چ ناگههیته سپیاتییا بهفرێ شهڤا زمانی تێ نهبیت …ئهدۆنیس -…وهرگێڕان/ ئهمین بۆتانی
(قهفتهك ژ ههلبهستێن ئهدۆنیس ی، دیاری بۆ/ ساكار كامل،
ڤههێل محسن، عیسا بۆتانی، ئیبراهیم یاسین. و ههمی خۆرتێن
ههلبهستڤان و خوهندهڤانێن ههلبهستێ، رێز و حورمهت).
*
- ههلبهست –
وا ههلبهستێ؟
دهما دهێیه جهم من،
ما تو ڤی جلكێ خوهیێ رهشی درێژ
ناگهوڕی؟
چما ته پێخوهشه
ئهز گلمتكهكا شهڤێ
بكهمه دناڤ ههر پهیڤهكا تهدا؟
ته ئهڤ دهنگڤهدانه ژكیڤه ئانی
ئهوا سینگێ ئاسمانان شهق دكهت؟
ئو تو ب خوه
چهند پیتهكێن پرت و بهلاڤا لسهر كاغهزێ!
ئهوا ئهڤرۆ
دێمێ ته تژی كوریشك دكهت
نه پیراتی یه، نه كالبوون
لێ ئهو زارۆكتی ب خوهیه!
بنێڕه، نها چهوا ئیرۆ دهوندرێ ته دا
سهرێ خوه دادنێته سهر ملێ رۆژێ،
كو بهری هینگێ دهوندرێ ته دا
لهپتی بوو
دناڤبهرا ههردوو لنگێن شهڤێ.
وی دهمی ئهو عهرهبانك گههشتبوو
ئهوا كو وان نامهیان بۆ ته دگههینیت
ژلایێ غهیبێ ڤه هاتینه نڤیسین.
وا ههلبهستێ؟
بێژه – با – ی
كهس رێكێ ل ته ناگریت
بهێیه دبن جلكێن من ڤه
ته چهوا بڤێت و كهنگی بڤێت.
لێ ژێ بپرسه: ئهرێ بایۆ
كارێ ته چیه و
تو بۆ كێ شۆل دكهی؟
شادی و خهمگینی
دوو چپكێن خوناڤێنه لسهر ئهنیا ته،
ژیان ژی بیستانهكه
وهرز تێدا پهیاسا دكهن.
من چ جهنگ نهدیتینه
دناڤبهرا رۆناهی و رۆناهیێ دا،
وهكی وێ جهنگا
دناڤبهرا ته و
نافكا وێ ژنێ دا قهومی،
ئهوا ته دزارۆكینیا خوهدا حهژێدكر.
بیرا من دهێت
نهخاسمه ئهز ههڤدهمێ وێ جهنگێ بووم،
م لبیره كو من گۆتیه دهمی:
ههكه ته دوو گوه پێڤهبانه
دا گهردوونی ئێخمه بن پیێن خوه دا،
ئو دا پسپسهكێ ژخوه ئینم:
چ ئێكهمین نینه ژبلی دوماهیێ.
ڤێجا؟!
وا ههلبهستێ
ما تو ڤی جلكێ خوهیێ رهشی درێژ
ناهاڤێژی؟.
با- ئهو ب خوه ئاخینكه
(1980-1982 بهیرووت)
- رێكهفت
كوشتن مهمكهكا بهیرووتێ بوو،
خوین ژی مهمكا دیتر.
دناڤبهرا ههردووا دا
ئهز فێر دبووم
كا چهوا شیری بدهمه دهمی.
زێمارا كهنداڤان
ژخوینهكا دی یا نهدیتی بهربوویه جاد و كۆلانان.
ئاگری گۆت: ئهز دێ خوهلیێ كهمه سهمیان.
خوهلیێ گۆت: ئهز وهسیهتا خوه نانڤیسم.
با- ی گۆت: ئهز دێ بمه شاهێد.
دهستێن ژێڤهبووی و
سهرێن ستویێ خوه ناس ناكن،
دناڤ بابهلیسكێ دا دفڕین.
رۆناهیێ قێژی ڤهددا و
ههوارا خوه دبره بهر سهێ.
گلۆپا ههرا جان ئهم ههلكهین
نه ئهوه كو رۆناهیێ
لێ ئهوه كو سهێ ببینین. - دۆرپێچ
تۆز و دومان
ب چهنگێن خوه
دێمێ پهیادان ڤهدمالیت.
هن كونێن ئهردی
ههلما وهستیانێ ژێ بلند دبیت.
باژێڕ پرتی پرتی
د دهڤێ سرووش و وهحیێدا،
خهمگینی ژی
ب كێلهكا ئاسمانی ڤه ههلدچیت.
ئهو غهیبا كو باژێڕی دكهته بهرخوه
كهلهخ ههینه بڕێڤه دچن.
وان كهلهخا
پێ ههنه مینا پیێن مهلكهزهنان.
كهس دسهێ دا بڕێڤه ناچیت،
كهس ل بهر ههتاڤێ بڕێڤه ناچیت.
دناڤبهرا ههردووا ژی
ئهز چ رێكا نابینم.
ئهڤرۆ ڤهدچهمیێت.
ڤالاهی لسهر چیچكا روودنێت.
كۆلان رازی بوو ببیته گۆپال
بۆ دهستێ
وی پیرهمێرێ رۆژناما دفرۆشیت.
ههوارهك باژێڕی دبڕیت و
لهڤهنێ دهمژمێرا دپرتكینیت.
پێژنهك ههلما دیرۆكێ ههلدگریت.
ئهڤ چ بهرێ كهڤناره
غهیبێ ڤهدخوینیت و
ئاگر ژی وێ ڤهدخوینیت؟
ئهڤ چ لێڤن
داچهمیاینه سهر دالهڤهیێن خوه؟
شهوق و شهمالا پاشمایێن تهرمان
د دهمهكیدا
مینا زار و نهردهكێ رهش.
پرسیار بكهن،
ژ وێ شانهدێرا بێدهنگ
پرسیار بكهن،
ئهوا هنداڤی كاڤلان هلاویستی.
دهم بڕهخ منڤه دبزڤیت
دناڤ تێبایهكی دا
گاڤان دهاڤێژیت و
ههمی رێك دایه بهرخوه. - جاده
جادهیهك –
هن پهیڤ، هن تشت
دهێن و دچن
لسهر رهنگێ ددان و نهینیكان.
كا ئهو كۆركا تێرا رۆندكان بكهت؟
تشت تشتی دكوژیت
مرۆڤ ژی
وهریسان ژ دهمارێن خوه چێدكهن و
خوه پێ دادڤزینن.
موشهك پاشا
كلكێن خوه بسهر كهلهخان رادكێشیت
زارۆ ههڤوهلاتیێن وینه.
دبن كاڤلاندا
كهلهخێ زارۆیهكێ گهنی دبیت
ناڤێ وێ ژیانه.
رهفێن ئۆلان
دناڤ باغێن مرۆڤتهرمدا پهیاسا دكهن.
كتێب پرتی پرتی دبن
ژبههیڤانی یا دایكا خوهیا ئهلفابێ.
سوپاس بۆ وێ تۆز و دومانا
تهڤلی دویكێلا شهواتێ دبیت
كو هینكاتیێ بدهتێ.
سوپاس بۆ وێ ناڤبڕا
ناڤبهرا بۆمب و بۆمبهكا دی.
سوپاس بۆ وێ دهربارێ
هێژ پێنگاڤێن مه ههلدگریت.
سوپاس بۆ وی بهری
وانهیا ههدارێ دبێژیت.
میرخوهلی
روودنێت و بهیعهتێ وهردگریت.
ئاسۆ
وهسیهتا ل كوڕێ خوه – با -ی دكهت
ئهڤرۆ ژمالا خوه نهدهركهڤیت.
ئهرێ ما ڤی ئاسمانی
مهمكهكێ دی نینه؟. - دهریا
دهریایێ
جلكێ خوهیێ شین دانا و
گینیكهكێ رهملێ كره بهرخوه.
ئاگر ب رهخوچانێن وێ كهتیه،
ئاسمان ل هنداڤێ وێ
بوویه وهكه دهسمالهكا سۆر.
خهلك دبزڤن و دپهیڤن
نه ژبهر چ
تهنێ كو پشتڕاست بن
ئهو هێژ زندینه.
ژیان ب خوه ئاڤا ژیانێ بوو.
جهێ ئاخینكا نهمابوو.
با، ئهو ب خوه ئاخینك بوو
دناڤ كهلهخێ گهمیان دا،
دناڤا پێژنێن ژ رهنگێ باچونكان.
وهكه خهمداری بۆ بایێ نهساخ،
داروباران نهخوهستن سهمایێ بكهن.
و ئهلندێ گۆته رۆژێ:
ژئاخافتنێن ته تێناگههم.
پهیڤ ههمی
یێن بووینه دارستان بۆ بیرئانینێ.
بیرئانینهك ژ رهنگێ لهڤهنان:
تو ناگههی خوه بسهردا بچهمینی
ته ههند دیت شكهست. - شانۆ
مالهك
جیهان تێدا مێهڤانهك ههتا ههتاییه.
هنهك جاران زهحمهته
میًَهڤانگه ژمێهڤانی بهێته جوداكرن.
ژنشكهكێڤه،
مال وهكه كهلهخهكێ دهێته بهرچاڤ
نابزڤیت
تهنێ ب وان كێر و رمان نهبیت
ئهوێن ژههمی ئالییان وێ ڤهدكوژن.
(ئهرێ ئهڤه وێنهیهكا بهیرووتێ یه؟).
دبیت كو شكهستنا بهیرووتێ ڤهكێشیت:
ئهڤهژی بهایێ وێ سهركهتنێ یه
ئهوا وێ دڤێت بێقام بیت.
لهوا بڤی ئاوایی تهڕابهرا دبیت،
نه تهنێ ل جیه و واران
لێ بهلێ دپزدانكا تشتان دا.
وهها ههلبهست
بۆ شیاربوونا وێ
چاڤێن خوه
لسهر رهنگێ ئهلندێ دڕێسیت.
ههلبهست وێ ڤهناگێڕه،
لێ ئهڤه بهیرووته ههلبهستێ دبێژه.
ئهو بهیرووتا
چ جار نههاتیه گۆتن:
تێكستا ئاسێ، مژدار، تالوكه.
ئهو نایێ نڤیساندن
تهنێ ب حبرێ رۆژێ نهبیت.
جاده ئاگر ژێ دههڕكن.
ئاگر جارهكێ
باچونكان بۆ وهغهرێ دڕێسیت و
جارناژی بۆ خهندقینێ.
ههچكو زارۆكتی
ب خوهلییا پیربوونێ خوه دنخێڤیت.
تهرم تهرم تهرم.
رۆژ دكهڤن مینا پهردهیان
بهرێ چاڤان دگرن.
دناڤ رێوڕهسم و نهپهندێرێن كهڤنار
دناڤ تونێلێن ساوێریێ دكهڤن.
هن ئاخافتن
كهلهخێ بهیرووتێ دۆرپێچ دكهن
ههمی ئاخافتن تێكدهنه،
تهنێ ئهو نهبیت
ئهوا ئهو ب خوه دبێژیت:
نا، دگهل خوشكێن وێ ژدایكێ یان ژی شیری.
ژ نانهكی، ژ لێكشریكبوونا ئاڤ و شیراڤێ
ل پشت پهلچمان
د بن بهلگێن زوها دا.
ژ ههوارا سیپهلان
ههچكو ئهو ههسپن دشهن.
ژ شانۆیهكێ
كهسهك تهنێ قههرهمانێ وێ نیه.
قههرهمانێ وێ
نهستا ب ههستا ئاشۆپدانكه.
كهلهخهك
یاریگهها دهمی
تێرا پێنگاڤێن وی ناكهت.
كهلهخهك لێسهر و تۆفانه
ههمی بهراڤێن دیرۆكی تێكدشێلیت. - كاڤل
ههیڤێ
خوهدیكێن خوه
لسهر كاڤلان دشكاندن،
بهیرووت ژی
ژ خوین و خوهلیێ
گۆپال چێ دكرن بدهته بهر خوه.
ئاسمان مینا زنجیران
دپییێن وێ دا خوهیا دكر،
ئهستێر ژی
وهكه خهنجهران
ل تهنشتا وێ دا چقاندی.
ئیرۆ چاڤێن خوه دپهرخینیت و
پێژنهكا كوور:
ئهوا دقهومیت نایێ باوهركرن.
وا بهیرووت بگری
لێ هێسرێن خوه
ب دهسمالا ئاسۆیێ ڤهماله.
ته جارهكێ نڤیسی ئاسمان
ئهو جار ژی خهلهت،
لهوا ئاسمان ژی نها
ب وێ گونهها ته، ته دنڤیسیت.
ئهز باوهرم
كو ته ئهلفابێیهكا دی ههیه.
ئهو ژن
ئهو ژن –
نها تهنێ بیرئانینهكه،
من ئهو دستویێ با – ی دا
وهكه وێنهیهكێ هلاویست
چ جاران ژێ بێزار نابم
هندی لێ ب نێڕم.
*
چ جارا وێ ئهز دیتبام، دا بێژیت:
” خوهزی بشێم
ب ئاڤا چاڤان
دارا زارۆكینی یا خوه
ئاڤ بدهم”.
*
بیرئانینهك
ئاسمان تێدا
وهكه برینهكێ خوهیا دكه،
خوینا وێ دناڤبهرا
دوو ئالیێن كتێبهكێ دڕژیێت،
وانهیهك تێدایه:
شهڤا ئهڤینێ
رۆژه دفهرههنگا ئهڤرۆدا،
ئهڤرۆیا بیرئانینێ
خهوڕهڤكه د فهرههنگا شهڤێ دا.
*
ب ناڤێ وێ
نها د مالخوهلیانا مندا
ئۆده و نڤینك و جه دبهزن،
پسپسێ بۆ من دكهت:
بهسه، بلا بهس بیت
تو هند دناڤ نڤینكا شهڤێ دا
خوه دگهڤزینی.
*
چ؟
ئهڤه ئهو كهڤۆكه
ئهوا گمگما خوه
تهڤلی ئۆرگۆنا دارێ دكهت؟.
*
بیرا من دهێت
ئهز دچوومه ناڤ مالا وێ دا
د وێ شۆكا
ناڤبهرا كهلهخێن مه ههردووا.
*
جارهكێ،
ئهم ههردوو شیاربووین و
شهڤ ما رازای،
وێ حهز كر
روویێ من ب ئاڤا چاڤێن خوه بشۆت.
چێ دبیت ژبهر هندێ بیت،
كو نها پێدحهسم پیێن من
ژ ئاڤێ دترسن.
*
دهم
سڤك ژ عهرهبانكا خوه هاته خوار،
بدزیكیڤه لێ نێڕی
گرت و رهڤاند – ئهڤ نڤیس ژی بۆ من:
” ئێدی خیچكا راستا وێ بازنۆكێ
ئهوا لدۆرماندۆری ناڤتهنگا وێ دبرسقی،
ههتا ههتا
ژێڤه بوو، چوو”.
*
وهك وێ،
من ژی چ ژئاسمانا نهزانی
ژبلی وان تشتا
ئهوێن ژئهردی ڤهنابن.
*
نها، پشتی دووربوونا وێ
ئهزێ فێر دبم
چهوا وهل خهمین خوه بكهم
بڕژیێنه ناڤ كانیكاندا و
چهوا ههلبهستێن وان گهمیان ژی ڤهخوینم
ئهوێن پاتكا خوه ددهنه ماتماتیكا سیپهلان.
*
ناڤێ من
بشكوژهك چرمسی یه
د گولا ناڤێ وێ دا،
و ئهو كیژ (دوماهی)یه
ئهوا نهگههشتبیته تشتهكی و
وێ نهكربیته (بێدوماهی)؟!.
دویكێلهك ژسیپهلان بلند دبیت
ئاسۆیێ
ئهز فێری تیتالا عهوران كرم،
لێ من دویهی عهورهك دیت
چاڤێن ئاسۆیێ دنخاڤت
بێی كو لێبوورینێ ژێ بخوازیت.
*
ل ڤێره، كو نها لێ ئاكنجیمه
روونشتنا عهوران
لسهر عهرشێ دهمی
گهلهك ڤهدكێشیت.
لێ ئهو مینا
رێزمهندهكێ سهیر خوهیا دكهت،
بدهستوداره و دگهل كهسێ نائاخڤیت
تهنێ دگهل ئێكی نهبیت
ئهو بخوهژی نزانیت كی یه و چی یه.
هاویردۆری وی مرۆڤن
ههر ئێك ژ وان ب یێ دی دكهڤیت و
فهلهك داینه بهر خوه مینا گۆپالی.
*
ڤالاهی ب خوه ژی
ژپهنجهركێن بهفرێ
سهرێ خوه دئینته دهر.
*
چ ناگههیته سپیاتییا بهفرێ
شهڤا زمانی تێ نهبیت.
*
پالهیهك ل باژێڕی:
قهلهڕشكهك دناڤ بهفرێ دا،
وهی سلاڤ بۆ ته
ههی تهیرێ غهریب و كۆچهر،
ئهوێ باژێڕی دشۆت و
قاپیتا بهفرێ كریه بهرخوه.
*
بهفرهكێ كۆچهر
دهلیڤێ ددهته كهسێ خوهجه
ههمی تخویبان ببڕیت و
دناڤ بیردانكا خوهدا
ببیته رێڤینگ.
*
ئهز ههرگاڤ حهز دكهم
دمالخوهلیانا ئۆقیانوسا غوبارێ،
جیهانێ ببینم و بخوینم.
ئهڤرۆ باهۆزا بهفرێ ژی
ههر بوێ یهكێ من دئازرینیت.
*
دهمێ سپێدێ –
دهرازینكهك بێزار نابیت
هندی پێنگاڤێن بهرزه مێهڤان بكهت.
بنهدارهك سهرێ خوه
ب نكلێ تهیران دخورینیت.
ئهڤ عهوره ژی
ئهوا هێدی هێدی دهێته خوار،
ههما پهیسك پهیسك
لسهر پێستركا بهفرێ.
*
دهمێ سپێدێ –
چهند جانه
ئهو هێرشا
بیردانكا من دئینته سهر من:
حبرێ ژمن دستینیت و
ژبیركرنێ ددهته من.
*
دهمێ سپێدێ –
ها ئهڤهیه رۆژ
یا دگهل نمنمكا بهفرێ دكهڤیت.
*
دهمێ سپێدێ –
تهیرێ دهمی مشهخت بوو.
*
دهمێ ئێڤاری –
هویرپهڕ دناڤ لنگێن شهڤێ شین دبن.
لحێفكهك تژی كون
(كامبردج 17ی ئیلوون/سێپتامبهر 1996)
- 1 –
هن كتێب لسهر تهبلیكێ،
لدۆرماندۆری فنجانا قههوێ،
لدۆر دهرازینكێ، لسهر تهخچكان.
هن كتێب – جهنگن:
دناڤبهرا عاشقان،
دناڤبهرا خهلكی
دناڤبهرا گۆتن و كریارێ، –
پهنجهركێن سیڕسیڕك و
ئۆده ژی
دایكهكا جهرگلێسۆتی. - 2 –
هن پهیڤ
ناوهستیێن ژئاڤاكرنا مالان،
هن مال ژی
ژیان ناوهستیێت ژههڕفاندنا وان. - 3 –
من ڤهخوند، ئهزێ ڤهدخوینم
چهند هزرهك مه بڕێڤه دبهن
مینا بیرێن كهڤنار و بهرزه،
ناهێنه ڤهدیتن
ب زانستا كهڤزێ نهبیت. - 4 –
تنێكی یا من چهندا خوهشه –
نهژبهر هندێ من ڤهدهر،
لێ ژبهركو من بژاله دكهت. - 5 –
دویهی
شهڤێ سهردانا من كر،
و ژپێرڤه –
رهتكر بوێ شهمهندهفهرێ بچیت
ئهوا ستێر لێ سوار دبن. - 6 –
خوینا رۆژێ ب خوه
دگۆسكا شهڤێدا
رهش خوهیا دكهت. - 7 –
ئهڤرۆ
ب تهنێ و كهیفخوهشی ڤه
دێ دمالا خهمگینی یا خوهدا
شهڤبێركا خوه بوورینم. - 8 –
ههرگاڤ عهور ناجح دبن و
نهخشهیا ڤالاهیێ نیگار دكهن،
پا دهرچوونا ستێرا كهنگی یه؟ - 9 –
وهكه ههڤسۆزی دگهل رۆژهكا سیسڤهبووی
دهم ل كامبردج بڕێڤه ناچیت
ههكه دعهرهبانكهكا ژعهورا نهبیت. - 10 –
قهلهڕهشكهك
دهنگێ وێ گوڕێل دبیته بهر پێت من. - 11 –
هزرا خوه دهندهكی ژ وان دكهم:
ئهوێ چ رێك وی نهبن،
ڤهدقهتیێت
ههتاكو بگههیته قۆناغێ. - 12 –
كولیلكهك –
دهستێن خوه دادنێته سهر سهرێ خوه. - 13 –
چ سڕ و سهرمایه،
و ئهزێ ل ههمبێزا رۆژێ. - 14 –
هێ ی بهژنا سۆرتاری یا ههسپان،
تو راست دبێژی –
جلكێن ڤێ رۆژا عهوردای
بۆ ته تهنگن. - 15 –
ههیواخ –
رۆژ نهگههشت دهسمالا خوه رابێخیت،
عهوران جاردی ئهو قهدكرن. - 16 –
ئهز دڕازێم –
خهمگینی
دناڤ ههردوو دهستێن منه،
كهیفخوهشی ژی
دسینگێ مندا. - 17 –
خهونا من نهدزانی
ئهوی تهیری لكیڤه بهردهت،
ئهوێ دویهی
دناڤ دارستانا شهڤێ دا گرتی. - 18 –
كهلهخ
دئێك دهمدا
ههم نێرگزه و ههم گۆل. - 19 –
هێ ی رۆژێ
من پێبگههینه،
من ژێ بكه وا شهڤێ. - 20 –
هزر، جودایه ژكهلهخی،
ئهو تهنێ تهیر و تهواله ژ قرشكا. - 21 –
سهرمایێ ژبلی زمانی
چ سهرپۆشك نینه لڤێ جیهانێ،
زمان ژی لحێفكهكه تژی كون. - 22 –
یا ژخوهیه،
بزاڤا نڤیسینا ڤالاهیێ بكهی
یان ركمانیكرنا ژێبركا با – ی. - 23 –
پهڕاڤ رازی بوون
ببنه مالا سیپهلان،
ژبهركو سیپهل ب خوه كۆچا پهڕاڤانه. - 24 –
گهلهك باشه،
ئهز دێ پهردێن ئۆدا خوه ئینمه خوار، –
ما ته تشتهك ههیه بێژیه من
ئهی ئهڤین؟.