شهڕی دهوڵهت, كێن ئهوانهی كه شهڕی دهوڵهتی نهتهوهیی دهكهن؟-2- … سمكۆ عهبدولكهریم
بهشی دووهم ….
پهرهسهندنی نادهدپهروهری ههڕهشهیهكی گهورهیه بۆسهر ئینتیمای هاوڵاتیان، بهم هۆكارهوه له زهمهنی ئێستادا له زۆربهی ئهو وڵاتانهی ژیان و گوزهران بهرتهسك دهبێتهوه هاوڵاتیان به شێوهیهكی گشتی بیر له كۆچ دهكهنهوه، بهجێ هێشتنی وڵات به یهكێ له ههنگاوه له پێشینهكان دادهنێن، لهوهها حاڵهتێكدا دهسهڵاتی نیشتیمانی دهبێ پێش ههموو شتێك له ههوڵی گێڕانهوهی ئهو ئینتیمایه دابێ، چونكه بهردهوام كۆمهڵگاكان به هۆی ئهو ههڕهشه و گورهِشانهی بهسهریانهوهیه دهكهونه بهر مهترسی لهنێوچوون.
بهومانایهی هاوتهریب بوونی خراپی دۆخی ناوخۆ و ههڕهشهكانی دهرهوه ههڕهشهی ڕاستهقینهن، سامۆئیل هنتنگتۆن، له كتێبی (ئێمه كێین؟) پێی وایه كۆمهڵگاكان به هۆكاری گهشهدان به ناسنامهكانیان و خۆنوێكردنهوهیان دهتوانن له نێوچوونی خۆیان دوا بخهن، ههر لهم چوارچێوهیهشدا پابهند بوون به ڕۆشنبیری و داب و نهریت و بههاكان به هۆكارێكی دیكهی دواخستنی ئهو له نێچوونه دادهنێ.
واته مهرج نییه تهنیا بونیاتی دهوڵهت كۆمهڵگا بپارێزێ، ئهگهر تا دوێنی دامهزراندنی دهوڵهت هۆكارێكی بنچینهیی پاراستنی بونیاتی نهتهوهكان بووبێت، ئهوه ئێستادا تهنیا بیركردنهوه له دامهزراندنی دهوڵهت له دهرهوهی بایهخدان به ژیان، بیركردنهوهیهكی مایهی مهترسییه، لهم ڕوانگهیهشهوه ئهگهر بانگهشی ڕیفراندۆم و قسهكردن لهسهر سهربهخۆیی كوردستان كه ئێستا بۆته جێی مشتومڕی ههمووان، لهبهرامبهر ئهو مهترسییه بێت كه هنتنگتۆن باسی كردوه، ئهوه به دیوهكهی تردا دروستكردنی مهترسییهكی دیكهیه لهسهر كۆمهڵگای كوردی، مهترسییهكان له جیاتی ئهوهی ببنه هۆكارێك بۆ یهك ریزی نیشتمانی، له كوردستان بۆته هۆكارێك بۆ زیاتر لێك دووركهوتنهوه له یهكتری.
هنتنگتۆن ههر لهو كتێبهیدا ئاماژه بۆ مهسهلهیهكی زۆر گرنگ و ههستیار دهكات لهبارهی ههڵوێستی بهشێك له هاوڵاتیانی ئهمریكی پێش و دوای 11-ی سپتێمبهر، ئاماژه بۆ ههندێ دهزگا و دامهزراوه دهكات كه به هیچ شێوهیهك ئاماده نهبوونه ئاڵای وڵاتهكهیان لهسهر باڵهخانهكان بهرز بكهنهوه، یانی بهر لهڕووداوهكهی 11-ی سپتێمبهری 2001. كهچی دوو ههفته دوای ئهم ڕووداوه ئهو باڵهخانانهی ئهو باسیان دهكات (به یهكجار 17 ئاڵایان لهسهر ههڵكراوه).
واته هنتنگتۆن رووداوهكهی 11-ی سپتێمبهر وهك مهترسییهك، به هۆكارێكی كاریگهر دهزانێ بۆ گێڕانهوه و زیندوكردنهوهی رۆحی نیشتمانی لای ئهمریكییهكان. پێی وایه ئهو بایهخهی ئاڵا له دوای ئهو ڕووداوهدا له ناخی ئهمریكییهكان دروستی كرد پێش ئهو مێژووه بوونی نهبووه، ئاماژه بۆ ئهوه دهكات كه بهم هۆیهوه به سهدان ههزار ئاڵای ئهمریكی فرۆشراوه و هاوڵاتیان به لێشاو ئاڵایان لهسهربانی ماڵ و كۆگا و ئۆتۆمبێلهكانیان ههڵواسی، ئهوانهش كه تهواو بێهیوا ببون له ژیانی وڵاتهكهیان و بهم هۆیهوه دهیانویست وڵات بهجێبێڵن پاشگهزبوونهوه و ئاڵایان له سینگ و بهرۆكیاندا و هۆتافی نیشتمان پهروهریان دهكێشا.
كهچی لێره له كوردستان له كات و ساتێكی وادا ڕۆژانه ههوڵاتیان بیر له كۆچ دهكهنهوه و دهیانهوێ ئهو وڵاته بهجێبێڵن. له كاتێكدا له ئهمریكا ههڕهشهكان دهبنه هۆی گێڕانهوه و بووژاندنهوهی روحی نیشتمان پهروهری، لێره له كوردستان دهبنه هۆی نهفهرت كردن له وڵات و جێهێشتنی.
من لێردا نمونه بهو كچه جولهكهیه دههێنمهوه كه هنتنگتۆن لهو كتێبهیدا باسی كردوه، كهتابهر له ڕووداوهكهی 11-ی سپتێمبهر هیچ كاتێك شعوری ئهوهی نهبووه خۆی به ئهمریكی بزانێ، بۆیه دهڵێ ههر كاتێك لێیان پرسی بێ وتوویهتی من ژنێكی جولهكهم، ههروهها باسی ئهوه دهكات كه بههۆی ئهو نادادپهروهری و نایهكسانییهی لهو زانكۆیهی لێیان دهخوێند ههبووه، له گهڵ هاوڕێكهی بڕیاریان داوه وڵات بهجێ بێڵن، بهڵام دواتر كه هێرشهكانی 11-ی سپتێمبهر ڕوودات ههموو شتێك پێچهوانه دهبێتهوه، ئهو پێشتر ههستێكی وای ههبووه كه ئهو ئازادییهی كه ههیه زادهی سروشته و هیچ منهتێكی دهسهڵاتی تیدا نییه، بهڵام له ئهنجامی ئهو ڕووداوهدا ئهو تێگهیشتنهی پێچهوانه دهبێتهوه، ئهو كچه نهك ئاماده نییه وڵاتهكهی بهجێ بێڵێ، بهڵكو ئاڵای ئهمریكا له جانتاكهی دهبهستێ و پڕ به گهرووی هوتافی نیشتمان پهروهری دهكێشێ.
یانی سهرهنجام ئهو تێگهیشتنهی پێشتر ههبوو كه گوایه ناسنامهی نهتهوهیی لهبهرچاوی چهند كهسێكی ڕۆشنبیر و سهردهسته و دهستهبژێری ئهمریكی بزر بووه، دهردهكهوێ وانییه.
لێرهوه دهگهینه چهند سهرهنجامێك كه بهڕاستی كورد و سهركردایهتییهكهی له ئاستی ئهو ئهركه قورس و چارهنووس سازهدان، بتوانن ههنگاو بهرهوه سهربهخۆیی بنێنن و دهوڵهت بونیات بنێن؟ له كاتێكدا هیچ ههنگاوێكی بونیاتنهرانهیان نهناوه بۆ دروستكردنی ئیرادهیهكی بههێز لای هاوڵاتیان، به پێچهوانهوه له دۆخێكی وادا بهشێك له ههوڵاتیان له جیاتی ئهوهی ببنه پهنا و پشتیوان دهبنه بهربهست، بهشێكیشیان بڕیاریان داوه به یهكجاری وڵات بهجێبێلن، كه ئهمهش به شێوهیهكی گشتی بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه كه ئهم دهسهڵاته له ماوهی ئهو چهند ساڵهی فهرمانڕهواییدا نهیتوانیوه جۆرێك له یهكسانی و دادپهروهری نیشان بدات، بۆیه بێ هیوایی له ناخی ئینسانهكان زیاتر ڕۆچووه و وایكردوه هاونیشتمانیانی كوردستان تهنیا بیر له یهك شت بكهنهوه، ئهویش سهرههڵگرتن و بهجێهێشتنی نیشتمانه.
ههموو ئهمانهش دوای ئهو مێژووه دورودرێژه، پڕنههامهتی و ماڵوێرانییه دێت، كه میللهتی كورد بهردهوام چهشتویهتی.
ئهمهش له ئهنجامی لهدهستدانی ئهو دهرفهتانهی جاروبار بۆ كورد هاتونهته پێش، كهچی سهركردایهتی كورد له كات و ساتی خۆیدا نهیتوانیوه سوودی لێوهرگرێ و ئهو ههنگاوهی نههاویشتوه كه دهبوایه بیهاوێ، له كاتێكدا هاوكێشهكان له ههموو ڕوویهكه تهواو جیاواز بوون.
