چەند نامەیەکی سەعد محەمەد ڕەحیم پێش کۆچکردنی.. سەباح ئیسماعیل
بۆ یەکەمین جار سەعد محەمەد ڕەحیمی ڕۆماننووسی گەورەی عێراقم لە فیستیڤاڵی گەلاوێژی ساڵی ٢٠١٨دا ڕووبەڕوو بینی، بەڵام لە ساڵی 2016ـەوە لە ڕێگەی تەلەفۆن و نێتەوە پێوەندیمان هەبوو و دەمناسی. لەو نێوەدا لە ڕێی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە تا ڕادەیەك ڕۆژانە قسەمان پێكەوە دەکرد، بەتایبەت لەسەر ڕۆمانی (كوژرانی كابرای كتێبفرۆش) و پاشانیش هەمبەر ڕۆمانی (سێبەرەکانی جەستە).
ڕۆژێکیان پرسیاری ئەوەم لێكرد: “بۆچی لە ڕۆمانی (کوژرانی کابرای کتێبفرۆش)دا كابرای نیشتەجێی یەمەن، مەرزوقی كاراكتەری سەرەکیی ڕۆمانەكە ناشرین دەكات؟ من بۆ خۆم نامەكەیم بەدڵ نەبوو، ڕاستی بەزیادم زانی، ڕەنگە ویستبێتت بمانخەیتە بەردەم هەموو شیمانەكانەوە”.
ئەو نووسی: “ئەو نامەیەی لە یەمەنەوە نێررابوو هی كەسێكە مەرزوقی خۆشناوێت، بگرە شتی كۆنی بۆ هەڵگرتووە. دوورنییە مەرزوق كەسێكی خراپ بووبێت وەكو هاوەڵە عەدەنییەكەی وەسفی دەكات، وەك ئەوەی لەم ڕەوشەدا كەسی جوان نەبینینەوە. هەیە مەزنی دەكات و ڕێزی دەگرێت. هەیشە ڕقی لێیەتی. هەیشە دەخوازێت بێ كەم و زیاد بیخاتە شوێنی ڕاستەقینەی خۆی. هەڵبەت ئەمەش لە گەورەیی ئەو كەم ناكاتەوە، چونكە هیچ كەسێك بێ هەڵە و تەواو كەماڵ نییە. هەموومان هەڵەمان كردووە. ویستم باڵانسێك لە ڕایەكان دروستبكەم”. لە نامەیەكی دیدا بۆم نووسیبوو: “خۆزگە مەرزوق بە مەبەست بەدەستی تیرۆریستان دەكوژرا، نەك بەهەڵە”.
ئەو نووسیبووی: “لێرەدا ویستوومە بڵێم ئەوی ڕوودەدات بێهوودەیییە. هەرچەندە قسەی لێكۆڵەرەكە یەكلاییكەرەوە نییە. ویستم كۆتایییەكەی كراوە بێت، نەمویست كۆتایییەكەی پێشبینیكراو بێت”.
سەعد زۆری پێخۆشبوو ئەم ڕۆمانەی دەكرێتە كوردی. هەر لەو نێوەدا نامەیەكی بۆ ناردم گوتبووی كەسێك لە ئەهوازەوە نامەی بۆ ناردووم، دەیەوێت وەریبگێڕێتە سەر زمانی فارسی. هەروەها یەكێكیش لە ئەمریكاوە، بەنیازە وەریبگێڕێتە سەر زمانی ئینگلیزی.
نووسەر لە ڕۆمانی (كوژرانی كابرای كتێبفرۆش)دا برێخت ئاسا ویستوویەتی بەردەوام وەرگر هۆشیار بێت و كەلێنەكان پڕ و دەڤەرە پەنهانەكان نۆژەن بكاتەوە. لە ڕۆمانی (سێبەرەكانی جەستە)شدا بەهەمان شێوە گەلێك پرسیاری بۆ وەرگر جێهێشتوون. مەودایەكی كراوەی بەرفرەوان بۆ قسەلەسەركردن جێدەهێڵێت. دەیەوێت بڵێت هەمیشە دیوێكی تر، یاخود زیاتر هەیە بۆ گێڕانەوە. ئەو كەسەكان لە كۆمەڵگە هەڵدەبژێرێت و لە ڕێگەی فەنتازیاوە مێژوویەكی خەیاڵیی پێدەبەخشێت. كاراكتەرەكانی هێند جوان ڕۆحیان بە بەردا كراوە، دەڵێی كتومت كەسایەتیی ڕاستەقینەن و پێشتر ناسیومانن. ئەو بە ڕیتمی خاو ڕۆمانەكانی نەنووسیون، بۆیە وەرگر تاسەی خوێندنەوەی بۆ ڕۆمانەكە زیاتر دەبێت.
سەعد هێند ئاشقی ڕۆمان بوو لەو نامانای بەناوی (نامەكانی سەعد ڕەحیم پێش كۆچكردنی) بڵاوبوونەتەوە، باس لە ڕۆڵی ڕۆمان دەكات، دەڵێت: “ڕۆمان لەم سەردەمەی ئێمەدا ئەگەر بەچاكی كاری پێبكەین، ئامرازی كاریگەری ڕۆشنبیركردنە، ڕۆمانەكانی سەدەی نۆزدە لە ڕوسیا و لە ڕۆژئاوادا تاڕادەیەك ئەم ڕۆڵەیان گێڕاوە، ئێمەش دەتوانین بە مەرجەكانی سەردەم و پێویستییەكانی هەمان شت بكەین”. لە نامەیەكی دیدا دەنووسێت: “تێكستی ئەدەبی گێڕانەوە بەدیاریكراوی، زادەی خەیاڵە، مادە سەرەتایییە خاوەكەشی مێژووە. مێژوو وەكو نووسەر خوێندوویەتییەوە و كردوویەتی بە سەرچاوە و ئاسۆی خۆی.. دەقی گێڕانەوەی هەر ڕۆمانێك چەندێك فەنتازی بێت، وێنەیەكی بەرجەستەكراو و ئاڵۆزی واقیع و مێژووە.. واقیع و مێژوویەك ڕۆماننووس بەئاگایی یاخود بێئاگا پێش دەستكردن بە نووسین هەڵیاندەهێنجێنێت”. لە نامەی سێیەمیشدا هەر سەبارەت بە ڕۆمان دەنووسێت: “دەكرێت ڕۆمان لە كۆمەڵگەیەكی وەك كۆمەڵگەكەمان، دوو ئەركی هەبێت، ئەركی گوزارشتكردنی كۆمەڵگە لە كەسایەتی و ناسنامە و پێگەی لە جیهاندا، هەروەها ئەركی هاندان بۆ جێهێشتنی پەراوێزخراوی و پەككەوتنە ژیارییەكەی. ئاخر ڕۆمان گێڕانەوەیەكی باڵایە پشتگیریی وێنەی كۆمەڵگە و بەردەوامی و پێشكەوتنی دەكات”. ماوەتەوە بڵێم، لە دواساتەكانی ماڵئاواییم لە سەعد محەمەد ڕەحیم ئەودەمی نانی نیوەڕۆی لەگەڵدا نەخواردین، چونکە تەواو گیانی تێکچووبوو، من دەمزانی بەر لە ماوەیەک نەشتەرگەرییەکی گەورەی سینگیان لە لبنان بۆ کردبوو، لای خۆمەوە نەساغییەکەشیم هەر بۆ ئەوە گەڕاندەوە، پێیگوتم دەمەوێت بمگەیەنیتە ئوتێل ڕامادا، تاکو پشوویەک بدەم، لە ڕێگە خۆشحاڵیی خۆی بە وەرگێڕانی ڕۆمانی “کوژرانی کابرای کتێبفرۆش” بۆ زمانی کوردی دەربڕی، لە پێشەکیی چاپی کوردیی ئەم ڕۆمانەدا بۆی نووسیم: “بەوەرگێڕانی ڕۆمانەكەم بۆ زمانی كوردی، هەست بەبەختەوەری و شانازیی دەكەم.. من دەزانم زیاد لە پێوەندییەك لەنێوان ئەدەبی نووسراو بەزمانی عەرەبی و ئەدەبی نووسراو بەزمانی كوردی هەیە، بەهۆی ئەو ئەزموونە ژیانییە بەیەكداچووەی نێوان میللەتان و مێژووەكەیانەوە، كە چەندین خاڵی بەركەوتنی لەخۆ گرتووە. وەكو دەزانین ئەمە جۆرە هاوڕۆشنبیری و بەهای هاوشێوە و دابونەریتی هاوبەشی لەنێوانیاندا دروستكردووە.
لەم ڕۆمانەمدا پتر لە كەسایەتییەكی كورد هەن ئیلهامیانم لە كەسایەتیی ڕاستەقینەوە وەرگرتووە، كە پێوەندیی قووڵی مرۆییم پێیانەوە هەبووە. هەروەها بەشێك لە ڕووداوە گشتییەكە، ئەگەرچی سنووردارە، لە شارە كوردییەكاندا ڕوودەدات”.
هەروەها دڵخۆشبوو بە خەریكبوونم بە وەرگێڕانی دووەمین ڕۆمانییەوە (سێبەرەكانی جەستە)، کە پێشتر لە ڕێگەی پۆستەوە بۆی ناردبووم.
دووەمیش بەڵێنی دامێ بێتە كەركوك سەر لە ماڵی خوشكەكەی بدات، پاشان بێت لە لام بمێنێتەوە و منیش لە “ناوەندی ڕووناكبیری و هونەریی دیالۆگ” كۆڕێكی هەمبەر ڕۆمان بۆ بگێڕم…
مخابن نەمزانی ئەوە یەکەمین جار و دوا جارە سەعد محەمەد ڕەحیم دەبینم، بۆ سەرلەبەیانیی ڕۆژی 9/4/2018 د. نەوزاد ئەحمەد ئەسوەد مەسجێکی بۆ ناردم نووسیبووی: “ئەزانی سەعد محەمەد ڕەحیمیش مرد!” سەیرمهاتێ وای نووسیبوو، دەمزانی کاک نەوزاد لە هەموو شتێکدا جدییە، کەچی بۆم نووسی: “گاڵتە دەکەیت”، ئەوجا دەمودەست تەلەفۆنم بۆ کرد، ئیدی لە ڕاستیی ئەو هەواڵە دڵتەزێنە دڵنیابووم.
سەعد محەمەد ڕەحیم: لە باقوبەی پارێزگەی دیالە، ساڵی 1957 هاتووەتە دنیاوە. بەكالۆریۆسی لە ئابووری لە كۆلێژی كارگێڕی و ئابووریی زانكۆی موستەنسرییە لە ساڵی 1980دا بەدەستهێناوە. پاشان بووە مامۆستای ئامادەیی و وانەی ئابووریی وتووەتەوە. لە بواری ڕۆژنامەگەریشدا كاریكردووە و نووسینەكانی لە ڕۆژنامە عێراقی و عەرەبییەكاندا بڵاوكردوونەتەوە.
بەرهەمە بڵاوکراوەکانی نووسەر:
هەڵكشان بەرەو كەلووی جمكانە (چیرۆك) 1989 بەغدا
سێبەری سوورەتووەكە (چیرۆك) 1993 بەغدا.
ئەو و دەریا (چیرۆك) 200 بەغدا.
زەردەپەڕی قوڵنگەكان (ڕۆمان) 200 بەغدا.
وێستگە چیرۆكەكان (چیرۆك) 2004 بەغدا.
هاندان (چیرۆك) 2004 دیمەشق.
گوڵەبادەم (چیرۆك) 2009 بەغدا.
جیهانگیریی ڕاگەیاندن و ڕۆشنبیریی بەرخۆری (لێكۆڵینەوە) 2011 بەغدا.
گۆرانیی ئافرەتێك، زەردەپەڕی دەریا (ڕۆمان) 2012 عەمان.
گەڕاندنەوەی ماركس (لێكۆڵینەوە) دیمەشق 2012.
سنوورەكانی تابو، ڕووناكبیر و تۆڕی پێوەندییەكانی دەسەڵات (لێكۆڵینەوە) 2013 دیمەشق.
ئەفسوونی گێڕانەوە: لێكۆڵینەوە لەسەر هونەرەكانی گێڕانەوە. 2014 دیمەشق.
ململانێی دەوڵەت و گرووپەكان لە عێراقدا. (لێكۆڵینەوە) 2015 بەغدا.
كۆڵەكەكانی ڕێنیسانس و ڕووناكبیریی (لێكۆڵینەوە) 2015 بەغدا.
سێبەری جەستە (ڕۆمان) 2015.
کوژرانی کابرای کتێبفرش (ڕۆمان) دەزگای ستوور بۆ چاپ و بڵاوکردنەوە ٢٠١٦.
ئەو ڕۆشنبیرەی لووت لە هەموو شتێك دەژەنێت (لێكۆڵینەوە) 2016 بەغدا.
سێبەرەکانی جەستە (ڕۆمان) ٢٠١٧
گێڕانەوە بەمێژوو خۆی دەنوێنێت (لێكۆڵینەوە) 2017.
هەینێ گۆزەکە شکا (ڕۆمان) ٢٠١٨ بەغدا.
كۆنكان (كۆمەڵەچیرۆك) دیمەشق 2018.
بوارێك بۆ شێتبوون (ڕۆمان) 20018
پێگەی ناسنامە: لێکۆڵینەوە، دەزگای میزۆپۆتامیا ٢٠١٨
ئەو خەڵاتانەی وەریگرتوون:
- خەڵاتی سێیەمی چیرۆك، پێشبڕكێی كۆمەڵەچیرۆك. وەزارەتی ڕۆشنبیریی بەغدا 1993.
- خەڵاتی داهێنانی ڕۆمان لە عێراقدا ساڵی 2000 لەسەر ڕۆمانی زەردەپەڕی قوڵنگەكان.
- خەڵاتی باشترین ڕیپۆرتاژی ڕۆژنامەگەریی لە عێراقدا 2005.
- خەڵاتی داهێنان لە بواری كورتەچیرۆكدا (عێراق) لەسەر كۆمەڵەچیرۆكی (گوڵەبادەمەكان).
- لەسەر ڕۆمانی (سێبەرەكانی جەستە) خەڵاتی كەتارای ڕۆمانی عەرەبیی 2016ی وەرگرت. دوای چاپكردنی وەرگێڕرایە سەر زمانی ئینگلیزی و فڕەنسی.
شایانی باسە نووسەر میوانی بیست و یەكەمین فیستیڤاڵی ڕووناكبیریی گەلاوێژ بوو، لە ڕۆژی دووەمی چالاكییەكانی فیستیڤاڵدا لە 6/4/2018 لە تەوەری (وەرگێڕانی ئەویدی لە ڕووی ڕۆشنبیرییەوە) بە بابەتێك بە ناونیشانی (ترجمة الاخر ولحظة التنوير الغائبة – وەرگێڕانی ئەویدی و ساتی نائامادەیی ڕۆشنبیری) بەشداری كرد.
لەكاتێكدا خۆی ئامادەكردبوو لە ڕێگەی فڕۆكەخانەی سلێمانییەوە بەرەو بەغدا بگەڕێتەوە، تەندروستیی تێكدەچێت و جەڵتەی دڵ لێیدەدات. دواتر سەرلەبەیانیی ڕۆژی دووشەم 9/4/2018 لە نەخۆشخانەی بووژانەوەی دڵ لە سلێمانی كۆچی دوایی كرد.
……………………………………………………………………………………………………….
www.youm7.com
٢. سەعد محەمەد ڕەحیم، کوژرانی کابرای کتێبفرۆش، وەرگێڕانی: سەباح ئیسماعیل دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم، سلێمانی ٢٠١٧، ل٦.
