چەند تێزێک سەبارەت بە شەڕی غەززە.. حەمید تەقوایی.. و: کاوە عومەر
١-شەڕی غەززە لە ڕوانگەی ئینسانیەوە تاوانێکی تەواو عەیارە. تەنانەت بە پێی ڕێککەوتننامەی جنێڤ، هەردوو لایەنی شەڕەکە چەندین تاوانی جەنگیان ئەنجامداوە. بزووتنەوەی حەماس لە هێرشی سەرەتاییدا ١٤٠٠هاووڵاتی ئیسرائیلی کوشت و حکومەتی ئیسرائیلیش زیاتر لە ٢٣٠٠ منداڵی لە کەرتی غەززە کوشتووە. لەم ڕوانگەیەوە ئەم شەڕە کارەساتێکە دەبێت بە زووترین کات ڕابگیرێت. بەڵام کوشتنی ئینسانەکان تەواوی کارەساتەکە ڕوون ناکاتەوە. لە سەردەمی ئێمەدا (لە سەردەمی جەنگی جیهانی یەکەمەوە تا ئەمڕۆ) لە هەموو شەڕێکدا هێرش کراوەتە سەر خەڵکی ئاسایی و مەدەنی و شار و ماڵ و ژیانی خەڵک . شەڕی ئێستاش لە زۆرێک لە شەڕەکانیتر ڕاستی ئەم دڕندایەتیەی نیشان داوە. بەڵام قووڵایی ئەم دڕندەییە کاتێک دەردەکەوێ کە هەڵوێست و سیاسەتی هەردوو لایەنی شەڕ لەبەرچاو بگرین.
٢-شەڕی غەززە لەڕووی سیاسەت و ناوەرۆک و ئامانجەکانی شەڕیشەوە بەتەواوی کۆنەپەرستانەیە. هەردوولاى شەڕەکە، حەماس و ئیسلامی سیاسی لە لایەک و حکومەتەکەی نەتانیاهۆ و ڕەوتە ڕاستڕەو توندڕەوەکەیەوە لە ئیسرائیل لە لایەکی دیکەوە، دژی تاکە چارەسەری ئینساندۆستانەن بۆ پرسی فەلەستین، کە پێکهێنانی دوو حکومەتی خاوەن مافی یەکسانە . حەماس دەیەوێت ئیسرائیل لەناوببات، حکومەتەکەی نەتانیاهۆش دەیەوێت پاش شەڕی 6 ڕۆژە، خاکی ئیسرائیل و هەژموونی سیاسی بۆ تەنانەت ناوچە داگیرکراوەکانیش فراوان بکاتەوە. شەڕی ئێستا درێژەپێدەری ئەو جۆرە سیاسەتە کۆنەپەرستانە و نامرۆڤانەیە کە ئامانجیان دواخستنی چارەسەری ئینسانیانەی پرسی فەڵەستینە. ئەگەر لەم شەڕەدا تەنانەت هاوڵاتییەکی مەدەنیش نەکوژرابێت، ئەوە هەر شەڕێکی تەواو کۆنەپەرستانە و دژە ئینسانی بوو.
شەڕێکی تەواو کۆنەپەرستانە و دژە مرۆیی بوو.
٣دوای بەدەسەڵاتگەیشتنی کۆماری ئیسلامی و پێکهێنانی حزبوڵڵا و حەماس، پرسی فەلەستین بوو بە ئاڵایەک بۆ هاوسۆزی فەلەستین و دژە ئیسرائیلیەتیی هێزە ئیسلامییەکان لە گۆشەنگایەکی ئایینی و ئەوپەڕی کۆنەپەرستانە. لە لایەکی ترەوە لە ئیسرائیل هێزە فاشیست-ئاینیەکان دەسەڵاتیان بەدەستهێنا، کە چوارچێوەی ئایینی پرسی فەلەستینیان بە تەواوی بۆ بەرژەوەندی خۆیان و فراوانکردنی نیشتەجێکردنی جوولەکەکان و فراوانبوونی دەسەڵاتی ڕەهای ئیسرائیلیان بەسەر هەموو خاکە داگیرکراوەکاندا دەبینی. هێزەکانی ئیسلامی سیاسی و هێزە ڕاستڕەو توندڕەوەکانی ئیسرائیل کە ناتانیاهۆ نوێنەرایەتیان دەکات لەم بارودۆخەی ئێستادا، لە ڕاستیدا دوو دیوی یەک دراون، هێز بە یەکتر دەدەن و هێز لە تاوانەکانی یەکتر وەردەگرن. لەم چوارچێوە ئایینی-فاشیستەدا، پرسی فەلەستین هیچ چارەسەرێکی نییە. بۆ هەر جۆرە چارەسەرێکی ئینسانی و دادپەروەرانە بۆ کێشەکە، بە پلانی دوو دەوڵەتیشەوە، پێویستە ئەم هێزانە لە نێو فەلەستینییەکان و لە خودی ئیسرائیلدا پەراوێز بخرێن و بە تەواوی دوربخرێنەوە..
٤-بۆ کۆماری ئیسلامی و حزبوڵڵا و هێزەکانی تری ئیسلامی سیاسی، دروشمی لەناوبردنی ئیسرائیل تەنیا لایەنێکی ئایدیۆلۆژی- ناسنامە و ڕیتۆریکی-بانگەشەیی هەیە نەک کردەیی-سەربازی. ئەوان خۆیان دەزانن کە فڕێدانی ئیسرائیل بۆ ناو دەریا، هەروەک “گۆڕینی کۆشکی سپی بۆ حوسێنییە”، یان “دەرکەوتنی ئیمام زەمام”، مەحاڵە، بەڵام بەردەوام ئەمە دووبارە دەکەنەوە، چونکە لە ڕوانگەی ئایدۆلۆژییەوە پێویستیان پێیەتی. (خامەنەیی لەم دواییانەدا ڕایگەیاند کە کوشتنی خەڵکی غەززە دەبێتە هۆی پەلەکردن لە دەرکەوتنی ئیمام زەمان و بەم شێوەیەش فڕێدانە دەرای ئیسرائیلیان خستە ئەستۆی ئیمام زەمان!)
٥-ئەگەری بەر فراوانبوونەوەی شەڕ و تێوەگلانی کۆماری ئیسلامی لە شەڕدا نیە، بەڵام ئەگەر ئەمە ڕووبدات، دەبێ سیاسەتی حیزبی ئێمە و هەموو هێزێکی شۆڕشگێڕ بۆ چڕکردنەوەی خەبات بێت بۆ ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی. “هەموو چەکەکان ڕووبکەنە حکومەتی ناوخۆ” دروشمی ئێمەیە لە کاتی هێرشکردنە سەر کۆماری ئیسلامی.
٦-لەگەڵ بەردەوامبوونی شەڕدا، دڕندەیەتی حکومەتی ئیسرائیل زیاتر و زیاتر دەبێتە جێگای سەرنجی خەڵکی جیهان و خۆپیشاندانەکانی دژ بە شەڕ دژ بە کوشتنی خەڵکی غەززە و داواکردنی دەستبەجێ کۆتایی هێنان بە شەڕەکە لە ئاستی جیهانیدا پەرە دەسەنێت. ئەم خۆپیشاندانە دژی کوشتنی خەڵکی غەززە و لەگەڵ داواکاریی کۆتاییهێنانی دەستبەجێی شەڕەکەدا، نەک بۆ بەرگریکردن لە حەماس. وەک خۆپیشاندانە جەماوەرییەکانی خەڵکی جیهان دژی هێرشی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی بۆ سەر عێراق، ناڕەزایەتییەک بوو بەرامبەر بە لەشکرکێشی دڕندانەیبۆ سەر خەڵکی عێراق و نەک پشتیوانی لە سەدام حوسێن.
٧- پێش جەنگ، حکومەتەکەی نەتانیاهۆ لەلایەن خەڵکی ئیسرائیلەوە ڕووبەڕووی ناڕەزایی بەرفراوان بووەوە. دوای هێرشی دڕندانەی حەماس، ئەم ناڕەزایەتیانە کەم بووەوە، بەڵام لەگەڵ بەردەوامبوونی شەڕەکەدا، ناڕەزایی و توڕەیی خەڵکی ئیسرائیل دوبارە سەرهەڵدەداتەوە. تا ئێستا شەڕەکانی ئیسرائیل لەدژی هێزە جۆربەجۆرەکانی فەلەستین و تەنانەت حکومەتە عەرەبییەکان بەخێرایی کۆتایی هات و بووە هۆی سەرکەوتنی ئیسرائیل. بەڵام شەڕی ئێستا شەڕێکی دوورودرێژە و لێکەوتەی سیاسی بێ وێنەی لە خودی ئیسرائیلدا هەیە. کۆمەڵگای ئیسرائیل بەرگەی شەڕێکی درێژخایەن ناگرێت و بەتایبەتی لەگەڵ زیادبوونی قوربانییەکانی سوپای ئیسرائیل، خەڵکی ئیسرائیل لەدژی شەڕەکە و حکومەتەکەی نەتانیاهۆ دێتە دەرەوە.
٨- خەڵکی ئێران لە دروشم و جموجۆڵە ناڕەزایەتییەکانیاندا دژی حکومەتی ئیسرائیل ناجوڵێن، چونکە نایانەوێت لەگەڵ سیاسەتی دژە ئیسرائیلی حکومەت هاوتەریب بن. کۆماری ئیسلامی هەوڵ دەدات ئەم شەڕە لە خزمەتی پڕوپاگەندەی بەردەوامی دژە ئیسرائیل و خستنە ژێر تێکی بزووتنەوەی شۆڕشگێڕانەی ئێستای خۆیدا بقۆزێتەوە، بەڵام خەڵک بە تەواوی ئەو هەوڵانەی لەسەر شەقام و لە سۆشیال میدیا ڕەتکردۆتەوە. شۆڕشێکی گەورە لە ئێراندا دەگوزەرێت و هێزی خەڵک و شۆڕشگێڕان لەسەر ڕووخاندنی حکومەت چڕ بووەتەوە و بەم شێوەیەش هەر جۆرە هەوڵێک لەلایەن حکومەتەوە بۆ لادان و بەلاڕێدابردنی سەرنجەکان وکەشوهەوای سیاسی لە ئێران و جیهاندا، و هەر جۆرە بەرد دانان و شێواندن و سووکایەتیکردنی حکومەت لە دژی ئەو شۆڕش پوچەڵ دەکاتەوە.
٩- لەدژی ئەم شەڕە، خەڵکی شارستانی جیهان لە ناوچەکە، لە ڕۆژئاوا، لە ئیسرائیل و ئێران و هەموو وڵاتان، بە دروشمی کۆتایی هاتنی دەستبەجێی شەڕ، ئازادکردنی بارمتەکان، دادگاییکردنی ئەنجامدەرانی تاوانەکانی جەنگ لە هەردوو لایەن، و لە بەرنامەدا دانانی چارەسەری دوو دوو دەوڵەت بێنە مەیدان. خەڵکی ئێران لە پێشەنگی بزووتنەوەی جیهانی دژ بە شەڕی غەززەدا، هەم لە ڕووی ئەوەی کە کۆماری ئیسلامی میحوەری بزووتنەوەی تیرۆریزمی ئیسلامییە لە ناوچەکە و جیهاندا پێیەکی ئەم شەڕەیە، چ بە هۆی شۆڕشی ژن ژیان ئازادیەوە لە ڕیزی پێشەوەدا وەستاون. شۆڕشی ژن ژیان ئازادی سەری ماری ئیسلامی سیاسی کردۆتە ئامانج و بە لاوازکردن و دواجار ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی، گورزێک لە سەرچاوەی بزووتنەوەی ئیسلامی لەڕادەبەدەر کۆنەپەرست لە ناوچەکە و لە هەموو جیهاندا دەدات. خەڵکی ئێران و هێزە ئازادیخوازەکانی ئۆپۆزسیۆن، پێویستە لەکەناری وروژاندنی ئەو داواکاریانەی سەرەوەدا.داوای بایکۆت وگۆشەگیرکردنی جیهانی کۆماری ئیسلامی وەک بکوژی خەڵکی ئێران و وەک پارێزەری حەماس و حزبواللە وهێزە تیرۆریستیەکانی تری ناوچەکە و جیهان بن.
١٧ ئابان ١٤٠٢، ٨ی نۆڤەمبەری ٢٠٢٣
