فەزای رۆشنبیری کوردی.. سەلاح جەلال

لە کوێوە دەست پێبکەین لە بواری رۆشنبیری کوردی؟ لەم بارودۆخە زەمەنێکی بەبێ ئاگایی بڕیوە، ئەرک و گرنگی میدیایی چۆن پەیوەندیان بەوانی ترەوە بەرجەستە کردووە؟ لە روداوە مێژویی و کودەتا ئەنتۆلۆژیەکاندا چی خوێندنەوەو ئامادەکاریەک کراوە؟ چۆن بەڕوی روداوەکانی واقیعدا کراوەتەوەو بەرهەمهێنان لە فەزا و پانتاییەکاندا دەکات؟
لەقەیرانی ون بونی روخسار و مەرگی جەدەل و مەعریفەیەدا چۆن ڕەش لە سپی جیا بکەینەوە؟ پەیام و گرنگی رۆشنبیری و رۆشنبیر چییە؟ ئێستا بەهەمو داهێنەر و گڕوگاڵکەرێک دەگوترێت رۆشنبیرو نوسەر.
میدیا پێشبڕکێی گۆڕان کاری و دەرخستنی نادیارو زانیاری نوێ و هۆشیارکردنەوە و عەقڵیەتی گفت وگۆکەر لەسەر روداو و پەیوەندی و ئامراز و هۆکارەکانی گەیاندن و لێک تێگەیشتن لە هەڵوێست و ئەزمون و فەرەیی شێواز و مامەڵەی گشتگیری و دۆزینەوەی زمانی نوێ دەخاتە ژێر شەپۆلی بیرکردنەوەو گومان بۆ گۆڕانی بنەڕەتی.
کاری رۆشنبیر خوێندنەوەو گۆڕینی وێنەی خۆی و کێشەیە لەگەڵ فیکری خۆیدا، تێکشکاندنی تەباییە لەگەڵ دەسەڵات، هەڵوێستە کردنە لەو شتەی بیری لێدەکەینەوە، شەڕی ئێستاش جەنگی گۆڕانکاریە لە دەستور و یاسا و پێشکەوتن و داهێنان و ئیشکردن و خۆدۆزینەوە و پێشبڕکێ و رای جەماوەرییە.
نەدەسەڵات بۆ رەخنە هەیە و نە وەهم بۆ رۆشنبیری و نەخستنە سەر و جەدەلێک بۆ زانیاری و خوێندنەوەی روداوی رۆژانە و ئەرکی تری رۆژنامەنوسی هەواڵ و داهێنانی رۆشنبیری هەیە، رۆشنبیر چاوێکی ترە بۆ سیاسی و پرۆژەیەکی جێگرە بۆی و پەیوەندی راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆی بەکێشەی فیکری و سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابوری و هەمو هێزی جوڵانەوە و پەیوەندی وگۆڕان لەگەلڕ سروشت و واقیعدا . بە دۆزینەوەو دەرخستنی کردار و مومارەسەو هەڵوێستەکانەوە.
ئاشکرایە لە کادری حیزبێکەوە هەتا مامۆستا و پزیشک و فەرمانبەر و رێکخراوە پیشەییەکان و. . تاد رۆشنبیرن، وەکو (عەلی حەرب) ئاماژەی پێدەکات:
(رۆشنبیری بەمانا گشتگیریەکەی دروست کردنی ژیان و کارکردنە لەسەر سروشت، شێوەیەکە لە شێوەکانی گەیاندن و ئاڵوگۆڕ، بەم واتایە مرۆڤ بێ رۆشنبیری نابێت. ئەگەر لە کەسانی کاری فیکری بێت یان لەکەسانی کاری دەستی، لەبنەڕەتدا مرۆڤ بەبێ فیکر نیە). 1. ل38
توێژەکانی رۆشنبیری زۆر ئاست دەگرنەوە، کامەیە داهێنەر و ئەرک و سیفاتەکانی؟ ئەوانەی ئەرکی گۆڕانیان لە ئەستۆدایەو بە فیکرەکانیان ئێمەو جیهان دەگۆڕن؟ چۆن لە پانتاییەکانی فیکر و مەعریفەدا کار دەکەن؟ کام نامەیەیان پێیە بۆ ئێستا و ئایندە؟ چۆن دەڕواننە بە جیهانی بون؟چۆن دیوار و بەربەستەکان تێکدەشکێنن؟ چۆن دەمانخەنە ناو گومان و بیرکردنەوە و پرسیارەوە .
کاری بیرمەند تێپەڕاندن و خستنە سەر و دەستنیشانکردنی گرفت و قەیرانەکان و کێشە و ململانێ و نادیار و شتە ونەکان و دامەزراندنی چەمکی نوێ و تێکشکاندنی چەمکی باوە کێشەى لەگەڵ فیکرى خۆیدایە و هەوڵی دامەزراندنی دەسەڵاتی ڕۆشنبیری دەدات.
هەمو دەسەڵاتێکی دیموکراتی زیاتر بایەخیان بەم هەڵبژاردەیەی رۆشنبیری داوە(لینین) (پوشکین) بەواقیعی تر و باشتر دەزانێت لە (مایکۆفسکی ) ئەو بەدەنگی شۆڕشی برۆلیتاریا لەقەڵەم دەدات، دوای سەرکەوتنی شۆڕش دەپوکێتەوە.
چاوێک بە زۆر لەو نوسینانەدا بخشێنین لە رۆژنامە کوردیەکاندا بڵاودەبنەوە، جگە لەنوسینی سەرپێی هیچی تر نین، توانای بە دواداچون و پرسیار و خوێندنەوەی رابردو ئێستاو بەدواداچونی رەوداوو دایەلۆگیان نییە. زۆر چاوپێکەوتن لەکەناڵەکان گۆنگرەکانیان هیچ ماناو شێواز و جەوهەری پرسیاریان تیادا نیە، میدیا و بڵاوکراوەی ئازاد نیە.
ئەرکى ڕۆشنبیر گۆڕینى واقیع و بەرەو پێشبردنیەتى، شکاندنی بەربەستەکانی فیکری چەق بەستو دیواری تاریک و سنورە.
کەسی پرسیارکەر ئەوەی دەیخوێنێتەوە دەیگوێزێتەوە بۆ پرۆژەیەکی بەرهەمهێن. بۆ ئەرکە مەعریفیەکانی. یاخود پێگەی لە پرۆژەی گرنگی گۆڕانکاریەکاندا؟
میدیای کوردی ئاسۆی مەعریفیان نەکردۆتەوەو پرسیاریان نەهێناوەتە ئاراوە، زۆربەی لاپەڕەکان بە باسە سواوەکانى مێژوو پاڵەوانێتی و هەڵدانەوەی لاپەڕە زانراوەکانی رابردوو برین کولاندنەوە و هتد. ڕەش دەبنەوە.دەبو بە پرسیارو بەدواداچون و گەڕان پڕبکردایەتەوە. بەزانیاری و داهێنان و بە جیهانی بون.
چی بە دواداچونێک بۆ جوتیارانی کورد کرا؟ چۆن وەزارەتی کشتوکاڵ و پیشەسازی و ئاوەدانکردنەوە وکارەبایان خستۆتە ژێر پرسیارەوە؟ ئەی بۆ کێشە کۆمەڵایەتیەکان و شارستانی و کرێکارانی مەعریفە و راگەیاندن چی کراوە؟ لە سەدان پرسیاری گرنگ روبەڕومان دەبنەوەلە کێشە ئەنتۆلۆژی و مەعریفیەکاندا.
ئایا کۆمەڵگەی کوردی ئێستا لە چی ئاستێکدایە؟چی قۆناغێکی لە گەشەسەندنەکاندا بڕیوە؟بەرەو کوێ دەچێت؟ کامەیە پێگەی لە مۆدێرنێتە و پێش مۆدیرنیتەو بەجیهانی بون، دەکرێت کۆمەڵگەیەک بەناو ئەو هەمو گۆڕانە باڵایانەی دەسەڵاتدا تێپەڕێت و نەتوانێت گۆڕانێکی ریشەیی بکات؟ ئەمەش کاری کەسەکانی فیکر و بەشەکانی میدیایی و زانکۆکان و نامەکانی ماجستێر و دکتۆرایە.
بۆچی نەتوانراوە بەرەو گۆڕانکاری بچین؟ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ دەسەڵات زۆربەی کەسەکانی رۆشنبیری دامەزراوەکانیان خستە خزمەتی دەسەڵاتەوە، بەم شێوەیەش هەمیشە بیرو پرسیاریان کوشتووە و ئێمەشیان کردۆتە سەما کەری پاڵەوانێتیەکان، ئەم هەژانە کاری بواری رۆشنبیری بو بتوانێت دەسەڵاتی خۆی هەبێت، هیچ ناتەباییەک نەبووە و دەسەڵاتی رۆشنبیریش بەرجەستە نەبووە، ئەویش دەسەڵاتی رەمزیە واتە دەسەڵاتی قسە و نوسینە، بەرامبەر شمشێر و دارایی وەک (علی حرب) ئاماژەی پێدەکات .
کورد تا ئێستا بە شداری هیچ شۆڕشێکی پیشەسازی و بۆرژوازی و کشتوکاڵی و ریشەیی نەکردووە هەرووەک (فیێل دەراج) ئەو رەخنەیە لە فەزای عەرەبی دەگرێت، بەردەوام لە جیهان بە دابڕاوی و لە ناوخۆشدا بەدواکەوتویی ماوەتەوە.
میدیاو رۆژنامە و فەزاکانی رۆشنبیری لە ناوەندی قەیرانەکانەوە نەژیاونەتەوە هەتا ناکۆکی پرۆژەکان لە نێوان دەسەڵات و مەعریفە دروست ببێت و فەزایەکیان نەخوڵقاندووە بەرەو زمانێکی رۆشنبیری و کۆمەڵگەیەکی مەدەنی بچین و لەدایەلۆگی شارستانی و بە جیهانی بوندا بەشداری بکەین و بەشداری لە گۆڕانەکانی بە جیهاندا بکەین و بەروی واقیع و بزوتنەوەو ئاڵۆزایەکانیدا بکرێینەوە.*
لە سەدەی بیرکردنەوە و پێشبینی جەنگی هەسارەو گەردونی چۆن بیر بکەینەوە و چۆن پرسیارەکانمان بەرهەم بهێنین؟ پێشبڕکێی زانستەکان پێوانەی ژمارەیی بڕیوە و پرسیاریش لە سەر رۆشنبیری کوردی لە جیهانی لە هەمو ئەو بۆشاییە فیکری و مەعریفی و فەلسەفی و زانستیانەی هەیەتی لە پەیوەندی و پرۆژەو کردار و خوێندنەوە و بەرهەمهێناندایە؟ چۆن دەڕوانینە شوناس و کەلتور و بەجیهانی بون؟ لای (علی حرب) بەجیهانی بون پێویستی خوێندنەوەیەکە بە لۆجیکی نوێگەریانە و مەودای بونگەری و بە زمانی روداو و لۆجیکی تێگەیشتن مامەڵەی لەگەڵدا دەکرێت نەک وەکو دۆزەخ یان بەهەشت سەیر بکرێت. ئێمەش نەمانتوانیوە جەدەلێک بکەین؟ کامەیە ئەو پرۆژانەی بونەتە هێڵی جیاکەرەوە؟.
چۆن بتوانین ئێستایەک بۆ ئایندە ئامادە بکەین و باس لە شوناسی رۆشنبیری بکەین؟کاتێک (عەلی حرب) ئاماژە بە شوناسنامەی رۆشنبیری دەکات:
(دوبارە داهێنانەوە و پێکهێنانەوە و بەزانستی کردنی کۆبونەوە و بەکۆمپیوتەرکرنی ئابوریەکان و بەعەقڵکردنی سیاسیەکان و بە گەردون کردنی بیرو زانینەکانە). 2 ل2٥.
چۆن ئەو هەورە تاریکانە ببڕین بۆ گوندی گەردونی؟ئایا چی پرسیارێکی زیندو لەدایک بووە؟ چۆن بتوانین لەو گەردەلولانەدا زەویەک بدۆزینەوە؟ کاتێک پێویستمان بەدامەزراندنەوەی نوێ هەیە، دەکرێت لەسەر چەمکەکانی ئەمڕۆ خۆمان دابمەزرێنین؟ لەکاتێکدا رابردومان پڕە لەو تاریکیانەی هیچ جێگە و سنورێکیان نەهێشتۆتەوە لەو زەمەنە درێژانەى داگیرکاری و داخراوی کوردستانەوە بۆ کرانەوە.
لەدەریای گومان و پرسیارەوە و چۆن بچین بۆ پێشهات و روداو و ئەگەرەکان؟ ئایندەش لەسەر داهێنانەکانی ئەمڕۆوە پێشبینی دەکرێت، بە جیهانی بونیش ئەگەرێکە روبەڕوبەڕومان بۆتەوەو توانای جەدەلی سواوی نیە، پرسیارەکانی ئێستاش تۆڕکاریەکن لە ئێستا و ئایندە و رابردوماندا و پێویستە بە توانا و هێزێکی داهێنەرانە پەرەیان پێبدەین، رۆشنبیری زیندو هەمیشە رەگ و ریشاڵی خۆی دەکاتەوە و لەگەڵ رەوتە ژمارەیی و پێوانە گەیەندراوە چرکەییەکەی گەردوندا گەشە دەکات و دیوار و ئاستەنگەکان دەبڕێت و لە سنوری نەتەوەو رۆشنبیریەکان دەپەڕێتەوە.
ئێستامان جیاوازە لە رابردو ، جیهان بچوک بۆتەوە بۆ وێنەو چەمک و سیمبوڵ و باگراوى کردن و دۆزینەوە، بۆ شاشەیەک هەڵگری چالاکی و ئاکار و بەها و هەڵوێست و بیرو روانینمانە و بە هەمو مێژو رەنگ بووە بە روداو و کارەساتەکانەوە هەموی یەک چرکەیە.
ئەوەی گرنگە خوێندنەوەی پێگەکانی رۆشنبیرییە ئەو پەیوەندیانەیە بونەتە داڕشتنی ئێستایەکی تاریک، ناچارین بیانبڕین و ئەرک و خاڵی وەرچەرخان بزانین؟ لە پەیوەندیەکان بە جیهانی دەرەوە و ناوخۆ، لە سڕینەوە و نوسینەوە، لە کردار و نامە و گەیاندنەکان، لە تاریکی و روناکی، لە لابردن و بونیادنان، لە ئامڕاز و وەرچەرخان و بەرهەمهێنان…هتد.
وەهمەکانی رۆشنبیری چیە؟ چۆن مۆدێرنیزم کەلەپوری خوێندۆتەوە؟ ئایا دەتوانین زەمەنى سەر بە مۆدێرنیزم لە ئەشکەوتى (جاسەنە)ەوە دیارى بکەین(شێخ مەحمودی) ڕۆژنامەى بانگى حەقى تیا دەرکرد? بەهاوکێشە بۆ بونى یەکەم چاپخانە لەچیاکانى لوبنان(عەلى حەرب) ئاماژە بە زەمەنی مۆدێرنیتەی عەرەب دەکات، چی هێڵێکی رەخنەیی لە هاتن و چونی ئەم پرۆژە فیکریانەدا کراوە؟ یان تاکەکانی بەجیهانیکەر چۆن تایبەتمەندێتیەکانیان راڤە کردووە؟ کاتێک پرسیار و کێشەکانی گەردون و جیهان بە درێژایی مێژو بەسەرمانا کەڵەکە بون. لەکاتیکدا جیهان لە رۆشنگەری و من بیردەکەمەوە کەواتە من هەم و پرسیارەکانی بون و کەسی بیرکەرەوەی نوێوە بۆ بونگەرایی هات و دواتر دەیەها پرسیاری تری دۆزیەوە، ئێستاش بەهۆی شۆڕشی زانیاریەکان و ژمارەکان لە زەوییەوە چووە ناو ئاسمان و بۆ گەردونیەت.
پەیوەندییەکانی بە جیهانی بون و ئاستەنگەکانی رۆشنبیری کوردی و شوناس و کەلتور و زمان و نەبونی خاڵی هاوبەشی ئاڵۆزن ، کوردستان بە سەر چوار پارچەدا دابەش بووە هەریەکەیان سەر بە کەلتورێکی جیاوازە، چۆن جەدەلێک بکەینەوە؟ لای (علی حرب) شوناس ئاوێتەیە و روی جیاوازی هەیە نەکو تەنیا رەهەند و رویەکی هەبێت و کەلتوریش دەکاتە دو جۆر کەلتوری پیشەسازی ژیان لە رێگای سیستەمەکانی ماناو سەرچاوەکانی دەلالەت و سیستەمەکانی سیمبولیزمی ناهۆشمەندی خەیاڵی کۆی نەتەوەیەک لە نەتەوەکان یان هۆزێک لە هۆزەکان دروستی دەکات. کەلتورەکەی تریش ئەهلی رۆشنبیری بەرهەمی دەهێنن.
چۆن خستنە سەرو مانادار کردن و هەڵوەشاندنەوەى شتە باوەکان بکەین؟ کوا فەرهەنگ و بەشارستانى کردن و کارکردن لەو گوندە جیهانیەى شوێن و زەمەنیشى گۆڕیوە؟ کامەیە ئەو گۆڕانکاریانەی لە شەپۆلەکانی نوێخوازی و لە رێکخراو و یانە و دەستە رۆشنبیریەکاندا لە حیزبەوە بۆ دەوڵەت کراوە؟ یاخود لەو هەمو ئامرازو پەیوەندییانەى دروست دەبن؟ بەرامبەر بۆ کام موفرەدەو زاراوەیە دانراوە؟ توانرا شێوە کرمانجى سەرو خوارو بگەیەننە ئاخافتن نەک یەکگرتن یاخود جیاکردنەوە؟ ئەوەی گرنگە بوار و هەژانی رۆشنبیری بەو ڤیستیڤاڵانە بۆ ناوو یەکتر ناسین و شتی تر کراون و دەرکردنی سەدەها رۆژنامە و گۆڤار و بڵاوکراوە ناکرێت.
سەختە بتوانین جیهانی چەمکی نوێ دابمەزرێنین وەک (عەلی حرب ) ئاماژە بەوە دەکات فیکری عەرەبی هەتا ئێستا نەگەیشتۆتە داهێنانی زاراوەیەکی تایبەتی یان بینای جیهانی چەمکی نوێ بەشداری لە دەوڵەمەند بونی فیکری جیهانیدا بکات.
چۆن بەشداری گۆڕانەکان بکەین؟ چی جیاکاری و شوناسێکی رۆشنبیری و کەلتوری راڤە کرا؟ کاتێک شوناس پێویستی بەکرانەوە هەیە لە فەزای بەرهەمهیناندا، چی کرا بمانگوێزنەوە لە بێدەنگیەوە بۆ پرسیار، لەواقیعەوە بۆ زەویەکی داهێنەرانە؟
ئایا زەمینەی شۆڕش و ئامادەکاریەکانی چی بووە لە بوارەکانی مەعریفە و فەلسەفە و زانستەکاندا؟
چۆن جەدەلێک لەسەر پەیوەندیەکانمان دروست بکرێت، بۆ ئەوەی دەسەڵاتێکی هاوشێوەی گەلان دابمەزرێنێت؟ ئەى چۆن بتوانرێت باس لە پەیوەندیەکانی دەسەڵات و مەعریفە بکرێت؟ کامەیە زەوى لەدایک بونى دەسەڵات و مەعریفە؟ کامەیە ئەو پێگە تیۆری و مەعریفى و زانستى و فەلسەفیانەى دەسەڵاتی کوردی لەسەر دامەزراوەو ئەو ڕاڤەیەى لە وەرگرتنى تیۆری جیهانیەوە کراوە؟ کامەیە ماناکانى دەسەڵات و مەعریفە؟ دەبێت بگەڕێینەوە بۆ ڕەگەکانى فەلسەفە و زانستەکان نەگەیشتوینەتە زەمەنى سفر تیایاندا.
بزوتنەوەی نەتەوەیی کورد بۆتە مایەی گۆڕان لە زۆر بواری شارستانی و کۆمەڵایەتی و سیاسی و جیهانێتی و بە هاوکێشە بەو بارە داخراو و دواکەوتوییەی بەدرێژایی مێژو کورد تێکەوتووە و قوربانی گەورەی داوە.
مێژویشی دەگەڕێتەوە بۆ مێژوى دێرینى جیهان، بەهۆى سەختى و چڕی و داخراوی ناوچەیى و ناوخۆیی و دەرەوە و دورى لە ڕۆژهەڵاتى ناوەراست و نەبونی سنوری دەریایی و هاوبەشی نەکردنی لە گەشەسەندنەکانی جیهاندا نەیتوانیوە بەشدارى لە پەیوەندی جیهانێتیدا بکات و سود لە گەشەو قۆناغەکانی وەربگرێت و بەدابڕاوى ماوەتەوە تا سەدەى 21 بەبێ بەشدارى لە پریشکی ئەو گۆڕانە گرنگ و ڕیشەییە باڵایانەی لە جیهاندا رویان داوە.
شۆڕشێکی تیۆری دانەمەزرا، وەرچەخانێکی ریشەیی بکات و دوای راپەرینیش ئەو گۆڕانکاریە ریشەییانە نەکرا جگە لە زانیاری وەرگرتن لە تیۆری جیهانی تیۆرێکی خۆی نەبووە.
کار و جیاوازی لە نێوان سەنتریالیزمى دیموکراتی شارو شاخدا نەکردووە، زیاتر لە پرسیارەکانی پاراستنی ئاسایشی نەتەوەییەوە درێژە بەو ترایژیا دراوە، پێویستە بپرسین: کامەیە پێکهاتەکانی ئاسایشى نەتەوەیى و ستراتیژو پرۆسیس و پلانەکانی چییە؟ سنور و جوگرافیا؟ئایا کۆمەڵگەی کوردی چۆن دەخوێندرێتەوە؟ تەکنەلۆژیای نیە و نابێتە کۆمەڵگەیەکی پیشەسازی و زانستی کشتوکاڵ و بازرگانیشی نیە نابێتە کۆمەڵگەیەکی کشتوکاڵی؟ ئایا چی پاشەکەوتێکی ئابورى و ئامار و جیاکاریەک هەیە بۆ جەنگ و گرانی و روبەروبونەوەی پێشهاتی ترسناک؟ کامەیە بواری بازرگانی تەنیا کەرتی تایبەتیەو ئەم بازاڕ ڕەشیەی لێکەوتۆتەوە، زۆر بواری ئابوری تەواو پشتگوێ خراوە؟،کامەیە سوپا و زانستی سەربازی و مەعریفی بەر بڵاوی جەنگ؟ ئاسایشى نەتەوەییش سەرەتا ڕەگ و ڕیشەى نەتەوە و پیگەکانیەتى، ئەمەش ئەنجامی ئەوەیە شۆڕش خویندنەوەیەکی قوڵی بۆ ئەو چەمکانە نەکردووە و نەیتوانیوە سۆسیۆلۆژیایەکى تایبەت بەو کۆمەڵگەیە دابڕێژێت و پراکتیکی بکات چەمکە باوەکان بگۆڕێت بە چەمکی نوێ وەک( لینین و ماوتسى تۆنگ و هۆشی منە و جۆز جۆز تیتۆو ئیمام خومەینى ) ودەیانی تر لە جیهاندا کردیان.
باس لە خاڵى وەرچەرخان بکەین دەبێت بگەڕێینەوە بۆ رەگ و ریشاڵی فەلسەفەو گۆڕانکارییە زانستی و مەعریفیەکان، ئەوەی چەمکى داهێنان و گۆڕانى هەڵگرتبێت شۆڕشەو پابەندی خستنە سەرە لە بوارەکاندا، وەک ئەوەی خوالێخۆشبو(ناسری سوبحانی)لەسەر دەقی قورئانی و فەرمودەکان دەیکرد، یان (فاروق رەفیق)دەیەوێت لەبواری بیرو فەلسەفەدا بیکات، یان کۆمەڵێک هەڵبژاردەی رۆشنبیری لە بواری رەخنە دەسەڵات و مەعریفەدا دەیکەن و کردنەوەی ئەو وێستگانەى کارەبا لە فیزیای کارەباییدا و کردنەوەی پاڵاوتەی نەوت بەشێکن لە داهێنان، پێویستە بایەخ بە کەسانی داهێنەر بدرێت. ئەرکی (رۆجیس دوبریە)یەکە لە بواری شۆڕش و میدیولۆژیادا بیکات.
شۆڕشی بیر و زانیاریەکان دامەزراندنی فەزا و کەشێکی نوێیە بتوانین بەرەو جیهانێکی داهێنەر بچین. بە هەژان و گۆڕانکاری و هۆشیارکردنەوە و توێژینەوە و پرسیار و گومان.. هتد. ئەم وەرچەرخانە گرنگی ئێستایە هەتا لە بوارەکانی زانین و زانیاری و خوێندنەوە و بەرهەمهێناندا مانای بیرکردنەوە لە ئەرک و کار و گۆڕانکاریە لەهەمو بنەماو بونیادو چەمکە سواوەکانەوە بەرەو فەزای کراوە و داهێنان.
* / سودم لە هەمو کتێبەکانی عەلی حەرب وەرگرتووە .
لە گوڤاری گۆڤاری شەن لە 1/2:/2010دا بەناونیشانی(پرسیارەکانی رۆشنبیرو فەزای رۆشنبیری کوردی)دا بڵاوبۆتەوە. جارێکی تر ئەبیدۆرم کرد و کورتم کردەوە.
1- ڕوهام النخبە ڕو نقد المپقف” على حرب “– الگبعە الپانیە / ١٩٩8، المرکز الپقافى العربى/ ل38.
2-باسی کۆتاییەکان / کردنەوەکانی بە جیهانی بون و تەڵەزگەکانی شوناسنامە / علی حەرب/ وەرگێڕانی لە عەرەبیەوە سەلاح حەسەن پاڵەوان/چاپی یەکەم 2006 هەولیر.ل2٥.
لەگۆڤاری رێبەر ژمارە(17) پایزی 2023 دا بڵاوبۆتەوە.

Salah Jalal

ژیاننامەی سەلاح جەلال عبدالله رەحیم یەكەم موالیدی 1963 سلێمانی شارباژێڕ. لەدایك بونی دەگەڕێتەوە بۆ رۆژی كەوتنە خوارەوەی(عبدالسلام عارف) لەتەیارە هەروەك هەمیشە دایكی جەختی لەسەر كردۆتەوە. خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی لەسلێمانی بووە. زانستی ئیسلامی لەمزگەوت و تەكیەكاندا خوێندووە. دەرچوی ئامادەیی ئاینی ئیسلامیە. لەوەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئاینی لەشاری هەولێر ساڵی 2009 - 2010 دەرچوی زانكۆی عراقییە لەبەغداد. كۆلیژی زانستە ئیسلامیەكان. بەشی بەراوردكاری ئاینەكان و مەزهەبەكان و دایەلۆژی شارستانی لەساڵی.2011-2012 لەساڵی 2014- 2015 تەواوی كردووە. بڕوانامەی ماستەری بەدەست هێناوە بەپلەی زۆر باشە لەهەمان بەش، بۆ سالی 2018=2021. ئەندامی یەكێتی نوسەرانی كوردستانە. ئەندامی یەكێتی گشتی ئەدیبان و نوسەرانی عێراقە . ئەندامی یانەی رۆژنامەنوسانی كوردستانە. ئەندامی یانەی رۆژنامەنوسانی عێراقە. ئەندامی یانەی هونەرمەندانی عێراقە. دووەم لەساڵی 1983 دەستی بەنوسین كردووە. لەساڵی 1989 یەكەم دیوانی شیعری بەناونیشانی (ئیشككر)پێشكەش كردووە بەبەڕێوەبەرێتی رۆشنبیری كورد لەبەغداد. لەلایەن پسپۆڕەكانی رژێمی عێراقەوە لەچاپدانی قەدەغە كراوە. لەهەمان ساڵدا(كفن پۆش و كەونی) بڵاوكردۆتەوە بە130 دێڕ قرتاندنەوە. بڵاوكراوەتەوە. زۆر دیوانی شیعری و رۆمان و دەقی تر و لێكۆڵینەوە وتاری بڵاوكردۆتەوە بەهەردو زمانی عەرەبی و كوردی. سێیەم ئەو بەرهەمانەی بەزمانی عەرەبی بڵاوبونەتەوە: 1-(سقوگ الكون ) دیوان شعری 2000 . 2-(سدرە الحسین) دیوان شعری 2012 . 3- سور النور. شعر وشهادات. 2024 • چوارەم ئەو بەرهەمانەی بەزمانی كوردی بڵاوی كردونەتەوە. 1- كەوتنە خوارەوەی گەردون. شارای شیعری. كۆ بەرهەم 1989.2012. 2- كۆجیتۆی جەلال تاڵەبانی. بەرگی1 و2 چ 1 . 2021. 3- ئۆقیانوسی مەرگەسات) شانۆنامە.2003 4- چیای ئاو. شانۆنامە .2003. 5- سیمیا لەشانۆدا.2009 لێكۆڵینەوەی شانۆ. 6- كچانی بەفر (لادۆن سیلا). سیناریۆ. چاپی یەكەم 2021. 7- پێڵاوەكانم و نێرەموكانی فیفا. سیناریۆ. چاپی یەكەم 2022 8- درەختی مەرگ. شانۆنامە. چاپی یەكەم. 2023. سلێمانی. 9- (ئاوێنەی بوركانی ژەنەڕاڵ) رۆمان.1992-2012 بەرگی یەكەم. 10- ئاوێنەی بوركانی ژەنەڕاڵ.رۆمان.بەرگی یەك و دو.چاپی یەكەم.2019 چاپی دووەم 2021. 11- (مۆسیقای مەرگی ناوەختە) رومان.1997-2020 12- (نەفخ و وێنەی با) رۆمان 2020 چاپی یەكەم. 13- ریشاڵی تیۆری رۆمانی كوردی. چاپی یەكەم. 2023. ئەو بەرهەمانەی ئامادەی چاپن بەزمانی كوردی . 1- كەوتنە خوارەوەی گەردون. شارای شیعریم. كۆی بەرهەمەكانی تا ئێستا ئامادەی چاپە. 2- كرێكارانی مەعریفەو شۆڕشی سپی. وتارو لێكۆڵینەوە. 3- فۆتۆیەك بۆ دۆزەخ. بیرەوەری. 4- بونەوەری فەزایی. رۆمان. 5- سەركردە فەتاح ئاغاو رەمزەكانی شۆڕش. • شەشەم ئەو بەرهەمانەی ئامادەی چاپن بەزمانی عەرەبی . 1.لاشخصیە اللغە . مقالات ودراسات. 2. فنون قتالیە فی كردستان. مقالات 3. الشعریە تعنی الرۆیا التی لاتستقر. مقابلات. 4. صلاح جلال كهربە الژات الشاعرە. مقالات ودراسات مكتوب علی دواوینە. • حەوتەم ئەو بەرهەمانەی لەزمانی عەرەبیەوە وەریگێڕاونەتە سەر زمانی كوردی ئامادەی چاپن : 1.سەرلەنوێ نوسینەوەی كوژاوەكان. چیرۆكی نوسەرو روناكبیری عەرەب عباس عبدالجاسم. ئامادەی چاپە. 2.(احلام مبللە)دیوان شعری للشاعر(جابر محمد جابر). ئامادەی چاپە. • هەشتەم - لەساڵی 1996ەوە دەستی بەكاری رۆژنامە نوسی كردووە، یەكەم بەرهەمی لەرۆژنامەی . المۆتمر العراقی بووە. - لەرۆژنامەی الادیب الپقافیە لەسالی 2003 تائێستا بەسیفەتی نێرەری رۆژنامەنوسی كاری كردووە دوایی بووە بەدەستەی نوسەران لەرۆژنامەكەدا . - لەرۆژنامەی المۆتمر العراقی ماوەیەكی زەمەنی كاری كردووە. لەرۆژنامەی القاصد ماوەیەكی زەمەنی كاری كردووە - بەرهەمەكانی بەهەردو زمانی كوردی وعەربی بڵاوكردۆتەوە . - لەفیستیڤاڵەكاندا بەشداری كردووە لەوانە جەواهیری و مەربەد و هی تر.