لە یادی 200 ساڵەی لە دایکبوونی کارڵ مارکسدا، چاوپێکەوتن لەگەڵ دیتمار داث

مارکس و هێزی ئینتەرنێت
سەرمایەداری پێشتر و ئێستا: نووسەرو تایبەتمەند لە کارو باری ڕۆشنبیری “دیتمار داث” پەیوەندییەکی سەرسوڕهێنەرانە دەخاتە ڕوو لە نێوان مارکس و سەردەمی ئێستادا.

چاوپێکەوتن لەگەڵ نووسەر: دیتمار داث (dietmar dath)*
ئامادەکردنی: یۆهانس گۆبڵ
وەرگێڕانی: گۆران
——————————————

بەڕێز دات، بۆچی کارڵ مارکس پاش دووسەد ساڵ لە دایک بوونی شایانی ئەو هەموو گرنگیپێدانە بێت؟

چونکە هەموو ئەو کێشانەی ویستی چارەسەریان کات، یان وروژاندین و ئاماژەی پێکردن، لە ئەمڕۆدا ئامادەییان هەیە. ئێمە هەتا ئێستا شاهێدی ئەوەین، بۆ نمونە ئەو کاڵایانەی کە کەمینە بەرهەمی ناهێنێ، بەڵکوو لە لایەن یەکینەی بەرهەمهێنانی زەبەلاحەوە بەرهەم دێت، کەچی لە خزمەتی بەرژەوەندێکانی کەمینەیەکدان. نمونە بۆ ئەوە، تۆڕی ئینتەرنێت کە لەڕێی باجی هاووڵاتیانەوە پرۆژەکە هاتەبوون لە ئاکامی لێکۆڵینەوەو گەڕانەکانی دەزگا فەرمێکان، بەتایبەت گەڕانەکانی سوپای ئەمریکی. بەڵام ئەوەی ئەمڕٶ بە شێوەیەکی سەرەکی لەم دەسکەوتە بەهرەمەندن لە ڕووی مادییەوە کۆمپانیا زەبەلاحەکانی ئەمەزۆن، گوگڵ و فەیسبوکن.

مارکس قسە لەسەر ئەو جیاوازیە گەورەیە دەکات لە نێوانی بەهای بەکارهێنان و بەهای گۆڕینەوە، کە تا ئەمڕٶش هەر بەگەورەیی
ماوەتەوە. سودی ئەو بەرهەمانە چین بۆ بەکارهێنەر؟ لەلایەکی تریشەوە، ئەوە کێیە دەسکەوتی مادی وەدەست دێنێت لەم پرۆسەیە؟

لە گۆشەکەت لە ڕۆژنامەی (The Frankfurter Allgemeine Zeitung ) بەناوی ” مارکس چی وت؟” ڕەخنە لەو هەوڵانە دەگریت کە دەیانەوێت شێوە بیرکردنەوەی مارکس لەگەڵ سەردەم بگونجێنن. ئایا ئاسانە بە هەڵە لە مارکس بگەیت؟

مارکس لە نێوان ڕەش و سپیدابیرناکاتەوە، بەڵکو لە ناو سەرمایەداریشدا بەدووای شتگەلێکدا دەگەڕا ڕەنگبێت لە ڕووی مێژووییەوە سوودمەندبێت، بۆ نموونە سامانی قەبە. ئەمەیان کە هیچ سیستمێکی پێشوتر بە درێژایی مێژوو نەیتوانیبو بەدەستی بێنێت. تەنها سەرمایەداریە کە توانیتی کۆمەڵگەی بەشەری تا ئەم ئاستە دەوڵەمەند بکات، تا ئەو ڕادەیە توانیتی وەڵام بەو پرسیارە بداتەوە: چۆن دەمانەوێت بژێین؟

لە ڕوانگەی زۆرێک لە چەپەکانی ئەوڕۆوە، مرۆڤ هەست دەکات دەیانەوێت هەریەکەمان بە شێوەیەک لە شێوەکان تۆزێک خۆمان هەژار بکەین بۆ ئەوەی یارمەتی ئەوی تر بدەین. ئەوەی گرنگ بوو بەلای مارکسەوە کە چۆن بتوانین سوودمەند بین لەوەی کە هەیەو دەسکەوتەکان بەرەو پێشتر بەرین.

ئەوەمان بیر نەچێت مارکس تیۆرێکەی لە پێناوی کۆمەڵگەیەکی دەوڵەمەندا داڕشتووە، وەکوو ئەو سەردەمەی ئەڵمانیا و ئینگلیز. ئەوە جێبەجێ نابوو لە سەر ڕوسیا و پاشان یەکێتی سۆڤیەت کە هەوڵی جێبەجێکردنی درا بەشێوەیەکی کرداری.

چۆن کارڵ مارکس دەتوانێت ڕێ نیشاندەرێکی نوێبێت لەمڕۆدا؟

مارکس لە ڕویی مێژوییەوە بیری دەکردەوە، ئەوەی لە بەر چاوبوو کە چۆن سەرمایەداری زاڵبوو بەسەر سیستەمی دەرەبەگایەتیدا، وە چۆن سەروەت و سامانی لە شاردا دروستکردو توانرا وەبەرهێنان ئەنجام بدرێت و لە هەمان کاتدا بگۆڕدرێت بۆ هێزی سیاسی. لەسەرمانە بپرسین: سەرچاوەی ئەو دەوڵەمەندبوونە لە کوێوەیە؟ ئەو شتانە لە کوێ درووست دەبن کە ژیان ئاسانتر دەکەن؟ ئەمە جارێکی تر دەمان گەڕێنێتەوە بۆ ئینتەرنێت: بە هەمان شێوەی فکری سەردەمی مارکس، لە کارگەوە بۆ سیاسەت، مرۆڤ دەتوانێت زۆر باشتر لەمڕۆدا ناوەندی کار گرێبداتەوە بە سیاسەت.

—————————————–

سەرچاوە:
https://www.deutschland.de/ar/topic/alaqtsad/karl-marks-walmasrt-qwt-alantrnt

ژێدەر:
* ڕۆژنامەنووس و وەرگێڕ دیتمار داث لە ٣ی ئەیپرڵی ١٩٧٠ لە ئەڵمانیا لە دایک بووە.
لە ١٩٩٠ وە دەستی بە نووسین کردووەو لەبوارەکانی کۆمەڵایەتی، فەلسەفی و کەلتوری.
خاوەنی چەندین رۆمان و چیرۆک و کتێبی شیعرییە .
لە ٢٠٠١ وە بۆ ٢٠٠٧ و لە ٢٠١١ وە تا ئێستا سەرنووسەری ڕۆژنامەی: The Frankfurter Allgemeine Zeitung ئەم ڕۆژنامەیە لە ١٩٤٩ وەک ڕۆژنامەیەکی لیبراڵ بەردەوامی هەیە.

——————————
ئەم بابەتە لە ژمارە1129 ی ڕۆژنامەی ڕێگای کوردستان بڵاوبۆتەوە…
https://en.calameo.com/read/0007830181f3c90a60531

Goran Abdullah

نووسەر و رۆژنامەنووس نەوزاد مدحت ناسراو بە (گۆران عەبدوڵڵا) لە شاری کەرکوک لە دایک بووە خوێندنی لە( ئامادەیی ثورە) تەواو کردووە، دوواتر لە پەیمانگای هونەری موسڵ بەشی موحاسەبە وەرگیراوە. بەهۆکاری نەچوونە جەیشی شەعبی لە دووا قۆناغ فەسڵکرا. وەک کەسێکی سیاسی و ناڕازی درێژەی بە کاری سیاسی خۆی دا، لە پاش ڕاپەڕین لە شاری هەولێر یەکێک بووە لە دامەزرێنەرانی یەکێتی بێکاران و ئەندامی دەستەی نووسەرانی رۆژنامەی( دەنگی بێکاران) بووە تا ناوەڕاستی ساڵی ١٩٩٥. لە ١٩٩٦ ەوە نیشتە جێی وڵاتی کەنەدایە. لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ وە ماڵپەڕی دەنگەکانی(www.dengekan.com) وەک رۆژنامەیەکی ئەلیکترۆنی رۆژانە دامەزراندووە وە تا ئێستاش بەردەوامە. لە ٢٠٠٥ بەشی وێب پەیج دیزاینی لە (Durham computer & Business college) تەواوکردووە. لە درێژەی کارە رۆژنامەوانێکەیدا سەرباری بڵاوکردنەوەی بابەتە سیاسی و ئەدەبی و کەلتورێکان چەندین مەلەفی جۆراو جۆری کردۆتەوە سەبارەت بە بارودۆخی سیاسی عێراق و کوردستان لە بوارەکانی دیموکراتی، ژنان، گەندەڵی و ئازادیدا وە چەندین چاوپێکەوتن و گفتوگۆو کۆڕی وەک ماڵپەڕی دەنگەکان ئەنجام داوە. وە بەشێک لە لەو چاوپێکەوتنانە لە شێوەی کتێب چاپکراون وەکو: مارکس لەمڕۆدا، بەزمانی کوردی، بزووتنەوەی سۆشیالیستی لە کەنەدا بە زمانی ئینگلیزی سەرباری کاری رۆژنامەوانی بەشداربووە لە دامەزراندنی رێکخراوەی (پەیوەندی کوردی دژی جینۆساید) کە هەستان بە رێکخستنی چەندین بۆنە لە شاری تۆرۆنتۆ و دەوروبەری لە پێناو ناساندنی جینۆسایدی گەلی کورد بە دەوڵەتی کەنەدا.