ڕۆڵی باشووری كوردستان لە ڕاپەڕینی شێخ عوبەیدوڵڵای نەهریدا-11- ..ڕهسوڵ بۆسكێنی
بهشی یانزههم
تێكچوون و ئاڵۆزبوونی بارودۆخ له سهرانی ڕاپهڕینهكه
بهپێی ئهو زانیارییانهی له نامهكانی حهسهن عهلی خاندا تۆمار كراون، دوای كۆبوونهوهی لهگهڵ سهرۆك هۆزهكان و گهڕانهوهی ئهحمهد بهگی یاوهر بۆ ئهستهمبوڵ، پهیمان و بهڵێنهكانی سوڵتان له ڕێگای ئهحمهد بهگ هیچ كاریگهری بۆ سهرانی ڕاپهڕینهكه و شێخ عوبهیدوڵڵا نهبووه و تهنیا بۆ هێوركردنهوهیان بووه، تاكو دهداویان بخهن و باشتر بتوانن لهڕاپهڕینهكه بدهن، چونكه ههر دوای كۆبوونهوهكهی ئهحمهد بهگ بارودۆخهكه گۆڕانی بهسهردا هاتووه، یا هیچ نهبێت له باشووری كوردستان، كه ئهو كاته هێمن ترین شوێنی ڕاپهڕینهكه بووه، دهوڵهتی عوسمانی كهوتۆته ههڕهشه و ترساندنی سهرانی ڕاپهڕینهكه، ئیتر شێخ عهبدولقادر گهڕاوهتهوه نههری و ههمزاغاش به ئاگاییهوه مامهڵهی لهگهڵ بارودۆخهكه كردووه، ههموو ئهمانه له نامهیهكدا حهسهن عهلی خانی گهڕووسی بۆ: عەلائولدەولە: ئەمیرنیزام (بۆتەورێز)ی ناردووه، دهنووسێت:
“نامەی ژمارە: 95
لاپەڕ: 283
مێژوو: 11ی جەمادی یەكەمی 1298 كۆچی (11- 4- 1881ز)
بۆ: عەلائولدەولە: ئەمیرنیزام (بۆ تەورێز)
بەفیداتان بم
بەپێی بروسكە و تەلگرافنامە بەڕێكراوەكانی لەمەڕ بەڵێن و دڵنیاكردنەوەكانی دەوڵەتی عوسمانی، بۆ نەهێشتنی ئاژاوە و هێوركردنەوەی خراپەكاری “شێخ” و لایەنگرانی، ئەوەندەی ئاگاداری پێویست بووبێت، دەستم خستوون.
هەرچەندە بەگوێرەی بروسكەكان بێت، وا دەردەكەوێ ئەو بەڵێنانەی دەوڵەتی عوسمانی، زۆر پتەو نەبن و كردەوەكانی ئێستاشیان بەو جۆرەی لەبەر چاون، زۆر لاواز و لەرزۆكن، بەڵام بەكورتی و بەناچاری، دەبێ لەو بڕوایە دابین بەپێچەوانەی ئەوەی لەو ماوەیەدا شێخی مەلعون و لایەنگرانی كردویانەتە قاو و مێشكی خەڵكی ئەو ناوچەیەیان پێ ئاخنیوە، دەوڵەتی عوسمانی لەڕواڵەت و بەئاشكرا پشتگیری تاوانباران نییە، هەرچەندە كارێكی واش بۆ هێوركردنەوەی ئەم ئاژاوەیە ناكات، بەڵام لە ڕواڵەتیشدا نایەوێت خەڵك بەوە بزانن، كە پشتیوان و پشتگیری شێخ و لایەنگرانی دەكات. بەكورتی ئێستا هەندێك نیشانە دەبینرێن و بڕێك هەواڵی وا دەگەن، ئەوە دەردەخەن بڕیار و بەڵێنی دەوڵەتی عوسمانی و هەڵسوكەوتی، بریتیە لە هەڕەشە و ترساندنی “شێخ” و دارودەستەكەی.
بۆ نموونە: هەر بەو جۆرەی لەو نامانەدا دەردەكەون، بەرودوا بۆ بەڕێزتانم بەڕێ كردوون، تا هەفتەیەكیش بەر لەئێستا، هەموو ئەو هەواڵانەی بەنووسین و دەماودەمیش هەبوون، بریتی بوون لەوەی دەوڵەتی عوسمانی، پشتیوانی لە “شێخ” دەكات، ئەو هەواڵانەش بەجۆرێك بڵاوبوونەوە و مێشكی خەڵكیان پڕ كردبوو، ببوونە هۆی ئاڵۆزی خەیاڵی هەموو لایەك و ئەوەندەی نەمابوو ئاژاوەیەكی تازە لەم ناوچەیەدا هەڵایسێ و هەمووان چاوەنۆڕی دەركەوتن و دووبارە هاتنەوەی “شێخ” بوون، بەڵام ماوەی هەفتەیەكە، هەموو هەواڵەكان بە پێچەوانەوەن و لەماوەی ئەم هەفتەیەدا، هەواڵی تازە و بەردەواممان پێگەیشتوون، لەڕاستیەوە نزیكن و بریتیە لەوەی لەدوای ئەو كۆبوونەوەیەی كوڕەكەی شێخ و سەرۆك هۆزەكان و هەمزاغا لە شاری هەولێر كردبوویان و بەدڵخۆشی و دڵنیایی تەواوەوە، بەمیوانی چووبوونە ماڵی “مامەند ئاغای پیران” و چەند ڕۆژێكیش لەوێ خەریكی خۆ ئامادەكردنێكی تازەبوون، كەچی هەندێ هەڵسوكەوتیان لەلایەن سوارە و بەرپرسانی دەوڵەتی عوسمانیەوە دیوە، بریتی بووە لە دەستگیركردنیان و هەندێك ئاگاداریشیان لەمەڕ هەڕەشە و تۆقاندنەوە پێگەیشتووە و هەر ئەوانەش بوونەتە هۆی ترساندنیان و بەپەلە پروزە بڵاوەیان لێ كردووە، بۆ وێنە عەبدولقادری كوڕی شێخ بە پەلە بۆ “نەهری” گەڕاوەتەوە و هەمزاغاش لە خاكی عوسمانیدا نەماوە و دیسانەوە خۆی گەیاندۆتەوە ئەو كوێستان و لێڕەوارە چڕانەی، كەوتونەتە دوورترین خاڵی سنووری ناوچەی سەردەشتەوە، لەو ڕۆژەشەوە گەڕاوەتەوە، وا خۆی شاردۆتەوە، كەس نازانێ لە كوێیە.
ئێستاش چەند نامەیەك سەبارەت بەدەنگوباسی تازەن و پێچەوانەی هەواڵ و نامەكانی پێشوون، هاوپێچ دەیان نێرمە خزمەتتان، بەكورتی دوای گەیشتنی نامەكانی بەڕێزتان و ئاگادار بوون لەناوەرۆكی بروسكەكان، بە پێی كات و دەرفەت، نامەیەكی تێروتەسەلم لەبارەی هاودەنگی تەواوی دەوڵەتی عوسمانی، لەگەڵ دەوڵەتی خۆمان و بەڵێنە ئاشكراكانی ئەو دەوڵەتەوە، بۆ بنەبڕكردنی ئاژاوەی “شێخ” و سزادانی تاوانباران و درۆخستنەوەی هەواڵە درۆكانی “شێخ” و لایەنگرانی، بۆ هەموو شوێن و بۆ هەموو كەسێك ناردووە و بەهۆی نووسینی نامەكانی من و لەبەر ڕۆشنایی گەیشتنی ئەو هەواڵانەدا، لەم دواییەدا پێمان گەیشتوون، دەیسەلمێنن و پشتیوانی لەوە دەكەن، ئاڵوگۆڕێكی بەرچاو، لە بیروڕای خەڵك ڕوویدابێ و ئێستا خەیاڵی هەمووان ئارام بووبێتەوە.
لەگەڵ ئەمانەشدا بەگوێرەی ناوەرۆكی تەلگرافەكان، بەڵام من هەر پێم وایە دەبێ زۆر وریا بین و خۆمان بپارێزین، ئەوەی ڕوونە، ئەوەیە دەوڵەتی عوسمانی، هەر لە “سلێمانی” یەوە هەتا “ڕەواندز” كە بەرامبەر بە”لاجان”ە و لەوێشەوە تا “وان” و “بایەزید” كە بەرامبەر “خۆی” و “سەڵماس” ن، بۆ هەموو بنكەكانی سنووری خۆی، چەك و سەربازی ناردووە و هەموو سەرۆك هۆز و ئەو خێڵانەش لەمبەرەوە چوونەتە ناو خاكی عوسمانی، هاتوچۆیان “لەمبەر” بۆ “ئەوبەر”ی سنوور بەربەست كراوە و نایەڵێ كەس هاتوچۆ بكات، تەنانەت بەریان بە “5 تا 10” بنەماڵەی پیاوی خۆشمان گرتووە، كە ویستبێتیان بگەڕێنەوە.
لەوە زیاتر سەرتان نایەشێنم
فەرمانی بەڕێزتان لەسەر سەرمە”
ههر لهو ڕوانگهیهشهوه دهوڵهتی عوسمانی ههوڵی داوه هێز له باشووری كوردستا كۆبكاتهوه بۆ ئهوهی بتوانێ بارودۆخهكه بهرزهم (كۆنتڕۆڵ) بكات، لهم بارهیهوه حهسهن عهلی خان دوای ههوڵدان بۆ بهدهستهێنانی زانیاری لهسهر بارودۆخی سنوورهكه بهنامهی ژماره (110) سهرووی خۆی ئاگادار كردووهتهوه له (بەشی 6ی نامەكهدا) لهم باریهوه دهڵێت:
“نامەی ژمارە: 110
(بەشی 6ی نامە)
لاپەڕە: 357-367
مێژوو: 23ی جەمادی دووەمی 1298 (23- 5- 1881ز)
بۆ: محەمەد ڕەحیم خان (عەلائولدەولە- ئەمیرنیزام) لە تەورێز
ماوەیەك لەمهوبەر، لەنامەیەكدا فەرمووبووتان: بزانم ئەو سەربازانەی دەوڵەتی عوسمانی، بۆ سەر سنوور هێناونی، چەند كەسن و ئاخۆ ئەو سەربازانە، هەر بەشی پاراستنی سنوور بكەن، یان لەشكرێكی زۆریان ناردووە و ئەم لەشكرە لە سنووردا، دژ بە دەوڵەتی خۆمانە، یان لەگەڵ دەوڵەتی خۆمان!؟.
ئەگەرچی من لەو بارەیەوە بێ هەواڵ نەبووم و هەموو كاتێ لە زۆر سەرچاوەوە هەواڵم پێگەیشتووە، بەڵام بۆئەوەی زۆرتر دڵنیا بم و لەڕووی لێكۆڵینەوەوە دەنگوباسەكە، ڕابگەیەنم، بەڕێز: ئاغا سەیید محەمەد ئەمین كوڕی خوالێخۆشبوو حاجی سەیید بایز، كە (ئەمین شەرع)ی ئێرەیە، ڕام سپاردووە تا لای خۆیەوە پیاو بۆ (سلێمانی) و ئەو ناوچانە بنێرێ، بۆ ئەوەی بچێ و لێكۆڵینەوەی پێویست بكات.
بەڕێزی ناوبراویش پیاوێكی تایبەتی ناردووە و هەر لە (سلێمانی) یەوە هەتا (پشدەر) و (ڕەواندز) و (باڵەك)، كە هەموویان هێڵی سنووری عوسمانین، بەجوانی و بەوردی سەرنجی داوە و نامەیەكی زۆریشی لە زانایانی ناودار و ناسراوی (سلێمانی)، و شوێنانی ترەوە هێناوە، كە هەموویان جێی متمانە و بڕوان و منیش ئەم نامانەم بۆ خزمەتتان ناردن و بۆ زیاتریش زانیاری ئێوە، پلە و پایەی ئەم پیاوانەتان بۆ دەنووسم:
كاك ئەحمەدی شێخ: كەسایەتیەكی بەناوبانگ و ناسراوی خەڵكی (سلێمانی)یە و خاوەنی پلە و پایەیكی زۆر بەرزە و ڕاستگۆ و جێی بڕوا و متمانەیە و (80) ساڵ لە تەمەنی تێپەڕیوە.
سەیید شێخ مستەفا: موفتی (سلێمانی)یە و ئەویش پیاوێكی سەر ڕاست و دروست و باوەڕپێكراوە.
مەلا محەمەدەمین دەرسبێژی قوتابخانەی(ڕەواندز)ە، كە پیاوێكی چاك و جێی دڵنیاییە.
هەر بەو جۆرەی سەر دەدەن و بەلەبەرچاوگرتنی نامەی ئەو پیاوانە، كە هەمووی لەڕاستی نزیكە، ئەو هێزەی دەوڵەتی عوسمانی بۆ سنووری ناردووە، بریتییە لە:
یەكەم: هێزێكی زۆر نییە.
دووەم: بۆ ڕێگرتنە لە خێڵ و هۆز و سەركوتی دز و پاراستنی سنوور، ئەو شوێنانەی بەپێویستی زانیون، وەك: سلێمانی، پشدەر، ڕەواندز و باڵەك، بەدرێژایی هێڵی سنوورە، لەهەر جێیەكیش، هێزێكی كەمی سەربازی بۆ ڕێگاگرتن لە خێڵ و هۆزی ناوچەكە داناوە و جگەلەوە لەڕواڵەتدا وادیارە نیاز و مەبەستێكی تریان نەبێ، ئەو كردەوانەی لەو ماوەیەدا لەلایەن دەوڵەتی عوسمانییەوە دەكرێن، نیشانەی نیازی ئەو دەوڵەتەن بۆ گرتنی (شێخ)ی مەلعون.”
ئهو نامانه ههواڵ پرسینی نێوان كهسایهتیهكان و ناردنی زانیاری و ههواڵی ناوچهكه بۆ یهكتر، بهڵام حهسهن عهلی خان سوودی لێ وهرگرتووه و سهرووی خۆی لێ ئاگادار كردووهتهوه.
ئاژاوه و دووبهرهكی نانهوه
ههمیشه ئهوه دووباره دهكرێتهوه كورد لهگهڵ یهكدا ناكۆكن و سهرانی كورد ههمیشه له ململانێ و كێشهی بهردهوام دان، بێگومان ئهمه سروشتێك نیه بهبهژنی كورد بڕابێ و ههر له زگماكهوه كورد ئهمهی بۆ مابێتهوه، بهڵام كورد نهتهوهیهكی ساده و دڵپاك و دڵسۆزی بهرامبهرهكهیانن و خۆشباوهڕن، بهگفت و بهڵێن و سوێند و پاكانهی دۆستهكانیان زوو باوهڕ دهكهن، لهلایهكی تریش دینداری چاك و ئایینپهروهری سهر ڕاستن، بهجۆرێك زۆر له دژهكانیش دان بهوهدانێن زۆر بهچاكی ئایینی ئیسلامیان وهرگرتووه و ئامادهن لهپێناوی پاراستنی قوربانیشی بۆ بدهن، دوژمنهكانیش ئهو ڕاستیانه دهزانن و له بهرژهوهندی خۆیان بهكاریان دێنن و بهگژ یهكتریان دادهكهن، ههموو ئهمانه بوونهته خاڵی لاوازی كورد بۆ خهڵهتاندن و لهخشتهبردن و كێشهو ململانێیان له نێواندا دروست بكهن، تا ڕادهی بهگژیهكتریان دا بكهن، تا یهكێتی ڕیزهكانی نهتهوهی كورد لهبهریهك ههڵتهكێنێ، لهلایهكی تریشهوه تا سهرۆك خێڵ و خهڵكی ناوچهكان بهسهر یهكترهوه بكهن به جاسوس و چاودێر بهسهر یهكترهوه، بهمهش گومان و دڕدۆنگی لهیهكتری پهیدا بكهن، ئهمه بابهتێكه بهدرێژایی مێژوو بهردهوامی ههبووه و دووباره بۆتهوه، له ڕاپهڕینی شێخ عوبهیدوڵڵای نههریش دا سهرهڕای ههوڵه بهردهوامهكانی شێخ و چارهسهره حهكیمانهكهی بۆ یهكخستنی هۆزهكان، بهڵام ئهم خووه نهگریسهی ناكۆكی و ململانێیه، گهورهترین كاریگهری لهسهر شكستی ڕاپهڕینهكه دانا، تا كۆتایی ڕاپهڕینهكهش بهردهوام بوو، ئهوهتا حهسهن عهلی خانی گهڕووسی فهرماندهی سابڵاخ خۆی بهئاشكرا دان بهوهدا دهنێت، فیتنه و كێشه و ململانێی لهنێوان سهرۆك هۆزهكان دروست كردووه، تا دووبهرهكیان تێبكهوێ و پهنا بۆ ئهوان بێنن و ئهوانیش لهو ڕێگایهوه بهسهریاندا زاڵ بن، ناوبراو له مێژووی: 30 جەمادی یەكەمی 1298 كۆچی (30- 4- 1881ز) بهنامهیهك عەلائولدەولە: ئەمیرنیزام (له تەورێز) ئاگادار كردۆتهوه، وای كردووه زهمینهی ئهوهی خۆش كردووه تا دوو بهرهكی له نێوان سهران و گهورهپیاوانی سهردهشت دروست بكات، له بەشی دووەمی نامەكەدا دهڵێت:
“وەك لە نامەی پێشوودا عەرزم كردووە، لەم ڕۆژانەدا بەرنامەیەكم داناوە، تا زەمینەی ئەوە خۆش بكەم گەورە پیاوان و سەرانی سەردەشت لەناوخۆیاندا دووبەرەكیان تێبكەوێ و هەر خۆشیان بێنەبەرباری ملكەچی، بۆ ئەمەش لە ئاغاكانی ئێرە، وەك: قادرئاغا و ئەحمەد بەگ و برایم بەگی برای گوڵاوی ئاغام خواست، تا هەر یەكەیان بەجیا جیا لای خۆیەوە، نامە بۆ پیاوماقوڵانی سەردەشت بنوسن و خۆیان بكەنە ناوبژیكار و لەمپەری ئەوان، بەرنامەكەش سەری گرتووە، چونكە لەلایەكەوە خدرئاغا نامەی بۆ قادرئاغا نووسوە و دەست و دامێنی بووە، لەلایەكی دیكەشەوە پیرۆت ئاغا دەرگای نامە گۆڕینەوەی لەگەڵ ئەحمەد بەگ و بایزئاغادا كردۆتەوە، بۆ وێنە: دوێنێ نامەیەكی پیرۆت ئاغا، بەئەحمەد بەگ و بایز بەگ و برایم ئاغا گەیشتووە و بەو جۆرەی نووسیوێتی، بەدڵنیایی ئەوانەدا لەم ڕۆژانەدا بەرەو ئێرە دێت، خۆ ئەگەر ناوبراو بۆ ئێرە بێت، (كە لەنێو ئەواندا كەسایەتیەكی هەیە)، ئەوا گۆمانی پتەومان هەیە، خدرئاغا و ئەوانی تریش دوای دەكەون و چاو لەو دەكەن، ئاكامیش هەرچی بێت، بەرودوا بە پایەبەرزتانی دەگەیەنم”.
ههروهها حهسهن عهلی خان لهفێڵ و دههۆكانی بهرامبهر ههمزاغا بهردهوام بووه و ههمیشه جاسوس و سیخوڕهكانی خۆی لێ نزیك كردۆتهوه تا دهداوی بخا و شكست بهم قۆڵهی ڕاپهڕینهكه بێنێ، لهههمان نامهدا بۆ عەلائولدەولە: ئەمیرنیزام (له تەورێز) له بهشی سێیەمی نامەكەدا دهڵێت:
“لەبەرئەوەی دەمێك بوو شوێنی هەمزاغام بەڕاست و دروستی نەدەزانی، بۆیە چەند ڕۆژێك لەمەوبەر، سەیید محەمەدئەمینی كوڕی حاجی بایزم ڕاسپارد (كە ئێستا لەجێی باوكی ئەمینولشەرعە)، ئەویش نامەیەكی بەكەسێكدا بۆ هەمزاغا نارد.
دوێنێ، كە پێنج شەمە، 28ی مانگ بوو، كەسەكە گەڕاوەتەوە و دەركەوتووە، ئەم ڕۆژانە هەمزاغا لە دوورترین جێگای سەر بە خاكی عوسمانییە، لە شوێنێك بەناوی “قەڵادزە” سەر بە مەڵبەندی “پشدەر”ە و لە ڕابردوودا شارێكی بەناوبانگ بووە و ئێستا وێرانەیە، لەوێ ڕەشماڵی هەڵداوە و بە دڵە خورپێ و ترسێكی زۆرەوە نیشتەجێیە. وەڵامێكی زۆر كەم و كورتی بۆ سەیید محەمەدئەمین نووسیبوو، دەقی نامەكەم بۆ خزمەت بەڕێزتان نارد.
ئەو شتەش بەدەمیی بەنامەبەرەكەی وتبوو، ئەوەیە، هەر كاتێك شوێنی بنەماڵە و هۆزەكەی خۆی، كەناوچەی مەنگوڕە پێ بدرێتهوه، لەگەڵ فەرمانڕەوایی سەردەشت دا، ئیتر داوای ئەوەشی لێ نەكرێت بۆ لای فەرمانڕەوا بچێت، ئەوا خزمەت دەكات و باجی ساڵانەی سەردەشتیش ئاواو ئاوا دەدات.
وهك دهردهكهوێ پێش تریش سوپاسالاری ئێران ” میرزا حسین خان” نامهی بۆ ههمزاغا ناردووه و تهقهللای تهفرهدان و هێنانهوهی بێهودهی لهگهڵ ههمزاغا داوه، ئەم قسە بێتامانەی هەمزاغا، هەر ئەو قسانەن، كاتی خۆی لەوەڵامی جەنابی سوپاسالاری گەورەدا كردبوونی، كە نامەی ناردبووە لای و دڵنەوایی كردبوو.
بەكورتی، دیارە ئەم قسانەی هەمزاغا بۆ ئەوە نابن گوێیان لێ بگیرێ، ئاشكراشە بەم ترس و لەرزەوەی لە خراپەكاریی ئاژاوەگێڕییەكانی خۆی هەیەتی، بەهیچ جۆرە دڵنەواییەك دڵنیانابێ و مەبەستیش لەم بەرنامە و پیاو ناردنە، هەر بەدەستهێنانی زانیاری ڕاستەقینە بوو، لە شوێنی نیشتەجێ بوون و ژیانی هەمزاغا، كەبەدەستم هێناو هەواڵەكەشم بەبەڕێزتان گەیاند و پوختەكەشی ئەوەیە، بەپیرەوەچوونی سەرومڕی كاری هەمزاغا، بە یەكلایی كردنەوەی كێشەی سەردەشتەوە گرێدراوە.”
ئاكامهكانی شهڕ تاڵان كردن و كچ ڕفاندن
ههمیشه كورد له شهڕی دوژمنهكانیدا ئهگهر شكستی هێنابێت له ئاكامدا تووشی كوشتار و سوتاندن و تاڵانی و كچ ڕفاندن بۆتهوه، ئهم كاره قێزهونه تائێستاش دووباره دهبێتهوه، بۆیه جاری وابووه وهك تۆڵه كردنهوه كاری وا له كوردیش وهشابێتهوه، ههرچهنده هیچ بیركردنهوهیهكی ژیرانه پهسندی ئهو كاره ناكات، بهڵام وهك پهرچهكردار و كاردانهوهیهك بۆ دوژمنهكانی زۆرجار ئهم كارهیان لێ وهشاوهتهوه، وهك لێره حهسهن عهلی خان دهڵێت چهند ژنێكیان بهدیل گرتووه، بهڵام لهبری ئهوه نهك سزای بهڵكو سوكایهتیشی پێ كردوون:
“نامەی ژمارە: 11
(بەشی سێیەم)
لاپەڕە: 368- 373
مێژوو: 30 جەمادی دووەمی 1298كۆچی (29- 5- 1881ز)
بۆ:/ محەمەد ڕەحیم خان (عەلائولدەولە- ئەمیرنیزام)
لەكاتی فیتنەكەی (شێخ)ی مەلعون، و تاڵان و كوشتاری (میاندواو)دا، چەند ژنێكیشیان بەدیلی گرتوون. بۆ نموونە:
كچی حاجی حسین عەلی، كە پیاوێكی ڕێزدار و ناسراوی میاندواوە و مارە كراوی ئامۆزاكەی خۆی بووە، برایم ئاغای ناپاك و دوو كوڕە ناپیاوەكەی ڕفاندوویانن و بۆ (سەردەشت)یان بردوون و لەوێ هێشتوویاننەوە، من لەو ماوەیەدا بەردەوام لەبیری ئەوەدابووم، چەند ڕۆژێك لەمەوبەر هەر دوو كوڕەكەی برایم ئاغایان گرتوون و هێنایانن. زۆر بەتوندی سزام دان و گوێچكەیانم بڕی و ئێستاش لە كۆت و زنجیر و گرتوخانەدان. لەلایەكی تریشەوە عوسمان ئاغای فەرمانڕەوای سەردەشتم ڕاسپاردووە و داوای ڕزگاركردنی ئەو كچەم لێكردووە.
عوسمان ئاغاش لەناكاوێكدا چووە و ئەو كچەی لە برایم ئاغای ناپاك سەندۆتەوە و بۆ سابڵاخی ناردۆتەوە و منیش ناردم مام و مێردی ئەو كچەیان هێنان و پێم دانەوە. دوێنێش برایم ئاغایان گرت و هێنایان و ئێستا لەزیندان و كۆت و بەنددایە. بیروڕای من ئەوەیە، یان ڕێگام بفەرموون ئەم ناپاكەی ئەم تاوانە گەورەیەی كردووە، لەڕووی شەرع و داب و نەریتەوە، هەر لێرە و لەبەرچاوی ئەم خەڵكە، بەردەباران بكرێ، یان ئەگەر بفەرموون بەزنجیركراوی بۆ (دەرباری- تەورێز)ی بنێرم و لەبەرامبەر ئەو تاوانەیدا، سزا بدرێ. بیستوومە دوو سێ ژنی دیكەش، كە هۆزی (پیران) و (مەنگوڕ) دیلیان كردبوون، قائیمقامی (ڕانیە) لێی سەندوونەتەوە. دوای بیستنی ئەم هەواڵە نامەیەكم بۆ قائیمقامی (ڕانیە) نووسی و پیاوێكیشم بەتایبەت نارد. تا ئەوانیش بێنێتەوە و بەخاوەنەكانیانی بدەینەوە.
فەرمانی جەنابت لەسەرسەرمە.”
ههروهها دهربارهی ئهو بابهته ههواڵی سهرانی ڕاپهڕینهكه حهسهن عهلی خان له نامهیهكی تردا بۆ (عەلائولدەولە- ئەمیرنیزام) لە تەورێزدهنووسێ:
“نامەی ژمارە: 118
(بەشی: 3، 5ی نامەكە)
لاپەڕە: 409
مێژوو: 15ی ڕەجەبی 1298 كۆچی (13- 6- 1881ز)
بۆ: محەمەد ڕەحیم خان( عەلائولدەولە- ئەمیرنیزام) لە تەورێز
-3-
لەنامەكانی مێژووی كۆتایی مانگی جەمادی دووەمدا، بەتێر و تەسەلی باسی وەرگرتنەوەی كچی (حاجی حسین عەلی میاندواو)ی لە (برایم ئاغای تاڵاو)ی ناپاكم كردبوو. لەو ڕۆژانەی لەسەرەتای ئاژاوەكەی (شێخ)ی مەلعوندا، بەدیلی گرتبوویانن، كچی خوالێخۆشبوو (مەلا محەمەد جەعفەری موجتەهید) و كچی (ئاغا سەیید عەلی) مارەكراوی كابرایەك، بەناوی (مستەفا بەگی میاندواو)ی بوون، كە كچی مەلا محەمەد جەعفەر، بایز ئاغای كوڕی مامەند ئاغای پیران، بەدیلی بردبوونی، كچی ئاغا سەید عەلی ژنی مستەفا بەگیش، لەلایەن برایم ئاغای مەنگوڕ، بەدیلی گیرابوو، منیش هەمیشە لەبیری ئەوەدابووم لەدیلی ڕزگاریان بكەم، لەدوای لێكۆڵینەوە و پشكنینی زۆر دەركەوت هەر دووكیان لە شاری (ڕانیە)ن و لای ئەو ناپاكەن.
لەبەرئەوە نامەیەكم بۆ (عەبدوڵڵا بەگ)ی قائیمقامی ڕانیە نووسی و مستەفابەگی زاوای ئاغا سەیید عەلییم لەگەڵ پیاوێكی تایبەتدا بۆ ڕانیە نارد. بەڕێز عەبدوڵڵا بەگ بەوپەڕی ڕێز و پێشوازییەوە وەریگرتبوون و هەردوو كچەكەی لەگەڵ مستەفا بەگ و پیاوە تایبەتیەكەی مندا بۆ سابڵاخ بەڕێكردبوونەوە و نامەیەكیشی لە بارەی ئەو یارمەتیەوە نووسیبوو، كە پێی دابوون، لەبەرئەوەی ئەم دوو كەسە، بەتایبەتی كچی مەلا محەمەد جێی ڕێز و حورمەتن، لەگەڵ مستەفا بەگدا بەڕێزەوە بۆ (میاندواو)م بەڕێ كردنەوە.
فەرمانی جەنابتان لەسەر سەرمە
-5-
نووسیبوتان شێخ سدیق و شێخ قادری كوڕانی شێخ عوبەیدوڵڵای مەلعون هەڵاتوون و كەسیش نازانێ بۆ كوێ چوون و بەسەرانی عەشایەری ئەم ناوچەیە ڕابگەیەنم، تا ئاگاداربن و هەركاتێ ڕوویان لەم ناوە كرد بیانگرن.
منیش لەسەر فەرمانی جەنابتان، پیاوم بۆ هەموو لایەك ناردووە و بەهەموو بەرپرسان و سنووروانانم ڕاگەیاندووە، تا ئەگەر سنووری عوسمانیان بەزاند، بێ سێ و دوو لێكردن و ئەملاوئەولا، قۆڵبەست دەكرێن.
لەم بارەیەوە دڵنیا و ئەرخایەن بن.
فەرمانی جەنابتان لەسەر سەرمە”
ماویهتی …….
