دەوڵەتی دیموکراسی بۆرژوازی و جەنگ.. ئەکرەم سەعید
دەوڵەتی دیموکراسی بۆرژوازی و جەنگ
ئەمڕۆکە جگە لە مەترسی خولێکی نوێی جەنگی کاولکارانەی نێوان ئێران و ئیسرائیل، بەشێکی جیهان لە حاڵەتی ئامادەباشیدایە بۆ جەنگ. لەکاتی قەیرانی ئابووریدا دەسەڵاتدارانی جیهان لە هەر جێگاێکی ئەم دونیایەدا بن لە(پاریس، لەندەن، ئەنقەرە، سلێمانی و هەولێر، قاهیرە یان هەر شارێکی ئەفەریقا)ئەمە پیلانیانە: کێشەی ئابووری بێ چارەسەرمان هەیە، دەی ئاگری شەڕ و ئاژاوە هەڵگیرسێنن؛ واتە(تۆقان و شەڕ)باشترین شێوازە بۆ کۆنتڕۆڵکردنی خەڵکی و ملکەچ پێکردنیان.
دوای بەریتانیا فەرەنساش(فەرمانی بە نەخۆشخانەکان کرد تا مانگی ئازار ئامادەی جەنگ بن)-(سەرچاوە: سایتی گراوند نیوز *). دوێنێ ڕۆژنامەی(لۆکانار ئێنشانێ)لە ڕاپۆرتێکدا کە بەڵگەنامەیەکی دەستکەوتووە، ئاماژە بەوە دەکات کە وەزارەتی تەندروستی فەرەنسا دەزگا ناوچەییەکانی ڕاسپاردووە بۆ ئەوەی لە ماوەی ساڵێکدا خۆیان بۆ قەیرانەکان ئامادە بکەن. هەروەها”کاترین ڤۆترین”وەزیری تەندروستی فەرەنسا فەرمانی بە نەخۆشخانەکان کرد تا مانگی ئازاری ٢٠٢٦ ئامادەکاری بۆ پێشوازی لە هەزاران سەربازی بریندار بکەن. لە وڵاتی(سوید، نەرویج و ئەڵەمانیا)چەند مانگ لەمەوپێش، بانگەوازی خەڵکیان دەکرد کە خۆیان بۆ جەنگ ئامادەکەن.
ئایا جەنگ ڕوودەدات؟ وە بۆچی جەنگ ڕوودەدات؟ خەڵکی ئەوروپا چیان پێدەکرێ بۆ وەستانی جەنگ؟. جەنگی دەوڵەتەکانی ئەوروپا لەتەک کێ؟. لەتەک ڕووسیا؟ لەکاتێکدا ڕووسیا ئەوە زیاد لە سێ ساڵە هێشتا سوپاکەی نەیتوانیوە بگاتە کیێڤ- پایتەختی ئۆکراینا، ئیدی ڕوسیا سوپای هێندە لە کوێ بوو تا بگاتە(بەرلین، پاریس و لەندەن)؟، بە مووشک بەڵێ ڕووسیا دەتوانێ بۆردومانی کوێی بوێ دەیکات، بەڵام بۆچی ئەم مووشەکانە دەگەنە ئێرە؟ هۆکارەکانی ئەم جەنگە چییە و لە بەرژەوەندی کێدایە؟.
ئەمڕۆ خەڵکی ئەوروپا چەند بەشێکن: بەشێک گوێبیستی میدیاو ڕاگەیاندنەکانی دەوڵەت و حکومەتن، و بڕوایان وایە ڕوسیا هەڕەشەیە بۆ سەر ئاسایشی ئەوروپا، و پۆتین دوای ئۆکراینا نیازیەتی لە بەڵقان بپەڕێتەوەو لانیکەم ڕۆژهەڵاتی ئەوروپا داگیر بکات. لە دیالۆگ لەتەک ئەم بەشە لە خەڵک تا ڕوونی بکەیتەوە بۆیان کە ئەو جەنگە لە بەرژەوەندی دەوڵەتە سەرمایەدارەکان هەڵگیرسێراوە، ئەوان بەم جۆرە وەڵام دەدەنەوە:(حکومەتەکەمان شتەکان باشتر دەزانێ وەک لە ئێمە).
بەشکی دی خەڵکی گەوجکراون بە بیروباوەڕی ڕاستڕەوی و ڕاسیسمی، ناڕازین بە سیاسەتەکانی(ئەحزابی دیموکرات و سۆشیال دیموکرات)، لە ڕاستیدا ئەوان یەک ڕا نین، بەڵام دەیانەوێ بە شێوازی ترەمپ مامەلە لەتەک جەنگەکەدا بکەن؛ واتە(بە ڕواڵەت دژی و لە ڕاستیدا گەڕان بەدوای بەرژەوەندی و سوود لە جەنگ ). ئەما باقی ئەو خەڵکەی کە چەپ و سۆسیالیستن دژی جەنگەکەن، بەڵام لە ناڕەزایەتی نێو پەرلەمان و شەقام زیاتر، کە هیچ کاریگەری نییە، زیاتریان پێ ناکرێ.
هەرچی خەڵکی پەناهەندەشە لە ئەوروپادا، زوربەیان(بە لاشە لە ئەوروپادا دەژین و بە مێشک لە نیشتمانی یەکەمی خۆیانن)؛ یانی(زۆربەی: کوردەکان، تورکەکان، جەزائیریەکان، مەغریبیەکان، سۆماڵیەکان،، هتد) ئەوەندەی لەنێو کەلتوری خۆیاندا دەژین و گوێ بە هەواڵ و دەنگوباسی نیشتمانی یەکەمیان دەدەن، هێندە ئاوڕ لە کێشەکانی نێو ئەو وڵاتە ئەوروپیە نادەنەوە کە خۆی و ماڵومنداڵی تێیدا دەژین.
پوختەی قسە: من ڕام وایە ئەمڕۆکە دەسەڵاتداران لە ڕۆژئاوا و ڕۆژهەڵات چیان بوێ دەیکەن، وە بۆ وەڵامی داواکاری خەڵکی ناڕازی، تۆقان و هەڵگیرساندنی شەڕ دەکەنە ڕێگای چارەسەری کێشەکان. ئیدی خەڵکی ناڕازییە و خۆپیشاندان دەکات دەسەڵات باکی نییە، چونکە لە خراپترین حاڵەتیدا ئۆپۆزیسیۆنێک هەیە، ئەگەر هەتا حکومەتیش بگوڕێ ئەوا دەسەڵات هەر لە بازنەی بەرژەوەندی سیستەمی سەرمایەداریدا باقییە.
ئایا دەوڵەتی دیموکراسی بۆرژوازی ڕێگاچارەیە؟
ئۆپۆزیسیۆن لە هەرێمی کوردستانی عێراق ڕێگای چارەسەری کێشەکانی کوردستان بە(دروستبوونی دەزگاکانی دەوڵەت وەک: یەک سوپا و یەک خەزێنەی حکومەت،، هتد) دەزانێ، یان زۆرێک لە چەپەکان(دەوڵەتی دیموکراسی مەدەنی و سکولار )بە چارەسەری کێشەکان بۆ هەرێمی کوردستانی عێراق و ئاشتی کوردەکان لەتەک دەوڵەتی تورکیا دەزانن.
لە دەقەکانی مارکس و ئەنگڵسدا بە ڕۆشنی وەسفی{سیمای چینایەتی شارستانییەتی بۆرژوازی و دەوڵەتی دیموکراسی بۆرژوازی و پارلەمانتاریزمی بۆرژوازی}داڕێژراوە، وە زۆربەی سۆسیالیستەکانی نەوەی مارکس ئەو بیرۆکەیان دووپاتکردۆتەوە. ئەو دەقانە پێمان دەڵێت تەنانەت دیموکراسیترین کۆمارە بۆرژوازییەکانیش هیچی تر نین جگە لە ماشێنێک بۆ چەوساندنەوەی چینی کرێکاران لەپێناو بەرژەوەندی چینی بۆرژوازی. بەڵام ئەمڕۆکە لەنێو ئەوانەی خۆیان بە مارکسی و کۆمۆنیست دەزانن و دژی دیکتاتۆریەت و دەسەڵاتی میلیشیان لە وڵاتەکەی خۆیاندا، دەوڵەتی دیموکراسی و هاوڵاتیبوون لە کۆمەڵگەی دیموکراسیدا بە ڕێگاچارەی کێشەکان و قەیرانەکان دەزانن. ئەم جۆرە لە مارکسیەکان دەیانەوێت ئەو بڕوایە بڵاوبکەنەوە کە“دەوڵەتی دیموکراسی بۆرژوازی”ئاشتی و سەقامگیری لە کۆمەڵگەدا دابین دەکات، و ئەمە ڕێگاخۆش دەکات بۆ چینی کرێکار کە بچێتە ململانێی چینی بۆرژوازی و هۆشیاری چینایەتی چنگ کەوێ و خۆی ڕێکبخات بۆ شۆڕشی سۆسیالیستی، وەک ئەوەی بۆرژوازی بەرامبەر هەر ناڕەزایەتێکی کرێکاران گوێڕایەڵی زۆرینەی خەڵکی کرێکار بووبێت. بەم جۆرە لە دیدگای ئەم جۆرە لە مارکسیەکان سیماتی دەوڵەتی دیموکراسی بۆرژوازی وەک ئامێرێکی سەرکوتکردن و فریودان پەردەپۆش دەکرێ، ئەو دەوڵەتەی کە ئامادەیە بە”جەنگ و فەوزا”کۆمەڵگە خاپوور بکات لە بەرخاتری قازانجی سەرمایە و پاراستنی سیستەمی سەرمایەداری باس ناکرێ، چونکە ئەو چەپانە ئەوەیان لە یادکردووە کە دەوڵەتی دیموکراسی بۆرژوازی ناکۆکە لەتەک ئازادی و کۆمەڵگەی مەدەنی بۆرژوازی، و ڕۆڵی دەوڵەتی سەرمایەداری لە خولی قەیران و دەڕندەییدا سەپاندنی ژینگەێکی عەسکەرتریزمە بەسەر کۆمەڵگەدا
هەڵبەتە لەم سەردەمەی ئێمەدا زیاتر لە دەقەکانی مارکس، بە فاکت لە چەندەها وڵاتانی ئەوروپادا(لە ساتی جەنگی جیهانی یەکەم و دووەم، و ئەمڕۆکەش لە کێبڕکێی نێوان ڕوسیا و ناتۆ لە ئۆکراینا،، هتد)، پایەکانی لیبڕالیسم و دەوڵەتی دیموکراسی پوکاوەتەوەو ڕۆڵی دەوڵەت وەک ماشێنێکی(فریودان، سەرکوت و جەنگ)زۆر ئاشکرا بووە، بەڵام هێشتاکە هەندێ خەڵک لە ناوچەی ڕۆژهەڵات هەر لەسەر ئەو بڕوایە ماوەن کە(دەوڵەتی دیموکراسی وهاوڵاتیبوون لە کۆمەڵگەێکی مەدەنی بۆرژوازی)ڕێگاچارەیە.
ئایا دەوڵەتی دیموکراسی بۆرژوازی دەتوانێ ڕۆڵی چارەسەر بگێڕێ؟ لەڕاستیدا ئەو جۆرە دەوڵەتە هەر ئەو ڕۆڵە دەگێڕێ کە بۆ قەیران و کێشەکانی(یۆنان، ئەڵەمانیا و فەرەنسا،، هتد)گێڕاویەتی؛ واتە تەنها دەزگاێکی فریودان و سەرکوتە لە خزمەت بەرژەوەندی سەرمایە. بەڕای من لە سەردەمی سەرمایەداری قەیران و دەرندەییدا، ئەگەر لیبڕالیسم و ئەم مودێل و شێوەی دەوڵەتە سوودی هەبووایە، ئەوا هەڵبەتە لە ئەوروپادا سوودی دەبوو، کە زیاد لە سەد ساڵە(دەوڵەتی دیموکراسی و مەدەنی و کۆمەڵگەی بەناو کراوەن). کێشەکانی جیهانی ئەمڕۆ لە هەر جێگاێک بێت، هیچ لەو چارەسەرانەی(مۆدێرنێتە و ڕۆشنگەری)دەردی چارەسەر ناکات، بەڵکە تەنها شۆڕشی یەکسانی و داپەروەری خەڵکی کە بتوانێ کۆتایی بە سیستەمی سەرمایەداری بهێنێ، ئەوە دەتوانێ کۆتایی بە دۆزەخی سیستەمەکە و کێشەکانی بهێنێ.
- Ground News – article/ 2025 – 08 – 27 Visa mindre
