شاژنی کاتوێ (queen of katwe) … خەندە حەمید
” هەندێ جار ئەو شوێنەی کە تۆ پێی ڕاهاتووی، ئەو شوێنە نییە کە تۆ بەشێکی لێی”
شاژنی کاتوێ فیلمێکی درامییە لە سێپتەمبەری ٢٠١٦ بڵاوبۆتەوە، سەبارەت بە ژیانی ڕاستەقینەی کچێکی١٠ ساڵانە بە ناوی فیۆنا لەگەڵ خێزانەکەی نیشتەجێی گەرەکە هەژارنشینەکانە بەناوی کاتوێ لە ئۆگەندا، دەبێتە یاریزانێکی لێهاتووی شەترەنج. هەمیشە ئەو فیلمانەم لا پەسندە کە چیرۆکێکی لە پشتە بەتایبەت گەر چیرۆکێکی ڕاستەقینە بێت. فیلمێک کە ئازارەکان، هەوڵەکان، سەرکەوتن و شکستەکان دەخاتە ڕوو، نەک تەنیا وێنە بگوازێتەوە. فیلمێک کە ئاماژەیە بۆ گرنگی پەروەردە و ڕاهێنان. توانسی مرۆڤە سادە و بێبەش لە ئامرازە سەرەتاییەکانی ژیان دەردەخات. لەلایەن خانمە دەرهێنەری بەتوانا (Mira Nair میرا نایر) کاری دەرهێنانی بۆ کراوە، ئەم خانمە هیندییە و ئێستا لە نیۆرک دەژی، کۆمپانیای فیلم بەرهەمهێنانی هەیە یەکێکە لە دەرهێنەرە سەرکەوتووەکان، هەندێ فیلمەکانی بایۆگرافین و گرنگی تەواو بەو لایەنە دەدات، شێوازێکی تایبەت هەڵدەبژێرێ بۆ ئەوەی چیرۆکەکەمان پێ بڵێ. لەبەرئەوە ئەم فیلمەی ئیشکردنێکی پەروەردەییانە و دەروونیانەیە بۆ لێڕوانەر، مرۆڤ بڕوا بەو دیمەنە هەژار و جەرگبڕانە ناکات کە نیشاندەدەرێ لە فیلمەکەدا.
فیۆنا و براکەی لەنێو کۆڵانەکاندا گەنمەشامی دەفرۆشن، مردنی باوکیان قورساییەکی زیاتری خستۆتە سەر شانی دایکیان. دایکی فیۆنا هەموو هەوڵێک دەدات بۆ ئەوەی خێزانەکەی پێکەوە بهێڵێتەوە، بەڵام شکست دێنێ لە مانەوەی خوشکە گەورەکەی فیۆنا، چونکە ناتوانێ بەرگەی ئەو ژیانە سەختە بگرێ، بەڵکو دەڕوات و بە شکستەوە دەگەڕێتەوە. دایکیان خوێندەوار و پەروەردەکراو نییە بەڵام دەکرێ بەهێزیی پەروەردەی ئەو بێ بۆ منداڵەکانی، بەمانایەکی تر پەروەردەی ئەو لە بەهێزییدایە. چونکە هەرگیز دەستبەرداریان نابێت لە هەموو سەختی و ناخۆشییەکانی ژیانیان. ئەم ڕۆڵەش خانمە ئەکتەری بەتوانا (Lupita Nyong’o) دەی گێڕێت. ئەم ئەکتەرە زۆرترین خەڵاتی بەدەست هێنا لە فیلمی (دوانزە ساڵ کۆیلایەتی) بەهۆی لێهاتووی و جوان ڕۆڵگێرانی لە فیلمەکەدا، هەروەها خەڵاتی باشترین ئەکتەری یاریدەدەری بەدەست هێنا. پێم وایە بۆ ئەم فیلمەش هەمان پلە و توانای هەیە، هەربۆیە شایەنی خەڵاتە. هێندە جوان ڕۆڵ و ئەرکی دایک بەرجەستە دەکات لە کاتی سەختی و نەهامەتییەکانی ژیان، کاتێک هیچ پشت و پەنایەکت نییە و دەتەوێ بەردەوام بیت لەو نیوە ژیانەدا. لە فیلمەکەدا چەندان دیمەنی جوانی پڕ لە هاوسۆزی و پێکەوەیی و لێکتێگەیشتن هەیە.
هەستی فیۆنا بۆ زانین وای لێکرد کە بچێتە شوێنێک، کە تێیدا یاری شەترەنج فێرە کۆمەڵیک منداڵ دەکرا، لەلایەن مامۆستایەکەوە بەناوی (ڕۆبێرت کەتیندی) بەڕێوەدەبرا و ڕاهێنانیان پێ دەکرا. ڕۆبێرت مامۆستایەکی بەئاگا و سەرکەوتووە، زۆر جوان ئیشی لەسەر شێوازی پەروەردەی منداڵەکان دەکرد، بۆ ئەوان کە هیچیان نەبوو بە سکی برسییەوە ئەستەمە بتوانی ورە بەرز بییان هێڵێیەوە. چونکە تارمایی برسییەتی لە چاوەکانیان بەدیدەکرا، مامۆستاکە ڕۆژانە لەگەڵیاندا بەر ئەو هەستانەیان دەکەوت هەستی برسێتی و هەستی بێبەشی، هەرچەندە مامەڵەکردن لەگەڵ منداڵانی هەژارنشین، بێپەروەردە و بێماڵ زۆر زەحمەتە، بەڵام دەی زانی چۆن مامەڵە لەگەڵ هەموو ئەمانەدا بکات. ئەمەش لێهاتوویی پەروەردەیی و توانای ڕۆبێرتی مامۆستا دەردەخات. ئەو سەرەتا بە فیۆنا دەڵێ ئەم شوێنە بۆ ململانێکارانە!
دایکی فیۆنا سەرەتا ڕێگرە لە بەردەم منداڵەکانی کە ئەم یارییە بکەن و بە قومار ناوی دەبات، پێی وایە نابێت کاتەکانی خۆیانیان پێ بەڕێبکەن، چونکە پێویستە ئەوان ئیش بکەن بۆ ئەوەی بتوانن بمێننەوە و بەردەوام بن لەو ژیانە سەختەی هەیانە. بەڵام ڕۆبێرت هەوڵێکی زۆر دەدات بۆ ئەوەی لە دایکیان بگەیەنێ کە ئەمە قومار نییە و ئەوان دەرفەتی ئەوەیان دەبێت لە شامپیۆنی (پێشبڕکێی)(king’s college) بەشداربن، چونکە فیۆنا زۆر زیرەکە، بۆ ئەوەی پاشان ڕێگەیەکیان بۆ بدۆزێتەوە کە بچن بۆ فێرگە و بخوێنن. ڕۆبێرت دەزانێ توانای فیۆنا زۆر لەوە زیاترە کە تەنیا سەوزە بفرۆشێ، پێی وایە ئەوان شایەنی زیاترن. دایکیان لە خەمی پەروەردەی ئەوان رێگە بە منداڵەکانی دەدات بەشداربن. دەڵێت من ڕێگەیان دەدەم بەڵام تۆش کە بەڵێنەکەت نەبردە سەر هەرگیز منداڵەکانی من نابینیەوە.
یەکێک لە نموونە پەروەردەیی و جوانەکانی ڕۆبێرتی مامۆستا لە کاتی بێئومێدبوون و نامۆبوونی منداڵەکان بەو شوێن و ڕووبەرووبوونەوەیان بەرانبەر بە گرووپە بەشداربووەکانی تر ئەوەیە، کە نموونەیان لەسەر برسییەتی بۆ دێنێتەوە ئەو دەرک بەوە دەکات ئەمە نزیکترین و باشترین ڕێگەیە کە منداڵانێکی برسی و بێبەش بەشێوەیەکی پەروەردەییانە تێبگەیەنی. دەڵێ؛ دوێنی لە ڕێگەی پاسەکەمدا سەگێکی لاوازم بینی، سەگەکە زۆر برسی بوو، چاودێری پشیلەیەکی دەکرد، سەگەکە دەستی کرد بەوەی پشیلەکە بگرێ لە کۆڵانە و گۆمە ئاو و خانووەکە، پشیلەکە تەنانەت بازی بەسەر کتری سەر ئاگرەکەشدا دەدا و دواتر بزر بوو. سەگەکە لە ماندووییان بەربۆوە لەسەر زەوییەکە. منیش بە سەگەکەم گوت چی ڕوویدا؟ تۆ زۆر برسی بووی بەڵام ژەمەکەت لەدەست چوو و دوورکەوتەوە. سەگەکە پێی گوتم کێشەکە من بووم. تەنیا ڕام دەکرد بەدوای ژەمێکدا، بەڵام ئەو پشیلەیە ڕای دەکرد بە دوای ژیانیدا.
ڕۆبێرت دەڵێ؛ دەبینن ئەم منداڵانە، جلی جوانیان هەیە، جێگەی ئاسوودەیان هەیە، ئەوان وەک سەگەکە وان. هەموو شتێکیان ئاسان بۆ دێتە بەر دەست، بەڵام ئێوە پشیلە مەزنەکانی منن، ئێوە بەدوای ژیانتاندا ڕادەکەن. بەمە ورەی هەموو منداڵاکان بەرز دەکاتەوە. فیۆنا هەندێ جار باوەڕ بە توانا و لێهاتووی خۆی ناکات، لای سەیرە لە کەسێک دەیباتەوە کە خوێندوویەتی و پەروەردەی بینیوە ئەویش هیچ خوێندەوارییەکی نییە. ڕاستی پەروەردە دەتوانێ ئاسانتر و باشتر لێهاتووییەکانت پەرە پێ بدات، بەڕێگەیەکی زانستییانەیاندا بەرێت، ئەگەرنا هەموو مرۆڤێک توانایی مێشکی هەیە گەر بزانێ و بەهرە و زیرەکی خۆی بدۆزێتەوە لەو بوارەی کە تێیدا لێهاتووە. ڕۆبێرت دەرخەری تواناکانی فیۆنا بوو.
یاری شەترەنج ئەوەی بۆ گرنگ نییە کە تۆ چۆن و چەند بەهێزی یاخود دەوڵەمەندی، بەڵکو دەتوانێ بۆ ژیانێکی باشتر فێری ڕێگەیەکی ستراتیژیانەت بکات. ئەمەش پێویستی بە هێز و دەربازبوونە لەو دۆخەی تێی دای. هەربۆیە فیۆنا دەڵێ: ”شەترەنج، مێشکم تیژ دەکاتەوە”.
فیۆنا هەرچی لەبەردەستی بوایە دەی کرد بە شەترەنج و ڕاهێنانی پێ دەکرد، بەردەوامی و سووربوونی فیۆنا پاش هەوڵ و شکستەکانی دەرخەری ئەو ویستەیە کە فیۆنا لە شەترەنجدا دەیبینێتەوە. ئەمە بۆ ئەو دەبێ بە خەون و دەیەوێت لە ڕێگەی شەترەنجەوە ئەوەی دەیەوێت بە دەستی بێنێت بۆ خۆی، دایکی و خێزانەکەی. لە دواجاردا سەرکەوتوو دەبێت وەک پاڵەوانی شەترەنج لە ئۆگەندا، کە هەموو خەڵکەکە بەپەرۆشەوە چاوەڕێی سەرکەوتنەکانی فیۆنان و هاوسۆزن لەگەڵی. دواتر دەتوانێ بخوێنێ و هەروەها دەتوانێ شوێنێکی شایستەی ژیان لەژێر سەقفێکی پڕ لە خەون و ویستدا هەموو خێزانەکەی کۆبکاتەوە.
