چاو خشاندنێکی سەرپێی بە پیرەهەڵۆدا… نەوزاد بەندی

(پیرە هەڵۆ) دیوانێکی شیعریی هاوڕێی شاعیر نەوشیروان ئازادە لە دوو توێی 316 لاپەڕەی مام ناوەنددا و ..بە چاپ و دیزاینێکی جوان ، خۆی خستە ناو کتێبخانەی کوردییەوە ..

 نەوشیروان زیاتر لە چارەکە سەدەیەکە لە بواری شیکاریی نەخۆشییەکاندا ، خزمەت بە مرۆڤەکان ئەکات ، لە پاڵ ئەوەیشدا شاعیرێکی دیار و ڕۆشنبیرێکی بەوەفا و حەقبێژ و ..کەسێکی کۆمەڵایەتیشە ..

واتا کاتێ کە لە تاقیگەدا ئەیبینی ، بڕوا ناکەیت پانتاییەکی ژیانی ئەم پیاوە شیعر و تابلۆی ویژدانیی  داگیری کردووە .. کە تەماشای شیعرەکانی ئەکەیت ، بڕوا ناکەیت ئەم پیاوە ساڵەهای ساڵ شیکاری خوێنی بۆ نەخۆشەکان کردبێ و ئێشکی گرتبێ و تا بەیانی بواریان نەدابێ  چاولێک بنێ ..

کە نەوشیروانی کۆمەڵایەتی و قسە خۆشیش ئەبینی ، بڕوا ناکەی ئەم پیاوە ، بێجگە لە بەسەرکردنەوەی هاوڕێ و خزم و دۆستانی ، بە شتێکی ترەوە سەرقاڵ بوو بێ ..

دیوانی (  پیرە هەڵۆ )  پێش ئەوەی بیخوێنیتەوە ، کۆمەڵێک گریمانەت لە لا دروست ئەکەن ، چونکە هەڵۆکان کە پیر ئەبن ، هەندێکیان خۆیان ئەکوژن ، چونکە هەیبەتیان نامێنێ و دەنوکیان کول ئەبێ یان ئەشکێ و ناتوانن ڕاو بکەن ..ئەوەیش وایان لێ ئەکا خۆیان بکوژن چونکە ژیانی سەرشۆڕیی ڕەت ئەکەنەوە ..

ئەم دیوانە بۆچی ناو نراوە پیرە هەڵۆ ؟ ئایا باس لە پیاوانێک ئەکات ..لە میللەتێک ئەکات ، کە مەرد بوون و ئێستا ئیتر لە پەل و پۆ کوتوون ؟ باس لە پیاوانێک ..لە میللەتێک ئەکات ، کە تەنها ناویان هەڵۆ بووە ئەگینا  نەیانتوانیوە هیچ ڕێکارێکی هەڵۆ بەرجەستە بکەن و ..بە ناچاریی وەک پیرە هەڵۆیەکی بێ هێز و بێ توانا و پەراوێزخراو هەڵوێست ئەنوێنن ؟  پیرە هەڵۆ ، شاعیر خۆیەتی کە ساڵانێک وایزانیوە لە ووڵاتی هەڵۆ و شێراندایە و ..بەم پاییزی تەمەنە هێشتا خەونەکەی پاراستووە  و .. هێشتا بڕوای وایە کە ئێرە مەملەکەتی سەرکەشی هەڵۆکانە ؟

لە دوورەوە

وشەکانی نێو چەوانت دەخوێنمەوە

دەزانم چی لە دڵتایە ..

لە ئاسمانی خەیاڵت دا

کام باڵندە  ،

لە پەرواز و ، برەودایه …..( ل 20)

وەک کۆمەڵگایەکی داخراوی چەپێنراو ، هەموو عەشقەکان لە دوورەوەن ..هەموو خەونەکان له دوورەوەن .. هەموو ژوانەکان خەیاڵین و .. گریمانەن ..هەموومان  سەرنجە دوور بە دوور و ..لێکدانەوە نهێنیەکانی خۆمانمان بیر ئەکەوێتەوە …

کاتێ لە پێش چاوم دەبی

خۆم بە خاوەن تۆ دەزانم ..

وا  دەزانم ئەم جیهانە

لانکەیەکە و …

دڵەی ساوام ڕادەژەنێ …. ( ل 22 )

هەمان دۆخی چەقبەستوو . . خاوەندارێتیی .. بەتاڵ بوونەوەی عەشق و جوانیی ..واتا نەبوونی ڕێگایەکی تر بێجگە لە کڕینی مێیینەیەک و زیندانکردنی هەردووکتان لە زیندانێکدا کە بە دروشم و پیرۆزیی بۆیاخ کراوە ..

گەورەترین ئومێدی هەموو لاوێک ، ئەوەیە خاوەندارێتی یان ساڵانەی کچێک بکرێت بەناوییەوە ..ئیتر ئەوە وەک خاوەندارێتیی هەموو جیهان وایە ، لەلای ئەو .. کە لە ڕاستیدا وا نییە .. ئەو دیوارە سەختانە وای کردووە هەردوو ڕەگەز وابزانن تەنها گەیشتن بە ڕەگەزی بەرامبەر یەکسانە بە هەموو سەروەرییەکان ، بە هەموو گەردوون .. کە لە ڕاستیدا ئەوانە هەموو خەون و خەیاڵی کەڵەکەبووی ساڵەهای ساڵن  ، ئەگینا گەیشتن بە یەکتری ، ڕێک وەک گەیشتنی ڕۆژانەمانە بە ئاو ..نان .، هەر شتێکی تر ، کە زۆر جار نەگەیشتن ، جوانتر و بەسوودترە .. بە واتایەکی تر ، ئەو خاوەندارێتییە خەیاڵییەی کە هیچ نییە ، یان ڕاستێکەی شتێکی زۆر ئاسایی وسادەیە و ..لێمان کراوە بە هەموو گەردوون ..دەستی تێدا ماچ ئەکرێ و شەڕی گەورەی تیرەکانی پێ دەکوژێنرێتەوە و ..ئاڵتونێکی زۆری تێدا خەرج ئەکرێ و …قەرزێکی زۆریش ..زۆر زۆر ، بۆ ئەگەری ڕاکردن و لێک جیا بوونەوە ..

لێم وون مەبە ، چونکە دووریت

دەبانێکە …

سینەی بزەم پێ شەق دەکا

لێم وون مەبە چونکە دووریت

هەواڵێکە و لەسەر سەفحەی قوڵنگی یاد

بێستوونی شادیم شەق ئەکا ……( ل 23)

دیسان لێرەدا مرۆڤە تاک ڕەهەندەکان دەردەکەون .. ئەوانەی بە داوێک دەزووەوە بە ژیانەوە بەستراونەتەوە .. ئەوانەی بەدیلی تریان نییە .. نە بەدیلی عەشق ..نە بەدیلی حوکمڕان .. نە بەدیلی سەرکردە .. تەنانەت بەدیلی خواردنیان نیە و ئەبێ هەمووان بە نەخۆشی چەوری  و داخرانی بۆرییەکانی دڵ بمرن …

تەواو .. وونبوونی ئەو ، خەنجەری دەبانە و..شەقار شەقاری ئەکا .. کونکردنی بێستوون و نائومێد بوونی فەرهاد  و ڕەنج بەخەساربوونی ، دووبارە بوونەوە و حزووری لە هەمووماندا هەیە .. ئەم نائومێدییە  بە تامی ئومێد ، ئەم ڕەشبینییە بە تامی گەشبینیی ، ئەم ددانپیانانە کە لە هەمان کات جۆرێکە لە خۆکوشتن  ، لە هەموو بەرهەمە ئەدەبی و هونەرییەکانماندا  ، ئامادەیه .. واتا هەموو داستانێکی عەشقمان ، چەقۆ و جەنجەر و کوشتن و فرمێسکی دنیای تێدایە ..ئەمەیش بە داخەوە ،دەرخەری ئەوەیە کە ئێمە پێش نەکەوتووین ..ئێمە هێشتا ئامادەین کێوی بێستوون کون بکەین بەڵام ناتوانین کێوی ئەو مێژووە هەڵەیە کون بکەین و ..لێوەی هەڵبێین بۆ دنیایەکی جوانتر …ئەوروپییەکان ڕۆمیۆ و جولێتیان تێپەڕاند ..واتا چیدی لاسایی ڕۆمیۆ ناکەنەوە .. ماکبسیان خۆش ناوێ ، تەنانەت بە شێت لە قەڵەمی دەدەن .. دێزدەمونا  وەک کار لە بەردەمیدا ڕاناکشێ ، بیکوژێ .. تەنانەت گاڵتەیان بە خۆ کوشتنەکەی ماکبس دێت …بەڵام ئێمە هێشتا حەز ئەکەین فەرهاد بین .. یان وەک  وەلی ، شێت و دێوانە بین ..بە ڕای من بەشێک لە هۆکاری  سەرهەڵگرتنی شاعیر و بیریارەکانمان ، بۆ ئەوە بووە وەک فەرهاد و وەلی و سیامەند نەبن  .. هیچ سەرسام نەبووم کە شاعیرێکی خۆمان نوسیبووی ، لێرە میترۆیەک نییە تیایدا یەکتر ببینین ، کەواتە ئەم ددانپیانانە ، هیچ نەگەیەنێ ، ئەوە ئەگەیەنێ کە شاعیرەکانمان ئەیانەوێ لەناو میترۆدا خەون ببینن نەک لەسەر کێوی بێستوون .. ئەیانەوێ لە فڕۆکەخانە چاوەڕێی یار بکەن ، نەک وەک وەلی ئاوارەی شاخ و چۆڵەوانیی بن ..ئەمەیش بۆ خۆی هەنگاوێکە ، بەڵام هەنگاوێکی خەمگین .. خەمگین بەو مانایەی میترۆ نیە و نایشبێ ..بەڵام ببووایە ، ئەکرا یەکتر بینینی جوانتری تێدا بوو

Nawzad Bandy

ایە .. ئەو دێڕە پڕە لە ڕەخنە لە دەسەڵاتێکی بەربەری و گەمژە و نەخوێندەوار ، کە ناتوانێ یان نازانێ تێبگا لەوەی شاعیرێک چی پێ خۆشە .. لاوێک خەو به چییەوە ئەبینێ .. نایەوێ تێبگا لەوەی کە میلەتێک لەو بێزارە ..کە نەیتوانیوە بچوکترین ئومێدی میللەتێک بهێنێتە دی ، بە جۆرێک هۆکاری گواستنەوەی ژێر زەوی کە لە هەموو دنیادا هەیە ، ببێتە خەون و خەیاڵ و شیعری شاعیرەکانمان .. ئەمە بۆ خۆی حەیاچوونی دەسەڵاتێکە ، هۆکاری گواستنەوەی مۆدێرن ئەوەندە مەحاڵ بێ ، ببێ بە خەیاڵ و ئیلهام و جێژوانی شاعیران  ..لە جیهانێکی مۆدێرندا کە تیایدا ووڵاتان خەریکی خۆئامادەکردنن بۆگەشت و مانەوە لە سەر مەریخ ..

تاوان نیە ئەگەر ئەمڕۆ

دارتێلی گشت شەقامەکان

ببن بە داری‌ خنکاندن

بۆ خوێنخۆر و ……….. ( ل 59 )

ئەمە ئەوپەڕی بێزاریی شاعیرە  لە سیستمێکی حوکمڕانیی کە کارێکی کردووە شەرعیەت بدرێ بە کۆمەڵکوژیی کاربەدەستان  .. ئەمەبۆچوونی زۆرینەی میللەتێکە کە شاعیر بە هێمنیی گوزارشتی لێ کردووە .. وەک دادوەرێک ، دەستوورێکی ڕاستەقینە بۆ گەلێک ئەنوسێتەوە ،تیایدا هەڵواسینی گەندەڵکاران و دوژمنانی گەل  ، بە دارتەلەکاندا ، تاوان نییە ..

ئەمە بە ڕای من جوانترین یاسایە .. هەر خوێنخۆرێکی میللەتتان بینی ، بە نزیکترین دارتەلدا هەڵیواسن ، یەکەم وەک سزایەکی دادپەروەرانە و دووەمیش بۆ ئەوەی ببێتە پەند بۆ ئەوانەی تر و نەوێرن بیر لە زوڵم و زۆر بکەنەوە ..

گیانی شەهید

کۆترێکی ئاشتی خوازە

کاتێ شادە

کە هاوڕێکەی

سەنگەرەکەی

جێ نەهێڵێ

بۆ ئافرەت و کۆشکی تازە ……( ل 91 )

لێرەدا شاعیر بەردێک ئەنێ بە تەوێڵی هەموو ئەوانەوە کە هاوڕێکانیان شەهید بوون و ..خۆیشیان کۆشک لە دوای کۆشک و..ئافرەت لە دوای ئافرەت ئەگۆڕن و تاقیئەکەنەوە ..

پێیان ئەڵێ بەم غەریزە پەرستی و وەحشیگەرییەتان ، هاوڕێ شەهیدەکانتان لەناو خاکدا خەم ئەخۆن ..

بۆچی خەم ئەخۆن ؟ بۆ ئەوەی ئەمان لە پێناوی نیشتمانێکدا شەهید بوون هەتا ئەوان خەریکی دزی و شەرواڵپیسیی بن لەسەری ..

من دەنگ بە هیچ

کەسێک نادەم

هیچ کاندیدێکم نییە ،

تا بیکەمه نوێنەری خۆم ..

خۆشەویستانم هەر ئێوەن

تەنیا کەسن

دەنگیان بەمێ

بۆیان بسووتێم وەکو مۆم …(ل 141)

لێرەدا شاعیر لە بەرەی گەلدا ماوەتەوە و ..ڕێبازی خۆی دیاری دەکات ،کە ڕێبازی گەلە و ..ئەوان بە نوێنەری خۆی ئەزانێ ..

ئەمەیش خۆی لە خۆیدا ، هەوڵدانە بۆ فێرکردنی خەڵک بۆ ئەوەی نیشتمانیی بن نەک حیزبی و تیرەگەر و کەسپەرست و بنەماڵەپەرست …کەسان و تیرە و بنەماڵەکان ئەڕۆن و گەل ئەمێنێتەوە ..

لێرەدا وانەیەکی سادە و ساکار پێشکەش ئەکا ، بەوەی کە گەل بکرێتە چەقی بڕیار و دەنگ و هیوا و هەموو بەرنامەکان .. ئەوەیش بانگەشەی یەکگرتن و ..سڕینەوەی سنووره دڕکاوییەکانی حیزب و چینایەتی و حوکمی پشتا و پشت و کۆنەپەرستی وبەربەریەتە ..

کاتێ هاتن

لەناو دڵی

نیشتمانا

هەڵمانگرتن

لە دڕکەزیی

شەوەزەنگ و

زەمهەریری

کاروانێکا

بووینە تەتەر

لە باوەشی

گەرمی خۆرا

هەڵمانگرتن

دێتە بیرتان

بۆ داگرتنی

تیشکی خۆر

چۆن لاوکی سیامەند و

دڵی پاکی خەجێ خانمان

کردە چڵێ گوڵی سووری

بەر یەخەتان

کەچی ئێوە

بێباکانە

فڕێتان دا لەبەر پێتان

دێتە بیرتان

ڕابوردووتان ….( ل 178 )

لێرەدا شاعیر ئەیەوێ خەڵکێکی چەکداری بێ مروەت و ناکەس شەرمەزار بکا ، کە سەردەمی پارتیزانیی ، گەل پەناهاندە و دایک وباوک و داڵدە و ئامێزی ئەوان بوو ،

کەچی کە گەیشتنە کورسی  دەسەڵات ، هەموو ئەو هەوڵ و ماندووبوونەی میللەتیان فڕێدایە ژێر پێیان  …لێرەدا شاعیر گلەییەک ئەکا و..بە نائومێدییەوە بەو بێ مروەت و نامەردانە ئەڵێ : دێتە بیرتان؟ ‌….لە کاتێکدا دڵنیایشە کەسێک ئەو هەموو وەفا و ئەمەگەی میللەت بخاتە ژێر پێی  ، بێگومان لە یادی نییە .. لە یادیشی بێ ، گاڵتەی پێ دێ و هیچ  نرخ و ڕێزێکی بۆ دانانێت ..

بەڵام لێرەدا ئیتر بێدەسەڵاتیی شاعیر  لەبەرامبەر دەسەڵاتێکی بەربەرییدا  دەردەکەوێ‌ و ..بێجگە لە سوکە گلەییەک هیچ چارەسەر‌ وئەڵتەراتیڤێکی پێ نییە یان پێیەتی  و دەری نابڕێ .. لە  کاتێکدا من بوومایه ، وام دەووت :

ئەی‌ گەلی

هۆلاکۆ بەزێن ..

بەعس ڕوخێن ..

هەستنە سەرپێ‌ ..

ئەوەی بە میللەت ئەحەپێ ،

پەتی کەن وەک بێکەس ووتی

فڕێی دەن ..بیخەنە ژێر پێ ..

کەسێ نیشتمانفرۆش بێ ،

تێی هەڵدەن گەر ڕۆژانێکیش

کاریزمای من و تۆش بووبێ‌..

چونکە جێی قبوڵکردن و دانووستان نیە کەسانێک فیداکاریی میللەتیک فڕێدەنە ژێرپێ و بۆیشیان بچێتە سەر ..

کە تۆ دەڕۆی

بەهار ئەمرێ

مانگ لە ئاسمان

پرشنگ  لە خۆر

بزەی سەر لێویش ئەتۆرێ  … ( ل184)

ئەوەیش ئەو پەڕی خۆشەویستیە  ، کە تێکەڵاوی هەموو وەرزەکان و سروشت بووە و ..دەستکارییان ئەکا و ئەیانگۆڕێ ..

ئەوەیش وەک نزار القبانی ، لە شیعرێکیدا ئەڵێ :  ( قولي احبك

كي‌تزید وسامتي‌ ..! )

واتا :

بڵێ خۆشم ئەوێی

بۆ ئەوەی جوانتر بم ..

لێرەدا ئەو ئەبێتە بڕیاردەری  هەموو خۆشی و ئاسوودەییەک و تەنانەت ڕۆڵی پزیشکی جوانکارییش ئەگێڕێت  ..

لە ژێر چەپۆکی

پۆستاڵ ڕەشێکا

نیوەی تەمەنم

ڕۆیی بێهودە

بۆ نان بۆ ژیان

بۆ نیوەکەی دی

برای هاوخوێنیم

لێ بۆتە جەردە‌ ….. ( ل186 )

بە ڕاستی ئەمە کورت و پوختترین ژیاننامەیە بینیبێتم و خوێندبێتمەوە ،هەموو ئەوانەی هاوتەمەن و هاونەوەی  شاعیرن  ، بە خوێندنەوەی ئەو شیعرە ئاخێک هەڵئەکێشن  ، چونکە بە کورتی و بروسک ئاسا ، پێناسەی ژیانیان ئەکا ، نیوەی تەمەنیان بێگانەیەکی میلیتاریستی خێڵەکی گەمژە  خەساری کرد و .. نیوەکەی تر هاونیشتمانییەکی چاوبرسی و هەرگیز تێرنەبووی نیشتمانفرۆش ، وێرانی کرد  ..

بەڕاستی من زۆر سوپاسی نەوشیروان ئازاد ئەکەم بۆ ئەم پێناسە جوانە و ..من وەک ناسنامە تەماشای ئەکەم ..حەق وایە هەموو لە دایکبووانی ساڵانی پەنجا و شەست  و حەفتای سەدەی ڕابوردوو ئەم کورتە شیعرە کەبس بکەن و وەک ناسنامە بیخەنە گیرفانیان و .. لە بازگەکاندا نیشانی پۆلیسەکانی بدەن ..ڕاستترین و کورت و پوختترین ناسنامەیە ..

ماوەتەوە بڵێم ئەم دیوانە شیعرییەی نەوشیروان ئازاد ، قسەی زۆر زیاتر هەڵدەگرێ .. لێکدانەوە و برین و ئازار و خەونی لەبار براوی نەوەیەکی ڕۆشنبیری گەلەکەمانی هەڵگرتووە ، هەر کۆپلە  و دێڕێکی چەندین لێکدانەوە و خوێندنەوە هەڵدەگرێ .. بە جۆرێک ئەتوانرێت وەک سەرچاوەیەکی مێژوویی تەماشا بکرێ ..

دواجار لە ڕووی خاڵبەندییەوە ، هێماکانی پرسیار و سەرسوڕمان و خاڵ و فاریزە و هێماکانی ترم لەنێوان و کۆتایی دێڕەکاندا نەبینی ، کە بەڕای من  بەشێکی گرنگی نوسینە بە  گشتی و شیعرە بە تایبەتیی ، هیوادارم لە بەرهەمەکانی داهاتوویدا ، ڕەچاوی ئەو دیاردەیە بکات و کاریان پێ بکات  ..

ــنەوزاد بەندی ــ ۳/۸/۲۰۲۲