لۆزانچییەکان لۆزانییەکانی دوێنێ و ئەمڕۆ.. ئازاد حەمە
سەرەتا: دەمێکە وتومە، ئەم ژینگەیەی هەنوکەمان بیریار دروستناکات، گرنگن و هیچگەرایNihilismی دروستدەکات. ئێستا پێموایە، ژینگەکە، رۆژانە لۆزانچیش، لە زۆربەی کایەکان(پەروەردە، روناکبیریی، نێوەندی ئەکادێمی، میدیای ئێستا و بواری سیاسیش) دروستدەکات. لۆزانچییەکان، دژە کوردەکان، جێگای داخ و برینە، بەجۆرێک لە زێدی خۆیان سیاسەتدەکەن، کە زێدەکە، نەبێتە شوێنێک بۆ دروستبوونی روناکبیر/ بیرمەند، بەڵکو ببێتە شوێنێک بۆ ژیانژیان و پاڵنان بە کاتەوە. لۆزانچییەکان، ئەوانەی رقییان لە کوردە، حەیف، ژینگەی ئێرەیان والێکردووە ئەنتی روناکبیریی و کارگەی بەرهەمهێنانی هیچیی Nihilبێت. ئەمە وادەکات جیاوازییەکی گەورەش بوونی نەمێنێت، لەنێوان لۆزانییەکانی دوێنێ و ئەمڕۆ.
تۆ بەدوای لۆزانییە کۆنەکان دەگەڕێیت، من ئەدرێسی لۆزانچییە تازەکانت دەدەمێ. لۆزانییە تازەکان، وان لێرە. ئێمە لە کوێبین لۆزانچییەکان لەوێدەرێن. لۆزانییەکان، لە ئێستادا لە گشت جێگایەک دەخولێنەوە، کە ئێمەی لێین. لۆزانچییەنوێکان، ئەوانەن، کە چاڵی سیاسی بۆ یەکتری کورد هەڵدەکەنن. لۆزانییە نوێکان ماڵباتەکانن، ئەوانەن، کە زەمینە خۆشدەکەن بۆ لۆزانەکانی تر، بۆ مەهابادەکانی تر، بۆ هەڵەبجە و ئەنفالەکانی تر. لۆزانییەکان لە دەوروبەرمان دەخولێنەوە، ئەوانەن، کە بەهاری گشت جوڵانەوەیەکی سیاسیمان دەکەن بە لۆزانێکی دی. وەرە مەرۆ بۆ شاری لۆزان، لۆزانی تازە وا لای خۆت. لەو جێگایەی ئێستای لێیدەژیت.
لۆزانچییە نوێکان زۆڵەکانی ناو سیاسەتی کوردین. ئەمانە بێوەفاکانی ناو مێژووی سیاسیشمانن. چونکە زۆڵەکانی ناو سیاسەتی ئێمە، ئەوان بوون وایان لە ئێمە کرد پێمانوانەبێت سیاسەت هزرە، سیاسەت دەتوانێت گۆرانکارییە گەورەکان بکات. ئەمانە، لۆزانچییە نوێکان، بێمتمانەیی و سڵکردنەوەیان کرد بە بەشێک لە ژیانی سیاسی نوێی ئێمە. مخابن، خەریکن ئەم زۆڵەسیاسییانە دەبن بە بەختی سیاسییمان، گەر ئەمە ئاوا بروات لە داهاتوودا یادی لۆزان بەجۆرێکیتر دەبێت. بۆیە لۆزانچییەکان سیاسییە هیچگەراکانن، ئەوانەن، کە هیچییان خستە ناو ژیانی کۆمەڵایەتی و بەگشتیش مرۆیمانەوە. لۆزانییەکانن ئێمەیان کردە هاودەمی هیچگەرایی سیاسیی، رۆژانە هیچی لە پەروردە(پەروردەی لۆزانی)، لە خوێندنی باڵا (ئای لەم خوێندنە باڵایە!) بەرهەمدێنن. لۆزانچییەکان پەروەردەی سیاسییمانیان کردە پەروەردەیەکی لۆزانی. هەنووکە دابەشکردن و دەڤەرچییەتی بەشێکە لەم پەروەردەیەمان.
**
لۆزانییەکان وان لێرە، لە تەک خۆتن. گشت ئەوانەن، کە بەرپرسیارن بەرامبەر بە نادادی و گەندەڵیەکانی ئێستای هەرێم، ئەمانە تەواوکەری پرۆژەی لۆزانن، هەڵگری هەمان توخمی روناکبیریی سیاسیی لۆزانن. لۆزانییەکان، ئەوانەن، کە نەدەخوازن شایستانە یادی سەد ساڵەی كۆنگرەی لۆزان بکرێتەوە، نەش لە لۆزانیەتی خۆیان دەکەون. لەبەرئەوە کردەی سیسییمان وا گوزەرکات، بیرکردنەوەی سیاسییمان ئەمە کرۆکی بێت، لەگەڵ کات هەموو دەبینە لۆزانی. لۆزانیبوون چارەنوسمانە. ئەم پەروەردە سیاسییە بەردەوامبێت هەموو لۆزانیمان لێدەردەچێت. بۆیە سەیرە، لۆزانچییەتی شەرم نییە! لۆزانچییەتی بەشێوازی رۆژنامەوانی و روناکبیریی و ئەکادێمیی جیاجیا وەبەردەهێنرێتەوە. وەبەرهێنانەوەی وتاری سیاسی لۆزانییەکان چارەنوسی مێژوویمان بەرەو خراپترین شێوەی سیاسی و بەگشتیش مرۆیی دەبات.
خوێندکاری لۆزانیەکان لێرەوە بە جلی کوردییەوە دەچن بۆ لۆزان، لەوێ بە کوردی بۆ یەکتر باسی مەترسییەکانی لۆزان دەکەن. غەدردەکەیت دەچیت بۆ لۆزان، لۆزان وا لەتەک خۆت. لۆزان وا لە سلێمانی و هەولێر، ئەوەتا بریقەدەداتەوە لە کەرکوک و دهۆک و هەڵەبجە. لۆزانییەکان گشت بستێکی ئەم هەرێمەیان کردوە بە لۆزان، بە نموونەیەک لە پرۆژەی لۆزان. تۆ گەر بیردەکەیتەوە و خاوەنی ئاگایی سیاسی خۆتیت مەڕۆ بۆ لۆزان، برۆ ئەو شار و گەڕەک و ماڵانەی هیوای سیاسییان نەماوە. لەو شوێنانە دەبینیت، کە هیواکانی کۆنگرەی لۆزان چەند وەک خۆی هاتوەتە دی! تەماشا ئەو نەگبەتییە سیاسییە، هەندێکیش لە لۆزانییەکان لە دانیشتن و پێکەوەبوونەکانیاندا فرمێسک بۆ لۆزان دەڕێژن. ئەمانە هەر هەموو ناراستەوخۆ پرۆژەی لۆزان زیندوو ڕادەگرن و ئاواتەکانی شەریف پاشا(1) ھەرەس پێدێنن.
لۆزانییەکان حەزدەکەن قسەکردن لە لۆزان بکرێتە بابەتێکی وەرزی. ببێتە مۆد. ئەوە لۆزانییەکانن قسەکردنیان لە لۆزان وەک گشت شتەکانیتر(ئەنفال، کیمیابارانی هەڵەبجە، یادی راپەڕین،کۆماری مەهاباد و……) بەوەرزیکردوە. ئێستا یادی سەد ساڵەی كۆنگرەی لۆزانە، بۆیە هەموو قسە لە لۆزان دەکەن. هەموو لەو بارەوە چەنەلێدەدەن. پاش ماوەیەکیتر لۆزان لەبیردەکرێت چەنەش لەوبارەوە دەوەستێت. لۆزانییەکان ژیرن لە کارکردن لەسەر سرینەوەی یادەوەرییەکانمان. لە دروستکردنی جۆرێک لە روناکبیری سیاسی، کە ناکاریگەرە، کە هیچ ناگۆرێت.
لۆزانچییەکان دەخوازن کورد بۆ کورد باسی مەترسییەکانی لۆزان بکات. لۆزانچییەکان هێندە ساویلکەن گروپ گروپ بە کوردی بۆ یەکتر، بۆ گروپەکانی خۆیان باسی مەترسییەکانی لۆزان دەکەن. لەکاتێکا ئەو پارچەپارچەییە لە قسەکردن لە مەترسییەکانی لۆزان بەشێکە لە خودی پرۆژەی لۆزان. گشت وتاری سیاسی لۆزانیش هەر ئەوە بوو، کە ئێستا ئەمان پەرەی پێدەدەن. هەریەکە و لەگەڵ تاقم و ناسیاو و رێکخراو و یانە و حیزبی خۆی قسە لە لۆزان دەکات. ئەمە خەونی لۆزانیکانە، هیوای باوباپیرانی لۆزانییەکانی ئێستایە، کە ئێوە، بەناوی سێمینار و لێدوان، بۆیان دەهێننەدی.
لەوەی وترا سەیتر، وەک هەمیشە چەنەبازەکان باس لە لۆزان دەکەن. قسە لە لۆزان وەک قسەکردن لە گشت دیاردەکانیتر کەوتووەتە دەست چەنەبازەکانەوە(سیاسی، ژورنالیست، ئەکادێمی، نوسەر و…..). هەرکاتیش چەنەبازەکان قسەکردنیان لەسەر هەچ دیاردەیەک قۆرخکرد، ئەوە بزانە لە هیچی لە وتن زیاتر لەوبارەیەوە بەرهەمنایەت. چەنەبازەکان خوێندکارە فاشیلەکانی لۆزانییەکانن، کە لەناو کایەی ئەکادێمی و سیاسی و روناکبیریماندا بڵاوبوونەتەوە(2).
چەنەبازەکان چەنەیان لێبووە بە هزراندن. چونکە چەنەبازەکان، کە داردەستەی لۆزانییەکانن، خەو بە تراژیدیاوە دەبینن. بۆ ئەوان روودانی رووداوێکی سیاسی یان کۆمەڵایەتی باشترین دەرفەتە بۆ چەنەلێدان. چەنەلێدان کە نەوتنی لێوەبەردێت بێمانای و بێفیرۆیش لە تێگەیشتنمان دا دروستدەکات.
لۆزانییەکان، ئینۆنۆکانی(3) کورد، ناخوازن ئەو کارەساتە مرۆییەی كۆنگرەی لۆزان لەپاش خۆی بەجێیهێشت لە “سەنتەرێکی توێژینەوەی لۆزانناسی نێودەوڵەتیدا ” کۆکرێتەوە. ئەوەتا شوێنێک لە ئێستادا بوونی نییە بەناو “سەنتەری توێژینەوەی لۆزانناسی”، ئەگەر بەراستی ئەم کۆنگرەیە بەشێکە لە برینە سیاسییەکانی مرۆڤی کورد، دەبو لەماوەی ئەم سەد ساڵە سەنتەرێکی لەوجۆرە دروستکرایە و نێوەندێکیش بوایە بۆ تراژیدیاناسی و ئەرشیفکردنی مێژووی بوونی کوردیی. کە ئەم سەنتەرە هەبێت ئەو کات دەکرا لۆزانناس(لۆزانۆلۆگ)مان هەبێت، دەشکرا خوێندنی باڵا و پەروەردە پشکی شێریان بەرکەوێت بۆ بردنەڕێوە و کارگێڕی ئەرشیفکردن و تۆکمەکردنی دۆکومێنت و یادەوەری سیاسیی.
لەبەرئەوە، لە بەرژەوەندی لۆزانچییەکانە یادی سەد ساڵەی كۆنگرەی لۆزان بەلۆکالیکرێت. ئەو شتە بەلۆکاڵیکرێت، کە باس لە هەنووکەمان دەکات؛ هەنووکەی نایەکانگیر و پەرت و پارچەپارچەمان. بۆ لۆزانچییەکان ئەوپەری بەکەڵکە، کە ئەم جۆرە یادانە، رووداوانە، لۆکالیکرێن. بەلۆکالیبوونی ئەم برینە سیاسییانە رێگایەکە بۆ شاردنەوەی تراژیدیاکانی ئێستا و خەوش و نادادییەکانیش.
لۆزانییەکان کردەی سیاسییان قێزەوەن کردووە. وایان لە نەوەی تازەی ئێستا (خوێندکارانی زانکۆ، لاوانی ناو کۆمەڵگە، لەپێش هەمویانەوە رەگەزی مێی کوردستانی ئەمرۆ ) کردووە سیاسەت بگۆرێتەوە بە بەهەرزانترین شت. هەموو شتێکیان لا خۆشەویستە سیاسەت نەبێت، کوردایەتی نەبێت، باس لە دیرۆکی کورد و کوردپەروەری نەبێت. رقی جیلی تازە لە سیاسەت بەرهەمی خراپبەکاربردنی سیاسەتە لەلایەن لۆزانچییە نوێکانی کوردستانەوە.
بۆیە دەپرسین: کێ لە سیاسەت دەترسێت؟ ئەڵبەتە لۆزانییەکان. چونکە ئەمان دەزانن سیاسەت دەکارێت گۆرانە گەورەکان بکات، بۆیە ناشرینکردنی سیاسەت دەبێتە هۆکارێک ئەوانەی لە تەمەنی 18 بۆ 25 ساڵن پشت لە سیاسەت بکەن، گاڵتە بە هەڵبژاردن بکەن. ئەم جیلە پێیانوایە دەنگ هیچناگۆرێت، هەڵبژاردن درۆی سیاسییەکانە بۆ گۆرینی دەموچاوەکان. بەدڵنیاییەوە ئەم بۆچونەش بە سودی لۆزانییە نوێکانی ئەمرۆمان دەگەڕێتەوە. چونکە لۆزانییە تازەکان دەزانن کورسییەکان چۆن و بە کێ پردەکەنەوە.
لۆزانچییە نوێکانی ئەمرۆمان نەیانهێشت ئەو وانەیە بە جیلی تازە لە زانکۆکان بڵێینەوە، کە سیاسەت جۆرێکە لە چنینی هزر. سیاسەت کردەیەکی هزریی گشتگیر و تۆکمەیە، نەک پارچەپارچە و پەرشوبڵاو. سیاسەتکردن لە دەرەوەی تێهزرین نییە و پێویستی بە راڤەکاری وورد و قوڵیشە. ئای لۆزانییەکان، ئەو دەرەفەتەتان کوشت، کە بە خوێندکارە زانکۆییەکانمان ئەوە بڵێینەوە، سیاسەت ڕاڤەکارییە و شوێنێکیشە بۆ ئافراندن لە هزردا. چونکە سیاسەت خۆی هزرە.
لۆزانییەکانی ئەمرۆ، نێوەندی ئەکادێمی کوردییان تا ڕادەیەکی زۆر کردووە بە نێوەندێکی ناڕوناکبیری، بە پاشکۆی کۆمیتە و مەڵبەند و ناوچە. بۆیە هاتنەناو زانکۆ، بۆ جیلی تازە، شتێ گەورە لە ژیانی مەعریفییان ناگۆرێت. بەشێکی زۆر لە زانکۆکان بەدەست لۆزانییەکانەوەن، بەدەست ئەوانەوەن، کە ترسیان لە پرسیارسازی، بیرکردنەوەی جیلی تازە هەیە.
پەراوێز:
1/بەپێی گێڕانەوەکانی نوسەری ئەو لینکەی لای خوارەوە بێت، لە گۆرستانی شاری کاتانزارۆ Catanzaro گۆرێکی لێبووە بەناوی ژەنەڕال شەریف پاشا Le General Sheriff Pasha و دواتر گۆڕەکە لەلایەن مەلیک فاروقی میسرەوە دزراوە و براوەتەوە بۆ گۆرستانی خدێوییەکان لە قاهیرە و لەوێندەرێ نێژراوە. شاری کاتانزارۆ پایتەختی هەرێمی کەلابریە Calabria یە، کە دەکەوێتە باشوری ئیتاڵیاوە. کە من ماوەیەک لەمەوبەر سەردانمکرد.
خێزانی شەریف پاشا، کە ئامۆزای مەلیک فاروق بووە، پێدەچێت نەیانویستبێت شەریف پاشا دوور لەخۆیان بنێژرێت و بۆیە هێناویانەتەوە بۆ گۆرستانی پاشایەتی لە قاهیرە.
بەپێی زانیارییەکانی وێکپێدیا ((ژەنەڕاڵ شەریف پاشا لە کۆتایی ساڵی 1951دا لە شاری ناپۆلی لە ئیتالیا کۆچی دوایی دەکات، پێش مەرگی وەسیەتی کردبوو تەرمەکەی بسوتێنن و خۆڵەمێشەکەی بکەنە ناو دەریاوە، چونکە خۆی بە بێوڵات ئەزانی، بەڵام ئاواتەکەیان بەجێ نەھێناو تەرمەکەی گوێزرایەوە بۆ قاھیرە لەگۆڕستانی خدێوییەکان نێژرا))، لێ بەپێی لینکەکەی لای خوارەوە بێت، کە بە ئیتاڵی نوسراوە، زانیاریەکان بەجۆرێکی ترن. گوایە کچەکەی ژەنەڕاڵ شەریف پاشا، کە بە شازادەی کوردستان لە رۆژنامە ئیتاڵییەکە ناوزەددەکرێت، هاوسەرگیری دەکات لەگەڵ کوری خانەوادەیەکی ناسراوی شاری کاتانزارۆ Catanzaro (نەک ناپۆلی وەک لە وێکپێدیای کوردی هاتووە) . پاش ماوەیەک لە هاوسەرگیرییەکە شەریف پاشا و هاوسەرەکەی دێنە سەردانی کچەکەیان و دواتر لەوێنەدەرێ وەفاتدەکات. ئەوەش، کە وادەکات وەسیەتەکەی شەریف پاشا نەهێرێتەدی، رەنگە ئەوە بێت، هاوسەرەکەی شەریف پاشا سەربە بنەماڵەی شاهانەی ئەو دەمەی میسر بووە(ساڵی1951 هێشتا بنەماڵەی شاهانەی میسری لەسەر تەختی پاشایەتیدا دەبن) و پێیان باشبووە لەتەک خۆیان لە قاهیرە بنێژرێت.
https://casinistanews.wordpress.com/2021/08/02/la-tomba-del-general-sherif-pasha-fatta-trafugarea-catanzaro-dal-re-faruk-degitto/
2/ ئەوەتا ئەم چەند رۆژە کورد بۆ کورد، گروپ گروپ، باسی یادی سەد ساڵەی كۆنگرەی لۆزان دەکەن، بێئەوەی ئەو هەموو کوردە زمانزانە، زماندرێژانەی پارە لە حیزبەکانیانەوە وەردەگرن، توانیبێتیان 5 دەقە لە کەنالێکی جیهانی باس لەم بۆنە سیاسییە بکەن، یان نەمانبینی ئەو نەوەیەی بەلانی کەمەوە 30 ساڵە لە وڵاتانی ئەوروپا دەژین 10 دێڕ بەو زمانە لە رۆژنامەی ئەو ڵاتانەی لێیدەژین لەسەر کۆنگرەی لۆزان بنوسن و بیشیبەستنەوە بە دۆزی ناهەمواری ئێستای کوردستانەوە. ئەم نەوەیەی دەرەوەو کە بۆ 40 و 50 ساڵە لە هەندەران دەژین لە جیهانە بچوکەکانی خۆیانن: دڵیان بە نوسینی ئەو چەند دێرە ئەدەبیە خۆشە، کە رۆژانە لە فەیسەکانیان دەینوسن، بەوەش، کە زوزو دێنەوە بۆ سازکردنی سمیناری لاواز و مردارەوەبوو. چی لەم لۆزانخانەیە رودەدات، و لۆزانییەکان چی بەسەر ئەم هەرێمە دێنن، بەلایانەوە هێندەی ئەوە گرنگ نییە، کە بێنەوە و کتێبێکیان چاپکەن یان گروپێک لە خۆیان کۆکەنەوە و بەناوی رۆشنبیریەوە چەنەبەن.
3/ مەبەست “عیصمەت ئینۆنۆ” ە کە نوێنەری کەمالییەکان بوو لە کۆنگرە لۆزان.
