی دابەشکردن لە سەرمایە و لە سیستەمی باج، ئازادیی و دادوەریی کۆمەڵایەتیی، ئەمانە دڵنیاییەك مسۆگەردەکەنەوە کە زیاترە لە هەر شتێك لەوانەی کە دەتوانن لە لایەن دین و دەوڵەتەوە دەستبکەوێت. هەرچیش سەبارەت بە گواستنەوەی ئەرێینانەی دەوڵەتە، ئێمە وای دەبینین کە وەکو خەیاڵێکی ناکۆکە لە لایەن ترادیسۆنی حکومدارێتی بە مەیلی شۆڕشگێڕانە و توانای زیاتر پەسەندکردنی چاکسازییە ئابوورییەکان. لە هەموو حاڵەتێکدا دەڵێین ئەوە ئازادییە بە تەنها کە دەسەڵات ڕێکدەخاتەوە کە لە هەنووکەدا هاوتایە یا یەکسانە بە دەرکردنی تەواوی دەسەڵات.
وەک سەرەنجام، یان شۆڕشی کۆمەڵایەتیی بوونی نییە، یان ھیچی دیکە نابێت حکومەت ھەبێت، ئەوەش چارەسەری ئێمەیە بۆ گرفتی سیاسی.
…………………………………………………………………………………..
*لەم نامیلکەیەدا پرۆدۆن ڕەخنەگرنگەکەی دژ بە پێگەی سۆشیالیستە دەوڵەتیەکانی / دەوڵەتخوازەکانی وەکو Louis Blanc و Pierre Leroux دەخاتە ڕوو کە لە ژێر وەهمی گواستنەوەی دەوڵەتی- سەروەردا بوون کە سیحراویانە لەلایەن ئەوانەوە دەکرێت بۆ دەوڵەتی – خزمەتکار کە لە خزمەتی خەڵکدایە، بگۆڕێت. بۆ بەدبەختی، ئەم وەهمە بە فراونی و بە زۆری بڵاوبووەوە و تا ئێستاش وەکو هەموو وەهمەکانی دیکە هەر لەگەڵمانایە ، ئەگەر بمانەوێت مرۆڤگەلێکی ئازاد و پێگەیشتوو و بەرپرسیار بین، ئەم وەهمە پێویستە ڕەتبکرێتەوە.
پرۆدۆن ئەم تێکستەی لە ساڵی 1848 دا بە فەرەنسی نوسیوە و Benjamin R. Tucker لە ساڵی 1960 دا وەریگێڕاوەتە سەر ئینگلیزی. منیش لە دەقە ئینگلیزیەکەیەوە گۆڕیومە بۆ زمانی کوردی.
خوێنەر لە خوێندنەوەیدا پێویستە ئاگادار بێت کە هەندێك بڕگەو ڕستە و وشە کە هاتون، هی خودی دوو نەیارەکەی پرۆدۆنە و پرۆدۆنیش بە تەوسەوە بەرانبەریان، like Louis Blanc و Pierre Leroux ، بەکاری هێناونەتەوە. گەر خوێنەر تێبنی ئەوە نەکات ئەوە ڕەنگە تووشی سەر لێبشێوانبێت کە لە کاتێکدا هەمان تێگەیشتن و چەمك لە لایەن خودی پرۆدۆنەوە و نەیارەکانیشییەوە بەکارهێنراون. لە وەها حاڵەتێکدا خوێنەر وا حاڵی دەبێت ، کە جیاوازییەك لە نێوانی ئەم دوو لایەنەدا نییە .
لە کۆتاییدا دەبێت ئەوەش بلێم ئەم تێکستەی پرۆدۆن بە دیدی ئەنارکیستەکانی ئێستا خاڵی نییە لە سەرنج و ڕەخنە کە ئەمەش لای ئەنارکیستەکان شتێکی ئاساییە، هاوکاتیش بوونی ئەو ڕەخنە و سەرنجانە لە ئەنارکیستیبوونی پرۆدۆن کەم ناکەتەوە. بناخەی بیری ئەو و دژایەتیکردنی بۆ دەوڵەت و دەسەڵات و داکۆکیکردن لە خودی خۆبەڕێوەبەریی و کاری هەرەوەزیانە و گەلکاریی و مافی تاك، تۆسقاڵێك لە بایاخی نوسینەکانی پرۆدۆن سەبارەت بەو پرسانە، کەمناکەنەوە. وەرگێڕ.