
دەسکەوتێکی نوێ بۆ ئێران.. ئاوات ئەسعەدی
کشانەوەی ئەمریکا لە ئەفگانستان بووە دەسکەوتێ گرنگ بۆ ئێران، کە سنوورێکی 900 کم هاوبەشی لەگەڵ ئەو وڵاتەیا هەیە. کشانەوەی ئەمریکاش لە عێراقا، کەوا پێ ئەچێت، تەنیا بابەتی کات بێت، نەک هیج شتێکی دیکە، ئەبێتە گەورەترین دەسکەوت بۆ ئێران.
ئێرانی ولایەتی شیعەی فارس، ئیسپاتی کردووە لە 40 ساڵی رابردوودا، چۆن بتوانێت لوبنان هێندەی تر وێران بکات لەوەی کە هەبوو. ئاگری شەڕی زۆر بەئاسانی گەیاندە سوریا، بە دنەدانی دارو دەستەی ئەسەد، بۆ تێوەگلان لە تێکدانی عێراق، گوایە پاش عێراق ئەمریکا روو ئەکاتە شام. بابەتی ئەفگانستان و یەمەن لەولاوە بوەستن.
مەلاکان زۆر دەمێکە توانیویانە، بەشێکی زۆری عەرەبە شیعە عێراقیەکان بکەنە داردەستی خۆیان، بۆ راونانی ئەمریکا وەک ئەوەی ئێران سەددام حوسێنی بۆ رووخاندبێتن نەک ئەمریکا. ئەوەی کە ئێران مەبەستیەتی لاوازکردنی عێراقە بێ ئەمریکا وەک دەوڵەت و، پاشان کەی بۆی رەخسا “قوتدانی”.
لای کەس شاراوە نیە: ئێران تا رۆژئاوای فورات بەسنووری سروشتی فارس ئەزانێت. پاش راموسکردنی سوریا و لوبنان تەنیا عێراق ماوەتەوە بۆ دروستکردنی هیلالە شیعیەکەی بە ڕابەرایەتی و دەسەڵاتی رەهای خۆی.
هەر بۆیەش کاری رێکەوت نیە، کە ئێران توانیویەتی لە 40 ساڵی رابردوودا پتر لە 17 فەرع بۆ حیزبولڵاکەی لە چەندین وڵات دروست بکات.
بەڵگەیەکی سەخت لەسەر سروشتی ترسناکی ئەم دەسکەلایانەی ئێران لە عێراق ژمارەی کوژراوانی خۆپیشاندەرانە لە ناوچە عەرەبنشینەکانی عێراق بەدەست میلیشیاکانی ئێرانەوە، کە لە 2019 ەوە نزیکەی 700 کەسیان کوشتووە، جگە لە بریندارکردنی پتر لە 20 هەزار کەس.
لە دامێنی روداوەکانی ئێستاشا: دەم و دەست لەگەڵ کشانەوەی “تەواوی” ئەمریکا لەگەڵ دەسەڵاتگرتنی تالیبان لە کابول سێ دەوڵەتی بەهێز “بەختەوەری و شادمانی” خۆیان لە گەڕانەوەی تالیبان دەربڕی: چین و روسیا و ئێران. تەنانەت سەرۆکی تازە هەڵبژێرراوی ئێران ئیبراهیم رەئیسی وتی کە “چوونە دەرەوەی ئەمریکا لە ئەفغانستان ببێتە دەرفەتێک بۆ بووژانەوەی ئاشتی و ئاسایش.”
ئەوەی کە ئاشکرایە: لە گۆڕپانی ململانێکانی نێوان زلهێزەکان و هێزە ئەقلیمیەکان لە خۆرهەڵاتی ناوەراستدا رۆژئاوا شکستێکی گرانی هێنا. شێوە سیستەمێکی نیمچە لیبرال و نیمچە دیموکرات و دەوڵەتی قانون لێرەدا شوێنی نابێتەوە. سیاسەتی ئەمریکا و رۆژئاواش نیشانەی ئەوەیان پێوە نیە، کە ئەم شکستخواردنەیان بەگشتی لە ئەفگانستانا دوا ئیستگەی نەهامەتی بێت بۆ هەر پڕۆژیەک، ئەوەی لەبارا بێت، سیستەمێکی سیاسی مۆدێرن لەو ناوچە پڕ لە کێشەیە بێنێتە کایەوە.