Skip to Content

ناسیۆنالیزمی بێ مەترسیمان نییە.. وەرگێرانی بۆ کوردی: کاوە عومەر

ناسیۆنالیزمی بێ مەترسیمان نییە.. وەرگێرانی بۆ کوردی: کاوە عومەر

Closed
by تشرینی یه‌كه‌م 3, 2022 General, Opinion

دیمانەی بانگەوازی شۆڕش(ندای انقلاب)لەگەڵ حەمید تەقوایی

بانگەوازی شۆڕش: لە وتارێکدا کە سەبارەت بە بارودۆخی سیاسی ئێران و شۆڕشی خەڵک پێشکەشت کرد، لەو بەشەی کە پەیوەندی بە پرسیارەکانەوە هەیە، ڕەخنەت لە هەندێک دەمارگیری ناسیۆنالیستی گرت، لەوانە ڕۆڵ و پێگەی کوروش پاشای هەخامەنشی. بەگشتی بابەتی وتارەکەت زۆر پێشوازی لێکرا و بەتایبەتی لە پێوەندی لەگەڵ کۆڕەشدا کاردانەوەی جیاوازی لێکەوتەوە. هەندێک کەس پرسیاریان کردووە کە ڕەخنەگرتن لە دەمارگیری ناسیۆنالیستیەکان یان مامەڵەکردن لەگەڵ کۆڕەش دەتوانێت چ ڕۆڵێکی هەبێت لە خەباتی ئەمڕۆی گەلی ئێران لەدژی کۆماری ئیسلامیدا؟
حەمید تەقوایی: نامانەوێت دین بڕوات و پاشا پەرستی و خان پەرستی جێگەی بگرێتەوە. مێژووی سەد ساڵەی ئێران ملکەچی بزووتنەوە مەزهەبی و ناسیۆنالیستیەکان بووە و زۆرتریش تێکەڵی ئەم دووانە بووە و لە شۆڕشی دەستوورەوە تا ئەمڕۆ دیکتاتۆری لە دوای دیکتاتۆری سیاسەتی سەرکوتگەرانەیان بە تابۆی نەتەوەیی و مەزهەبی پاساو داوە. دەبێت ئەم خولە خراپە بوەستێنرێت. ئێمە دژی ئەم ڕەوتە دەوەستین، بەڵام هێزە نەتەوەیی و ئایینییەکانی ئۆپۆزسیۆن دەیانەوێت ئەم پرۆسەی پاشەکشەیە بەردەوام بێت. یەکێکیان ئایەتوڵڵا مونتەزەری وەک باوکی مافی مرۆڤ دەناسێت و ئەوی دیکەیان “کۆڕشی کەبیر”. ئێمە ئەرکی سەرشانمانە کە ئەم هەوڵانە ئاشکرا بکەین، پێشوەختە و تابۆی نەتەوەیی و ئایینی شکست پێبهێنین و بە ڕوونی و بێ مەرج بەرگری لە مرۆڤ و مرۆڤایەتی و خواستی کۆمەڵگەیەکی ئینسانیی و ئازاد و یەکسان و ئاوەدان پێکبهێنین، کۆمەڵگایەکی دوور لە دەمارگیری ناسیۆنالیستی و ئایینی. وە هەر تابۆیەک و شتی پیرۆزی تر بیکەینە ئاڵای شۆڕشی خەڵک.
بانگەوازی شۆڕش: بەڕای ئێوە ئەرکی لایەنێکی سیاسیە کە هەڵوێستی لەمەڕ ڕووداوە مێژووییەکان بەتایبەت ڕابردوو ڕابگەیەنێت، یان دەبێ ئەمە بابەتی لێکۆڵینەوەی لێکۆڵەران بێت؟
حەمید تەقوایی: ئەگەر پرسەکە تەنها لێکۆڵینەوەیەکی ئەکادیمی بێت لە ڕووداوێک، بەدڵنیاییەوە لە چوارچێوەی کاری توێژەراندا دەبێت، بەڵام بەگشتی بزووتنەوە و لایەنە سیاسییەکان ڕووداوە مێژووییەکان وەک فاکتەری سیاسی بەکاردەهێنن. بۆ نموونە ناونانی کۆڕەش بە “دامەزرێنەری مافی مرۆڤ” و “یەکەم پارێزەری مافی مرۆڤ” و هتد، تەنیا هەڵوێستێکی مێژوویی نییە، بەڵکو هەوڵێکی سیاسییە، چونکە لە ژێر ئاڵای مافی مرۆڤ، دەمارگیری ناسیۆنالیستی، پاشایەتی، ئێرانیزم، و تەنانەت ڕەگەز پەرستنی خراپ هەروەک چۆن باوەڕبوون بە کۆمەڵگای سەدری ئیسلام و کۆمەڵگەی “عەدل عەلی” و هتد تەنیا بابەتێکی مێژوویی-لێکۆڵینەوە نییە، بەڵکو ئامرازێکی سیاسی هێزە ئیسلامییەکانە، لە حکومەت و لە ئۆپۆزیسیۆندا، بۆ پاراستن و مسۆگەرکردنی دەسەڵاتی ڕەشەیان و زاڵ کردنی سیستم و حكومه‌تی ئیسلامی به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگادا.باوەڕ بوون بەجۆری مافی مرۆڤی “كۆره‌ش كه‌بیر” یش هه‌روه‌ها هه‌وڵێكی سیاسییه‌ بۆ به‌هێزكردن و پاڵنانی ناسیۆنالیزمی ئێرانی و ئاریانیزم و پاشایه‌تی له‌ كۆمه‌ڵگادا. ئەوان دەیانەوێت مۆدێلێکی کەڕوهاوردوی ١٤٠٠ ساڵ لەمەوبەر بگۆڕن بە مۆدێلێکی تری کەڕوهاوردوو، ئەم مۆدێلە لە سەردەمی کۆیلایەتی ٢٥٠٠ ساڵ لەمەوبەر. ئەمە سیاسەتێکی کۆنەپەرستانەیە کە پێویستە لە ڕووی سیاسییەوە مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت. بەبێ گوێدانە بۆچوونی توێژەران – ئێستا مشتومڕێک هەیە کە ئایا ئەو تابلێتەی کە دەگەڕێتەوە بۆ کوروش راستەقینە یان ساختەیە و هتد – لە ڕوانگەی سیاسییەوە، وەڵامەکەمان ڕوونە: کەسێک کە بەڕاستی لەگەڵ مافی مرۆڤدا بێت، ناتوانێت مرۆڤایەتی دابەزێنێت بۆ ڕابردوو. سەدە و هەزارانی ڕابردوو ناتوانێت مۆدێل و ئایدیاڵی مرۆڤایەتی بێت لە سەدەی بیستەمدا بۆ چێژوەرگرتن لە ژیانێکی شایستەی مرۆڤی ئەمڕۆ. ئەوان بە لکاندنی مافی مرۆڤ بە “کۆڕەش کەبیر”ەوە، گەشە بە مافی مرۆڤ نادەن، ناسیۆنالیزم و دەمارگیری نەتەوەیی بەهێز دەکەن و ئەمەش ئامانجی ئەوانە. وەک لە وتارەکەدا ئاماژەم پێکرد، لەمەودوا بڕیارە “بناغەی مافی مرۆڤ”یش زیاد بکرێت بۆ شەرەفی “نەتەوەی دێرین”ی ئێران و مافی شانازیکردن، بۆ نموونە “عەرەبەکان کە چەقەڵ دەخۆن”! ئەمە بەرگری لە مافی مرۆڤ نییە، دژ بە مرۆڤایەتیە!
بانگەوازی شۆڕش: زۆر کەس هەن دەڵێن ئێمە نیشتمانمان خۆش دەوێت. ئایا پێویستە ئەمە بە هەستی ناسیۆنالیستی هەژمار بکرێت؟ هه‌روه‌ها هه‌ندێك كه‌س ده‌ڵێن ناسیۆنالیزم له‌ ئاسته‌ گونجاوه‌كه‌یدا هیچ هه‌ڵه‌یه‌كی تێدانییه‌ و جۆری توندڕه‌وه‌كه‌ی قبووڵ ناكه‌ین. ڕات چییە لەسەر ئەم حاڵەتانە؟ لە بنەڕەتدا پێناسەی سیاسی بۆ ناسیۆنالیزم چییە؟
حەمید تەقوایی: بەرژەوەندی و خۆشەویستی بۆ شوێنی لەدایکبوون و شوێنی گەشەکردن و ژیان لە بنەڕەتدا جیاوازە لە ناسیۆنالیزم. یەکەمیان کار و هەستێکی تەواو سروشتی و مرۆییە کە بە درێژایی مێژووی کۆمەڵگاکان بوونی هەبووە و بوونی دەبێت، دووەمیان ئایدیۆلۆژیای چینێکی دیاریکراو، چینی سەرمایەداریە، کە لە سەردەمی هاوچەرخدا بەرزبووەتەوە، لە چەند ساڵی ڕابردوودا سەد ساڵ. چینێک کە دوای شۆڕشە پیشەسازییەکانی سەدەی هەژدەهەم دەسەڵاتی بەدەستهێنا – سەرەتا لە ئەوروپا و دواتر لە هەموو جیهاندا – و لە ڕووی سیاسی و ئابوورییەوە زاڵ بوو بەسەر هەموو کۆمەڵگاکاندا. لەم قۆناغەدا ئێمە شاهیدی دابەزین و خراپبوونی کۆمەڵگاخێڵەکی و پاشایەتییەکانی سەردەمی سەدەی ناوەڕاست و فراوانبوونی نەتەوەسازی و دەوڵەت سازی و دروستکردنی حکومەتی نەتەوەیی و دەوڵەتین و ئەمەش بەشێکە لە پرۆسەی چینی سەرمایەداری زاڵبوون بەسەر بازاڕی کار و کاڵادا لە ناوچەیەکی جوگرافی دیاریکراودا، واتە خودی وڵاتەکە.، و لە کێبڕکێدا لەگەڵ سەرمایەدارەکانی وڵاتانی دیکە. ناسیۆنالیزم ئەوسەخانی فیکری-ئایدۆلۆژییە کە لەگەڵ ئەم قۆناغەدا گونجاوە. ناسیۆنالیزم ئەمڕۆ ئەو کارە دەکات کە ئایین و کەنیسە لە سەدەکانی ناوەڕاستدا کردیان. ناسیۆنالیزم واتە پەردەپۆشکردنی هەڵاواردنی چینایەتی و سیمای چینایەتی حکومەت و سیستەمی سیاسیی ئێستا لە ژێر ئاڵای نەتەوە و میللەت و دانانی بەرژەوەندی کەمینەی مفتەخۆری دەسەڵاتدار وەک بەرژەوەندی وڵات و بەرژەوەندی میللەت و زۆرینەی خەڵک. ڕەگی ناسیۆنالیزم لێرەدایە. ئەمە ڕەگ و ڕیشەی ئەو باوەڕەیە کە میللەتی خۆی لەسەرو ئەوانی ترەوە دەبێنێت، هەروەها بنەمای ئەو باوەڕەیە کە “هونەر تەنها بەلای ئێرانییەکانەوەیە و بەس”. ناتوانێت دەماگیری و شانازیی نەتەوەیی بەشێک بێت لە هەستی خۆشەویستی بۆ شوێنی ژیانی مرۆڤ – چونکە هەرکەسێک لەم هەستەدا لەدایک بووبێت یان گەورە بووبێت هاوبەشی ئەم هەستە دەبێت – بەڵام بەشێکی جیانەکراوەی ناسیۆنالیزمە. ئێمە ناسیۆنالیزمی بێلایەن و دادپەروەرانەمان نییە. ئینسان دۆستی و ناسیۆنالیزم ڕێگرن لەبەردەم یەکڕیزیدا. مرۆڤێک کە بەقەد خەڵکی وڵاتەکەی خۆی هەموو خەڵکی جیهان و هەموو “نەتەوەکان” و هەموو “بێگانە” و هەموو “غەریبەکانی” خۆش بوێت، بە پێی پێناسەکە ناسیۆنالیست و نیشتمانپەروەر نییە. به پێچه وانه وه ته نانه ت ده توانێت له بارودۆخی جددیدا، بۆ نموونه له كاتی جه نگدا، وه ك خیانه تكار و خیانه تكارێكی نیشتمان، شایستەی توندترین سزای بێت.
بە دڵنیاییەوە لە نێو ناسیۆنالیستەکاندا، وەک مرۆڤە ئایینییەکان، سپێکتریمی(تەیف)ی توندڕەو و ناتوندڕەو دەدۆزرێتەوە، بەڵام تەنانەت جوانکراوترین ناسیۆنالیستەکانیش خۆیان و میللەتەکەیان بەجیاواز تر دەبینن. وەک موسڵمانێک لە هەر حاڵەتێکدا ئایینەکەی بە باڵاتر دەزانێت لەو کەسانەی کە باوەڕیان بە ئایینەکانی تر هەیە و لە کافرەکان باڵاتر دەزانێت. ناسیۆنالیزم، بە پێناسە، بە واتای لەپێشتردانانی ‘هاوڵاتیان”ی خۆی بەسەر ئەوانی دیکەدا. وەک چۆن ئیسلام (و هەر ئایینێکی تر) بە واتای باشتردانانی ئایینەکەی خۆتە بەسەر ئەوانی تردا. جیاوازییەکەی ئەوەیە کە دەتوانرێت ئایینەکە بگۆڕدرێت یان بە تەواوی جێبهێڵرێت، بەڵام شوێنی لەدایکبوون ناگۆڕدرێت. نەتەوەیی وەک ڕەگەز و نەژاد هەر لەئەوەڵەوە لە ناوچاوانی خەڵک هەڵکەندراوە و هیچ دەربازبوونێکیان لێ نییە. هەر لەبەر ئەم هۆکارەش دەبێت ئەم بیروباوەڕ و دەمارگیریە دژە مرۆڤانە بنبڕ بکرێت بۆ ئەوەی ئازادی بەدەست بهێنرێت، ناتوانرێت ئەوانە بخرێتە لاوە.
خاڵێکی دیکە کە پێویستە جەختی لەسەر بکەمەوە ئەوەیە کە تەنانەت لە لەبارترین شێوەی خۆیدا ناسیۆنالیزم بە ڕەگەزپەرستی و باوەڕ بە باڵادەستی ڕەگەزی پیس بووە. ئێرانیزم و ئاریایزم زۆر شت لەیەک دەچن. من لە وتارەکەی گوتێنبێرگدا ئاماژەم بەوە کرد کە ئەو کەسەی شانازی بە کۆڕەش کەبیرەوە دەکات لە ڕاستیدا خۆی بە یەکێک لە نەوەکانی و بە خوێن و ڕەگەزەکەی دەزانێت. نەسەبی زۆر کەس کە لە ئێران لەدایک بوون دەگەڕێتەوە بۆ ئەسکەندەر و عومەر و جەنگیز و تەیمور و عەرەب و تورک و مەغۆل و فەتحکەرانی تاتار ، بەڵام نەسەبی ناسیۆنالیستی بە کوروش و داریۆس کۆتایی دێت ! “ئاری” بوون بۆ ناسیۆنالیستەکان هەمان پێگەی “سید” بوونی هەیە بۆ موسڵمانانی شیعە! تەنانەت لە نێو هاونیشتمانیانی ئێرانیشدا فارسەکان لە باقی جیان، عەمامی رەش لەبەر دەکەن و ئەوانی تر عەمامی سپی لەبەر دەکەن!
بەڕای من نە ئیسلامی باشمان هەیە و نە ناسیۆنالیزمی باش! ناتوانرێت بە ئاڵای ناسیۆنالیزم و ئایین بەرگری لە مافی مرۆڤ و شارستانیەتی مرۆڤ و کەرامەت و ئازادی و خۆشگوزەرانی مرۆڤ بکرێت، هەرچەندە شل و میانڕەو بێت. بەپێچەوانەوە دەتوانرێت بەرگری لە مرۆڤایەتی و ئازادی و رزگاری کۆمەڵگا بکرێت تەنها بە رەخنەگرتن لە ئایین و بە رەخنەگرتن لە ناسیۆنالیزم و بە رەخنەگرتن لە هەر بیر و باوەڕێک کە لەسەر بنەمای بەها و پیرۆزەکان و تابۆی دابەشکەر لە نێوان مرۆڤەکاندا بنیات بنرێت. بە تایبەت بۆ ئەوەی لە شەڕی کۆماری ئیسلامی ڕزگارمان بێت، دەبێ ئەو ئاستەنگانە لاببرێن. ڕەخنە و ڕووبەڕووبوونەوەی ئێمە لەگەڵ ناسیۆنالیزم بابەتی ئایدیۆلۆژی و ئەکادیمی نییە، پێویستییەکی سیاسی بەپەلەیە.

٣١ئۆکتۆبەری ٢٠١٣ بڵاوکراوەتەوە لە بڵاوکراوەی ندای انقلابدا
٣ئۆکتۆبەری٢٠٢٢ وەرگێڕدراوە بۆ کوردی

Previous
Next
Kurdish