رەهەندییە ئینشانووس و نەرجسییەکان: شێتخانەی نەژادیی.. کامیار سابیر
لێرەدا کە جەخت لە رەهەندییەکان ئەکرێتەوە، ئەمانە گرووپێک بوون وەکو ئاردی ناو دڕک، تەرتە و وەرتە بوون، بەشێکیان بوون بە موبایەعەچیی دەسەڵاتی سیاسیی و موهەڕیجانە، هەلاهلهێلە بۆ پادشای دەوڵەتە کوردییەکەی موخابەراتی تورکیا لێئەدەن، بەشێکیان، خەریکی فەلسەفە و رۆمان و بابەتی شیعریین، بەشێکیشیان، خەریکی تەخویینکردنی هەموو ئەوانەن کە رەخنە لە بۆچوونە نەژادیی و نەتەوەییەکانیان ئەگرن، ئەمانەی دوایی، رەخنەگرانیان، زۆر نەرجسییانە بە ئینشانووس لە قەڵەم ئەدەن، بەڵام تێکستەکانی خۆیان، لەگەڵ تێکستی نووسەرە راستەوخۆکانی دەسەڵاتدا نا، بەڵکو لەگەڵ ئەوانەی لە مێدیای سێبەر و سۆشیاڵ مێدیادا ئەنووسن، نەک هەر پارچە و بورغویان بۆ یەکتر ئەبێت، بەڵکو، وەکو ئەجێندای سیاسیی، وەکو حیقدی نەژادیی و قیین و غوبن لە ( جیۆگرافیای عێراق و پێکهاتەکانی)، رێکوڕەوان، لە رووی ستراتیژیی و تاکتیکییەوە، خزمەتی ئەو پرۆژە موخابەراتییە تورکییە ئەکەن کە بە پرۆژەی سەربەخۆیی ئابووریی، دەستی پێکرد و بە داعش و ریفراندۆم، ویستیان، بە مۆری لکاندنەوەی ویلایەتی موصڵ بە تورکیاوە( هەرێمی کوردستانی عێراق بە کەرکوکیشەوە)، لاشەی عێراقی عەرەبیی( بە قەولی رەهەندییەکان) هەڵبدڕن و ریخۆڵەکانی عێراق، وەکو مارمارۆکە، بە دۆی دەوڵەتی کوردییەوە، بخۆن.
ئەم شێتخانە نەژادییە لە ژێر ناوی ئەکادیمییبووندا کە زۆر بە خۆیاندا هەڵئەدەن و سەنای خۆیان ئەکەن، بەڵام ئاستی ثەقافیی و مەعریفییان، ئاستی فیکری سیاسییان، رێک لە ئاستی ئەو رەیعخۆر و بندیوارانەی مێدیا سێبەرەکانی دەسەڵات و ئەوانەدایە کە ئەیانویست بە بەردانەوەی ئاوی بەنداوەکان، بەغداد نغرۆ بکەن و یان ئێستا دوعا ئەکەن شەڕێکی ناوخۆیی شیعە و شیعە روو بدات و لافاوی خوێن، عێراق رابماڵێت! دەی ئەم رەهەندییە نەرجسییانەیش، تەمەننا ئەکەن عێراق هەڵوەشێتەوە و بەردەوام باسی ئەوە ئەکەن کە عێراق شوناسی نییە و نابێتە وڵات، تەنانەت زۆرتریش ئەڕۆن و ئومێدەوارن ئێرانیش هەڵوەشێتەوە، تا بە کامی دڵە نەخۆشە نەژادییەکەی خۆیان بگەن و دەوڵەتی کوردیی مورتەزیقەی سەر بە تورکیا، بە چاوی خۆیان ببینن! ئەم نووسەرە رەهەندییانە، دێن دیکۆرات و زەخرەفە بۆ تەئەمولاتە سیاسیی و خۆزگە ئایدیۆلۆژییەکانیان، بەوە ئەهێننەوە کە کوردایەتیی، وەکو شوناسێکی کولتووریی کورد، سەیر ئەکەن و لەبەرامبەر ئەو بۆچوونەدا، دایئەنێنن کە پێیانوایە عوروبە، بە مەعنای هەوییەی گەلی عەرەب و زمانی عەرەبیی و مێژوو و کولتووری عەرەبیی، دێت. مێژوونووسانی عەرەب، عەبدولعەزیز ئەلدوریی و محەمەد عابد ئەلجابریی…تاد، کە مێژووی عوروبە، بۆ پێش سەردەمی ئیسلامیش ئەگێڕنەوە، لەگەڵ قەومییەی عەرەبییدا، جیایان ئەکەنەوە. دیارە ئەم تێگەیشتنە ئیشکالییاتی سیاسیی، مێژوویی، کولتووریی و ستراکتۆرییشی هەیە، بەڵام ڤێرژنە کوردییەکەی ئەم جۆرە عوروبە کولتووریییەی ئەو نووسەرە عەرەبانە، باسی ئەکەن، کوردایەتیی ناگەیەنێت بەڵکو کوردەوارییەکەی خۆمان ئەگەیەنێت!
لە واقیعدا، چەمکی”کوردایەتیی”، رێک ناسیۆنالیزمە عەرەبیی و ناسیۆنالیزمە تورکییەکەیە، بەڵام بە ڤێرژنی کوردیی، پێشتر بە درێژیی لەگەڵ”هونەر تۆفیق”دا، لە توێژیینەوەیەکدا باسی ئەوەمان بە وردیی کردووە کە لە رووی مێژوویی و سیاسیی، کولتووریی و ئایدیۆلۆژییەوە، کوردایەتیی، کۆپی و پەیستی ” القومیة العربیة”یە و قەومییەی عەرەبییش( ناسیۆنالیزمی عەرەبیی)، مۆتیڤەکەی لە ناسیۆنالیزمی تورکییەوە، کەوتە بواری پراکتیکەوە، بە دڵنیاییشەوە، ناسیۆنالیزمە تورکییەکەیش، بە تایبەتیی لەسەروبەندی داغانبوونی ئیمپراتۆریای عوثمانییدا، سوود و ئیلهامی لە هەردوو ڤێرژنە فڕانسیی و ئاڵمانییەکەی ناسیۆنالیزمی ئەوروپیی، وەرگرتووە. بە لەبری دانان، حرکة القومیة الکردیة، لەبەرامبەر حرکة القومیة العربیة دا شاخیان لەیەک گییر کردووە و دواتر القومیة الکردیة( ناسیۆنالیزمی کوردیی)، بە جەڕاندنی کوردیی، “الکردیة” بووە بە کوردییەت، کوردییەتیش، جەڕاندنی زیاتری بەخۆیەوە دیوە و بە کوردایەتیی( کوردایەتی) جێکەوت بووە. بە کورتیی و پوختیی، کوردایەتیی رەگێکی سیاسیی، ئایدیۆلۆژیی و فیکریی هەیە و لە دوورونزیکەوە، پێوەندیی بە جڤاکە کولتووریی و زمانیی و کۆمەڵایەتییەکەی “کوردەواریی”ەوە نییە، هەروەها پێوەندیشی بە ئۆنتۆڵۆژیای کوردبوونەوە نییە. بەیەک رستە، کوردایەتیی، رێک پۆتێنشیاڵی( پۆتێنسیاڵ) ناسیۆنالیزمی کوردییە و زیاتریش ناسیۆنالیزمە نەژادییەکەیە، لە دە ساڵی رابردوویشدا، بە حوکمی ئەوەی ماڵی بارزانیی، کونترۆڵی حکومەتداریی و دەسەڵاتیان کردووە، لەگەڵ بوعدە طائیفییەکەی ئەردۆغان و سوننەکانی عێراق( بە تایبەتیی عوروبییە بەعثییەکان)دا، ئاوێزانیان کردووە، زیاتر رەهەندێکی طائیفیی وەرگرتووە.
ستێریۆتایپی کوردایەتیی، ئەم رەهەندییە نەژادیی و نەرجسیی و ئینشانووسانە، یان بە زمانی خاکیی، کڵێشەییبوون و دەقگرتن بە خووی سیاسیی و غوبنی ئایدیۆلۆژیی کوردایەتییەوە، ئەوەندە دوور رەتاندوونی بۆ ناو جەنگڵستانی ئایدیۆلۆژیی و وەهمی سیاسیی شاعیرانە، بە کاڵیی و بە کوڵاویی، لەبری کوردایەتیی، کوردبوون، تەوظیف ئەکەن. ئەم سیستەمە فۆنەتیکیی و زمان جەڕاندن و فێڵە زمانیی و کەیدە سیاسییە بەرجەستەیە، جۆرێکە لە ناز و کولانەوەی زامە شیعرییەکانی ئەو دونیا هەواجیسەی کوردایەتیی، لە روویان نایەت، باسی کوردایەتیی بکەن، چونکە ئەزانن ئەوەندە هەڵشەپێنراوە و راستەوخۆیش بە ناسیۆنالیزمە تاڵانیی و چەتەگەریی و عەمالەتە ئیقلیمییەکەی بنەماڵە سیاسییەکانی کوردستانی عێراقەوە، شەتەک دراوە، دێن گەمەی زمانیی، شیعریی، ئەدەبیی و کلاواتی ئەکادیمیی ئەکەن و بە لەبری دانان، کوردبوون لەبری نەهجە نەژادییەکەی کوردایەتیی، تەبەنیی و تەجەلا ئەکەن.
ئەم تێکەڵکردنەی کوردبوون و کوردایەتیی، دوو جۆرە، یەکەمیان ئەوەیە بە نەزانیی و خاکەسەرایی ئەکرێ کە لە نەهجی سیاسییدا، جەهالەتی واضیح( conspicuously ignorant)ی پێئەگوترێ. دووەمیان، بە عەمدەن و بە ئەنقەست و بە ساختەچییەتیی ئەیکەن، لە روویان نایەت، داکۆکیی لە هەیبەت و مێژووی پڕ لە فەشەل و پڕ لە عەمالەتی ئیقلیمیی کوردایەتیی بکەن، تەنانەت جورئەت ناکەن خاوەندارییەتیی لە ناسیۆنالیزمی کوردایەتییش، بکەن، چونکە ئەوەندە مێژوویەکی ناشیریینی هەیە و هاوکات ئەوەندە بەر رەخنە دراوە، وەهمێکی سیاسیی، کولتووریی و زمانییان داهێناوە( دیارە ئیلهامیان لە تەوظیفی کوردبوونەکەی ئۆجەلان وەرگرتووە)، دێن تەجسیدی کوردایەتیی و ناسیۆنالیزمە نەژادیی وسوننییگەراییەکە، لە ژێر ساباتی کوردبووندا، ئیستیبیانی کڕووزانەوە و خۆخواردنەوەی بۆ ئەکەن.
ئەم رەهەندییە مێنتاڵ شاعیرییانە، غەم و هەمی ئەوەیانە کە ناسیۆنالیزمی کوردیی، بە دڵنیاییەوە لای ئەوان کوردایەتیی و لە ژێر زەبری رەخنەی فیکریی و سیاسییدا، ئەیکەن بە کوردبوون، جا ئەم کوردبوونەی ئەوان تەوظیفی سیاسیی بۆ ئەکەن، جۆرێکە لە درۆودەلەسە ( falsity) لەگەڵ گەلی کورد و لەگەڵ ناخی خۆیشیاندا، ئەیکەن. هاوکات، حەماسەتی نەژادییان هەیە کە ئەم کوردایەتییە، دەوڵەتۆکەیەکیان بۆ دروست بکات! ئەندەرسن لە جڤاکە وێنەکراوەکاندا( ئێدیتی ١٩٩١)، رەخنەی توند لەو بۆچوونەی ئێرنست گێڵنەر ئەگرێ کە پێیوایە فیکری ناسیۆنالیزم، نەتەوە دروست ئەکات، ئەندەرسن ئەمە نەک هەر بە هەڵەیەکی سیاسیی و زانیاریی چەواشە و ئیرادەگەریی ئایدیۆلۆژیی ئەخوێنێتەوە، بەڵکو ئەو داهێنان و دروستکردنی نەتەوەیەی گێڵنەر، جەختی لێئەکاتەوە، ئەندەرسن بە درۆودەلەسە( falsity) ئەیچوێنێ و پێیوایە کە نەتەوەکان، جڤاکی وێنەکراون و لە سیستەمێکی کولتووریی و کۆمەڵایەتییدا، ئۆقرە ئەگرن و بەرفراوان ئەبنەوە، هەروەکو چۆن پێیوایە کە ناسیۆنالیزم بە درۆ و ساختە، ناتوانێ نەتەوە دروست بکات، بەڵکو بە خەیاڵکراویی( وێنەکراویی) و بە کارکردی سیاسیی ئەنجام ئەدرێت، هەروەها جڤاکەکان، بە پڕوپاگەندەی رەسەنایەتیی و درۆودەلەسەی ناسیۆنالیستیی، چێ ناکرێن ( Anderson, 1991:6). لێرەدا ئەکرێ بگوترێ زۆربەی نەژادیی و طائیفیی و نەتەوەییەکانی کورد، لەگەڵ بۆچوونەکەی گێڵنەردا، یەک ئەگرنەوە، بە تایبەتیی ئەوانەی کوردایەتیی و ناسیۆنالیزمی نەژادیی، مەغز و ئاگایی سیاسییانی، قوفڵ داوە. ئەم رەهەندییە ئینشانووسە نەژادییە مێنتاڵ ئەدییبانەش، ئەیانەوێ طاغوتێک، عەمیلێک یان مەرجەعێکی وەهمیی، موستەعمەرەیەکی کوردییان بۆ دروست بکات بەس ناوەکەی کوردیی بێت و بۆن و بەرامەی دەوڵەتۆکەیەکی نەتەوەیی بدات، ئیتر نۆستاڵژیا و ئۆخژنی نەژادییان، ئەحەسێتەوە.
ئەمەی سەرەوە، بەشی دووەم بوو لە ” ئایا لەسەر کوردبوون، دوژمنایەتیی کورد ئەکرێ؟ چۆن تێزەکەی ئارێنت، فاشیزمی کوردیی بەرهەم ئەهێنێت؟”
درێژەی هەیە..
کامیار سابیر
