رۆمانی ( گۆشەگيری ) خوێندنەوەيەک لە بن تريفەی مانگە شەو و شەپۆلە نەرمەکانی زنە… 1… سەردار جاف
بەشی يەکەم …
خوێنەر لە ئاست ئەم رۆمانەدا ناتوانێت بە سادەیی تێپەڕێت بە سەريدا و هيچ نەيەتەگۆ، هەڵبەت خوێنەر بە لای ئێمەوە بە سەر چەند جۆرێکدا دابەش دەبن، خوێنەری پلە يەک ئەو رەخنەگر و وردبينانەيە کە پەی بە کون و کەلەبەری هەر دەقێک دەبەن و هەڵوێستەی ئەرێنی و نەرێنی، جوان و ناشيرينی ، باشی و خراپی ، رەشی و سپێتی و …… هتد لە سەر دەردەبڕن و لە ناخەوە و بە تاسوقەوەن کە ئەو دەقە خۆيان بييان نوسيبا، تاوەکو لاسەنگييە هەمە چەشنەکانی بنبڕ بکەن و لە ترۆپکی ئیستاتيکایی خۆيدا با، بە جۆرێک خوێنەرە ئاسایی و هەمەجەشنەکانيش لە پانتایی فرە رەهەندييەوە جێژی لێوەربگرن، ئێمە يەژين خوێنەری دووەم، ئەو نوسەر و خودان قەڵەمە سەليقەدارانەن کە وەک ڕەخنەگر بنکۆڵی دەقەکان ناکەن و لە دوورمەوداییەوە هەڵسەنگاندنی سەرپێی بۆ دەقی خوێنراو دەکەن، وەک رەخنەگر ناچنە قووڵایی دەقەوە، ئەم جۆرە خوێنەرە هەنديجار بۆ باکگراونی ئەبستولۆژی خود دەخوێننەوە، تاوەکو بتوانن هەم دەقی ناوازە و داهێنەرانە بخەنەڕوو هەميش لە رووی زمانەوانییەوە هزر و نوسينيان دەوڵەمەند بکەن. هەندێجاری ديکەيش کەڵک لەو دەستەواژە فەرهەنگييە هەمەلايەنييە وەردەگرن و قاڵبوو دەبن و ئەوداڵ و لە سۆراغی چەمک و بەکارهێنانييەوە پەيڕەوداری تەريقەتەکە دەبن. خوێنەری سێيەميش ئەو مرۆڤە خوێنەرانەن کە چێژ وەردەگرن لە بەسەرهات و رووداو و تەواوی ژانرە ورووژێنەرەکان لەو ديدگايانە چيژ وەردەگرن، لە رووی ئاخاوتنی کۆمەڵايەتييشەوە لە کۆڕ و کۆبوونەوە گەرمەکاندا بە زمانی جوان و رەوانی دەدوێن هاوکات باکگراونێکی ئەبستمۆلۆژی بۆ خۆيان دروست دەکەن، خوێنەری چوارەميش ئەو بەرپرس و خەڵکە بورژوا و دەوڵەمەندە نەخوێندەوارانەن کە پێيان شەرمە خاوەن ڤيلا و ناو ماڵێکی شاهانە بن و کتێبخانەيەکی بچوکيان نەبێت، ئەم جۆرە کەسانە ناوبەناو لە دەست بەتاڵيدا سەر دەکەنە سەر ئەو کتێبە بەرگ رەنگاورەنگ و قەبانەی بۆ بەخشينی ديمەنێکی ئێستاتيکاییەکی بورژوايانە بە ماڵە رازاوەکەی داوە…
ئەگەر نوسەری ( گۆشەگيری ) لوتف بفەرموون بە خوێنەری ژمارە يەکمان هەژمار بکەن، گەورەیی دەنوێنن، چونکێ کە سەرقاڵمان دەکات بە کتێبێکی (٤٨٠) لاپەڕەیی زياتر و بە وردبينی ديقەتی بدەين، هەم مافی ئەوە بڕەخسێنێ بە دڵی خۆمان بێينەگۆ، هەميش سينگ فراوان بێت و نوسينەکانمان لێوەربگرێت، کە شتگەلێک دەورووژێنێ کە ناکرێ ئێمە بەردەباز دانێین و تێیپەڕێنين . ياخود خوێنەر بە هەموو بەشەکانی باسمان لێوە کرد لە بەردەوامی خوێندنەوەی ئەم شرۆڤەيە و خودی رۆمانەکەو هەڵوێستەکردن و رادەربڕينمان لە هەمبەر رۆچوونە سادەييەکانمان بە ( گۆشەگيری) ئیدی لە خەياڵدان و دەربڕينی هزری دەوڵەمەندی شيکارانەياندا ئازاد و سەربەستن لە کام جۆری خوێنەرمان ناوزەد دەکەن.
( گۆشەگيری ) رۆمانێکی نوسەر ئیسماعيل حمە ئەمين ساڵی ٢٠٢٠ چاپی پڕۆژەی کەلتوور بە هاوکاری ناوەندی کەپرە، کتێبێکی قەبارە ناوەندی ( ٤٨٣ ) لاپەڕەييە، جێی شانازيمانە لە سەردانێکی بۆ ماڵەکەی دانەيەکی پێبەخشين، ئەمەيش ئەوە ناگەيەنێت کە نوسەر ئەو رێزەی لێیناين ئیدی بە شان و شەوکەتی رۆمانەکەدا هەڵبدەين، نەخێر ……..
ئیمە لێرەدا تەنها دەق دەبينین و خودی نوسەر ناناسين، لە خوێندنەوەمان بۆ دەقی هەر يەکێک هەبووبێت ئاوا رەفتارمان کردووە، هەر کەسێکيش بمانناسێت گەواهی ئەم حاڵەتەمان بۆ دەدات، ئەم توێژينەوەيشمان رەنگە بەرچاو روونييەک بۆ خوێنەر لەم بارەوە بە دەستەوە بدا.
خاڵێک کە گرينگە و تايبەت بەم شرۆڤەکارييە نييە و پێويستە ئاماژەی پێبدرێت، ئەوەيە پەيوەستە بە هەردوولا خوێنەر و نوسەرەوە، نوسەر چەند بە ديدێکی لە کارزانی و لێهاتووييەوە لە نوسينەکانی خوێنەر فريو بدات و دەستەمۆی خوێندنەوەی ژانرە هەمەچەشنەکانی بێ، گەرەکە خوێنەر زۆر لەوە وشيارتر و هەستيارتر بێت، ناکرێ نوسەر لە چەند دێڕی يەکەمدا ئەوەی دەيەوێت بۆ سەرنجڕاکێشانی خوێنەر و فريودانی سەراپا هەرچی هەيە هەڵيبڕێژێت و پاشان ئەو دوایی نوسينەکانی کەڵکێکی ئەوتۆی نەبێ و بێچێژ و بێواتا بێت، لەم توێژينەوەيەدا هيواخوازم خوێنەر تا کۆتایی هاودەمی وشە و رستەکان بێ، حەوسەڵەی هەبێ و لێیدانەبڕێت، هەتا بزانێ ( گۆشەگير ) لە کوێی قەڵەمی رەخنەگردايە، ئەوەی ئێمە لەم رۆمانەدا لەمڕووەوە بۆمان ساغبۆتەوە،( دوو مێینەکە ) يە کە پاکێچی يەکەمی رۆمانەکەيە، ئێمە نامانەوێ لە ئێستاوە ڕۆچينە لايەنی تەکنيکی و توێژينەوەی ورد و زانستيانە بەڵکو دواتر دەمانپەرژێتە سەر هەموو لايەنەکانی رۆمانەکە، با بە شێنەیی پێکەوە لە تەکيدا بڕۆين،
رۆمان، کارێکی هونەرييە جوانی زمان و پانتایی زمان پێکەوە گرێدەدات، خۆشويستنی ئەبستمۆلۆژی و جيهانبينی پانتایی فرە رەهەندی داهێنەرانەيە، بۆ نەوەی ئێمەی کۆنباو ئەگەر ( دارا دوو دارە دوورە ) کەی ئيبراهيم ئامين باڵداری نە بينيايە نها بە ( گۆشەگير ) بوون ئاشقی خوێندنەوە نە دەبوو، ياخود ( دار دور ، نار نور ) ی قەرائەی عارەبی ئاشنا نەبووايە، يانيش بە حينجەکەی حوجرە فێری خوێندنەوە نەباين،ئەوا نها نە حەز و نە حەوسەڵەی نوسينمان دەبوو، حەزمان لەوە نەدەبوو ئەو و خوێندنەوە ئاشق بە يەک بکەين، ئێمە و پەنابردنە بەر زمانی دەرودراوسێ بە تايبەت زمانی سەرەکی ئەو وڵاتانەی کوردی بەشمەينەتی بە سەردا دابەش بووەخولياگر نەدەبووين، ئیدی لەو رێگاوە کەلتوورەکەمان بووە بە کەڵچەڕێکی نامۆ بە خۆمان و وەک خۆمان نەشونمامان نەکردووە بيرکرنەوەيشمان بێگانانەيە، ئەم کارە لە هزرماندا رەنگی داوەتەوە بێئەوەی هەستی پێبکەين، ئیتر روو لە هەر بێشەڵانی هەر وڵاتێکی رۆژهەڵاتی يا رۆژئاوایی بکەين، لە نوێنەرايەتیکردنی خود دەترازێین، دەبينە کەسێکی نامۆ و خوار و خێچی ئەو کەلتوورەی خۆمانی تێدا دەبينينەوە، ئەم حاڵەتە لە گۆشەگير بە دی دەکەين ، بە هيواين بتوانين لەم هەڵوێستەکردنەمان لە سەر رۆمانی ( گۆشەگير ) بتوانين پەنجە بخەينە سەر برينەکانی جەستەی رۆمانەکە و نوسينەکان ببنە هەتوانێ بۆ هزری بەربڵاو و لە دانسقەیی کاری ديکەدا ناوازە و بەرجەستەبوونی هەبێت.
خوێندنەوەيەک خوێنەر تووشی بێزاری و وەڕسبوون دەکات، وەک ئەو رۆمانانە نييە کە خوێنەر لە لاپەڕەی يەکەمەوە پەلکێش بکات، ئیدی گەر دەتەوێ وەک ژمارە ببيتە خوێنەری رۆمانێکی ديکە ئەوا گەرەکە حەوسەڵەت هەبێ و نەفەس درێژ و پشوودرێژ بیت، جا نەمازە بۆ خوێنەری ژمارە يەک کە پێشتر ئاماژەمان پێدا، پێويستە کاتی دەست بەتاڵی و باشی بۆ تەرخان بکەی و بە وردی پەنجە لە سەر واتا و چەمکی رستە و وشەکان دابنێ، دەنا ناتوانرێت خوێندنەوەيەکی ورد بکرێت و مافی خۆی پێبدات.
درێژەی هەیە…
