رەمزی قـەزاز و یەکەمین بەرنامەی منـداڵانی کورد … رەزا شـوان
مامۆستای رەوانشاد (رەمزی محێدین قەزاز: ١٩١٧ـ ١٩٧٣) لە بنەماڵەیەکی ناسراوی کورد و کوردسـتان پەروەر، لە شاری سـلێمانی، لە باشووری کوردسـتان لە دایکبووە.
بۆ ماویەک مامۆستایی کردووە، لە جیهانی وەنەوشـەیی پاک و بێتاوانی منـداڵانی کورد نـزیکـبۆتەوە و ئاشـنایان بـووە، شارەزای زمـانی سـادە و شـیرینـیان بـووە، لە هـیوا و خواسـت و خـەون و خولـیا و لە راز و نیـازی پاکـیان تێگەیـشـتووە.
مامۆستا رەمـزی قـەزاز، لە ساڵەکـانی شەری جیهانی دووەمـدا، بە دیـاری کـراویش لە ساڵی (١٩٤٢) دا، لەگـەڵ رابـەری شیعـری نوێی کوردیمان، شاعـیری نەمـر مامـۆسـتا (عـەبـدوڵڵا گـۆران) و لەگـەڵ رۆشـنبـیر و هونـەرمـەنـدی ناسراوی نەمـرمان مامۆسـتا (رەفـیق چـالاک) دا، دەچـن بۆ شـاری (یـافـا) لە (فەلـەسـتین) بۆ بەڕێوەبـردنی رادیـۆی کوردی لەو شـارەدا، کە لە لایـەن ئینگـلێزەکـانەوە دانـرابوو.
مامۆستا رەمـزی قـەزاز، رۆشنبیر و نووسەر و راگەیاندکار و هونەردۆستێکی چالاک و ناسراو بوو. مامۆستایەک بوو پڕاوپـڕ لە دڵسۆزی و کوردایەتی و کوردستان پەروەری.
رەمـزی قـەزاز لەگەڵ عومەر قـەزازی برایـدا، یەکەمین کەسن کە لە ساڵی (١٩٤٢) دا، ئامێری پێشاندانی فـیلمی سینەمایی هـێنایە شاری سلـێمانی. کە لە سینەما (سەلاحەدین) لە تەنیشت سینەمـا سـیروانی ئێسـتاوە بوو پێشانـدرا، یەکەمین فـیلمیش کە پێـشانیان دا فـیلمێکی ئەمـریکی بـوو بـە نـاوی (گـەڕانـەوەی فـرانـگ جـیمس) بـوو.
مامـۆسـتا رەمـزی قـەزاز، رۆشنبـیر و نووسـەرێکی و میدیاکـارێکی ناسـرا و لێهاتـوو، چەند پەرتووکـێکی مـێژوویی و چـێرۆکی بۆ منـداڵانی کورد چاپ کـردوون. لەوانەش:
١ـ بـزووتنـەوەی کـورد.
٢ـ داسـتانی دوو پـاڵـەوانـەکـە.
٣ـ فـەقـێ ئەحـمەدی دارەشـمانە.
٤ـ گـۆڕنـەتـەڵـە ، چـیرۆک بـۆ منـداڵان.
٥ـ راسـتی و ئـازایی ، چـیرۆک بـۆ منـداڵان.
کە بەشی رادیۆی کوردی لە بەغدا لە بەرواری (٢٩/ یانوار/١٩٣٩) دا بوو بە ئیزگەی رادیۆی کوردی لـە بەغـدا، واتە بوو بە ئیـزگـەیـەکی سەربەخـۆی کـوردی. کە یەکەمین رادیـۆیی کـوردی بـوو لـە هـەمـوو کوردسـتان دا، رادیـۆکـەش بـە قـاسـپە قـاسـپی کـەو دەکـرایەوە و دادەخرا. یەکەمین بێژەر و یەکەمین بەڕێوەبەری رادیۆی کوردی لە بەغدا خوالـێخـۆشبوو (کـامـیل کاکـەمین) بـوو، کە تا سـاڵی (١٩٥٨) ئـەو بەڕێـوەبـەری بـوو. هـونەرمەنـدی گـەورەش مامۆسـتا (عـەلی مـەردان) یەکەمین گۆرانیبێژ بوو کە گۆرانیی لەم رادیۆیەدا تۆمارکرد.. هونەرمەندی نەمریش (رەفـیق چـالاک) یەکەمین تیپی نواندنی کوردی لەم رادیـۆیەدا دامەزرانـد.. رادیـۆی کـوردی لە بەغـدا، سەرەڕای بڵاوکردنەوەی هەواڵەکـانی رۆژانە، رۆڵێکی گرنگـیشی هەبوو لە ناساندن و پێشکەوتنی فەرهـەنـگ و کولتوور وئـەدەب و زانست و زانیـاری گـشتی و لە هـونـەری هـەمەڕەنـگەی گـۆرانی و مـوزیکی کـوردی دا.
مامۆستا رەمـزی قـەزاز وەکو کارمەندێکی دڵسۆزی ئیـزگەی رادیۆی کوردی لە بەغـدا، لەگەڵ هاوڕێکانیدا، وەکوو شانەیەکی کورە هەنگ، دڵسۆزانە هاوکاری یەکتریان دەکرد و، رۆڵـێکی بەرچـاویـان هـەبـوو لـە پـێشکەوتـن و لـە پـاراستی گـۆرانی کـوردی دا.
بە داخـەوە کـە لـە سـاڵی (٢٠٠٣) دا، ئیـزگـەی رادیـۆی کـوردی لـە بەغـدا، لـە لایـەن فـرۆکەکـانی هـاوپەیـمانـانەوە بـۆردوومـان کـرا. زۆربـەی ئەرشـیفـەکـانی ئـەم رادیـۆ کوردییەمان سووتان و لەناوچوون.. پێویستە سەرلەنوێ ئەم ئیزگەیە دابمەزرێنرێتەوە.
مامۆستا رەمزی لە ساڵی (١٩٥٨) دا، لە ئیزگەی کوردی رادیۆی بەغـدا، بارنامەیەکی بۆ منـداڵان ئامادە و پێـشکـەش دەکـرد.. بەرنامـەکەی بـە نـاوی (باخچـەی منـداڵان) یا (بەهەشتی منداڵان) بوو، نایەتەوە یادم کە کام ناویان بوو، بە زۆری بۆ ئەوە دەچـم کە (باخچـەی منـداڵان) بوو. ئەم بەرنامەیە سەر لە بەیـانی رۆژانی هـەینی بۆ مـاوەی نیـو کاتژمێر، بابەتە هەمەڕەنگەکانی بڵاودەکردەوە. مامۆستا رەمزی بە کوردییەکی رەوان و پەتـی و ئاسـانی نـزیـک لـە زمـانی منـداڵانـەوە بەرنـامـەکـەی دادەڕشـت و بـە بـابـەتـی بەسـوودی هەمەچـەشـنە دەیـڕازانـدەوە، بـە زمـانێکی شـیـریـن و بەچـێژێکی خۆشـەوە پێشکەشی دەکـرد.. دەستپـێکی بەرنـامـەکەشی بـەم سـروودە خـۆشـەی منـداڵان بـوو:
ئێـــمە مـنـداڵـیـن جـوانـیـن ……… ئــاواتـی نـیـشـــتـمـانـیـن
کـامـەرانـیـن، شـادمـانـیـن ………. کە نەوەی کـوردستانـیـن
- * * * * * * * * * *
رۆڵـەی خـاکـی پـیــرۆزیـن ………. بۆيـە هـێـندە بەسـۆزیـن
شـەو و رۆژ تێـدەکـۆشـیـن ……….. بۆ وڵات بە پەرۆشـیـن
لە دوای کۆچکردنی مامۆستای بەهەشـتی رەمـزی قـەزاز، مامۆستا (نـەژاد شەوقی) لە ساڵانی حەفـتاکاندا، هەر لەسەر رێبازەکەی مامۆستا رەمزی قـەزازی نەمر، درێـژەی بە ئامـادەکـردن و پێشکەشکـردنی بەرنـامـەی (باخـچـەی منـداڵان) دا، ئـەمیـش بـە جـوانی دەیـڕازانـدەوە و بە سەرکـەوتـوویی پێـشکەشی دەکـرد.
لە دوای رێکەوتنامەی (١١)ی ئاداری ساڵی (١٩٧٠) مامۆسـتا رەمـزی قـەزاز کـرایە سەرنووسـەری گـۆڤـاری (بـرایـەتی) کـە لـە سلـێـمانی دەردەکـرا، دوایـیش کـردیـان بە بەڕێـوەبەری رۆشنبـیری کوردی لە بەغـدا. لەو ماوەیەدا بەردەوام هاتـووچۆی ئیزگەی رادیـۆی کـوردی لە بەغـدا دەکـرد. تا ئـەو کاتـەی کـۆچی دوایـی کـرد.. گـیانی پاکـیان لە دامێـنی گـردی سەیـوان لە شـاری سلـێمانی بە خاکـیـان سـپارد.
مـن (نووسـەر) لە ساڵی (١٩٥٨) دا، نـۆ ساڵان بـووم، یەکـێک بـووم لە گوێگـرەکـان و لـە هـەوادارانـی بەرنـامـەی (بـاخـچـەی مـنـداڵان) ی مامـۆسـتا رەمـزی قـەزاز، هەمـوو بەیانیانێکی رۆژانی هەینی بە دیاری رادیۆکەمانەوە دادەنیشتم و بە پەرۆشەوە چاوەڕێی پێشکەشکـردنی ئەم بەرنامـەیەم دەکـرد.. جارێکـیشـیان بـووم بە خـەڵاتـگـری (مـەتـەڵی هـەفـتە)ی بەرنامەکە. ئەمەش زیاتـر بەرنامەکەی لە دڵمـدا شـیرین کـرد.. هـەر لە رێـی ئەم بەرنامەیەوە، هۆگـری ئـەدەب و راگەیانـدنی منداڵان بووم.. منـیش وەکوو مامـۆستا رەمزی قەزاز (زۆر خۆم لەو بە پایە بچووکـتر دەزانـم) سي ساڵ مامۆستا بووم و بەپێی توانام لە بواری پەروەردە و فـێرکردن و هـاندانی منداڵانی کوردمان بۆ هـاوبەستەبـوون بۆ کوردستانی نیشتمانمانی پیرۆزمان درێغـيم نەکـرد و خـزمـەتی منـداڵانی کـوردم کـرد.
لە ساڵی (١٩٨٤ـ١٩٩٤) بۆ ماوەی دە ساڵی تەواو، بۆ کەنـاڵی تەلەفـزیۆنی کـوردی لە کەرکووک بەرنامەیەکی هەفتانەم بۆ منداڵان ئامادەدەکرد بە ناوی (جیهانی منداڵان)ەوە، قـوتـابییە چاوگەشەکـانم پێشکەشیان دەکـرد.. ئەم بەرنامـەیە نیـو کاتـژمێر بوو، سەر لە بەیـانی رۆژانی هەیـنی پێشـکەش دەکـرا.. بە هەمـان سـروود (ئێمە منـداڵـین جـوانـین) دەسـتی پێـدەکـرد و هـەر بە هەمـان ســروود کۆتـاییمان بە بەرنامـەی جـیهانی منـداڵان دەهـێـنا.. بینەرێـکی زۆری منـداڵانی کوردمـان لە هەمـوو کوردسـتانـدا هەبـوو.
مامۆستایەکی هـاوڕێـم کە مامۆسـتا (نەژاد شـەوقی) وانەی پێوتبوونەوە، وتی رۆژێک ماوسـتا نـەژاد شـەوقی باسی تـۆی کـرد و وتـی:”ئـەو رەزا شوان ەی کـە گـوێگـرێکی بەرنامـەی منـداڵانی مامۆسـتا رەمـزی قـەزاز بـوو.. بـەڵام لە ئێـستادا خـۆی بەرنـامەی جـیهانی منـداڵان لە تەلـەفـزیـۆنی کەرکوکـدا ئامـادە دەکـات”
من تا ئەمـڕۆ و تا هەتـایە، خۆم بە قەرزاری مامۆستا رەمزی قەزاز دەزانم، چـونکە لە رێی بەرنامـەکەی ئـەوەوە.. هـۆگـر و ئاشـنای ئەدەبیـات و راگـەیـانـدنی منـداڵانی کـورد بـووم، تـا ئەمـڕۆش کـۆڵـم نـەداوە و لـەم بـوارەدا درێـژە بەم خـزمـەتـە پیـرۆزە دەدەم.
وەکوو پێزانین و ئەمکـدارییەک، ئەم نووسینەشم بۆ پێناسینی مامۆستا رەمزی قەزاز و رۆڵی لە بواری میدیـا و خزمەتکردنی ئەدەبی منـداڵانی کوردا هــێنایەوە یاد، هەمیشەش مانـدووبـوونی بـەرز دەنـرخـێـنم، ئەمـەش کەمتریـن شـتە لە ئاسـتی شکۆداری مامۆستا رەمزی قەزازی نەمـردا. مەبەستیشم لە ناوهـێنانی خۆم، وەفـاداری و قەرزاریمە بۆ ئەم مامۆسـتا نەمـرە.. لـەوەوە فـێربـووم کە خـزمـەتی مـنـداڵانی کوردسـتان بکـەم.
شایـەنی باسیشە، کە مامۆستا رەمـزی قـەزاز یەکەمـین کەسـە کە بەرنامەی بۆ منداڵانی کوردمان لە رادیـۆدا ئامـادە و پێـشکەش کـرد.. بەرنامەکەشی درێژترین تەمەنی هەبوو.
هـەزاران رەحـمەت بۆ رووحی مامۆسـتا رەمـزی قـەزاز.. جوانـترین چەپـکە گوڵـیش بۆ سەر گـۆڕە پیـرۆزەکـەی بێـت.
——————————–
(*) بێجگە لە بیـرەوەرییەکانی خۆم دەربارەی مامۆسـتا رەمـزی قـەزاز.. تا رادەیەکـیش سـوودم لـەم سەچاوەیە وەرگـرتـووە. (عەلی مەردان .. بیرەوەری گەڵای پایـز.. ئامادەکـردنی : عەبدولقادر عەلی مـەردان.. رێکخـستن و لێکـۆڵـینەوە : ئەحـمەـد سـەید عـەلی بەرزنـجی.. هـەولـێر: ٢٠٠٨ )
رەزا شـوان
نەرویـج : ٢٠١٩
