هونەری دۆبلاژ لەفیلم و دراما.. حەیدەر عەبدولڕەحمان
دەستپێك: سەرچاوەی ئەو نووسینەم لەئەنجامی كاریگەر بوونم بوو بەچەند بەرهەمێكی مۆنتاژ كراوی كۆری و فارسییەوە هات، كە هەریەك لەوان توحفەیەكی بە دەگمەن بوون لەدنیای درامادا.
ئەو كات هەستم بە گرنگی دۆبلاژ و بایەخە بە پێزەكانی كرد، بۆم دەركەوت هەندێ لەو بەرهەمە دۆبلاژكراوانە چ بۆشاییەكی گەورە لەپانتایی پڕ لەبۆشایی دۆبلاژی دراما لای ئێمەی كورد پڕ دەكەنەوە، هەروەك چۆن زۆرێك لە ئارەزووەكانی بینینی فیلم و درامای بەپێز بەدی دێنن، لەهەمان كاتدا دەبنە چ قوتابخانەیەك بۆ دراماكارانی ئێمەو تێگەیشتن لەچەمكی راستەقینەی دراماو بایەخەكانی .
بەپێچەوانەی دراما بازرگانیە توركیە كرچ وكاڵەكان، كە دوور لەبەها مرۆیی و ئەخلاقیكان، بۆ ماوەیەكی دوور، كەناڵە لۆكالیە بازرگانیە نابەرپرسەكان، دوور لەبەرچاو گرتنی هیچ داب و نەریت و كولتوورێكی كۆمەڵایەتی بۆ قازانجی خۆیان لەهەوڵی وێرانكردنی ئەو كولتوورە رەسەنەی ئێمە دابوون. بەڵام ئێستا لەشەرمی بەرهەمە بە پێزەكان، نە و دراما كرچ و كاڵە توركیانە بەرەو كاڵ بوونەوەو لە ناوچوون دەچن.
ئێستا تەوژمی بەرهەمهێنانی دۆبلاژ كردنی بەرهەمە فارسی و كۆرییەكان و عەرەبیەكان لە گڕو تینێكی زۆر دایە، كەناڵە تەلەفزیۆنیە ئاسمانیەكان جگە لەبەرهەمهێنانی زنجیرە درامای خۆماڵی بەشی دۆبلاژیشیان كردۆتەوە، جگە لە هەموو ئەو پێگەو سایتە هونەریانەی بە پێی توانستی خۆیان فیلم و زنجیرە دراما دۆبلاژ دەكەن، یاخود ژێر نووسی بۆ دەكەن .
ئەزموونی دۆبلاژ توانستی زۆر لە ئەكتەرانی ئێمەی لە رووی دەنگ و پێر فۆرمانسی نواندن دەرخست و هەندێ لەوان سنووری توانستی ئەكتەرە رەسەنەكانیان تێپەڕاند، بۆیە من ناتوانم هەرگیز توانای داهێنانی (قادر جەلال) لە رۆڵی بزورگ ئاغا( عەلی نەسیریان) لە زنجیرە درامای شەهرەزادو ( كاوە قادر) لەرۆڵی (لی سوون جای ) گەورە پزیشك لە زنجیرە درامای كۆری ( هۆجۆن ) لە بیر بكەم .
هونەری دۆبلاژ چیە؟
زاراوەی دۆبلاژ لەرەسەندا زاراوەیەكی فەرەنسییە (Dubbloge )بۆ یەكەم جاریش ئەو زاراوەیە ساڵی 1928دوای دەركەوتنی فیلمی بەدەنگ لە فەڕەنسا سەری هەڵدا.
پرۆسەكە بریتیە لەدەنگی ئەكتەرێك بەزمانێكی دیاری كراو، دەخرێتە سەر دەنگی ئەكتەرێكی تری رەسەن بەزمانێكی تر، بەڵام بەهەمان ریتمو وێنەو فۆرمی نواندن و كاریگەرییە دەنگیە رەسەنەكان .
بەرهەمهێنەرەكان لەو دەمەدا بەئامانجی وەرگێڕانی زمانی فیلم و زنجیرەكان چەندین بژاردەیان خستە روو، لەوانە :
1.پاراستنی دەنگە رەسەنەكە و وەرگێڕانی دەق لە ژێرەوەی دیمەنەكان ( ژێرنووس ).
2.یاخود تۆماركردنەوەی بەرهەم بەزمانێكی تر، وەك فیلمی ( تارمایی نیوە شەو )كە بۆ زمانی ئەڵمانی و زمانی ئیتاڵی و ئەسپانی و فەڕەنسی وەرگێڕدرا.
لەساڵانی دوایشدا (مستەفا عەقاد)ی دەرهێنەری عەرەب، فیلمی ( الرسالە) ی بەهەمان فۆرم بە زمانی ئینگلیزی تۆمار كردەوە.
بەڵام دواتر بیری وەرگێڕانی دەنگ لەنێو كۆمەڵە ئەزموونێكدا، بوو بەبژاردەیەكی گشتی بۆ سەركەوتنی هونەری دۆبلاژ.
لەرووی پراكتیكییەوە بۆ ئەنجامدانی دۆبلاج پێویستیت بەسەر لەنوێ داڕشتنەوەی دەق هەیە بەو زمانەی دەتەوێت دۆبلاژی بۆ بكەیت، جگە لەپێویستیت بەدەرهێنەرو سیناریست و ئەكتەری نوێ.
لەو حاڵەتەدا پرۆسەی دۆبلاژ كردن دەبێتە پرۆسەیەكی هونەریی نوێ و پێویستیت بە
- پێرفۆرمانسی دەنگیی ئەكتەرو تواناو شارەزا بوونیەتی لەو هونەرەدا 2. توانستی ئەكتەر بۆ بەرجەستە كردنی خەسڵەتەكانی ئەكتەرە رەسەنەكە 3.هەمەرەنگی لەدەنگی ئەكتەردا
بۆیە كاری ئەو ئەكتەرەی كاری نواندن دەكات لەدۆبلاژدا كارێكی ئاسان نابێت، چونكە دەبێت بەهەمان ئاستی ئەكتەرە رەسەنەكە نواندن بكات، بەهەمان تۆن و چینی دەنگ و هەمان هەست و خرۆشی نواندن. قۆناغەكانی دۆبلاژ كردن
كاری دۆبلاژ كردن بەچەند قۆناغێك تێدەپەڕێ، لەدەستپێكدا دەقی ئەو بەرهەمەی دۆبلاژی بۆ دەكرێت وەردەگێڕدرێتە سەر زمانێكی نێوخۆیی پاراو، دواتر بەرهەمەكە دەچێتە ستۆدیۆ و میكساجی بۆ دەكرێت پاشان تۆمار دەكرێت .
بەڵام بەهەمان ئەو كارلێكە دەنگانەی لەدەنگە رەسەنەكەدا هەبوون، كە یەكێكە لەكارە هەرە سەختەكانی پرۆسەی دۆبلاژكردن .
لەقۆناغە سەرەتاییەكانی سەرهەڵدانی هونەری دۆبلاج لە فەرەنسا و بۆ ماوەی چەند ساڵێك ئەكتەرەكان تەنیا لێوی خۆیان لەگەڵ دیمەنەكاندا دەجولاند، بەڵام ئەم فۆرمە فۆرمێكی سەركەوتوو نەبوو، بووە هۆی شكست هێنانی ئەم هونەرە، بەڵام دوای هاتنە پێشەوەی چەند ئەكتەرێكی خاوەن ئەزموون لە رووی دەنگ و نواندنەوە، ئەم كێشەیە چارەسەر كرا.
بەڵام ئێستا میكانیزمی ئامادەكردنی دۆبلاژ بەهۆی پێشكەوتنی تەكنەلۆژیاو دەوڵەمەند بوونی ئەزموونەكە، ساناتر بووە، بۆیە هەست بە بەرفرەوان بوون و تەشەنەسەندنی دەكەین.
ئەگەرچی تا ئەو ساڵانەی دواییش زۆربەی فیلمەكان تا ئەو كاتەی ئێستاش بە ژێر نووس بەرهەم دەهێندرێن و وەك پێویست سەقامگیر نەبووە، لە بەر دوو هۆكاری سەرەكی:
1.بەهۆی زۆری خەرجیەكانی بەرهەمهێنانی ئەو هونەرە .
2.سەختی دابین كردنی بنەماكانی دۆبلاژ لەرووی ئەكتەرو ئامێرو ئامرازە هونەرییەكانی.
بۆ چاەسەر كردنی كێشەی دووەم، لە هەندێ وڵات دا، هەوڵی بەردەوام لە ئارادایە بۆ پێشخستنی هونەری دۆبلاژ لەرێگەی ئەكادیمیاو سەنتەرە هونەریەكان و كەناڵە تەلەفزیۆنیەكان، بە كردنەوەی چەندین وۆرك شۆپ و خولی راهێنان بۆ ئەكتەرەكان.
دۆبلاژی كوردی:
لەناوەڕاستی چلەكانی سەدەی ڕابووردوو، ئەو هونەرە گەیشتە وڵاتانی رۆژهەڵات، سەرەتاش بە دۆبلاكردنی فیلمی كارتۆنی مناڵانەوە دەستی پێكرد، لەلایەن چەند كەناڵێكی تەلەفزیۆنی
لە ساڵانی دەستپێكی نەوەدەكان، دۆبلاژ لە كەناڵە لۆكالییەكاندا، بەفۆرمێكی سادە وپشت بەستوو بەچەند توانایەكی كەم و دیاری كراو لە لایەن چەند هەوادارێكەوە سەری هەڵدا، بە تایبەت لەفیلمی كارتۆندا. زۆر لەو فیلمانە بێ ئەوەی دەق ئامادە بكرێت، لەسەر وێنەكان ئەكتەر دیالۆگی بۆوێنەكان دا دەنا.
ئەكتەر لە هونەری دۆبلاژ دا:
ئەكتەر توخمی سەرەكییە لەهونەری دۆبلاژدا، كەرەستەی بنەڕەتی ئەكتەرلەو هونەرەدا دەنگە، كە بەهۆیەوە دەتوانێ نواندنێك بكات هاوشێوەی ئەكتەرە سەرەكییەكە، لەرووی پێرفۆرمانس و ریتم، بەڵام مەرج نیە هەمان تۆنی دەنگ لە یەك بچن، چونكە زۆر جاران تۆن و ئیلقای ئەكتەری دووەم یان باشتر یان لاوازتر لەئەكتەری یەكەم دەردەچێت، بە بەرارد كردنی هەردوو دەنگ دەتوانی ئاستی هەر یەكێكیان لە گەڵ ئەوی تریان بزانی.
ئەكتەری دۆبلاژ جۆرێك لە تایبەتمەندی هەیە لەگەڵ ئەكتەری ئاسایی،كە پشت بە هەست و تەكنیكی بەرزی خۆی دەبەستێت، رەنگە لەهەندێ حاڵەتدا ئەكتەری دۆبلاژا یەك فۆرمی دەنگی زێتر بەكار بێنێ لە نواندنداو ئەكتەری سەرەكی توانای ئەو هەمەڕەنگیەی دەنگی نەبێ، لەوانەش هەمەجۆری لە تۆن و چینی دەنگ بەخێرایی، یاخود لاسایی كردنەوەی دەنگی ئاژەڵ لە فیلمی كارتۆن و فیلمی ئەنیمێشن، كە لەتوانای هەموو ئەكتەرێك دا نیە.
هەموو وزەو تواناكانی ئەكتەری دووەم،كە كەوتۆتە پشت كامێرا، دەبێتە قوربانی ئەكتەری یەكەم كە لەبەردەم كامێرادا دەبیندرێت.
ئەگەربینەرهوشیاریەكی هونەری هەبێت، كاتێ بەرهەمێكی بیانی دەبیینێت، ئەو زانیاریەی هەبێت بزانێت، ئەو توانا دەنگیەی لە بەرهەمێكی دۆبلاژ كراودا دەیبینی، توانای ئەكتەرێكە لەنەتەوەكەی خۆت، بەڵام بە بەرگێكی تر.
كارە هونەریەكە بۆ ئەكتەر كاتێك دەست پێدەكات كە هەندێ رستە لەدەق دا هەموار دەكرێتەوە، بەشێویەك لەگەڵ دەقە رەسەنەكە هاوسەنگ بێت و جولانەوەی لێوەكان لەگەڵ دیالۆگ گونجاو بن و بینەر هەست بە وەرگێڕان نەكات .
دوای ئامادەكردنی دەق بەزمانێكی خۆماڵی سادەو هاوسەنگ، دەنگ لەستۆدیۆ تۆمار دەكرێت، لە كاتێكا وێنەی رەسەنی بەرهەمەكە راستەوخۆ لە سەر شاشە دەبینی و هەوڵ دەدات، هەمان دەنگ و هەمان پێرفۆرمانس و نواندن بەكار بێنێ، ئەو كاتە ئەكتەر زۆر پەیوەست دەبێت بە بەرهەمە رەسەنەكە.
