ئه‌زموون وه‌ك ئاخاوتنێك له‌ناو ژیان … سه‌باح ڕه‌نجده‌ر
نوێبه‌خشی
له‌ناو كۆمه‌ڵگای كوردیدا هیچ سه‌رچاوه و وزه‌یه‌كی ئه‌ده‌بی به ئاستی شیعر نه‌بووه‌ته، بنه‌مای په‌یوه‌ندی و مایه‌ی به‌رهه‌مهێنانی بیركردنه‌وه‌ی چالاك. واته: ئه‌ندێشه‌ی چاك، كرداری چاك، گوتاری چاك. هه‌روه‌ها به‌و پایه كۆمه‌ڵایه‌تی و ڕۆشنبیرییه‌ش په‌سند نه‌كراوه و نه‌دره‌وشاوه‌ته‌وه.
گیانی زمانی ده‌ربڕینی كوردیش، تا ئێستا هه‌ر به ته‌نیا له‌ناو پرۆژه شیعرییه‌كاندا زیندووه، كوردیش ویستی شیعر نووسین و هه‌ستیاریی شیعری زۆر به‌هێزه، تواناكانی خۆی تێدا تاقی ده‌كاته‌وه، هه‌ڵكه‌وته كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كه‌شی وه‌ری ده‌گرێت و ڕه‌وایی به به‌رده‌وامبوون و په‌ره‌سه‌ندنی ده‌دات، داهێنان به وه‌رگرتنی قووڵایییه‌كانی ژیان به‌رهه‌م دێ، له‌م به‌رهه‌مهێنانه‌شیدا ژیان ده‌خاته ناو پرۆژه‌ی دۆزینه‌وه‌وه.
ئه‌گه‌ر ده‌ربڕینێكیش له فۆرمی ئاستدار و تیشكۆی خۆماڵییه‌وه دانه‌چۆڕابێته ناو بوون و زه‌مینه‌ی ته‌واوی ده‌ربڕینه‌وه، به‌هیچ شێوه و كه‌شوهه‌وایه‌ك ناتوانێت نوێبه‌خش بێت و بێته ناو پرۆژه‌ی دۆزینه‌وه‌وه.
بۆ شاعیری نوێبه‌خش وه‌رگرتنی قووڵایییه‌كانی ژیان زیندووبوونه‌وه‌ی زمانه، زمانی دۆزینه‌وه‌ش زمانێكی یه‌ك ئاراسته‌یی نییه، به‌پرسیاری زۆره‌وه له ئاسته هه‌مه‌چه‌شنه‌كانی خۆی ده‌كۆڵێته‌وه، قووڵایییه‌كان هێزی وشه و ئه‌زموونی تێدا نووستووه، له ده‌ربڕیندا ئه‌م هێزه تاقی ده‌كرێته‌وه و دێته ناو پرۆژه‌ی دۆزینه‌وه‌وه.
به‌شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌تایی نوێبه‌خشی له ژیان و بیر و بیركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگا ده‌ركه‌وتووه و هه‌نگاوی بۆ نراوه، بنه‌ماكانی گۆڕان به‌ره‌و پێداویستییه هاوچه‌رخه‌كان و هۆشیاری ده‌بێته پێوه‌ری دۆزینه‌وه‌ی ئه‌ده‌بی، هه‌روه‌ها نوێبه‌خشی هۆ و ئامانجه بۆ په‌یوه‌ندیكردن به چالاكییه‌كانی ژیانه‌وه، به‌شێكیش نییه له ژیان. ڕاسته‌وخۆ ژیانه، مرۆڤ له‌باری به‌خته‌وه‌ریدا وه‌ك خوداوه‌ند ده‌ژێنێت، ئه‌فسوونێكی واشی تێدایه گیان و جه‌سته له بڵندی بحه‌وێنێته‌وه.
بابه‌ت ورووژاندن و شێوازی شاعیر هه‌ستكردنه به جوانییه‌كانی ژیان و شۆڕبوونه‌وه بۆ ناو ناواخنی سروشت و له‌دایكبوونی وه‌رزه‌كان و گونجان و ته‌بایی نێوانیان. واش به‌رانبه‌ر ڕابهێنێ هه‌ست به‌م شۆڕبوونه‌وه و گونجان و ته‌بایییه‌ی نێوانیان بكات.
هه‌ستی نووسینیش به ساته‌وه‌ختی زۆر ناسك، یان زۆر دژوار تێده‌په‌ڕێ. تێڕوانینه‌كان ئاڵوگۆڕیان تێ ده‌كه‌وێ و ده‌ڕسكێن.
شیعری ڕاسته‌قینه‌ی خاوه‌ن جیهانبینی، كه خودی مرۆڤ دابڕێژێته‌وه، له ژیریی و په‌ند و سۆز و خه‌ونی ڕۆمانسییانه به‌ده‌ر نییه، ئه‌گه‌ر شیعریش ڕووت كرایه‌وه له ژیریی و په‌ند و سۆز و خه‌ونی ڕۆمانسییانه به هیچ جۆرێك ڕاسته‌قینه و خاوه‌ن جیهانبینی نییه، كه خودی مرۆڤ دابڕێژێته‌وه.
شاعیری نوێبه‌خش هیچ كاتێك چاوه‌ڕوانی هاندان و ستایش ناكات، هه‌ر كاتێكیش چاوه‌ڕوانی هاندان و ستایشی كرد، ئه‌وه بڕوای به‌وه نییه ئه‌وه‌ی، كه نووسیویه‌تی خۆبوونی و داهێنان بێت. ده‌ربڕینی نایاب به‌هۆی كرداری گه‌یاندن و هۆشیاریی زمانه‌وه له ئاستی ئاسایی ده‌په‌ڕێته‌وه بۆ ئاستی ئێستێتیكا و خۆبوونی، ده‌بێته خاوه‌ن پرسیار له نێوان وریاییی زمان و وریاییی ئاخاوتن.
زمانی ئێستێتیكا، شێواز و ئه‌دگاری خۆی له ده‌ربڕینكردن و ده‌ربڕینه‌وه وه‌رده‌گرێت. له ئه‌زه‌له‌وه‌ش گیان، گیانی جه‌سته‌یه‌كه شێوه‌یه‌كی دیاریكراوی بۆ ژیان و نه‌شونما دۆزیوه‌ته‌وه، شێوازیش ناوه‌ند و گیانی نووسه‌ره، هیچ گیانێكیش بۆ جه‌سته‌یه‌كی دیكه وه‌رناگیرێت.
شێواز و شیعرییه‌ت و زمان، ئه‌زموون بۆ ئاینده پێشنیازیان ده‌كات، ئاینده‌ش په‌یوه‌ندی به هه‌موویانه‌وه هه‌یه، به‌شدارین له چالاككردن و به‌ڕێوه‌بردنی، په‌یامی هونه‌ریی مرۆڤگه‌لێكه، كه هه‌وڵی سڕینه‌وه و له‌به‌ین بردنی ئه‌و شتانه نادات، كه ژیان ده‌خه‌نه بارێك به‌رگری له به ژیانبوون و ئازاری خۆی ده‌كات.
ژیان و بوون و دنیاش له‌ناو شیعری نایاب و ئێستێتیكی و خۆبوونیدا نوێن، له‌ناو ڕۆشنبیریی كوردیدا نوێبه‌خشی هێشتان به ڕوونی شوێنی شیاوی بۆ نه‌كراوه‌ته‌وه، ئاخاوتن له‌باره‌یه‌وه ده‌بێته هه‌را و زه‌نا، پێویسته ئه‌و بڕیارانه‌ی له‌م باره‌یه‌وه بوونه‌ته مایه‌ی سه‌رنج، به ئاستێكی دیكه‌وه بخرێنه ناو ئاخاوتنه‌وه.
ئایه ئاخاوتنه‌كانمان له خودی نوێبه‌خشیی ده‌قه‌وه ده‌رچوونه، یان له ده‌ره‌وه‌ی ده‌قه‌وه وه‌رگیراون و له جه‌سته‌ی ته‌نك و ناسكی ده‌ق پراوه‌ی پێ ده‌كه‌ین، كه جه‌سته‌ی ته‌نك و ناسكی ده‌ق هیچ پراوه‌یه‌ك وه‌رناگرێت جگه له پراوه‌ی گیان نه‌بێت.
نووسینێك گه‌یشتبێت به ئاستی ده‌ق، په‌یوه‌ندیی ئاستداری چاره‌نووسسازی به ئێستێتیكا و خۆبوونییه‌وه هه‌یه، كه هه‌میشه وه‌ك سه‌رچاوه‌یه‌كی ڕوون، هێزێكه بۆ به‌رهه‌مهێنانی سه‌رچاوه‌ی دیكه، به‌ره‌نجامی خودێكی هه‌ژاو و هۆشمه‌ند و وریایه. به‌شێكیش له خودی هه‌ژاو و هۆشمه‌ند و وریا گه‌یشتوون به‌و هه‌قیقه‌ته، كه شیعر بگه‌ڕێته‌وه ناو سۆز و هه‌ست و ڕوونی و ئاشكرایی له ده‌ربڕیندا، ئه‌مه‌ش وه‌ك دیارده‌یه‌ك پێویسته بخرێته ناو ئاخاوتنه‌وه. زۆر جاران گۆڕانكارییه ڕه‌چاونه‌كراوه‌كان كاریگه‌ریی ڕاسته‌وخۆیان له‌سه‌ر چۆنیه‌تیی بیركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگا و بیر و ده‌ربڕینی تاكی نووسه‌ره‌وه هه‌یه. ده‌بێته بابه‌تی نووسینه‌كانیان، به‌ڵام نابێته مانای ڕوون و دیار، بگره له چێژدا ده‌بێته سرووشی مانا و چالاكیی وێنه، سرووشی مانا و چالاكیی وێنه‌ش شاعیر له‌وه نزیك ده‌خه‌نه‌وه بچێته ناو جیهانبینی ته‌سه‌وفه‌وه.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
جیایی
پانتایی جیاكارم له به‌رهه‌مه‌كانمدا خوڵقاندووه، له پانتایییه‌كدا ده‌ستنیشان ناكرێم. ئه‌رێ له پانتایییه شیعرییه‌كاندا، ده‌چمه‌وه سه‌ر چ پانتایییه‌كی خۆ تایبه‌تیكردن. تایبه‌تكار بۆی هه‌یه ته‌واوی هه‌بووه‌كانی، كه توانای كاریگه‌رییان تێدا ده‌ركه‌وتووه، ڕاكێشێته ناو بیركردنه‌وه‌ی چالاكی، كه به‌رده‌وام هێما و هێماپێكراو به‌رهه‌م ده‌هێنێت. له یه‌ك كاتیش له‌ناو هه‌موو پانتایییه‌كاندا كار بكات و ده‌ستیان بۆ ببات.
به‌رانبه‌ر به ئاگایی خۆم جه‌نگاوه‌رێكی مه‌شقكردوو و ئه‌هلی زیندووێتی دڵ و یه‌كێـتی ئه‌شقم، پانتایی ئێستێتیكا و ڕێبازی وردبوونه‌وه‌م له ژیانمدا هه‌ڵبژاردووه، ده‌مه‌وێت به ڕاناوی نادیار زمانی تێدا هه‌ستیار بكه‌م، هه‌ستیاریی ته‌واوی زمانی كوردی له شیعری كلاسیكیماندا تواوه‌ته‌وه و ده‌ركه‌وتووه‌ته‌وه. كاتێك شیعری كلاسیكی ده‌خوێنمه‌وه هه‌ست ده‌كه‌م ته‌واوی زمانی كوردی ڕووبه‌ڕووم وه‌ستاوه‌ته‌وه. ده‌مباته ناو جیهانێك، كه قسه‌ی له‌باره‌ی دۆزینه‌وه و بوون كردووه، نه‌ك گێڕانه‌وه. خه‌ون و ناوه‌ندی وشه هه‌وڵدانن بۆ خۆناسین. له ماڵی گه‌وره‌ی شیعردا هه‌موومان پێكه‌وه داوای شیعرییه‌ت ده‌كه‌ین، ئه‌و داوایه وزه‌ی گه‌شه‌كردنی جوانی و به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی هه‌قیقه‌تی گیانی و درامای ژیانه. جوانیی زمان له جوانیی ئه‌و كه‌ره‌سته‌وه دێت، كه ده‌ربڕینی لێ ده‌كات، زمان شانه‌یه‌كی زیندووی زۆر قووڵه له جه‌سته و پێكهاته‌ی مرۆڤ له گۆڕانی دید و په‌یوه‌ندییه‌كاندا.
جیاییی تاقیكردنه‌وه‌ی من ئه‌وه‌یه: جیهانی پارچه پارچه ده‌خوڵقێنم و په‌یوه‌ندیی هێما و هێماپێكراویش ده‌پچڕێنم و ده‌ستنیشانیان ناكه‌م. سه‌رچاوه‌كانی نووسین و ئاسته‌كانی ده‌نگ و تێبینیكردن و سه‌رنجدانم له جوانیی بێگه‌رد و بێ هاوتای ژیان وه‌رده‌گرم، ده‌گمه‌ن و تاقانه ده‌بن به هێما و هێماپێكراو.
شیعر چه‌ند بچێـته ناو ژیان و دنیای خودایی و هه‌قیقه‌تی ڕۆژگار، هێنده‌ی دیكه گیانی تا هه‌تایه په‌روه‌رده ده‌كا و ده‌یپارێزێت و ئه‌فسانه له‌خودی خۆیه‌وه بره‌و پێده‌دا.
شتێك له نووسین، كه وه‌ك ئه‌زموونێك پێشكێشم كردبێـت، به‌كاربردنی زمانی خه‌ونه بۆ زمانی نووسین و ڕاچه‌ناندن و چالاككردنی ناخی پڕ توانایی و یاده‌وه‌ری. دواجار تواندنه‌وه‌ی چالاكییه‌كانی بیر له هه‌ستیاریی نووسیندا.
چامه‌ی درێژی فره ده‌نگ و ئاستدار، پڕۆژه‌یه‌كی كامڵه و له‌سه‌ر ئاستی بوون و كرانه‌وه‌ی به‌رده‌وام ڕاده‌وه‌ستێت، سروشتی دایكی هه‌سته‌كانمه، ئاسۆیه‌كی ئه‌فسانه ئاسایییه، ناتوانم لێی ده‌ربازبم به كامڵترین فۆرمی شیعریی ده‌زانم و په‌یڕه‌وی ده‌كه‌م، له ڕایه‌ڵی ڕسته‌كانیدا توانای جووڵاندنی فره ده‌نگی و فره په‌یوه‌ندی ده‌ڕسكێت. مانا و زمان ده‌گه‌ڕێته‌وه ئه‌و ئاستدارییه‌ی هێزی نووسین ئاشكرای ده‌كات و ده‌یهێنێته گۆڕێ. واته: قووڵبوونه‌وه به ناخی بیندراو و شه‌پۆلی شوێن و سیمای بوون.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
فره ده‌نگی
ڕوانینی گه‌ردوونی بار و بوار بۆ گه‌شه‌سه‌ندنی شیعر ده‌ڕه‌خسێنێت، ببڕای ببڕ په‌یوه‌ندیی به شۆڕشی گه‌یاندن و فۆرمه‌كانییه‌وه نییه. خه‌یاڵ و ئه‌و ئاسۆیه‌ی جیهانی به‌هۆیه‌وه وێنا ده‌كه‌یت، له ده‌ره‌وه‌ی كه‌ناڵه‌كانی ڕاگه‌یاندن كاری شیعرییه‌ت به‌ڕێوه ده‌به‌ن، له كه‌ڵك وه‌رگرتن: ده‌ست واڵا و دیموكراسین، سه‌رسامیی خۆشیان به نه‌شونمای نوێبه‌خشیی گیانی ژیان ناشارنه‌وه.
ده‌توانین له‌وه دڵنیابین، كه شیعر هه‌موو سه‌نگایی ساته ورده‌كانی به ته‌نیا خسته سه‌ر هه‌ڵقوڵانی خه‌یاڵ، وه‌ك به‌رزایی و ناوه‌ندی كاریگه‌ر چووه ناوی و كرۆكی ژیانی به هۆیه‌وه وێنا كرد. بێگومان له‌بارێك نزیك ده‌بینه‌وه، شیعری تاك ده‌نگی ده‌بێته خۆنیشاندانێك و ده‌ربڕین له‌و باره بێهێزه‌دا.
ده‌كرێ له بچووكبوونه‌وه‌ی دنیا له بینینی شاشه‌دا، یان هه‌ر فۆرمه‌كی گه‌یاندنه‌وه، شیعری فره ده‌نگ له چنین و ڕایه‌ڵی توند و تۆڵی ببێـته جێگره‌وه‌ی خه‌یاڵ وه‌ك به‌رزایی و ناوه‌ندی كاریگه‌ر.
له شیعری فره ده‌نگیدا خه‌یاڵ ڕه‌گه‌زی سوودبینینه، به‌رزایی و ناوه‌ندی كاریگه‌ر نییه. نیشاندانی باوه‌ڕ و گیانی كراوه و ده‌وڵه‌مه‌ندیی ئه‌م شێوازه، به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك له چیرۆك و شانۆنامه و ڕۆمان و ئه‌ده‌بی په‌خشاندا به ئاشكرایی ده‌گاته لووتكه‌ی بینین و تێگه‌یشتنی ڕوون.
له شیعری درامیدا گفتوگۆ له‌گه‌ڵ هه‌ست و ئه‌قڵی خوێنه‌ر و شاكه‌س و كه‌سایه‌تییه جۆراوجۆره‌كان داده‌مه‌زرێنێت، هاوتایییه‌ك ده‌دۆزێته‌وه له‌باری نووسیندا په‌یڕه‌وی ده‌كات. له پێكهاته و بنه‌مای منی شیعریدا پێكدێت و ده‌بیندرێت، خۆی له منی تاكه كه‌سی شاعیر ده‌كشێته‌وه، ڕۆڵ و ئاستی شاكه‌س و كه‌سایه‌تییه جۆرا و جۆره‌كان و چێژێك ده‌گه‌یه‌نن، چێژی ئاراسته‌كراوی شاكه‌س و كه‌سایه‌تییه جۆراوجۆره‌كان و واتاناسی.
زۆرێك له شیعری ئیمڕۆمان له‌سه‌ر سیستمی تاكده‌نگی منی شاعیر وه‌ك ڕه‌گه‌زێكی كارپێكه‌ر به‌ڕێوه ده‌چێت، ئه‌م شێوازه‌ش وه‌ك هونه‌ر هه‌رچی پێبوو به‌خشی، چاوه‌ڕوان ناكرێت هونه‌رێكی كاریگه‌ریی پێ مابێت بۆ به‌خشین و سه‌رسامی، چونكه هیچ شتێك ڕوونادات قسه‌كه‌ر یه‌ك قسه‌كه‌ره و پانتایی نووسینه‌كه‌ی داگیركردووه، هه‌روه‌ها بوونی شیعریش وه‌ك شێواز و شێوه ده‌خاته مه‌ترسییه‌وه. له كارایی و زیندوویی و هێز دووری ده‌خاته‌وه، كه كارایی و زیندوویی و هێز بارێكن هه‌میشه زیندوومان ده‌كه‌نه‌وه و سه‌رچاوه‌ی سه‌رسوڕهێنه‌رن.
یه‌كه‌مین كرده‌ی هه‌ستیاركردنی زمانه، ڕسته‌كان درێژ ده‌كاته‌وه به مه‌به‌ستی گه‌یشتن به چاوگه ده‌نگییه‌كان، چاوگه ده‌نگییه‌كانیش هه‌میشه ئاگایی زمان تێیدا ده‌بێته باری ڕاسته‌قینه‌ی نووسین و وزه‌ی ترپه و ئاواز، له‌م باره‌یه‌وه ڕوو ده‌دات. چه‌ند ترپه و ئاوازێكی لێ ده‌بێته‌وه، جۆراوجۆریی ترپه و ئاواز: خه‌سڵه‌ت و مۆرك و ئاماژه‌ی ناسینی ئه‌م ژانره‌ن، پشت به وێنه‌هێنانه‌وه‌ی یه‌ك له دوای یه‌كیش نابه‌ستێت، زیاتر گێڕانه‌وه ده‌كاته خۆبووژانه‌وه و ده‌ركه‌وتن و ئاراسته وه‌رگرتن.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
ده‌ستكاریكردن
ده‌قه‌كانم، ئه‌وانه‌ی چاپم كردوون و ئه‌وانه‌ی چاپیشم نه‌كردوون، هه‌میشه له‌سه‌ر مێزی كاركردن ده‌ستیان بۆ ده‌به‌م، هه‌ر چه‌ند ڕسته‌یه‌كیان ده‌ستكاری ده‌كه‌م و چه‌ند لاپه‌ڕه‌یه‌كیان ده‌خه‌مه سه‌ر و چه‌ند لاپه‌ڕه‌یه‌كیشیان لێ لاده‌ده‌م. تا ئێستاش نه‌گه‌یشتووم به‌دوا داڕشتنیان. ئه‌و هونه‌ر و دڵه‌ڕاوكێیه‌ی ده‌ستكاریكردنه‌ش له كاركردنی بێ وچانی كاتژمێر، گواسترایه‌وه ناو باری ده‌روونیی شاعیریه‌تیی من.
كاتژمێر ته‌كان ده‌دا به‌ره‌و ناو ده‌قی كات. ده‌قی كاتیش هه‌میشه ئه‌و چركه‌یه‌ی جوانه تێیدا چاوه‌ڕوانیت، كه هێز ده‌خاته ئه‌و چركه‌یه‌ی بۆی ده‌ڕوات، ڕۆیشتنی منیش هه‌میشه به‌ره‌و ده‌قی شیعرییه. هه‌موو شته‌كانی كاریگه‌رییان به نه‌شونمای ژیانه‌وه هه‌یه. له زه‌ینمدا ئاماده‌یان ده‌كه‌م و ده‌یانكه‌م به به‌شێك له چالاكییه‌كانی بیركردنه‌وه‌م. ده‌ستكاریی به‌رده‌وامیش كارێكی دروسته بۆ نووسه‌ری پڕ توانای په‌ڕینه‌وه، بۆ ناو پرسیاره‌كانی، كه بوون به‌یه‌ك جۆر ده‌ستنیشان ناكه‌ن، به‌رگری و ده‌ربڕین له داهێنان ده‌كه‌ن، چونكه هه‌ر جارێك، كه ده‌ستكاریی ده‌كات، به‌و نیازه به ته‌واوی ژیان له‌ناو ده‌قه‌كه‌یدا ببینێت، یان ژیان به ته‌واوی بهێنێـته ناو ده‌قه‌كه‌یه‌وه و بیگه‌یه‌نێت به ئاستی خه‌ونی نووسین. ئه‌ویش یه‌ك له مه‌حاڵه‌كانی نووسینه، نووسین هه‌وڵده‌دات بۆ مه‌حاڵ، مانه‌وه‌ش له‌ناو ئه‌و مه‌حاڵه سووربوونی نووسه‌ره بۆ بینینی ژیان به ته‌واوی له‌ناو ده‌قی بێگه‌رددا.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
شاعیر
شاعیر، سه‌ر گه‌رمییه‌كانی خۆی له سنووری بیركردنه‌وه و جیهانبینییه‌وه ده‌ست پێده‌كات و گیانی چالاكه به‌گشت جوانییه هاوبه‌شه‌كان. ئاراسته‌ی ئاڵۆزكردنی جوانییه هاوبه‌شه‌كان نییه. ساده‌كردنه‌وه‌یه‌تی، به‌رپرسه به‌رانبه‌ر به‌رزبوونه‌وه و ڕسكاندنی ڕوانینی پڕ شیعرییه‌ت و جووڵه‌ی ئاخاوتن له زماندا، په‌یوه‌ستیشه به‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان جوانی و فۆرمه‌كانی كۆمه‌ڵگا وه‌ك پرۆژه‌یه‌كی په‌ره‌پێدان وه‌ربگرێت.
كاری گوتار دامه‌زراندنیش له په‌یوه‌ندییه‌كانه‌وه بكاته وێنه‌یه‌كی ڕاسته‌قینه‌ی ئه‌زموونكراوی هه‌قیقه‌تی مرۆڤ. له هه‌مان كاتدا له تواناكانی ده‌ربڕیندا به‌رزیان بكاته‌وه ناو ڕایه‌ڵ و تانوپۆی ڕسته و ترپه و ئاوازی ویژدانیان، لێیه‌وه وه‌ك نیشان و نیشانه پیشانیان بدات، هه‌روه‌ها ده‌سه‌ڵاتی هه‌ستیاریشی به‌سه‌ر ئاشكراكردنی چاره‌نووسی جوانی له شێوازی نادیاردا پاڵپشت له به‌رزبوونه‌وه‌كه‌ی بكات.
ته‌وه‌ره‌كانی هه‌ست و سۆز و خه‌ون بخاته گه‌ڕ بۆ هێشتنه‌وه‌ی به‌رده‌وامیی چێژی گیانی. جوانی وه‌ك ڕه‌گه‌زێكی چالاك و بنیادنه‌ر له پێكهاته‌ی ده‌قدا بكاته ناوه‌ندی به یه‌كگه‌یشتنی په‌یوه‌ندییه‌كان و باوه‌ڕهێنان به هه‌قیقه‌ت و تواناكانی ژیان. بۆ واتای ڕاسته‌قینه‌ی له‌ناو ده‌وروبه‌رێكی بێ هێز له هۆشیاریی فیكریدا، ئاكار دابڕێژێت. به‌دواداچوونی مێژووی گیان و ئه‌وانی دیكه و چاونه‌ترسیش به‌ره‌و ڕووی ئه‌م ئاكار داڕشتنه بكاته ماڵی هه‌ر هه‌موومان و گه‌وهه‌ر و ناوكی هونه‌ری مانا ده‌رنه‌كه‌وتووه‌كان هه‌ڵداته‌وه.
كرده‌ی نووسین وه‌ك سه‌ره‌تایه‌كی هه‌میشه‌یی و خاڵه یه‌كتربڕه‌كانی كات بپارێزێت. به فراوانییه‌كی ئاستدار و كاریگه‌ریش بانگه‌وازی لایه‌نداریی ته‌واوی ڕابگه‌یه‌نێت، دواجار به ئاستی به‌های مرۆڤ بیناسێنێت، بپرسێت ئه‌رێ ئاستدارییه‌كانی شیعر و مرۆڤ چین، له واقیعدا جێبه‌جێیان بكات و جێی په‌سندی بن. تا چه‌ند توانیویه‌تی جوانی و هونه‌ر بگه‌یه‌نێته ئاستی ژیان و دركاندن.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
فه‌رهه‌نگ
وشه له‌ناو فه‌رهه‌نگدا به یه‌ك مانایی سنوورداره، له‌سه‌ر ئاستێكی جێگیر و نه‌گۆڕیش په‌یوه‌ندی بۆ ده‌ستنیشان كراوه. واته: له‌ناو ژیان و بزووتنه‌وه‌ی به‌ره‌و پێشچوون كار و چالاكیی لێ وه‌رگیراوه‌ته‌وه و خانه‌نشین و لا كه‌ناره.
شیعر، هێز له خودی زمان وه‌رده‌گرێت، به‌زمانی ناو ژیانیش شیعرییه‌تی ده‌ڕژێتێ و په‌یوه‌ندییه‌كانی به جیهان ده‌به‌ستێته‌وه، كار و چالاكیی وشه گه‌رمه‌كانی ناو ژیان، وشه بێ هێزه‌كانی ناو فه‌رهه‌نگیان له خه‌یاڵگه‌ی نووسه‌ری خود وریا ده‌ربه‌ده‌ر كردووه. هه‌ست به نائومێدییه‌كی ترسناك ده‌كه‌م له‌و وشانه‌ی له‌ناو فه‌رهه‌نگاندا وه‌نه‌وز ده‌ده‌ن. دوای گواستنه‌وه‌یان بۆ ناو ڕسته‌ی شیعریی كتوپڕ خه‌وی دووباره‌كردنه‌وه‌ی لێ ده‌كه‌وێت. له‌باری دووباره‌كردنه‌وه‌شیاندا، بچووكتر ده‌بنه‌وه. ده‌سته‌واژه له‌ناو فه‌رهه‌نگدا خۆشباوه‌ڕ و بێ ئومێده، به‌یه‌ك مانایی دڵی داكه‌وتووه و فۆرمه‌كانی كۆتایی پێهێناوه.
شاعیریش له‌ناو فه‌رهه‌نگدا سڕ ده‌بێت، نه‌ك سه‌رسام. له وشه‌كانی به‌رده‌ست و زه‌ینی خۆیه‌وه ده‌ست پێده‌كات. ڕۆشنبیرانی ئه‌كادیمی و فه‌رهه‌نگنووس و زمانه‌وان له وشه‌كانی ناو فه‌رهه‌نگدا كار و چالاكییه‌كانیان به‌رهه‌م دێنن. له فه‌رهه‌نگدا ئاستی جیاكاری زمان نییه. هه‌موو داهێنانێكی زمان له ئه‌ده‌بدا له ده‌ره‌وه‌ی فه‌رهه‌نگ ڕووده‌دات، ده‌قی نایابیش له كرۆكدا له په‌یوه‌ندیی زمانه‌وه سه‌ركه‌وتن وه‌رده‌گرێت.
له‌ناو مێژووی ئه‌ده‌بدا، ئه‌ده‌بێك نییه له وشه‌كانی ناو فه‌رهه‌نگه‌وه سه‌ركه‌وتنی به ده‌ست هێنابێت، بۆیه فه‌رهه‌نگ لای من بووه ته‌لیسمێكی بكوژ، زوو خۆم له قه‌ڵه‌مڕه‌وی ده‌سه‌ڵاتی ده‌رهێنا. ژیان فه‌رهه‌نگی شیعره، هه‌ر شاعیرێكیش هانا بۆ وشه‌كانی ناو فه‌رهه‌نگ ببات، نامۆیی و ده‌سته‌پاچه‌ی خۆی به شیعر ئاشكرا ده‌كات. مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ وشه‌ی ئاماده‌كراوه، بایه‌خی ساته هۆشیارییه‌كانی ناوه‌وه‌ی خۆی له ده‌ست داوه، ئه‌گه‌ر نووسینێكی ئه‌ده‌بیش ساته هۆشیارییه‌كانی ناوه‌وه‌ی نووسه‌ر، خرۆشانی تواناكان و چالاكیی نه‌بووبێت. ده‌قێكی به‌تاڵه له ئه‌فسوون و هۆشیاریی نووسین.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
مانیفێست
وه‌ك پرۆژه‌یه‌ك مانیفێستی شیعریی خۆم ڕاگه‌یاند، بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م ڕاگه‌یاندنه ببێته پاڵپشت و تیشكۆ بۆ ئه‌زموونی شیعریم. مانیفێست و خۆڕوونكردنه‌وه، په‌نجه‌مۆر و ڕوانینی تایبه‌تیی نووسه‌رن، به كه‌ره‌سته‌یه‌كی خه‌مڵیو و ئه‌زموونێكی ڕاسته‌قینه به‌رانبه‌ر نووسین. بۆ نووسین و گه‌ڵاڵه‌كردنی، به قووڵی سه‌رجه‌م ده‌قه‌كانی خۆم به توانای گۆڕان له ژیان و هونه‌ر هێنایه‌وه ناو زه‌ینم. له مه‌ودای خاڵی لاوازی، تا خاڵه سه‌رسوڕهێنه‌كانی ئه‌زموونم وه‌رگرت، به‌وپه‌ڕی هۆشمه‌ندی جیاكاریی هه‌ستكردن له مه‌وداكانی مامه‌وه و تێ فكریم، تا بووه پرۆژه‌ی باش بیركردنه‌وه و گفتوگۆیه‌كی ڕۆشن. بنه‌ماكانیم له شه‌وق و كاكڵه و ناخی ئه‌و مه‌ودایانه دۆزییه‌وه، كه له واقیعی نووسیندا هێناومه‌ته گۆڕێ. ئه‌و واقیعه‌ی چۆنیشی بیر لێ ده‌كه‌مه‌وه و ده‌یجووڵێنم.
پێش نووسین بیر له مانا ناكه‌مه‌وه، دوای نووسین مانا ده‌دۆزرێته‌وه، هه‌روه‌ها بیر و ڕاكانی ڕامگه‌یاندوون، هه‌موویان له ده‌قه‌كاندا شوێنی ژیربێژی و ئه‌و ئاماژه و نیشانانه‌ی تێیدا به‌رهه‌م هاتوون، ئاشكران. چاره‌سه‌ری هه‌ندێك له هه‌سته ڕۆمانسییه سه‌ره‌تایییه‌كانیشم كردوون، هێڵم به ژێر دێڕِه لاواز و سه‌رسوڕهێنه‌كانی كێشاون. خه‌ونم كردووه به فۆرمی ده‌ستپێكردن و دووباره گه‌ڕانه‌وه بۆ واقیعێكی دامه‌زراوی خه‌ونی.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
قۆناخ
شیعر وه‌ك درێژبووه‌وه‌ی قۆناخی پێشتری وه‌رناگیرێت، له هه‌ندێك ڕه‌گه‌ز یه‌ك ده‌گرنه‌وه، له زۆر ڕه‌گه‌زیش ته‌واو ئاستیان ده‌كه‌وێـته نێوان، دژی قۆناخ و ڕێباز و قوتابخانه و دابه‌شكردنم، ده‌قی داهێندراو به‌سه‌ر ته‌واوی ژیاندا دابه‌ش ده‌بێت.
ژیان و خوێندنه‌وه‌ی ڕووداو و دیارده‌كان به‌یه‌ك ئاراسته نایه‌ن، به جیاكاری بیری یاخی و كه‌ره‌سته‌كانی شیعری له كه‌شی شێوه گۆڕیندان، ئاستیش به‌ره‌و گۆڕان و تێكه‌ڵاوبوون وه‌رده‌گرن. هیچ قۆناخێكیش ناتوانێت قۆناخی پێشه‌خۆی ته‌واو له‌ناو خۆیدا ون بكات، داهێنانه‌كانی له گۆشه‌یه‌كی ته‌نگه‌به‌ر گه‌مارۆ بدات. جیاكارییه‌كان سروشتین. جیاكارییه‌كانی ئه‌و قۆناخ و ئه‌زموونانه‌ی له داهاتووشدا ده‌بنه هۆ و مایه‌ی گفتوگۆی گۆڕانكاری هه‌مدیس هه‌ر سروشتی ده‌بن.
شیعر له زماندا ڕه‌ونه‌قی شیعرییه‌ت به‌ده‌ست ده‌هێنێت، زمانیش به ئاراسته‌ی هاتنی، ئاستی گۆڕان و تێكه‌ڵاوبوون وه‌رده‌گرێت.
ئایه زمانی قۆناخه‌كانی ژیان درێژه‌پێده‌ر و دووباره‌كردنه‌وه‌ی یه‌كن. به جیاكاریی ئه‌و ده‌ستكه‌وته هونه‌رییانه‌ی له ئاكامی په‌ره‌سه‌ندنی بیر و پێویستییه كۆمه‌ڵایه‌تی و شارستانییه‌كان ئه‌زموون كراون و دامه‌زراون، یان بابه‌ت و مه‌به‌سته‌كان شێوازیان ده‌گۆڕێن و نیشانه‌كانی هه‌ست پێده‌كرێن. زمانی شیعر، شیعرییه‌ت له زمانی قۆناخێكی دیاریكراو وه‌رناگرێت. واته: زمانی شاعیرێك، له زمانی شاعیرێكی تره‌وه ده‌ستپێناكان، هه‌موو سه‌رده‌م و مه‌وداكان ڕاده‌كێشێته ناو بازنه‌ی به‌ڕێوه‌چوونی خۆی، هێز ده‌ڕژێنێته ناو ته‌كانه‌كانی بۆ به‌كاربردن و ئاماژه ژیربێژییه‌كان.
هیچ قۆناخێك نابیندرێت، داهێنان تاجی له‌سه‌ر هێمایه‌كی دلێری نه‌نابێت و ئه‌ستێره‌یه‌كی به‌رهه‌م نه‌هێنابێت. نموونه: قۆناخی كلاسیكی تاجی داهێنانی خسته سه‌ری (نالی). قۆناخی یه‌كه‌می نوێبه‌خشی، تاجی داهێنانی خسته سه‌ری (گۆران). له قۆناخی دووه‌می نوێبه‌خشیدا، ئاستێكی تر دێته گۆڕێ و ناتواندرێت داهێنه‌رێك وه‌ك تاك و ئه‌ستێره ده‌ستنیشان بكرێت و هه‌موو هونه‌ره‌كانی تێدا كۆببووبێته‌وه.
نموونه: هه‌ندێك فۆرم و شێواز و گوتاری شیعریی لای: (له‌تیف هه‌ڵمه‌ت) هه‌یه. لای: (ئه‌نوه‌ر قادر محه‌مه‌د) نییه. هه‌ندێك فۆرم و شێواز و گوتاری شیعرییش لای: (شێركۆ بێكه‌س) هه‌یه. لای ئه‌وانی تر نییه، یان هه‌ندێك فۆرم و شێواز و گوتاری شیعریی لای : (فه‌رهاد شاكه‌لی) هه‌یه. لای هیچێكیان نییه. كه‌واته: له‌م قۆناغه‌دا فۆرم و شێواز و گوتاری شیعریی په‌ره‌ی سه‌ندووه و ئاستی كۆی وه‌رگرتووه، تاك وه‌ك ئه‌ستێره و هێمایه‌ك وه‌رناگیرێت. فره هێمایی هاتووه‌ته ناو داهێنانی شیعری كوردییه‌وه، به‌ڵام له قۆناخی كلاسیكی و قۆناخی یه‌كه‌می نوێبه‌خشیدا، هه‌موو هونه‌ره‌كان له هه‌ریه‌ك له (نالی و گۆران)دا كۆببوونه‌وه. بۆیه تواندرا وه‌ك تاك و ئه‌ستێره ده‌ستنیشان بكرێن. له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش قوتابخانه و قۆناخ و ڕێباز و ته‌وژم…..تاد، له‌ناو ده‌چن. ته‌نیا شیعر، شیعری بێگه‌رد. به پله‌ی یه‌كه‌م ده‌مێنێته‌وه. درێژه‌پێدان و مێژوویی نین. هه‌ندێ باری قووڵی سه‌رسامی ته‌سه‌وف له شیعری ئه‌مڕۆ ده‌بیندرێن و ده‌ڕبڕین له ژیان ده‌كه‌ن.
سیماكانی له قۆناخی كلاسیكی ڕه‌ونه‌قیان بیندراوه، وه‌ك پێویستییه‌ك له‌مڕۆدا ئه‌زموون ده‌كرێنه‌وه، ئه‌و پێویستییه ونبوونی نوێبه‌خشی نییه له‌ناو كلاسیكدا، ئه‌و شتانه‌ی له ڕۆژ و ڕۆژگاری خۆیاندا به‌ره‌و به ئه‌ده‌ببوون ده‌چن، شته‌كانی له‌ناو كۆمه‌ڵگادا ئه‌ده‌بن و ئه‌وانی تواناشیان تێدایه ببنه ئه‌ده‌ب، ده‌قئاوێزان به جیاكاریی، بنیادی دامه‌زراندنه. هێڵی ڕوونی ڕوانینه‌كان بخاته باری قووڵبوونه‌وه و سیما هاوبه‌شه‌كان بناسێنێت. زمانی جیاكار، ترپه و ئاوازی جیاكاری لێ ده‌بێته‌وه. شێوه‌كانی ده‌ربڕینیش له ترپه و ئاواز وه‌رده‌گرێت. وه‌ك فۆرم و پێكهاته‌ی ڕسته به‌ندیش جیاكارییه‌كان به‌ره‌و چه‌ندان ئاراسته‌ی جیاكار ڕامانده‌كێشن و به كارامه‌یی به گه‌ڕمان ده‌خه‌نه‌وه بۆ دوانه‌خستنی ژیان، كه ژیان خۆی كرده‌یه‌كی دواخراوه. خاوه‌ن فۆرم و توانایه‌كی سه‌رسوڕهێنیشه.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
پێویستی
من چێژ له سه‌رده‌می خۆم. واته: ئێستا وه‌رده‌گرم و به ئاسۆ و دوورییه‌كی گه‌رم و ئاسووده‌ی ده‌زانم، خۆم فریو ناده‌م به ڕابردوو و داهاتووه‌وه، ئه‌مه منی دوورخسته‌وه له‌وه‌ی شیعری خۆسووركردنه‌وه و هه‌ڵوێستی دروستكراو بنووسم. ئه‌ده‌بێكی به كاكڵ و زیندوو له گومانی ناڕوونی ڕابردوو و داهاتووه‌وه به‌رهه‌م نایه‌ت. له‌م لێوردبوونه‌وه‌وه هه‌ستم بۆ ژیان و هه‌ڵبژاردنی شته‌كانی ده‌وروبه‌ر هه‌ڵوێستی وه‌رگرت. شه‌پۆلی هۆشیاری له ناخمدا خۆی هه‌ڵاوێشت و به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی پیشان دا، له ناختدا په‌یامبه‌رێك خوڵقاوه پێویستی به ده‌ربڕین و نووسینی كتێبێكه بۆ هه‌مووان.
له‌و خرۆشانه‌ی خه‌ون و واقیع و ژیان داوایان له گیانم كرد، پێویسته كۆمان بكه‌یته‌وه، خاڵی به‌یه‌كگه‌یشتنمان شیعره. فه‌زای زیندووی په‌یامبه‌ریه‌تی له بوونم ڕسكا. گۆڕانێكی ڕیشه‌یی له ڕوانینه سه‌ره‌تایییه‌كانم به‌رپا بوو، به‌ڵام له ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یه‌كی گیانیی یه‌كه‌مین ئاماده‌بوونی نووسین له سه‌لیقه و چێژمدا چه‌خماخه‌ی دا. خۆی وه‌ك كاتێكی به‌رجه‌سته له بینین و نووسین پیشان دا. ژیان و مه‌رگم له‌ناودا كرده سه‌رمه‌شقی پایه‌داربوون.
سروشتی ده‌ربڕینیش ده‌گۆڕێن، هه‌ندێ جار واقیع و ژیان جێده‌هێڵم و ده‌چمه ناو خه‌ون. هه‌ندێ جاری دیكه‌ش خه‌ون جێده‌هێڵم و ده‌چمه ناو جوانییه‌كانی واقیع و ژیان. ئه‌م جێگۆڕكێكردنه بیركردنه‌وه و گفتوگۆ و بینین و ده‌روونم ئازاد ده‌كه‌ن و ده‌چمه ناو كه‌شی نووسین. واته: دۆزینه‌وه‌ی واقیعی نووسین. نووسینیش له هه‌موو شوێنێكدا هه‌یه. تا له بۆشایییه‌كانیش پێویسته شاعیربم، له مردنیشدا وه‌ڵامی پێداویستییه شیعرییه‌كان بده‌مه‌وه. سوپاس بۆ خودا چاره‌نووسی له‌دایكبوونم له وڵاتێكدا بووه، شیعری تێدا خۆشه‌ویسته.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
ڕه‌خنه
نووسین له‌باره‌ی ده‌قه‌كانم ڕێكخراون، ئایه بوونه‌ته هۆیه‌ك له دید و دیدگایانه‌وه به خۆمدا بچمه‌وه، ڕه‌خنه ئامرازێكه بۆ باش تێگه‌یشتن له ئه‌ده‌ب، جۆره سه‌رلێشێوانێك بۆ خوێنه‌ر به‌دی ناهێنێت. سه‌ربه‌خۆیی ده‌ق و خوێنه‌ر گرینگه، كرده‌یه‌كی شارستانی و زانستییه، ڕۆشنبیر سه‌داسه‌د خۆشحاڵه پێی، به‌ڵام له‌و ڕه‌خنانه‌ی وه‌ك مه‌به‌ست ڕایده‌كێشمه ناو ئه‌و نووسینه‌وه یه‌كێكیانم بۆ ده‌ستنیشان نه‌كرا پسپۆڕانه له‌ناو ده‌قێكم به پرۆگرامێكی ئه‌كادیمی، یان خه‌یاڵێكی داهێنه‌رانه كاری كردبێت و به‌شێك له كرده‌ی ڕه‌خنه‌ییی له‌ناو خۆیدا هه‌ڵگرتبێت. كه‌م ئه‌زموونی و كه‌م و كورتیی ده‌قی منی خستبێته به‌رده‌م كۆمه‌ڵێك نیشانه، یان خوێنه‌ری خستبێته خوێندنه‌وه‌یه‌كی تایبه‌تییه‌وه، كه پشت به میتۆده‌كانی ڕه‌خنه‌گر ببه‌ستێت.
ئه‌و دیاردانه وامان لێ ده‌كه‌ن بپرسین، ئه‌رێ ئه‌م نووسینانه بۆ ڕێكده‌خرێن. هه‌قیقه‌ت له كوێیه. ئایه هیچ له‌و نووسه‌رانه‌ی، كه ڕۆشنبیریی خۆیان ئاماده‌یی له نووسینه ڕێكخراوه‌كه‌دا نه‌بینیوه، توانیویانه په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان ده‌قه‌كانم بخوێننه‌وه و خۆیان تێیدا ئاماده بكه‌ن بۆ كارێكی زانستییانه، كه توانای مانه‌وه‌ی هه‌بێت، خاڵێك، یان چه‌ند خاڵێكی قه‌ناعه‌ت پێكه‌ر بخاته ناو گفتوگۆوه، كه مه‌ترسی بێت بۆ ئه‌و بیروڕا هونه‌رییانه‌ی من پێشكێشم كردوون، ئاراسته و بڕوای ئه‌ده‌بی منیان پێكهێناوه.
ڕه‌خنه‌گرانی ئه‌كادیمی و خه‌یاڵ ساغیش، توانیویانه پانتایییه‌كی هه‌میشه ئاماده‌ی ئه‌زموونم پیشان بده‌ن. هه‌ستیارییه‌كی قووڵی تێدابێت له‌ناوی ئاسووده بیر بكه‌مه‌وه و په‌یوه‌ست بم به خه‌ونی نووسین. هه‌میشه بڕوایه‌كی پته‌ویشم به جیهانی منداڵییه‌وه هه‌یه. ئه‌و هه‌سته پاكه‌ی له گیانی منداڵیه‌تی په‌روه‌رده كراوه. هه‌مان هه‌ستی پاكیش له سروشتدا ده‌جووڵێت. منداڵی و سروشت ناوه‌ندێكن له هه‌موو لایه‌كه‌وه بۆیان ده‌چم.
له په‌یوه‌ندییه براده‌رییه‌كانم به هه‌موو هه‌سته‌كانمه‌وه ڕێز له‌به‌رانبه‌ر ده‌گرم، كه‌چی زوو له‌وه حاڵی ده‌بم به‌رانبه‌ر پێویسته وه‌ك گوێزێكی پووچ له لێژاییدا فڕێ بدرێت. چۆله‌كه پشت و پێش و ته‌نیشتی خۆی ده‌بینێت. خاوه‌نی بینین و مه‌ودایه‌كی بێشوماریشه. به پێچه‌وانه‌ی چۆله‌كه یه‌ك ئاراسته‌ی بینینم بۆ ژیان هه‌یه. ئاراسته‌ی بینینی هه‌قیقه‌ت و به‌رزایی ڕۆشنبیری و داهێنان، په‌یڕه‌ویشی ده‌كه‌م. چ زیانێكیش به‌و هۆیه‌وه پێم بگات پێی زه‌ره‌رمه‌ند نابم.
دیارده‌ی بێزراو له ئه‌زموونی شاعیریه‌تیی من بیندراوه، هه‌بووه به نووسینێك بردوومیه‌ته كه‌شكه‌ڵان، دوای ماوه‌یه‌كی ئێجگار كورتیش هه‌ر خودی هه‌مان كه‌سی خاوه‌ن ئاراسته‌ی كه‌شكه‌ڵان، بوونی ئه‌ده‌بیمی ڕه‌ت كردووه‌ته‌وه، كه ئه‌و ماوه ئێجگار كورته ناتواندرێت وه‌ك گۆڕان و ئه‌زموون له دید و دیدگا ته‌ماشا بكرێت.
ئه‌گه‌ر نووسه‌ر خۆی له ئه‌نجامی ئه‌زموون و كاركردنی له‌ناو ئاماژه ئه‌ده‌بییه‌كاندا گه‌یشتبێت به‌و دوو ئاراسته‌یه‌ی كاركردنه و هاتبێته سه‌ر ڕۆشنایی باوه‌ڕێك، وه‌ك ئاكامی وه‌رچه‌رخانێك بیر له ئاسته‌كان ده‌كه‌مه‌وه و پێی خۆشحاڵ ده‌بم. ئه‌گه‌ر مایه‌ی سوودوه‌رگرتن بێت، سوودیشی لێ وه‌رده‌گرم، به‌ڵام ئه‌گه‌ر له‌ژێر چاوڕوونی و ڕازیكردنی دژه‌كانم ئه‌و هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌یه‌ی كردبێته داو و هێڵێك و كرده‌ی نووسینی به‌دوادا ببات، له‌وانه‌یه بتوانێت له ماوه‌یه‌كی ئێجگار كورتدا به چه‌ند ئاراسته‌یه‌كی دیكه‌شدا كێش و نیشانه و ئاراسته‌كردن وه‌ربگرێت. كاری ڕه‌خنه‌گر له‌سه‌ر ئه‌م پایه ده‌وه‌ستێت سه‌نگی ئه‌ده‌ب له ڕۆشنبیریی كوردیدا ده‌ربخات. هه‌ندێك نووسین له ئاستی هه‌ره به‌رز ڕایانگرتووم. بێگومان ئه‌مه‌یان زێده‌ڕۆیی تێدایه. هه‌شه به شێوه‌یه‌ك دایپڵۆسیوم له نزمترین ئاستی ئه‌ده‌بی دیاریكراوی كردووم. ئه‌مه‌شیان بێگومان ونكردنی ڕۆشنبیریی تێدایه.
خۆشم له‌و دوو به‌ره‌ی دژ به‌یه‌كه باش حاڵیم، داهێنان له‌و پاداشته نییه، كه له ڕه‌خنه‌گر، یان هێزی باڵاده‌ستی سیاسی وه‌رده‌گیرێت. خورپه‌ی دڵ فه‌رمانڕه‌وایی به‌رده‌وامیی داهێنانه. دیارییه‌كه خودا و زمان ئه‌و خورپه‌ی دڵه‌مان ده‌ده‌نێ و ئاشكرای ده‌كه‌ن.
هیچ ڕسته‌یه‌ك له‌باره‌ی نووسینێك نامدره‌وشێنێته‌وه، ئه‌گه‌ر هه‌ست و ده‌روونی نووسه‌ره‌كه‌ی تێیدا ئازاد نه‌بێت تا سه‌ر ئێسكان گیر بخوات له خوڵقاندنی دوو دیوی و كلكایه‌تی، له‌گه‌ڵ هه‌موو نووسینێكدام، ته‌نیا له‌گه‌ڵ ئه‌و نووسینه‌دا نیم ڕك و بوغز و تاكتیكی سیاسه‌ت تێیدا ده‌سته‌ڵاتدار بێت. ئه‌و نووسینانه هۆشیاریی ڕه‌خنه‌یان تێدا به‌كار نایه‌ت. زیاتر چاودێری نووسین و هه‌ڵكووتانه سه‌ر و په‌لاماردانن. ئه‌مجۆره ڕه‌تكردنه‌وانه‌ش ته‌نیا شكست بۆ خاوه‌نه‌كه‌ی تۆمار ده‌كه‌ن. شكستییه‌كه‌ش ده‌بێته بابه‌تی لادانی ڕه‌خنه له میتۆده ڕه‌خنه‌یییه‌كان و ئه‌م و ئه‌و ڕازیكردن له‌سه‌ر ڕه‌نجی ئه‌و ده‌قانه‌ی خاوه‌نی هه‌قیقیترین بنه‌مای شیعرییه‌تن.
هه‌ندێك له نووسینی بێزراو به شێوه‌یه‌كی گاڵته‌جاڕانه ئاماژه‌یان به‌و وێنه شیعرییه: (شه‌مه‌نده‌فه‌ر گوڵه‌به‌ڕۆژه‌ی مێژوو ده‌كرتێنێت) داوه.
له ئاینده‌شدا گاڵته‌كردن به ئه‌زموونی سه‌ركێشان به‌رده‌وام ده‌بێت. پێش منیش گاڵته به ئه‌زموونی سه‌ركێشانی دی كراون، دواتریش بوونه‌ته هێمایه‌كی ڕوون و زۆر دره‌وشاوه. نموونه: گۆران، كه توانیویه‌تی سیمای داهێنانی تاقانه‌ی خۆی ده‌ربخات، چووه‌ته ناو هه‌ندێك كۆڕ و كۆمه‌ڵ، نیمچه ڕۆشنبیری كه‌م ئه‌زموون و ناڕۆشن به: (هه‌لوور به‌لوور ته‌كامه- زه‌رد و سوور و شه‌مامه) تانه‌یان لێداوه. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی شیعری له ده‌ره‌وه‌ی ژیان ده‌رهێنا و كردی به ژیان، ئاسۆ و دووری و پانتاییه‌كیشی بۆ خوێنه‌ری نموونه‌یی جێهێتشت. ئه‌م ده‌ربڕینه‌یان وه‌ك به‌هانه‌یه‌ك ده‌هێنایه‌وه، كه له‌سه‌ر ئه‌م كێشه خۆماڵییه سیماكانی شیعری كوردی ده‌رخستووه و به كارامه‌یی و وردی هه‌وڵی تێگه‌یشتنی كێشه خۆماڵییه‌كانی داوه، من لێره‌دا سه‌رنجه‌كانم ده‌رخستووه و لێم نه‌كۆڵیوه‌ته‌وه. واته: ئه‌م ده‌ڕبڕینه‌م ته‌نیا بۆ ڕوونكردنه‌وه‌یه . به‌هه‌رحاڵ ئه‌رێ ئه‌و ڕێزدارانه كێ بوون و له مێژوودا چییان پێ كرا. له‌مڕۆدا ئێمه‌مانان چه‌ندیان ده‌ناسین، وه‌ك ڕه‌گ و سه‌رچاوه‌ی چێژبه‌خش په‌یوه‌ندییه نادیاره‌كانی خه‌یاڵكردن و بیركردنه‌وه‌مان لێك ئاشكرا بكه‌ن. له لێكجیابوونه‌وه و پێكه‌وه‌بوونیانیش هاوگونجانێك نیشان بده‌ن، یان له پانۆرامای داهێنان له كوێنده‌ر ده‌ستنیشانیان بكه‌ین. ئه‌وانه‌ی هه‌قیقه‌تی داهێنانی مه‌زنیان زانیوه ئه‌وه ده‌زانن، كه (گۆران) توانی دیوانی نوێبه‌خشی شیعری كوردی بنووسێت، له‌گه‌ڵ تێپه‌ڕینی ڕۆژگار پێگه و ناوبانگ و شاعیرییه‌تی زیاتر بدره‌وشێته‌وه له‌وه‌ی، كه خۆی له ژیاندا مابوو، هه‌یبوو. كه‌واته: به‌رهه‌مهێنانی شیعری بێگه‌رد ئه‌فسوونی هه‌موو سه‌رده‌مه‌كان و به‌گه‌ڕخه‌ری هێزی ژیانه. لێكدانه‌وه‌ی شیعر، یه‌ك له‌و گوناهانه‌یه، كه لێخۆشبوونی بۆ نییه، له له‌ده‌ستدانی ئه‌زموونی ئێستێتیكای به‌شێك له نووسینی كوردی، له لێكدانه‌وه‌ی ئه‌م وێنه شیعرییه‌م داوای بووردن له گیانی به‌هێزی ئه‌م گوناهه ده‌كه‌م، ڕه‌نگه خوێنه‌ر هه‌ندێك جار تێگه‌یشتنی بۆ ده‌ق بگاته ئاستی تێگه‌یشتنی نووسه‌ره‌كه و قووڵتریش بچێت.
ده‌قی من كه‌م تا زۆرێك هۆشیارییه‌كی جیاكاری هێناوه‌ته گۆڕێ و له‌ناو كولتووری كوردییه‌وه هاتووه‌ته به‌رهه‌م، ڕه‌نگه هۆیه‌كه‌شی ئه‌وه‌بێت ویستبێتم له‌ناو ئه‌م كولتووره‌دا هه‌وڵ بۆ خۆبوونی خۆم بده‌م. ئه‌م وێنه‌یه‌ش به‌رهه‌می بیری گه‌رمی منه، خه‌یاڵی شاعیرییه‌تیم له هێنانه پێشه‌وه‌ی منداڵی تاقی كردووه‌ته‌وه.
یه‌ك له جه‌ژنه‌كانی هه‌فتایه‌كان، جه‌ژنانه‌كانم په‌نجا فلس بوو، له‌گه‌ڵ یه‌ك له كوڕه‌كانی مامم چووین په‌نجا فلسه‌كه‌مان خسته سه‌ر هێڵی ئاسنینی شه‌مه‌نده‌فه‌ر به‌و نیازه‌ی، كه به‌سه‌ریدا بڕوات په‌نجا فلسه‌كه گه‌وره ده‌بێت و فۆرمی سه‌د فلسی وه‌رده‌گرێت. به ئه‌نجامی ئه‌و كرداره ده‌توانین چێژ زیاتر له جه‌ژن وه‌ربگرین. كه‌چی به شێوه‌یه‌كی وا هه‌ردوو دیوی په‌نجا فلسه‌كه‌ی سڕییه‌وه شوێنه‌واری پاره‌ی پێوه دیار نه‌ما. جا شه‌مه‌نده‌فه‌ر له چێژی جه‌ژنێك بێبه‌شی كردووم و چێژی ساتێك له منداڵیی كوشتووم و نه‌فه‌سبڕ دنیای ئه‌فسووناوی ده‌ستكاری كردم.
له‌م وێنه‌یه‌دا سڕینه‌وه‌كه‌م وه‌ك كاردانه‌وه‌یه‌ك كار پێكردووه و جووڵاندوومه. به‌لای زۆرێك شه‌مه‌نده‌فه‌ر هۆی گه‌یاندن و گه‌شت و خۆشحاڵیی و بڵاچه‌ی ئاواته، به‌ڵام له دید و دیدگای ئه‌و كاتی من وه‌ك دڕنده‌یه‌كی ترسناك ته‌ماشا ده‌كرا، هه‌روه‌ها وه‌ك وێنه‌یه‌كی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه و گرژبوون به‌كار براوه. شه‌مه‌نده‌فه‌ر هاوتا كراوه به كه‌سایه‌تیی دیكتاتۆر و جووڵێندراوه، كه هۆی نه‌شونماكردنی ژیان و زمان و نیشانه ده‌سڕێته‌وه و ده‌وروبه‌رێكی ناله‌بار و به‌ربه‌سته بۆ گه‌شه‌كردن و پێشكه‌وتن.
هێزی خود له‌م وێنه‌یه‌دا ده‌سه‌ڵاتداره، ده‌قئاوێزانییه‌كی نیشانه ناسیشم له نێوان هێزی نووسین و هۆشمه‌ندیی كۆمه‌ڵگادا دۆزیوه‌ته‌وه. دۆزینه‌وه‌ی ئه‌م ده‌قئاوێزانییه له كێشی ڕه‌خنه‌نووسێك نییه، كه خاوه‌نی پرۆژه‌ی دۆزینه‌وه نه‌بێت.
شوێن و هێما و هێزی خودی چالاك له ده‌ربڕینه‌كانمدا وێنه‌یان زۆره، به‌ڵام تا بڵێی پڕ سرووشی هه‌مه‌چه‌شنی مرۆڤ و شێوه و شێوازی ته‌قینه‌وه‌ی خێرا.
له‌بارخراپیی كێشه و گرفتی ڕه‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی كوردیدا، هه‌ندێك له نه‌وه‌ی پێش خۆم و نه‌وه‌ی دوای خۆمی گوێڕایه‌ڵیان، به‌هه‌وڵی گرووپێكی لێك نزیك، نووسینم له‌باره ڕێكده‌خه‌ن. به ئاشكراش كار بۆ ئه‌م هاوكارییه‌یان ده‌كه‌ن. گرووپ دووباره‌كردنه‌وه‌ی ڕه‌فتاری خێڵایه‌تییه، به‌هه‌مان جۆر و ده‌ستووری سه‌له‌فییانه به‌ڕێوه ده‌چێت. هه‌ر خه‌وندیده‌یه‌ك ئه‌فسانه و ناوه‌ندێكی زاڵ و كاریگه‌ره له نووسیندا، ئه‌و ئه‌قڵییه‌ته كۆنخوازانه‌ی بڕوایان به بیركردنه‌وه‌ی ئه‌وی دی نییه. ترسی هه‌ڵوه‌شانه‌وه وه‌ك عه‌لیشیشی گیڤبووه‌وه ده‌یانباته‌وه ناو قه‌باره‌ی سروشتیی خۆیان. كه‌واته: دژایه‌تیكردنه‌كه به سروشتی و تۆماركردنی ناكۆكیی ئه‌وی دی وه‌رده‌گرم. نووسه‌ر بینینی ژیان و سه‌یری دنیاكردنی، بووه كۆنترۆڵكردنی ئه‌وی دی، له‌گه‌ڵ ده‌روون و بیركردنه‌وه‌ی خۆی گه‌ییوه‌ته كۆتایییه‌كی بێزراو. نووسه‌رێكیش له‌گه‌ڵ خودی خۆی گه‌یشته كۆتایی، گوڕنه‌ته‌ڵه و مردۆخه، پێویسته بچێت داوا بكات له خانه‌ی پیر و په‌ككه‌وتووه‌كان ناونووس بكرێت. بگره‌وبه‌رده‌م له‌گه‌ڵ ئه‌وی دی نییه، بینینی ژیان و سه‌یری دنیاكردنم له‌گه‌ڵ ده‌روون و بیركردنه‌وه‌ی خۆمدا، هه‌میشه له ئه‌زموون و نیشانه ناسیدایه. گرووپ ده‌ستكردی ده‌سه‌ڵات و هێزی باڵا ده‌ستی سیاسییه. كار پێكردنیشی به نیازی ڕێ پێ بزركردن و دووچاری گرفتكردنی ئه‌وی دی، خۆی ترسێكی كه‌مه‌رشكێنه له ئه‌زموونی پڕ شایه‌ن به ئاماژه، باوه‌ڕ پته‌ویشم به‌هێزی خه‌ونبینیم بۆ نوێبه‌خشی، وا ده‌بینم یه‌ك یه‌ك ده‌گلێن و ڕووبه‌ڕووی داهێنان شه‌رمه‌زار و چاو به‌ره‌وژێر ده‌بن. خاوه‌ن پرۆژه‌ش ده‌بێت به خاوه‌نی ئه‌و سه‌روه‌رییه بێده‌نگه‌ی كه ده‌قه، هه‌روه‌ها جیاكاریی نه‌وه جیاكاره‌كانیش به دیارده‌یه‌كی ته‌ندروست ده‌زانم و ڕێزی لێ ده‌نێم، به‌ڵام بێز له‌و باره ناسروشتییه ده‌كه‌مه‌وه له‌سه‌ر بنیادی ڕوانین دروستی ناكه‌ن و ئیره‌یی و حوكمی پێشینه‌ی بێ سوود به‌ڕێوه‌ی ده‌بات. به هیچ جۆرێكیش بیرم له‌وه نه‌كردووه‌ته‌وه هێڵی هاوبه‌شی خۆم له شیعری كوردیدا جیا بكه‌مه‌وه، به‌ڵام هه‌رده‌م ئه‌و بیركردنه‌وه‌یه ده‌مخواته‌وه، كه هه‌نگاوێكی چوست و بنچینه‌یی دیكه‌بم له ئه‌زموونی قه‌ناعه‌ت پێهاتووی خۆم. له هه‌موو ناوه‌ندێكی به گێچه‌ڵیش دوور ده‌كه‌ومه‌وه، سه‌رگه‌رمی به‌دیهێنانی خه‌ونی نووسین ده‌بم، جۆشێكی خۆڕسك و له‌خۆوه و باشم بۆ خوێندنه‌وه و نووسین لا په‌یدا بووه. له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش: سه‌رجه‌م ئه‌زموونی هیچ شاعیرێكی كوردم به‌دڵ نه‌بووه، به‌ڵام شیعری تاك تاك و هه‌ڵبژارده‌م به‌دڵ بووه و ماچم كردووه. ئه‌م باره‌ی خۆم بۆ ئه‌زموونی ئه‌وانی دی، به‌هه‌مان چه‌شنیش لای ئه‌وانی دی بۆ ئه‌زموونی خۆم به ڕه‌وا ده‌زانم.
له سه‌رجه‌م ده‌قه‌كانیشدا ئاراسته‌یه‌كی خه‌ونیم ده‌ربڕیوه، خه‌ون سرووش و سروشتی پێغه‌مبه‌رانه خودا ده‌یدات به كه‌سی په‌یامدار. من وه‌ك كه‌سایه‌تی، خه‌ونێكم له شیعره‌وه به‌رهه‌مهاتووم، خه‌ونیش ڕاده‌گه‌یه‌نم. نادیارییه‌ك له خه‌وندا هه‌موو گه‌مارۆكانی شكاندووه، نووسین ڕاوی ئه‌و نادیارییه‌یه. خه‌ون دره‌وشانه‌وه‌ی واقیعه، زمان له ده‌قی خه‌ونیدا ئامرازی گه‌یاندن نییه، ئامرازی سرووش و چالاكیی وێنه و ناسینی ڕه‌نگه‌كانه. ئاسانه بگه‌یت به ئه‌وی دی، به‌ڵام ئاسان نییه بگه‌یت به خودی وریای خۆت، كه گه‌یشتی به خودی وریای خۆت، ده‌ره‌وه و ئه‌وی دی به‌لاته‌وه ده‌بنه شتێكی لاوه‌كی، یان زۆر لاوه‌كی. گه‌یشتووم به‌و قه‌ناعه‌ته ڕه‌هایه، ته‌مه‌ن و كات هه‌ر هێنده بار و بوار و ماوه‌م ده‌ده‌ن بزانم من چیم له ژیان ده‌وێت، به گرینگیشی نازانم، بزانم ده‌ره‌وه و ئه‌وی دی چییان له من ده‌وێت.
ئیلتیزامم به بڕوا هونه‌رییه‌كانی خۆمه‌وه هه‌یه، كولتووری تایبه‌ت به خۆشم هه‌ڵبژاردووه و كاری پێده‌كه‌م. هه‌ستیش ده‌كه‌م كۆمه‌ڵگای ئێمه چووه‌ته ناو نه‌ریت و ڕابردوووه‌وه، پێویسته ده‌ربهێندرێت، مانه‌وه‌ی توانای هه‌ڵده‌بزڕكێنێت و زیان به گه‌شه‌سه‌ندنی ده‌گه‌یه‌نێ و خه‌مڵینی دوا ده‌خات.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
خوێندنه‌وه
شێوازی خوێندنه‌وه به‌شێك له به‌های چێژی له‌ناو خۆیدا هه‌ڵگرتووه، سه‌ره‌نجام ئه‌م گواستنه‌وه‌ی چێژه‌ش ده‌بێته به‌شێك له ڕۆشنبیریی گوێگر.
شیعر وه‌ك ده‌ق، شیعر وه‌ك شێوازی خوێندنه‌وه. دوو یه‌كه‌ن له یه‌ك سه‌رچاوه‌وه په‌ره‌یان نه‌گرتووه.
وه‌ك ده‌ق ده‌سه‌ڵاتی جوانی و بیركردنه‌وه له چێژدا دروست ده‌كات.
وه‌ك شێوازی خوێندنه‌وه‌ش، ده‌نگ و جووڵه و هێماكانی ده‌ست و ڕوخسار ڕۆڵی جوانی و بیركردنه‌وه ده‌گێڕن و دروستی ده‌كه‌ن.
ئه‌زموونی شیعر خوێندنه‌وه‌ی ناو هۆڵ و به‌ر میكرۆفۆنم هه‌یه، به‌ڵام شێوازی خوێندنه‌وه و ده‌نگ و جووڵه و هێماكانی ده‌ست و ڕوخسارم په‌یوه‌ندیی خۆی له‌گه‌ڵ گوێگر نادۆزێته‌وه، نه‌توانینی گواستنه‌وه‌ی مانا و جوانی له نائاگاییم ده‌جووڵێت و مه‌وداكانی بیركردنه‌وه‌ی خۆم له‌گه‌ڵ مه‌وداكانی چێژی گوێگر سه‌رچاوه‌كانیان تا ڕاده و ئاستی ڕژانه ناویه‌ك لێك نزیك نابێته‌وه.
شیعر شوێنی ڕاسته‌قینه‌ی گرتووه. چڕبوونه‌وه‌ی چێژی كۆمه‌ڵگای كوردیش له شیعردا بووه‌ته ناوه‌ند. هیچ هونه‌رێكی دی هێنده‌ی ئه‌م به‌شه په‌روه‌رده‌ی چێژی كۆمه‌ڵگای نه‌كردووه. هه‌ندێك خورپه‌ی بزربووی ناخ هه‌ن، ڕه‌گه‌زه‌كانی دیكه‌ی ئه‌ده‌بی نایدۆزنه‌وه. ته‌نیا شیعر له‌باری دره‌وشانه‌وه‌یدا ده‌توانێت بیاندۆزێته‌وه. نووسین و هونه‌ر ئاراسته‌یان به‌ره‌و ژیان و چێژه، به‌ڵام كرده‌ی داهێنانی په‌تی، ستایشی ژیان نییه له پێناوی چێژدا، تێڕوانینی نوێ له‌باره‌ی ژیان و چێژ ده‌خوڵقێنێ و ده‌یكاته قه‌ناعه‌تی مرۆڤ، مرۆڤی نوێبه‌خش و به‌خشنده‌ش ڕازه‌كان ده‌دۆزێته‌وه.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
تێپه‌ڕاندن
به هیچ شێوه‌یه‌ك بڕوام به تێپه‌ڕاندن نییه، بگره بڕوام به‌گۆڕان و جیهانبینیی جیاكار هه‌یه. تا ئێستاش نه‌متوانیوه بڕوا به‌وه بهێنم (نالی)، (باباتاهیر)ی تێپه‌ڕ كردووه، هه‌روه‌ها (گۆران) جه‌سته‌ی شیعری كلاسیكی به‌ته‌واوی جێ هێڵاوه. ئێمه‌مانانیش خاڵی جیابوونه‌وه‌ی ڕه‌هامان له‌گه‌ڵ نه‌وه‌ی پێش خۆماندا نابێت. ده‌قئاوێزانییه‌كی به‌هێز له نێوان هه‌موو نه‌وه‌كاندا ئاشكرایه و له‌وانه‌ی دوای ئێمه‌مانانیش به‌رده‌وامی ده‌مێنێت. وا ده‌بینم هه‌ر ڕۆژ و ڕۆژگارێك جیهانبینیی خۆی به‌سه‌ر كه‌سی خاوه‌ن جیهانبینیی ڕۆشنكه‌ر و هێمای هه‌مه‌چه‌شن ده‌سه‌پێنێ. وه‌ك چۆن هه‌موو وه‌رزێك به فراوانی سه‌یری ئاو و هه‌وای تایبه‌ت به‌خۆی ده‌كات و ده‌یسه‌پێنێتیش، ئه‌م ئاو و هه‌وایه‌ش كه‌م و زۆرێك كاریگه‌ری به بارستی خۆی به‌سه‌ر نه‌شونمای دره‌خته‌كان جێ ده‌هێڵێت. ئه‌وه‌ی تێبینیم كردووه نه‌وه‌ی پێش ئێمه ستوونی ژیانیان هێنایه ناو شیعر و ئه‌زموونیان كرد. ئێمه ستوونی و ئاسۆیی و بازنه‌یی ژیان و خه‌یاڵ و خه‌ونمان هێنایه ناو شیعر و فراوانتر ئه‌زموونمان كرد و دره‌وشاوه و ده‌وڵه‌مه‌ندتر ناساندمان.
نه‌وه‌ی دوای ئێمه‌ش كۆمه‌ڵێك جیهانبینیی زیاد ده‌كه‌نه سه‌ر قۆناخی شیعری ئێمه. ئه‌مه یاسای ژیانه و ده‌بێت قبووڵمان بێت. قبووڵكردنی ئه‌م هه‌قیقه‌ته ناوه‌ندێكی چه‌سپاوه له بڕوابه‌خۆبوون و هه‌قیقه‌ت بینین و دیارده‌كانی په‌یوه‌ندیدار به چییه‌تی بوونه‌وه.
پرۆژه‌ی تێپه‌ڕاندنم نییه، زیاتر خه‌وندیده‌ی پێكهێنانی هێڵ و هێماكانی خۆمم، شیعرییه‌ت سیمای ڕوونی گشت نه‌وه‌كانه و شانه‌یه‌كی زیندووی زۆر قووڵه له جه‌سته و پێكهاته‌ی مرۆڤدا.
ده‌قئاوێزانی ده‌تگه‌یه‌نێت به فۆرمی ڕۆشنبیری و بیركردنه‌وه‌ی چالاك و ده‌تدره‌وشێنێته‌وه. ئه‌گه‌ر ڕۆشنبیرییه‌ك ده‌قئاوێزانی له‌گه‌ڵ گیانی به‌هێزی ڕۆشنبیریی دنیا نه‌هێنێته ئاستی هه‌ست پێكردن، نه‌یتوانیوه له په‌یوه‌ندی و گفتوگۆ و بیركردنه‌وه‌ی ئه‌وانی دیكه‌دا، ببێته كه‌سایه‌تییه‌ك بتوانێت زانستی ژیان كۆ بكاته‌وه. ڕۆشنبیرییه‌كیش نه‌توانێت ببێته كه‌سایه‌تییه‌ك. زانستی ژیان كۆ بكاته‌وه، له‌ناو ڕۆشنبیریی دنیا خه‌یاڵی باش به‌ڕێوه نه‌چووه.
له به‌رزبوونه‌وه‌ی هێڵی هونه‌ری ده‌توانێت له‌ناو ڕۆشنبیریی دنیا نیشته‌جێ بێت و له گه‌ڕان بۆ بنه‌ڕه‌تیش چالاك و به‌رهه‌مدار بێت، خه‌سڵه‌ت و ئاسۆی خۆبوونی بدۆزێته‌وه. چركه‌ساتی ئاسۆی خۆبوونیش، چركه‌ساتێكی گه‌رم و ئاسووده و چڕه له ژیاندا.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
به‌هره
له دامێنی هه‌ر ده‌قێكم، مێژوویه‌ك تۆماركراوه، بڵێی بڕوام به‌وه هه‌بێت نووسین هه‌ڵچوون و كاتی تایبه‌تییه، یان به‌هره و سرووش ماوه‌یه‌كی دوور و درێژ به‌رده‌وام به‌شدار و هاوكارم بن له نووسینی به‌شه پێكهێنه‌ره‌كانی ده‌ق. له‌و ته‌مه‌نه‌ی نووسینمدا، كه نزیكه چاره‌گه سه‌ده‌یه‌كه به‌كامی دڵ له‌ناو سنووره‌كانی له هاتوچۆدام. ڕاوی چه‌ند ده‌قێكم كردوون، ئه‌وانه‌ی نووسیویشمن هێشتان له نووسینیان ته‌واو نه‌بوویمه و نه‌گه‌یشتووم به‌دوا داڕشتنیان. بڕواشم وایه به‌هره و سرووش كار له ئاماده‌بوونی نووسه‌ر ده‌كه‌ن بۆ كه‌شی خرۆشان، به‌ڵام وه‌ك هانده‌ر و خورپه‌یه‌كی شاراوه نه‌ك شتێكی بنه‌ڕه‌تی و ته‌واوكه‌ری بنیادی به‌رده‌وامیی نووسین، له نووسیندا زیاتر تێڕامان و خه‌ون و ئێستێتیكای ویژدانی به پله‌ی یه‌كه‌م كاریگه‌ری و به‌شداریی به‌رده‌وامیم ده‌ده‌نێ. ناخی وریام ئاماده‌ی بنیادی به‌رده‌وامیی نووسین ده‌كه‌ن.
سه‌ره‌تاكانی نووسین له هۆشیاری و یاداشت و خه‌ونمدا ئاماده ده‌بێت. چاوه‌ڕوانی كه‌شی نووسین ده‌كات. له‌وانه‌یه ئه‌م كه‌شه چێژبه‌خشه شكۆ و به‌هره و سرووشی نووسین بێت و بنه‌ماكانی به‌ڕێوه ببات. تا ڕاده‌یه‌كی زۆر باش نووسین پێویستی به ژیری هه‌یه، تا ده‌ستت به‌سه‌ر ئامرازه هونه‌رییه‌كاندا بشكێت و ئه‌فسوونی نووسین به‌هۆی به‌هره‌یه‌كی په‌روه‌رده‌كراودا به‌جێ بهێنێت.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
خوێنه‌ر
له‌ناوه‌وه‌ی خۆم به بۆچوون و تێگه‌یشتنی زاهیدێك ژیانم هه‌ڵبژاردووه و به چاوی ده‌مار و خوێن و پشت سه‌یری شیعری كوردی ده‌كه‌م و شیعری: زمان و ئێستێتیكی و مرۆڤدۆستانه‌شم خۆشده‌وێت، شیعر هه‌ڵگری وزه‌ی ژیانه. له‌ناو شیعریشدا ژیان دووچاری نه‌سره‌وتن و هه‌ندێك جه‌نگی پێویستی كردووم. بوێرییه‌كانی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه به‌رانبه‌ر ئه‌و مه‌ترسییانه‌ی له له‌ناوچووندا ده‌بن به هه‌ست، كتێبی ده‌گمه‌نن هه‌وڵ ده‌ده‌م تێیان بگه‌م، دواجاریش بیاننووسمه‌وه، ئه‌و ژیانه‌م لا جوان و په‌سنده، هه‌ست و خه‌ون له‌ناو ده‌قی شیعریدا ده‌یكه‌نه ئاماژه و ئاخاوتن. له ئاخاوتندا له خاڵی هاوبه‌ش نزیك ده‌بینه‌وه، یان ده‌گه‌ین به وه‌ڵامێك بۆ ئاخاوتن. خه‌ون و یاده‌وه‌ری له سێبه‌ریدا به یه‌كتری ده‌گه‌ن و ده‌بن به واقیعێك له واقیعه‌كانی بوون. له نێوان په‌سندكردن و ڕه‌تكردنه‌وه‌ی خوێنه‌رانی هۆشیار و خوێنه‌رانی ئاساییدا نووسین له‌كوێ خۆی ده‌دۆزێته‌وه. جیاكاریی نێوان خوێنه‌ری زۆر و جه‌ماوه‌ر ئاشكرایه. قۆناخی شیعری كلاسیكی كوردی پڕ خوێنه‌ره، به‌ڵام جه‌ماوه‌ری نییه.
ئه‌و مشتومڕه له نهێنیی ئه‌و ده‌قانه‌دا به ده‌ست ده‌كه‌وێت، وه‌ك سه‌رچاوه‌ی چێژبه‌خش پێویستمان به خوێندنه‌وه‌یانه. په‌یوه‌ندییه‌كی دڵخۆشكه‌ریان له‌گه‌ڵ مووچڕك و ته‌زوو و خورپه‌ی شاراوه‌ی ناخ پێكهێناوه.
من یه‌ك به‌باری خۆم، كه په‌ستی دامده‌گرێت و له هه‌موو دنیا بێ ئومێد ده‌بم په‌نا بۆ دیوانی: مه‌حوی، یان دیوانی: حاجی قادری كۆیی، یان دیوانی: گۆران، یان دیوانی: دیلان…..تاد، ده‌به‌م، ئاماده‌م ده‌كه‌نه‌وه بۆ گرینگیدان به هه‌موو بواره‌كانی ژیان، یان ده‌گه‌مه فۆرمی گه‌یشتن به هه‌موو شته‌كان و ناخی خۆم. هه‌ر هه‌موو ئاستێكیش ڕێز له ژیان ده‌نێـت و هه‌وڵی به‌ره‌و پێشه‌وه‌ی و ئاینده‌ی باشتر ده‌دات، هه‌ریه‌كیش به تێگه‌یشتنی خۆی چێژی لێ وه‌رده‌گرێت. نووسه‌ریش له‌سه‌ر بنه‌ما و فراوانبوونی مه‌وداكانی زمان و هێشتنه‌وه‌ی به زیندووێتی ئه‌و متمانه‌یه‌ی ده‌بێته خه‌ونێكی به‌دیهاتوو، له خه‌ونه‌وه‌ش ده‌ست پێده‌كاته‌وه. من خه‌ونم هه‌یه، له خه‌ونه‌كانمدا ده‌ست پێده‌كه‌مه‌وه و ده‌چمه ناو مه‌وداكانی بیركردنه‌وه و نووسین.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
وشه
وشه‌ی: خه‌ون و منداڵی و مردن، بێئاگاییم ده‌جووڵێنن و لام دووباره ده‌بنه‌وه، ده‌بێت له په‌ره‌سه‌ندنی خۆیاندا قسه‌م له‌باره‌یانه‌وه هه‌بێت و چوارچێوه‌یه‌كیان بۆ بگرم، فه‌زا و ڕه‌گه‌زی ئه‌م وشانه دیدگای منیان دیل نه‌كردووه، زیاتر به‌لای خۆیاندا به‌كێشیان كردووم. له‌ناو مندا ڕه‌گیان وریایه و به‌گه‌شه‌كردنم ناساندوون، كه‌شوهه‌وان بۆ ئه‌زموونی خه‌ونیم، له شیعردا ئیلتیزامم به فه‌زای بوونه‌وه هه‌یه، نه‌ك فه‌زا و ڕه‌گه‌زی وشه. بوون له ده‌قدا ده‌بێته شه‌پۆلی مانا و جوانی و شیعرییه‌ت. شیعری من مه‌به‌ستی مێژوویی تێدا نییه. داڕشتنێكی بوونی و خه‌ونییه. كار له‌ناو خه‌ون ده‌كه‌م بۆ دروستكردنی جیهانبینی، خه‌ون و منداڵی و مردن پرسیاری ئه‌زه‌لین، نه‌كراوه وه‌ڵامێكی ڕه‌ها بۆ پرسیاره‌كانی ئه‌زه‌لییه‌ت بدرێنه‌وه، هه‌ر وه‌ڵامێكی ده‌بێته‌وه كۆمه‌ڵێك پرسیاری دیكه. دووباره نیاز و كه‌ڵكه‌ڵه‌ی گه‌ڕان و دۆزینه‌وه گه‌رم ده‌كه‌نه‌وه، ده‌مانخاته به‌رده‌م ئازادیی ده‌ربڕین، خه‌ون و خه‌یاڵمان ده‌جووڵێنێت، ده‌كرێت ئه‌م پرسیاره دوابخرێت بۆ دوای كۆتایی زه‌وی، یان دوای دۆزینه‌وه‌ی بزه‌ی مۆنالیزا و به‌ختیاری تا هه‌تایی، بڕوا به به‌ختیاری تا هه‌تایه، كاریگه‌رترین و به‌پیتترین ناوه‌رۆكی مێژووی گیانی پێكهێناوه.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
لایه‌نگر
به‌لامه‌وه گرینگه هه‌موو ئاستێك ببێته لایه‌نگری ده‌قه‌كانم، یان نا. به‌های سه‌ربه‌ستی شوێنی نووسینی له جیهان دۆزیوه‌ته‌وه، به ته‌واوی مانای سه‌ربه‌ستی، سه‌ربه‌ستیم له جۆری بیركردنه‌وه و هونه‌ره جوانه‌كان و چێژی نووسین بۆ خۆم دابین كردووه، سه‌ربه‌ستی له‌ناو هه‌ستیاریی نووسین ده‌توێنمه‌وه، كه‌سی دووه‌میش به‌هه‌مان سه‌ربه‌ستی به‌ڕێوه ده‌چێت. منی وه‌ك نووسین به‌لاوه گرینگه، یان نا. ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌شی لا وێنا ده‌كه‌م به هه‌موو توانای گیانی و هێزی ئه‌قڵیمه‌وه ئاماژه‌كان به ده‌ربڕین و ناوه‌ندی به‌رهه‌مهێنان ده‌گه‌یه‌نم، بارێكی گیانیش له‌ناوه‌ندی نووسین چێژی هاندانم ده‌گه‌یه‌نێته پله‌ی توانه‌وه و تێكه‌ڵاوبوون به زۆرێك له شته‌كان. هه‌وڵیش ده‌ده‌م ژیانی چێژدار و به‌جوانی په‌یوه‌ست بخزێنمه گیانی ئاده‌میزاده‌وه. ئاده‌میزادیش بگه‌ڕێنمه‌وه باری یه‌كه‌مین فڕین. ئێستێتیكای هاوبه‌ش و ڕۆشنایییه‌كانی ناو ده‌ق ده‌كه‌مه هونه‌ری لێكدانه‌وه و تێگه‌یشتن بۆ په‌خشكردنه‌وه‌ی ڕۆشنایییه‌كانی خه‌یاڵ و ئه‌ندێشه‌ی وه‌رگر. وابه‌سته‌ی كولتووری پڕ چالاكیی كوردیم، ئه‌و كولتووره‌ی په‌یوه‌ندیی به‌هه‌ر هه‌موو كۆمه‌ڵگاوه هه‌یه. به‌رهه‌می هۆشمه‌ندییه‌تی، كه‌واته ئێمه ناوه‌رۆكی گشتیی كولتوورین. تێكۆشانێكی سه‌خت ده‌كه‌م، ناوه‌رۆكێكی ده‌وڵه‌مه‌ند و به پیت و فه‌ڕ بم.
كولتوور به‌و باره زیندووه‌ی خوڵقاندوویه‌تی، به‌ناوبانگترین جۆری ده‌ربڕینی ڕۆشنبیرییه. تا پاشه‌ڕۆژێكی دووریش هه‌ر به‌و شێوه چالاكه‌ی ده‌مێنێته‌وه. مامه‌ڵه‌ی من له‌گه‌ڵ نووسیندا مامه‌ڵه‌ی ئیمانداره له‌گه‌ڵ خودا و سه‌رچاوه. خودا و سه‌رچاوه‌ش ده‌بنه پرسیار و گفتوگۆ، پرسیار له چییه‌تی بوون و نه‌بوون و شوێنه‌زا. دواجاریش ده‌مه‌وێت بزانم ئه‌و دۆزینه‌وانه چین، كه پێیان گه‌یشتووم، پرسیار و گفتوگۆمان چۆن بوونه‌ته یه‌كانگیربوونه‌وه‌ی ئاسۆكانی ناوه‌ند و نووسینیان لێوه درێژ بووه‌ته‌وه.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
شێواز
جوانی له ساده‌یی و قووڵبینییه‌وه ده‌خوڵقێت. لێڵیش شته ساده‌كان له‌ناو ده‌با و دڵی جوانی تێدا هێور ناكرێته‌وه. له به‌شێك له به‌رهه‌می هه‌شتایه‌كانم له بنیادی قووڵی ته‌مومژدا كارم كردووه، ته‌مومژ له ئه‌نجامی جوانیی زمان دروست ده‌بێت، لێڵیش له ئه‌نجامی بنیادی ڕووكه‌ش و هه‌ڵه‌ی زمانه‌وه.
نموونه: بێزمانێك ده‌چێته لای مرۆڤێك، داوایه‌ك ده‌خاته ڕوو. بێزمانه‌كه لای خۆی مانا و لێكدانه‌وه‌یه‌كی بۆ داواكه‌ی هه‌یه و ده‌زانێت چی ده‌وێت، به‌ڵام له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ڕوونیی زمانی نییه. ناتوانێت داواكه‌ی له به‌رانبه‌ر بگه‌یه‌نێت.
شاعیر هه‌ن ڕوونیی زمان و جیهانبینییان نییه. له ده‌روون و هه‌ستی یه‌كئاستیی خۆیان مانایه‌كیان بۆ نووسینه‌كه‌یان داناوه، به‌ڵام ناتوانن ئه‌م مانایه‌یان به شێوازێكی ڕوون له به‌رانبه‌ر بگه‌یه‌نن، لێڵی ئه‌م نه‌گه‌یشتنه‌یه. ژیان خۆی پڕه له شێوازی گۆڕان و جموجووڵ، ته‌نانه‌ت ڕه‌نگی سروشتیش گۆڕان له خودی خۆی په‌روه‌رده ده‌كات. دره‌خت له پارچه زه‌وییه‌كی بچووكدا كه‌شوهه‌وای نه‌شونما وه‌رده‌گرێت، هه‌موو ساڵێكیش گه‌ڵاكانی خۆی له‌ناو ده‌دا و هێمای ڕوون و شێوازی گه‌ڵا نوێیه‌كانی ده‌كاته كرده‌یه‌كی ڕاست. یه‌ك شێوازیش له ئه‌زموونی خه‌وندیده و وێڵی دۆزینه‌وه‌ی ژیانی به پیت و ده‌سه‌ڵاتدار نابێت. مانه‌وه و كاركردنیش له‌ناو شێوازێك ڕایه‌ڵ و تانوپۆی داهێنان هه‌ڵده‌وه‌شێنێته‌وه، هه‌موو سه‌ربه‌خۆیی و ده‌سه‌ڵاتێكی كه‌لكێشیش زه‌وت ده‌كات، گیانی به‌رده‌وامبوونیش داده‌ڕزێنێت. ئه‌و شێوازه‌ی له‌ناوه‌ڕاستی هه‌شتایه‌كانه‌وه ئه‌زموونم كرد، هه‌وڵم دا له‌و ئه‌زموونه‌دا كار له‌ناو مانای زمان بكه‌م و مانای بابه‌ت بمرێنم.
ئه‌زموونێك بوو، ویسته هونه‌ری و كه‌لكێشییه زمانه‌وانییه‌كانم تێیدا پێشكێش كرد. دوای ئه‌م پێشكێشكردنه‌ش خواستی گۆڕان له‌ناوه‌وه هه‌ژاندمی، هه‌ستم كرد كارێكی دیكه هه‌یه بۆ كردن، دنیایه‌كی دیكه هه‌یه بۆ بینین و شێوازی ژیان. كاتێك ڕێگا به‌خۆم ده‌ده‌م ئه‌زموونێك واز لێ بێنم و سه‌رگه‌رمی ئه‌زموونێكی دیكه بم، دیاره وه‌ك ئه‌زموون گه‌یشتوومه‌ته دوا ئاستی و لام ته‌واو بووه، ئه‌گه‌ر له‌ناویشیدا بمێنمه‌وه دووچاری خۆدووباره‌كردنه‌وه و پێكوته دێم، خۆدووباره‌كردنه‌وه و پێكوته‌ش كه‌شی نووسینم له‌به‌رچاو داده‌خه‌ن، له‌و بار و بواره‌دا هێزی خود و ڕسته كاریگه‌ره‌كانی مرۆڤی نوێبه‌خشیش بۆ جوانی و ژیان بێ كاریگه‌ر ده‌بن.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
ڕاگه‌یاندن
ڕاگه‌یاندن كه‌ناڵ و ناوه‌ندێكی خزمه‌تگوزاره بۆ كرده‌ی ڕۆشنبیری. له‌ناو ڕۆژنامه‌وانیی كوردیدا گه‌یشتووم به ئه‌زموونی به‌پیتی زۆرێك له نووسه‌رانی كورد و سوودمه‌ند بوویمه به بیر و بۆچوون و فۆرمه‌كانیان. له‌لایه‌كی دیكه‌شه‌وه هێنده‌ی له به‌شێك له ڕۆژنامه‌وانی به ناهه‌ق له‌باره‌ی منه‌وه نووسراوه، هێنده به‌هه‌ق له‌باره‌ی ئه‌هریمه‌نه‌وه نه‌نووسراوه. سه‌ره‌ڕای ئه‌مانه‌ش به‌بێ هیچ هۆیه‌ك به مه‌به‌ست و هه‌ڵه‌ی ئه‌نقه‌ست ناوم له لێكۆڵینه‌وه و چاوپێكه‌وتنه ئه‌ده‌بییه‌كان ده‌سڕنه‌وه. به‌شێك له ڕۆژنامه‌وانیی كوردی هه‌وڵی تێدا دراوه هه‌قیقه‌تی شیعری من بشێوێنێت. له ڕۆژگاری ژیاندا ئه‌وانه‌ی له چێژی باوخوازه‌وه ته‌ماشای ڕسته كاریگه‌رییه‌كانی ژیان ده‌كه‌ن تاوانكارن، نوێبه‌خشه‌كانیش قوربانیی ئه‌و هێزه باڵاده‌ستانه‌ن، كه تاوانكاران ده‌جووڵێنن و ئاماده‌یان ده‌كه‌ن بۆ به‌جێهێنانی مه‌رام و تاكتیكه سیاسی و شكسته ئه‌ده‌بییه‌كانیان، دیمه‌نه ساده و كاریگه‌ره‌كانی ژیان وه‌رده‌گرم به تێكه‌ڵاوكردنی فۆرمه‌كانی گه‌یاندن چه‌ند ئاستێكی زمانه‌وانیی شیعرییه‌تی تێدا ده‌كه‌مه ستوونی تایبه‌تكردن و دره‌وشانه‌وه. وه‌ك ده‌قی به ئه‌ده‌ببوو ده‌یخه‌مه به‌رده‌م كۆمه‌ڵێك نیشان و پرسیار، شته ساده‌كانیش به‌رده‌وام له سرووتی تایبه‌تی و دانایی له‌ناو خوڵقاندنی نووسین زانیاریی ویژدانی و گه‌رمایی هه‌سته‌كانن. بوونمان له‌ناو خۆیاندا له‌پێناو ژیان و جیهانبینییه‌كی باشتر به‌رجه‌سته ده‌كه‌ن، تا له ژیان كاریگه‌ری و كرده‌وه‌ی خۆیان نیشان بده‌ن.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
تێڕامان
بێده‌نگی له قووڵایی نه‌زاندراودا په‌یوه‌ندیی دیكه له‌گه‌ڵ ژیان ده‌دۆزێته‌وه، په‌یوه‌ندییه ساردبووه‌كانیشی له‌گه‌ڵ واقیع زیندوو ده‌كاته‌وه. هه‌ندێك شت له واقیع وه‌رده‌گرێت، له بیركردنه‌وه‌ی ڕێكی ده‌خاته‌وه و ئاماده‌ی گوتنی ده‌كات. پێكهاته‌ی سرووتی كه‌سایه‌تیم له نیشته‌جێبوون له‌سه‌ر زه‌مین بۆ خۆ گونجاندن له‌ناو سه‌رچاوه‌كانی ژیان وا هه‌ڵكه‌وتووه. ئاخاوتن له‌ناو ده‌ق دروست ده‌كه‌م. له قسه‌كردن خودی ئاماده‌كراو دێته پێشه‌وه، له ئاخاوتنی ناو ده‌قیش ئه‌فسوونی خودی وریا و هۆشمه‌ند. ئه‌گه‌ر زۆر بدوێم، تێڕامانی ناوه‌وه‌م ده‌كوژێت و بنیادی ئاماده‌بوونی به‌رده‌وامیی نووسینم ده‌شڵه‌ژێ، ئه‌فسوونی خودیشم به‌تاڵ ده‌بێت. زۆر دوان ته‌نیا بۆ كه‌سی سیاسی گونجاوه، بار و بوار بۆ گفتوگۆ له‌گه‌ڵ ئه‌وی دی دروست بكات، نووسه‌ریش بار و بوار بۆ تێڕامانی تاكییه‌تی و هه‌سته‌كانی خۆی ده‌سته‌به‌ر ده‌كات. خۆم به تێگه‌یشتن له كرۆكی ڕۆژگار و بێباكی گرتووه، پرۆژه‌كانم به‌هۆی زمانه‌وه په‌ره پێده‌ده‌م، نازانم ئه‌وه‌ی نووسیومه باشه، یان نا. به‌ڵام به‌و ڕاستییه گه‌یشتووم پێویسته له هه‌وڵی تێڕامان و بێده‌نگی به‌رده‌وامبم.
بێده‌نگی لای من مانا قووڵه‌كانی خه‌ون ئاگادار ده‌كاته‌وه و پرسیاری ژیان و بوونی هه‌یه.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
گفتوگۆ
هه‌میشه خۆم له گفتوگۆ و دیمانه ڕۆژنامه‌وانییه‌كان به‌دوور گرتووه، ئه‌و ده‌سكه‌وتانه‌ی له بار و بواری شیعره‌وه به ده‌ستم هێناون، ده‌كرێ بكرێـنه جێگره‌وه‌ی هه‌موو گوتن و نووسینێكی دیكه. هیچ نیازێكی گوتنیشم نییه له دیمانه ڕۆژنامه‌وانییه‌كان بیكه‌م به ناوه‌ندی ده‌ربڕین و دركاندن. هه‌موو ساته هۆشیاری و نهێنی و هه‌ستكردنه‌كانی ڕایه‌ڵ و تانوپۆی نووسینیان چنیوم له هه‌ناوم خۆیان ڕاپسكاندووه‌ته ده‌ره‌وه و له ده‌قه‌كانم دركاندوومن. خۆ ته‌رخانكردنیشم بۆ به‌رهه‌مهێنانی ده‌ق به‌لاوه گرینگ و ناوه‌نده. ده‌ق بنه‌مای په‌یوه‌ندییه‌كان جوان و فراوان ده‌كات، فۆرمه‌كانی ده‌روونیش ده‌گۆڕێت. سه‌ره‌تا شته گشتییه‌كان ده‌دۆزمه‌وه. دواتر گیانی بزێوی شته‌كان ده‌نووسمه‌وه و هه‌ستی تێدا ده‌خوڵقێنم.
نووسین و قسه‌كردن له‌باره‌ی شیعر به كرده‌ی دۆزینه‌وه تێ ناگه‌م، زیاتر گواستنه‌وه و گه‌یاندنه. هه‌وڵ ده‌ده‌م خۆمی لێ بپارێزم، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش له هه‌موو بابه‌تێك پتر، تامه‌زرۆی خوێندنه‌وه‌ی دیمانه ڕۆژنامه‌وانییه‌كانی شاعیرانی به ئه‌زموون و ژیننامه‌ی كه‌سایه‌تییانم.
تێڕوانین و زۆر وردبوونه‌وه‌ش له شیعر ده‌مانباته‌وه بۆ سه‌رده‌می له‌دایكبوونی یه‌كه‌مین مرۆڤ. نووسین ناتوانێت له‌باره‌ی یه‌كه‌مین مرۆڤ ڕسته‌یه‌ك، ته‌نیا ڕسته‌یه‌ك به‌هێز بكات، ته‌نیا له‌رزه‌ی گیان ده‌توانێت له‌ناویدا وردبێته‌وه و بگات به‌باری تێڕامانی یه‌كه‌مین مرۆڤ.
زه‌برێك هه‌یه ناوی مێژوو، هه‌موومان وه‌ك شیر ده‌كوڵێنێت، بۆی ده‌رده‌كه‌وێت چه‌ندمان هه‌وێن ده‌بین و چه‌ندیشمان هه‌ڵده‌بزڕكێین.
