Skip to Content

١٦ی ئۆکتۆبەر، فرۆشتنی کەرکوک یان کڕیینەوەی.. لاوان عەلیی – کامیار سابیر

١٦ی ئۆکتۆبەر، فرۆشتنی کەرکوک یان کڕیینەوەی.. لاوان عەلیی – کامیار سابیر

Closed
by تشرینی یه‌كه‌م 16, 2021 General, Opinion

رووداوەکان و سەرەڕۆییە سیاسییەکانی ئەوانەی ریفراندۆمی ٢٠١٧یان سەپاند کە لە مەطبەخی هێزە ئیقلیمییەکاندا، ئامادەکرابوو، ئاکامە تراژیدییەکانی بە ١٦ی ئۆکتۆبەر، کۆتایی هات. ١٦ی ئۆکتۆبەر، باڵۆنی پڕ لە هاژووژی نەتەوەیی ریفراندۆم و ئینفیصاڵییە پرۆکسییە ئیقلیمییەکانی فس کردەوە. غروری ئەو نەژادیی و طائیفییە کوردییەی تێكشکاند کە ئەیویست دەستی موخابەراتی تورکیا بگرێت و سنوورەکانی میثاقی میللیی لە ئەجێندای ئەردۆغان و پرۆکسییە کوردەکاندا( پارتیی و بارزانیی و یەکێتیی مولحەق و …تاد)، رەنگڕێژ بکاتەوە.

١٦ ئۆکتۆبەر، راستکردنەوەی مەسارێکی سیاسیی مورتەزیقەی ئیقلیمیی بوو کە ئەیویست بەشێکی گەورە( ئەگەر هەمووی نا) ی کوردستانی عێراق و ویلایەتی موصڵ، لە عێراق داببڕێ و وەکو میثاقی میللیی کەمالیستەکان، بۆ سەر خاکی تورکیای ئێستا، بیگەڕێننەوە. هاوکات، راستکردنەوەی هەڵەیەکی ستراتیژیی کارەستباری ریفراندۆمێکی قاصیرانە بوو کە کۆمەڵێ تاجیری میلیاردێری نەوت و مافیای ئیمارەتی شێخنشیینیی سەر بە تورکیا، لە ژێر ناوی ئەوەی کۆمەڵێ ئینفیصاڵیی ( نەژادیی و نەتەوەیی و طائیفیی) بۆ دەغدەدەغەدانی مەشاعیری نەژادی کورد و ختوکەی گوتاری ناسیۆنالیستانەی کوردایەتیی و هارکردنی رەگی مەذهەبییەتی سوننییگەریی بەرامبەر بە شیعەگەریی و رقبوونەوە لە عێراق و لە بەغداد، کەمپەینێكی ناعەقڵانیی و ناواقیعیی و سەرەڕۆیانەیان، کرد.

ریفراندۆمی قەومچییە کوردەکانی سەر بە مەدرەسەی فاشیلی کوردایەتیی کە لە مەطبەخێکی ئیقلیمییدا، ئامادە کرابوو، کارتی دووەمیان بوو، پاش ئەوەی کارتی یەکەمیان، تێرۆریزمەکەی داعش لەسەر دەستی هێزە عێراقییەکان بە دەرەجەی یەکەم و پێشمەرگە ( کە زۆریینەیان کوڕی فەقیروهەژاری کورد بوون) بە دەرەجەی دووەم، هەیبەتە عەسکەرییەکەی تێکشکێنرا. لە کاتێکدا، بەشێکی زۆر لەوانەی خۆیان بە زەعیمی رۆحیی پێشمەرگە ئەزانی، لەگەڵ قیادە مەیدانییەکانی داعشدا، لە هەمان ئەجێندای ئیقلمییەوە، دەستوریان وەرئەگرت و دوژمنایەتیی عێراقیان ئەکرد و تیجاڕەتیان پێکەوە ئەکرد و گوتاری بەتاڵ و بوغزی کوردایەتیی و رقوکیینەی نەژادیی  و حیقدی طائیفییان بەرامبەر  عێراق و عەرەبی شیعە، هەڵئەڕشت و مارکێتینگی سیاسیی و  ئابوورییان، پێوە ئەکرد.

پاش ئەوەی تاجیرە میلیاردێرەکانی  کوردایەتیی، گوێیان لەو هەموو بانگەوازە نێودەوڵەتیی و ئیقلیمیی و ناوخۆییەی کوردستان و عێراق، نەگرت،  بۆ جێکەوتکردنی بەرژەوەندیی ئیقلیمیی و ئیمارەتەکەی خۆیان،  بە حەماقەتی سیاسیی عوصابییانە، ملیان نا بە ئینتیحارێکی سیاسییەوە کە یەکێکە لە گەورەتریین فەشەلە سیاسییەکانیان، بێگومان، بۆ بەرپەرچدانەوەی خیانەتێکی لەو چەشنە کە بە دەسیسەی ئیقلیمیی، خیانەت بەرامبەر سەروەریی خاکی عێراق بکرێ، ئەبێ بەپێی قانون و دەستور و سیادەی عێراق( کە سیادەی هەرێمیش ئەکات)، سنوورێک بۆ گەڕەلاوژە و پرۆژەی پێکەوەلکاندنی( ئیلحاق- annexation  ) کەرکوک و ناوچە جێناکۆکەکان بە تورکیای نیۆعوثمانیی ئەردۆغانییەوە، دابنرێ. سوپای عێراق، مەوقیفێکی نیشتمانیی جەرییئانەی نواند کە کەرکوکی لە دەست چەتەکانی کوردایەتیی، سەندەوە. لە واقیعیشدا، ئەوە میلیشیای پێشمەرگەیە کە خیانەتیان لە وڵاتەکەی خۆیان لەو عێراقە کرد کە دەستورەکەی نەک هەر گەلی کورد، ئەپارێزێ، بەڵکو کورد بە جدیی و بە فیعلیی لە حوکمڕانییدا، بەشدارە. خیانەت ئەوەیە کە تفەنگ بنێی بە سوپای فیدراڵیی وڵاتەکەتەوە، وەکو چییش؟ وەکو میلیشیای قاندراوی ئیقلیمیی و بە دەستوری موخابەراتی وڵاتانی تر، ئەم خیانەتە بەرامبەر سوپا و نیشتمانەکەی خۆت بکەیت.  

ئەمساڵیش، دوای چوار ساڵ لە فەشەلی ئەو خیانەتە گەورەیەی ریفراندۆم، بۆ ئەوەی ئاژاوەی قەومیی و طائیفیی  سەرلەنوێ لە کەرکوکدا بنرێتەوە و بە تایبەتییش لەسەروبەندی ١٦ی ئۆکتۆبەردا، بە دەسیسەی موخابەراتیی و حیزبیی، کۆمەڵێ گەنجی سەرلێشێواو، بە حیقدی نەتەوەیی و طائیفیی، بار ئەکەن و بە بۆنەی بردنەوەی هەڵبژاردنێکی پڕ لە ساختەکاریی، تەقە بەسەر هێزە ئەمنییە عێراقییەکاندا( نەک حەشدی شەعبیی) ئەکەن. ئەوەی جێگەی نیگەرانییە، پاش چوار ساڵ لە ریفراندۆمی گەمژانە، هێشتا کۆمەڵێ حیزب، سیاسیی و نوخبەی رۆشنبییریی کە بە ئەندێشەی خۆیان، نەیار و رەخنەگری سیاسەتەکانی پارتیین، کەچیی لە ترسی تەخویین بێت یان لەبەر رەپبوونی دەمارە قەومییەکانیان،  دووبارە و دە بارە، بە شیعاراتی نەتەوەیی و نەژادیی و طائیفییەوە، ئەکەونەوە ناو داوە موخابەراتییەکانەوە و شەڕ و گێچەڵ بە عێراق ئەفرۆشن و گوایە حەشدی شەعبیی( وێڕای ئەوە هێزێکی طائیفییە، بەڵام حەشد هیچ دەخالەتێکی نەکردووە) دەستدرێژیی بۆ سەر کەرامەت و شەرەفی کوردایەتییی ئەو گەنجانە، کردووە.

ریفراندۆم، چۆن فەشەلی پێ هێنرا؟ ئەبێ نانەوەی ئەم ئاژاوەگێڕییە و ئەم تەخرییبە سیاسییانەی ئەمساڵیش، بە دەست و گوتارێکی نیشتمانیی، بە گوتاری پێکەوەژیان و عێراقییانە، سەرومڕ، بکوترێتەوە و  هەوڵی نەزۆکی موخابەراتی ئیقلیمیی تێک بشکێنرێتەوە. خۆشبەختانە، هێزێکی عێراقیی لەبەر حەساسییەتی دۆخەکە، هاتن و دۆخەکەیان کۆنترۆڵ کرد،  بۆ ئەوەی هەندێ کورد و تورکمانی نزیک لە پارتیی و بەرەی تورکمانیی، بیانووی ئاژاوەی نێوان پێکهاتەکان نەقۆزنەوە و بە پەڵپی ئەوەی کە تورکمانەکان ژیانیان لە مەترسییدایە و تورکیا پەلکێش  نەکەن، هەروەکو چۆن بۆ نزیک بەعشیقە، هێنایان و هێزێکی مودەڕەبی عەسکەریی و موخابەراتیی لەوێ جێگییر کراوە.

تورکیا و پارتیی، تورکیا و داعش و پرۆکسییە تورکمانەکان و ئەجناسەکانی کوردایەتیی، لە ریفراندۆمدا، فەشەلێکی گەورەیان خوارد و بە زەبری هێز و بۆ پاراستنی کەرکوک و کەرکوکییەکان، بۆ پووچەڵکردنەوەی پیلان و پلانە ئیقلیمییەکان، هێزە چەکدارەکانی عێراق، سوپای نیشتمانیی عێراق و میلیشیاکانی حەشدی شەعبیی، میلیشیاکانی کوردایەتییان( پێشمەرگە)، لە کەرکوک و ناوچە جێناکۆکەکان، دەرپەڕاند یان هەندێکیان سەحبیان کردەوە( کە کارێکی عەقڵانییان کرد). ئێستا دووبارە، لە گەرمەی تەزویری ئیلیکترۆنیی ئینتیخابییدا لە عێراق کە حیلفی سوننیی-کوردیی- عەرەبیی( ئیماراتیی) و طائیفیی( تورکیا) و شیعیی ئیطلاعاتیی خۆگونجێن لەگەڵ سیاسەتەکانی ئەمێریکا و سعودییە، سەرگەرمی ئەو نەشئە سیاسییەی بردنەوەن، تورکیا لە رێگەی پارتیی و تورکمانەکان و قەومییەکانی کوردەوە، جارێکی تر ئەیەوێ ئاژاوە بنێتەوە و نەخشە رێگەیەک بۆ هێنانی هێزەکانی تورکیا بدۆزنەوە، بەڵام کاتێ کە ئەزانن شکستیان خوارد، خۆیان لە بابەتەکە ئەدزنەوە و بەسەر دۆستەکە و شەریکەکەیاندا ( یەکێتیی) ئەهێنن و خۆیانی لێ نەبان ئەکەن و گوتاری عێراقیی و نیشتمانیی، بۆ بەلاڕێدابردنی پیلانەکە، تەخشان ئەکەن.

ئەو هێزە عێراقییەی هەندێکیان لە بەغدادەوە هاتبوون، بۆ گرتن و لێپێچیینەوە لەوانەی تەقەیان کردووە و ئاژاوەی قەومیی و طائیفییان نایەوە، مەبەستی سەرەکییان ئەوە بووە کە بیانوو بە تورکیا نەدرێ کە چاوی لە کانگای وزەی کەرکوک و چەمچەماڵ و گەرمیانە. هاتنی دەستوبردی ئەم هێزە ئەمنیی و عەسکەریی و موخابەراتییەی سەر بە دامودەسگاکانی عێراق، گەر ئەمێریکا یان ئێران یاخود حکومەتی عێراقیی لە پشتەوە بووبێت، شایانی دەستخۆشیی لێکردنە، چونکە ئەجێنداکەیان پاراستنی پێکەوەژیانی ئاشتییانەی پێکهاتەکانی کەرکوک، بووە. هاوکات، بڕیینی ئەو دەستانەیە کە ئەیانەوێ بە خەونی نەخۆشی هەڵوەشانەوەی پەیماننامەکانی سایکس پیکۆ، لۆزان، سەرگەرم بن و  سنوورە پانتورکییەکەی بگەڕێننەوە بۆ ویلایەتی موصڵ و بەتایبەتییش بۆ کەرکوک و ئەجێندا  ئایدیۆلۆژیی، سیاسیی و ئابوورییەکانیان، جێکەوت بکەن.

چوار ساڵ لەمەوبەر، لە رێگەی ریفراندۆمەوە، هەوڵ درا، کەرکوک بخرێتە قوڕگی تورکیاوە،  ئەم جارە، لە رێگەی بەدەستخستنی پارێزگاری کەرکوک بۆ پارتیی یان تورکمانەکان، بە گەمەی دێمۆکراسیی و هەڵبژاردن و زۆریینە( بە هاوکاریی ناسیۆنالیزمی عەرەبیی سوننیی) ئەیانەوێت ئەم کارە بکەن. مەعلومە چۆن قیادەی یەکێتیی کۆن، ئامادە بوون پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق،  بە پارتیی بفرۆشن و صەد میلیۆن دۆلار وەربگرن، ئەوە ئەمجارە، یەکێتیی نوێ، لەسایەی سەرکردایەتییەکی پرۆ-پارتیی و سەری سەرۆک کۆمارێکی زۆر لاواز و بەرژەوەندییخوازەوە( کە ئامادەیە لە پێناوی کورسییەکەی خۆیدا نەک کەرکوک، بگرە سلێمانییش بخاتە سەر صینییەکی زێڕیین و پێشکەشی ئەردۆغانی بکات)،  پۆستی پارێزگاری کەرکوک، وەکو دیاریی یەکڕیزیی کورد! لەژێر بەنجی شیعاری بەیەکەوە بەهێزتریین و تەصدیقکردنەوەی مەرجەعی عولیای بارزانیی، پێشکەشی پارتیی بکەن. ئەوەی رێگرە لەم کارە، یەکێتیی، گۆڕان، نەوەی نوێ، یەکگرتوو، نوخبەی سیاسیی و ثەقافیی کورد نییە، بەڵکو دەسگا قووڵەکانی عێراق و هێزە ئەمنیی و موخابەراتیی و عەسکەرییەکانی عێراقە. بە واتایەکی تر نیشتمانییبوون( لە ئاستی عێراق) و عێراقییبوون و پاراستنی سیادەی عێراقییە کە رێگرە لەم پلان و پیلانانەی تورکیا و تورکمانە پرۆکسییەکان و هێڵی تیجاڕیی  کوردایەتیی و ناسیۆنالیزمە نەوتییە-کوردییەکە.

بەڵێ ١٦ی ئۆکتۆبەر، قەرارێکی صائیب و عەقڵانیی و جەرییئانەی عێراقیی بوو لە هەمبەر قەرارێکی پرۆکسییانەی کوردایەتییە چەتەگەرییە شێخنشیینییە بنەماڵەییەکەدا کە رۆڵی جێکەوتکردنی ئەجێنداکانی تورکیای پێ سپێردرابوو. هاوکات، ١٦ی ئۆکتۆبەر، دەحری خیانەتێکی گەورەی وەکو ریفراندۆمی کرد و پێچایەوە. بەهەمان شێوەش، هەڵمەتی هێزە عێراقییەکان لەم چەند رۆژەی رابردوودا، دەحری پیلان و پلانی چەندەمیین جارەی تورکیا و پارتیی و بەرەی تورکمانییە کە خەونی سیاسیی و ئایدیۆلۆژیی بە میثاقی میلییەوە ئەبیینن.  دیارە، ئەمانە بە هاوکاریی مێنتاڵیتیی  نەخۆشی کوردایەتیی و قیادەی یەکێتییە نوێکان کە ئامادەن کەرکوک بخەنە موقایەضەوە و مانگانە و ساڵانە پارەی کۆنتراکتی فرۆشتنی کەرکوک، بە پارتیی و بە تورکیا، وەربگرن.

لاوان عەلیی – کامیار سابیر

Previous
Next
Kurdish