ئازادی و خود … نیگا قادر

ئازادی لەبنەمادا ئازادی نییە! قبوڵ کردنی وجودی خۆتە وەک ئەوەی ھەیت و بوونت ھەیە، کاتێک گەشتیتە بوونت هەر خودی خۆت ئەودەمانە ناچار دەبیت ڕێز لە (سەروەری، ماف، ھەبوون، نەبوون، شکست و سەرکەوتنی) کەسانی تر بگری، ئەوەیە کە دەرگیری پەروەردەیەکی سیستەماتیکییەو ڕاھاتنە لەسەر ئاشتەوایەکی کۆمەڵایەتی لەناو تاک بەتاکی کۆمەڵ و، بە ئەخلاقی کردنی تەواوی دامەزراوەکان دەبێت.

ھەروەک “جۆن ستیوارت مێل” دەڵێ: (ئەگەر مرۆڤایەتی جگە لەیەک کەس، ڕایەکییان ھەبوو، ئەوە تەنھا یەک کەس ڕایەکی پێچەوانەی ئەو ڕایەی ھەبوو، مرۆڤایەتی ھەر ئەوەندە ڕەوایەتی ھەیە لە بێدەنگکردنی ئەوکەسە، بەقەدەر ئەوەی ئەوکەسە دەسەڵاتی ئەوەی ھەبێ ھەموو مرۆڤایەتی بێدەنگ بکات).

گرنگ ئەوەیە لەسەر ئەم چەند دێرەی مێل بوەستین، مێل بەرگری لە ڕادەربڕینی تاکێک دەکات بەرامبەر ھەموو مرۆڤایەتی، ئەگەر مرۆڤایەتی لەلایک بێ، ئەوە تاکەکەسێکی خاوەن ڕای جیاواز لەلایەکی ترە.
بێدەنگ کردنی تاکێک لای مێل وەک بێدەنگ کردنی ھەموو مرۆڤایەتییە! بەلام لێرە پرسێک دیتە پێشەوە، ئایە مێل بۆ ئەوندە بەرگری لە ئازادی دەربرینی تاک دەکات؟

ھۆکاری بەرگری کردن لە ڕادەربرینی ئازاد کە بەشێک لە گەشتن بە ئازادی بنەمای سودگەرایە، کە پایەکانی لەسەدەی حەڤدە لەلایەن جێرمی بێنتامەوە دانرا، جێرمی پێی وابوو ھەر بیرۆکەیک یان ھەر دەربڕینێک کاتێک ڕەوایە کە ببێتە ھۆی سود بۆ دەورووبەر، بنەمای دیاری سودگەراکان (زۆرترین سود بۆ زۆرترین خەڵک) بانگەشەی ھەرە دیارەکانیان بوو، کە مێلیش سەر بەو قوتابخانەیە بوو.
وەک ستیوارت مێل دەلێ: (سەرکوت کردنی بیروڕایەک ئەگەر سوودی ھەبێ و سەرکوت بکرێ ئەبیتە ھۆی زیان بۆ مرۆڤایەتی و لێی بێ بەش دەبێ).

لێرەوە سەرکوت کردنی ڕایەک خراپەیەکی زۆر گەورەترە لەوەی ھەر تەنھا بریتی بێت لە بێدەنگکردنی تاکێک، چونکە لەھەردوو بارەکەدا ئەگەر راست بێت یان ھەڵە ئەوە کۆمەڵ سودی لێ دەبینێ، ھەروەکو ئێستا تەواوی کۆمەلگای کوردی دژی بیروباوەڕێک دەوەستنەوە یان سەرکوتی دەکەن، بیانەوێ ھەر گۆڕانێک لەھزر و پەروەردەی کۆمەڵ دروست بکەن، ئەو ئارگۆمێنتەی لە کلتوردا وجودیان ھەبووە و دەبێ دیسانەوە دەرگیری پەروەردەی (خێزان بە پلەی یەکەم و ئیستا سۆشیال میدیاکان ھاتوونەتە پلەی دووەمی پەروەردە، لەناو تۆڕی سیستەمی پەروەردەدا، ڕۆڵێکی نەرێنی لەئاراستەکردنی ئەخلاقی پەروەردەی تاک دەگێرن، قوتابخانەو ناوەندە ئایینییەکان …ھتد). رۆلی خۆیان دەگێرن لەو زەمینە ناسازەدا.

کلتور لای ستیوارت مێل وەکو ئامرازێکی بۆ ڕێخستن، وە یان ئەتوانین بڵێین ڕێخستنەوە دەبینێ، کە خۆی لە ئاراستەی تاک لە ھزرو بیروبۆچوونیان دەبینێ، کە ئەگەری کاڵ بوونەوە و گۆرانکاری تێدا ھەیە کە ئەویش لەگەڵ ئازادی ڕادەربڕینی تاک خۆی دەبینێتەوە.
مێل بڕوای وابوو گوستنەوەی بیروڕاکانمان لەسەر بنەمای ھەقیقەت دەبێ، کاتێک سەرجەم ئەگەرەکان کراوە بن لەبەردەم ڕا دژ و پێچەوانەکان، بەلام ئەوەی گرنگە ھەقیقەت بۆ ئەبەد سەرکوت ناکرێ، ھەقیقەت لەوێیە کە راستە، بەلام کاتێک سەردەمانێک دەگۆرێن و بیروڕاکان دەگۆرێن ھەقیقەت لەوێدا گۆڕانی بەسەردا دێ، نموونە سوکراتی فەیلەسوفی یۆنانییە، خۆی کوژرا بەلام تیشکی فەلسەفەکەی بەشێوەیەکی زیندوو بەسەر تەواوی مەعریفەو کایەکانی ھەقیقەتدا دەدرەوشێتەوە.

بەکورتی ئازادی ڕادەربڕین لێرەدا گرنگی خۆی دەخاتە بەردەست، کە بتوانێ کەشێکی لێبوردەی کۆمەڵایەتی، ئایینی و، سیاسی دروست بکات. ئەگەر لەو ڕەھەندەوە سەیری رۆڵی لایەنی ئایینی و کۆمەڵایەتی بکەین …ھتد.
ھەقیقەت بوون و نەبوونی پەیوەستە بەوەی بڕوایان پێیە یاخود نا، ئەگەر ھات و لەبنەماکانیدا چەسپا، ئەوە کەشێکی لێبوردەیی و ئاشتەوایی دروستەکات، کە لە لای مێل ئەمە کلیلی شارستانیەتی کۆمەڵگایە، کە بەداخەوە دەتوانم بڵێم کورد کلیلی ئەو مەعریفەیەی ون(بزر) کردووە.

————————————

تێبینی:
بۆ ئەم وتارەم سودم لە ئارگۆمێنتەکانی “جۆن ستیوارت مێل” وەرگرتووە، بۆ تێڕوانینێکی بچووک بۆ دۆخی ئێستای ڕادەربڕین.
(نیگا قادر)

Dengekan

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.