Skip to Content

لە هەولێر  لە گەڵ (باوك) بە یەك گەیشتین … حه يده ر عه بدولره حمان

لە هەولێر لە گەڵ (باوك) بە یەك گەیشتین … حه يده ر عه بدولره حمان

Closed
by نیسان 29, 2019 General, Slider, Theatre


واتێ‌ بگەم راستەوخۆ بچینە نێو كرۆكی بابەتی شانۆگەری ( باوك) باشترەو و دوو سێ‌ قسە لە سەر ئەو نمایشە بكەین، ئەوەندە لە سەر تێكستەكەی ئۆگیست سترانبیرگ ـ ی گەورە نووسەری سویدی نەوەستین ، چونكە فەلسەفەو ئامانجی شانۆیی (ئۆگیست سترانبیرگ ) وەك خاوەن میتۆدێكی سروشتی و واقیعی ، پێگەی تایبەتی خۆیان هەیە لە بواری رۆمان و شانۆ و ئەدەبی جیهانی و پرسی ململانێی كۆمەڵایەتی و دەروونی، بە تایبەت دوای نمایش كردنی شاكارە مەزنەكەی ( باوك ) كە زۆرینەی شانۆكانی جیهانی هەژاندووە.
ئۆگیست سترانبیرگ ـ ئەو نووسەرە بلیمەتەی ئەدەب و كولتوورو، شانۆی سویدی و شانۆی جیهانیی بە هزرو رۆمان و بەرهەمە بە پێزەكانی دەوڵەمەند كردووە، یەكێكە لە سێ‌ جومگەكانی وەك چیخەف و ئەبسن، كە پێشەنگی شانۆی نوێی جیهانی بوونە، تا سەدەی بیستەم.


سترانبیرگ ساڵی 1887 ئەم شانۆگەریەی بڵاو كردۆتەوە، كە یەكێكە لە دیارترین ئەو شانۆگەریانەن لە ئەدەبی جیهانیدا زۆر بە تێرو تەسەلی بەرجەستەی ملمڵا نێ‌ ی نێوان پیاوو ئافرەت دەكەن، ناوداریەتێكی زۆری بە هەردوو شانۆگەری سروشتی و تەعبیر ییەكانی وەك ( باوك ) و (خاتوو جولیا ) و چەند شانۆگەری تر، دەربارەی ملمڵانێی ئافرەت و پیاو پەیدا كرد، دواتر بوو بە پێشەنگی شانۆی دەروونی، بە تایبەت دوای نووسینی شانۆگەری (خەون و ئەقلی قوڵایی)
چمكی نمایشەكەی (باوك) ی سترانبێرگ ، سەربوردەی ( ئەدۆلف ) ی كابتنە، كەسێكی بە مەعریفەو زانست پەروەرە، ئەو پیاوەی هەموو ژیانی بۆ بایەخ پێدان بە توێژینەوە زانستیەكان تەرخان كردووە، بە بەردەوامی بە دوای كتێبدا دەگەڕێنت و ماڵەكەی پڕ كردووە لە فەلسەفەو زانست، هاوسەرگیری لە گەڵ ( لۆرا ) ی خوشكی قەشە كردووە، بیست ساڵی تەمەنیان بە یەكەوە بە سەر بردووە، كچێكیان كەوتۆتە نێوان بە ناوی (بیرتا) كە سەرچاوەی سەرەكی كێشەی نێوانیان بووە.


لورا ـ ئارەزووی ئەوەی دەكرد ( بیرتا ) لە گەڵیاندا بژی و فێری هونەری رەسم كردن بێت، بەڵام ئەدۆلیفی باوكی بە پێچەوانەوە دەیویست كچەكەی لێیان بە دوور كەوێتەوەو لە گەڵ ژنانی تر دابڕێ‌ ، ببێت بە مامۆستا،تا ئەگەر هاوسەرگیریشی نەكرد، بتوانێت خۆی بەڕێوە ببات
كابتن لە سەر بیرو ڕاكەی خۆی مكوڕە، چونكە خۆی بە بەرپرسی یەكەم دادەنێ‌ بەرامبەر بەئایندەی كچەكەی،
لورا ـ دڵگرانە بەوەی كابتن هەموو ئەو پارەو پوولە بۆ كڕینی كتێب و توێژینەوەی زانستی خەرج دەكات و دژایەتی ژنەكەی دەكات بۆ پەروەردەكردنی كچەكەی.


ئەم كێشەیەی پەروەردە كردنی منداڵ و و رێكخستنی كاروباری نێو خێزان، كێشەی سەرەكی مل مڵانێی نێوان ئەو ژن و مێردە بوو، ئەو كاتە كابتن لە پۆپەی دەسەڵات بوو، قسەی یەكەم لەو ئیمپراتۆریەتە بچووكەی ماڵ، قسەی ئەو بوو، بەڵام دواتر كە پەتای گومان و رارایی رووی تێ‌ كرد و هەست و دەروونی داگیر كرد، بە هۆی گومان كردن لەوەی بیرتا ـ كچی راستەقینەی ئەو بێت و ژنەكەی خیانەتی لێ‌ نەكردبێت ، گومان ئەدۆلیفی كابتنی خستە قۆناغێكی ترسناك لە ژیانیدا، تەنانەت كاتێ‌ پزیشك سەردانیان دەكات ، لورای هاوسەری ئەدۆلیف بە شێت بوون لە قەڵەم دەدات، چونكە ئەدۆلیف گومان لەوە دەكات كە بیرتا كچی ئەو بێت، بەڵام كاتێ‌ پزیشك دەیبینێ‌ ، زۆر پێی سەرسام دەبێت و رێز لە توێژینەوەكانی دەگرێ‌ ، ئەدۆلف وا لە پزیشك دەگەیەنێت كە هۆكاری توڕە بوونی ئەوەیە خاوەن كتێبخانەكات كەمتەرخەمن لە ناردنی كتێب بۆ توێژینەوەكانی، ئەگەرچی چەندین نامەی بۆ ناردوون.
بۆیە پزیشك بە لورا دەڵێت كە ئەو هەست بەهیچ نیشانەیەكی شێت بوونی ئەدۆلیف ناكات، ئەو توێژینەوانەش هەمووی نیشانەی بیرمەندی مێردەكەیەتی.
بەڵام (لورا) پێداگری دەكات لەسەر بە شێت بوونی مێردەكەی و داوای لێ‌ دەكات چاوەڕوانی بكات تا نیشانەكانی شێتی تیا دەردەكەوێت.


كاتێ‌ كابتن لە پۆستە خانە دەگەڕێتەوەو دەزانی ژنەكەی ناردنی هەندێ‌ نامەی لێ‌ قەدەغە كردووە، توڕە دەبێت ، ئەوەندەی تر لورا دەیهەژێنێ‌ كە پێی دەڵێ‌ هەموو دۆست و برادەرانی بە شێت بوونی ئاگادار كردۆتەوە و بەم زووانە دەست بە سەر سەرو سامانیدا دەگرێ‌
ئەدۆلیف ئاگاداری ژنەكەی دەكاتەوە ئەگەر ئەو مەبەستی شێت كردنی بێت ، ئەوە پێش ئەوەی ئەوە روو بدات خۆی دەكوژێت، بەمەش ئاواتی دەست بە سەر داگرتنی قرۆشێكی بۆ نامێنێتەوە لە سەرو سامانەكەی .لە ئەنجامی ئەو روو بە روو بوونەوە توندو تیژە ئەدۆلیف لە حاڵەتێكی توڕە بووندا،چرایەكی هەڵگیرساوی بۆ داوێ‌ ..
(لورا) قەشەی برای و پزیشك بانگ دەكا، بۆ ئەوەی رووداوەكەیان بۆ بگێڕێتەوە، بۆیە پزیشك داوا دەكات بە زووترین كات بۆ چارەسەر كردنی شێت بوونەكەی ئەدۆلیف رەوانەی نەخۆشخانە بكرێت، داواش لە مارگرێتی دایەن دەكات كراسی شێتخانەی لە بەركات، بەڵام ئەو رەتی دەكاتەوە.
(ئەدۆلیف) بە تەنیا لە ژوورەكەی خۆی دادەنیشێ‌ و دەردە دڵی خۆی دەكات، یادی ئەو ئافرەتانە دەكاتەوە كە لە ژیانیدا خیانەتیان لە گەڵدا كردووە،
ئینجا (بیرتا)ی كچی دێتە ژوورو لە هۆكاری پەلامارەكەی باوكی دەپرسێ‌ بۆ سەر دایكی ..ئەویش لە تاو گەورەیی كارەساتەكە لەویش توڕە دەبێت و بە بێ‌ ئەوەی ئاگای لە خۆ بێت بە دەمانچە هەڕەشەی لێ‌ دەكات، بۆیە (بیرتا) هاوار دەكا كە باوكی شێت بووە.


دواتر (مارگرێت)ی دایەن دێت و بە دەم گێڕانەوەی یادگارە كۆنە بە چێژەكانی، بە ئەسپایی كراسی شێتخانەی لە بەر دەكات و بەو كراسەوە دەیبەستێتەوە، كابتن كە هەست بە بەستانەوەی خۆی دەكات ، بە گلەییەوە بە مارگرێت دەڵێت : تۆش مارگرێت ؟
ئەدۆلیف ـ تووشی داهێزران دەبێت و بە دەم ئێش و ئازارە دەروونییەكانی، خەو دایدەگرێ‌،كاتێ‌ دەزانێ‌ پاڵتۆكەیان لە بەر كردۆتەوە، كە ئەو بە پێستی شێر ناوی دەبات، دەزانێ‌ ئیدی هەموو شتێ‌ بەرەو كۆتایی هاتن دەچێت ، بۆیە داوا لە مارگرێتی دایەن دەكات، رانی بۆ بكاتە سەرین، بۆ ئەوەی پشوویەك بدات و بە ئارامی رادەستی مەرگ بێت.
بەم دیمەنە كۆتایی بە ئیمپراتۆریەتی كابتن دێت لە ماڵەكەو ژنەكە سەركەوتوو دەبێت لە بەدی هێنانی خەونەكانی و دەست بە سەرداگرتنی دەسەڵات و سەرو سامانی كابتن.


سترانبیرگ نەیویستووە واقیع رتوش بكات، بەڵكو وێنەیەك وەك خۆی نیشان بدات، چونكە ئەو هەمیشە مۆركی بە ململانێ كۆمەڵایەتیەكانەوە گرتبوو، بە تایبەت ئەو نەخۆشییانەی لە ناو خودی خێزانەوە تەشەنە دەكەن.
ململانێی ژن و مێرد لە شانۆیی ( باوك ) دا ئەو دژایەتیە فیكری و كۆمەڵایەتی و رۆشنبیریی و دەروونی و پەروەردەییەیە، كە دەرهاوێشتەی زەمەنێكە لێواو لێوە لە نیگەرانی و گومان و دوو دڵی ، لە دوای روخانی خۆشەویستی بە ئەلتەرناتیفی خۆپەرستیەتی و نەرگزیەت و تەماعكاری
زەمەنێك نغرۆی گومانە، لە بۆشاییەكدا كە مرۆڤ هەموو شتێك دەكات لە پێناو سەپاندنی غەریزە ئەهریمەنیەكانی خۆی، ئەم گومانە لە یەكەم رۆژی ناوك بڕانی مرۆڤایەتیەوە هەیە، تا ئەو دەمانەش و دوای ئەو دەمانەش ، بەردەوام دەبێت.


لە شانۆیی ( باوك) دا ئەو گوتارەی سترانبیرگ بۆ سەردەمی خۆی هەیبووە، رەنگە درێژەی هەبێت بۆ زۆر لە سەردەمەكانی دوای خۆشی، لە سنووری كۆمەڵگایەكی دیاری كراوەوە بپەڕێتەوە بۆ زۆر لە كۆمەڵگاكانی جیهان، لە زەمەنێكەوە بۆ چەندین زەمەنی تر.. بێ‌ ئەوەی سترانبیرگ بە سنوورێكی جوگرافی و زەمەنێكی دیاری كراوەوە بەسترابێتەوە.
بە هەمان شێوەش ( باوك) تەنیا ئەو رەسمە نامێنێتەوە كە سترانبیرگ كێشاویەتی ، لەوانەیە دەرهێنەرێكی هۆڵەندی لە رەسمی باوكدا وێنەو چمكێكی تر هەڵێنجێ‌، كە پێشتر بە رەنگێكی تر نیشان درابێت، دەرهێنەرێكی كوردیش ، بۆی هەیە بەو شێوەیە باوك نیشاندا كە لە خەیاڵی ئەو دایە، گرنگ ئەوەیە ئەو داهێنەرێكی تر بیت جودا لەوانی تردا
ئەوەی گرنگە ئەوە یە، دەرهێنەر ئاشنا بە عالەمی سترانبیرگ بێت و بزانێت ستایلی سترانبیرگ جیاوازی هەیە لە گەڵ ئەوانی تر، چونكە زۆر لەوانەی پێشتر ئاشنا بە عالەمی چیخەف و ستایلەكەی نەبوونە، هەمیشە شكستییان خواردووە، تۆ وەك دەرهێنەر پێویستیت بە میتۆدی تایبەتی هەر یەك لەوانە، كە لە رێگەی بە بە پراكتیك كردنی تیۆرو بە پیشە بوونی شانۆییەوە ئاشنایان دەبیت، رەنگە كەم دەرهێنەری كوردیش ئەگەر ئەكادیمی و دەرهێنەرێكی پیشەیی نەبێت بتوانێت بچێتە ناو دنیای هەندێ‌ لەو بلیمەتانەی كە میتۆدو ستایلی تایبەتی خۆیانیان هەیە
سترانبیرگ ، شێوازی سروشتی خۆی هەیە لە شانۆدا، لە پاڵ ئەندریە ئەتوان ، چیخەف ، ئەبسن ، بە دوای گەڕان بە دوای ئەشكەنجەو ئازارەكانی كۆمەڵگاو نەخۆشییەكانیدا دەگەڕێن، بۆیە ئەو ئەكتەرانەش كە لەو جۆرە نمایشانەدا كار دەكەن، دەبنە وێنەیەك لەو ستایلە سروشتیە، دەبێت خۆیان دوورە پەرێز رابگرن لە گوتار بێژی و دایەلۆژی راستەوخۆ و دوور لە هاتو هاوارو جولانەوەی زێدە ڕۆیی.


دەرهێنان:
دەرهێنەر( سدیق عەزیز) كەمتر وەك دەرهێنەر بە بینەری كورد ئاشنایە، تا ئێستا هیچ بەرهەمێكیمان لە كوردستاندا نەبینییووە، ناشزانین لە كوێوە چۆتە ناو پیشەی دەرهێنانی شانۆییەوە، بەڵام ئەركی ئێمە گەڕان بە دوای ئەو باگ راوندەدا نیە، هەڵسووكەوت لە گەڵ بەرهەمێكی شانۆیی دەكەین كە ئەو دەرهێنەرەكەیەتی، ئەو توانی وێنەیەكی ترمان لە شانۆی واقیعی نیشان بداتەوە ، بەڵام هەموو ئەزموونێكیش مەرج نیە لە هەموو بۆشاییەك بە دەر بێت،بۆیە من وا هەست دەكەم شوێن پەنجەی هەندێ‌ خاڵی لاواز لەسەر پانتایی نمایشەكەدا دەبیندرێت ، لەوانە:
1.رانەگرتنی هاوسەنگی لە ریتمی نمایش، بە هۆی چارەسەر نەكردنی كێشەی تێكست و دیالۆگی درێژو دادڕ
2.لاوازی لە بونیاتنانی ئەو دیمەنانەی هەمە رەنگی لە فۆرم دا دروست دەكەن، نمایش رزگار دەكەن لە فۆرمی چەقیوو.

  1. لاوازی لە سینۆگرافیا و ستاتیكای شانۆیی و بەجێ‌ هێشتنی فەزای شانۆ بە رووناكی و رەنگی كراوەو فلات، سوود وەرنەگرتن لە تەكنیكی شانۆیی ، بە تایبەت بۆ نمایشێكی دەروونی و سایكۆلۆژی بۆ بەرجەستە كردنی ناخی ئەكتەر بە سینۆگرافیا، كە رەنگە هەندێ‌ جار نمایش هەر تەنها جەستەو ئەدای ئەكتەر بەس نەبێت بۆ دەرخستنی هەندێ‌ هێمای دەروونی.
    4.لە دەست دانی چێژ بە هۆی ریتمی چەسپاوو بۆشایی سینۆگرافیا، لە هەندێ‌ دیمەندا.
    5.بە گشتی دەرهێنەر هەموو پشت بەستنێكی بە ئەكتەر بوو، زۆرینەی پێكهاتەكانی دیكەی فەرامۆش كردبوو، رەنگە ئەگەر رەگەزەكانی دیكەی ستاتیكای شانۆیی كارا بوونایە، ئەوە نمایشەكە ئاستێكی تری وەردە گرت ، كە زۆر لەوەی ئێستا باشتر بێت.
    6.كاتێ‌ دەرهێنەر بڕیاری بژاركردنی ئەو تێكستەی دا، خۆی خستە بەردەم تاقیكردنەوەیەكی زۆر سەخت ، كە رەنگە هەموو دەرهێنەرێك دەرەقەتی نەیەت، بە هۆی پێداویستیە هونەرییەكانی ، كێشەی هەرە گەورەی دەرهێنەرێك كە خۆی لە قەرەی شانۆیی (دیالۆگ ) دەدات ئەوەیە، دەسەڵاتی ئەوەی هەبێت دیالۆگ لە چوارچیوەی تەنیا وشەو رستەو دەستەواژە دەربێنێ‌ و بیخاتە نێو چوارچیوەیەكی هونەریی ئەوتۆ بینەر دووچاری خاوبوونەوە نەكات، كاتێ‌ بینەر سەعات و نیوێك لە سەر كورسیەكی رەق دادەنیشێ‌ ، لە چاوەكانیشەوە چێژ وەرگرێ‌، خۆ بینەر هەر تەنها بۆ گوێ‌ گرتن نایەتە هۆڵی شانۆیی ئەگەر رەگەزەكانی تر نەیوروژێنن و هەست بە تێپەڕبوونی كات نەكات.
    بۆیە بینەر چۆن پێویستی بە بیستنە، زێتر لەوەندەش پێویستی بە بینینە، خۆ ئەگەر لە نمایشی باوك دا بەراوردی نێوان بیستن و بینین بكەین، بە روونی هەست بە لەنگ بوونی هاوسەنگی دەكەین و لەوە بە ئاگاین كە سێ‌ بەشی رووبەری نمایش بە دیالۆگ داگیر كراوەو تەنیا بەشێكی بۆ چاو و رەگەزەكانی دیكەی وروژاندن ماوەتەوە.
    ئەكتەر :
    راستە هەر پێكهاتەیەكی شانۆیی كاریگەری تایبەتی خۆیان بە سەر نمایشەوە هەیە، بەڵام هەندێ‌ لەو پێكهاتانە جومگەیەكن لە هەیكەلی شانۆیی دا،بۆ راگرتنی ریتمی نمایش .
    ئەو ئەكتەرانەی لە باوك ـ دا دەركەوتن بە گشتی ئەكتەری پرۆفیشنالن و زۆرینەیان ئەزموونێكی دەوڵەمەندییان هەیە چ لە گەڵ شانۆی كوردستان چ لە گەڵ شانۆی ئەوروپا، ئەم چانسەی گرد بوونەوەی ئەو كۆمەڵە ئەكتەرە بە توانایە لە دەوری ئەو نمایشەدا، بوون بە فریاد رەزی نمایشەكەو رزگار كردنی لە تاقیكردنەوە سەختەكە.
    دەرهێنەر لە كاتی هەڵسووكەوت كردن لە گەڵ ئەكتەری پرۆفیشنال و خاوەن ئەزموون ، ئەركە هونەرییەكانی ساناتر دەبێت ، لە رووی وەرگرتن و لە رووی ئیزافەی نوێ‌ لە لایەن ئەكتەرەكان خۆیانەوە، بەو ناوەی كە ئەوان خاوەن مەعریفەن بۆ ناساندنی ستایلی كاركردن و ناسینی كاراكتەرەكانی خۆیان، ئەگەر دیقەت بدەیت دەبینی كە جگە لە شەماڵی عەبە رەش كە ئەو لە دەرەوەی بازنەی بەراورد پێكردن بوو، ئەوە زۆرینەی كاراكتەرەكانی دیكە، ئەكتەری ئامادە بوون ..دەكرێ‌ بڵێن نمایشەكە نمایشی ئەكتەر بوو، چونكە ئەكتەر بوو بە ئەلتەرناتیف بۆ پڕ كردنەوەی هەموو بۆشاییەكان، سەرچاوەی چێژ لای بینەر لە پێرفۆرمانسی ئەكتەر دابوو، ئەگەر شەماڵی عەبە رەش دیارترین نیشانەی نواندن بێت ، ئەوە خەرمان هیرانی ، سیروان جەمال، دلشاد ئەحمەد ، شادان فوئاد ، دییە عەلی و ئەوانی تر هەر یەكەو بە قەد رۆڵی خۆی كاریگەری هەبووبە سەر ئاستی نمایشەكە.
    ئەكتەرەكان لە نێًوان خۆیاندا هێزیان بە یەكتر دەبەخشی، بۆ ئەوەی ویًَڕای ئەو بارە قورسەی لە دیالۆگدا لە سەر شانیان بوو، ریتمی نمایشەكە لە دەست نەدەن .
    شەماڵی عەبە رەش كە هەموو پێكهاتەكانی جەستەی هەر لە ئەداو ئیلقاوە ، تا دەگاتە سیماو روخساری سپی رەنگی، لەو نمایشەدا شوێنەوارێكی لە دوا تاقیكردنەوەكانی تەمەنی هونەری خۆی بە جێ‌ هێشت، كە لەو بڕوایە دانیم هیچ لە ئەكتەرەكانی شانۆی سترانبێرگی لە ئەوروپا دەسەڵاتی ئەو ئەدا بەرزو بڵندەی بووبێت ، بۆیە هەر كات ناوی نمایشی (باوك) بێت، ئەوە ئەو دیمەنەی كۆتایی شەماڵ بە زاكیرەماندا دێتەوە، جارێكی تر چێژێكی دیكەمان پێ‌ دەبەخشێتەوە.
Previous
Next
Kurdish