خەنجەری خێڵ..(10).. شەماڵ بارەوانی
جەنابی گوو..!
بەشی دەیەم/
من هاتووم تا کش لە خێڵم بکەم، کش لەهەرچی ناوی سمێڵە بکەم، کش لەو هەموو بت و قاڵب و بڤە و سنوور و هێله بکەم .
من هاتووم تا جاڕی مەرگی مێژوو و ئیدەلۆژیا و هەرچی بت و قاڵب و پێوەر و خێڵ و گوو خواردنتانە دەم.
بەهار: گەر تائێستا، مێژوو گێیەکان، قۆناغەکانی مێژوویان بەسەر دەرەوەی مێژوو و مێژووی پێش زایین و سەردەمەکانی ناوەڕاست و چاخی ڕێنسانس و چاکسازی دینی و ڕۆشنگەری و پۆست مۆدێڕنە و چی و دابەشکردبێت، ئەوە لەمڕۆ بەدواوە مێژوویەکی تازە لە دایک دەبێت، کۆتاقۆناغی مێژوو، مێژووی قۆناغی پۆست گووخواردن.
ئیتر تەواو لە سەروینەوە، لە ١ی ١ی ١٩٧٠، مێژووی حەقیقی بەشەریەت لە دایک دەبێت و ئەوە کۆتا قۆناغی مێژووی مرۆڤایەتی دەبێت و مرۆڤ دوای سەروین بە چەکی کۆکوژ و خۆتڕێن و یەکترگێ و ژیان گێ دەکەونە ویزەی یەکتری و هەرچی گەردوون و بوون و بنیادەمە هەمووی خەڵتانی جەنگ و بۆمب و بارووت و خوێن دەکەن و جنسی خەبیس و گڵاوی ئەو بوونەوەقێزەونەی کە خوای گەورە بە هەڵە ناوی ناوە بەشەر، کۆتایی دێت و تۆی نەگریسی دەبڕێتەوە.
بەهار من باسی تیورە گوواویەکەی (فرانسیس فۆکۆیامای تیۆریسیه‌نی لیبڕاڵی ئه‌مریکایی) ناکەم، کە لەو کتێبەی کۆتایی گوو و دوایین گوو هاهاها.
مەبەستم کتێبی “کۆتایی مێژوو و دوایین مرۆڤ” باسی ئەوە دەکات، کە دوای ئەوەی یەکێتی سۆڤێتی ١٩٨٩ دەڕووخێت و سیستەمە بەناو سۆسیالیستەکە گووی تێوەر دەبێت و دەڕمێت. خاڵە فۆکۆ دێت و قسە لەسەر ئەوەدەکات کە مێژوو له خۆرئاوا کۆتایی پێدێت و لیبڕاڵیەت تڕۆپکی مێژوو و کۆتایی مێژوو و دوایین قۆناغی گۆڕان و پرۆسەی پەرەسەندی مێژوو و ژیار و بەشەریەت و گۆڕان و ته‌واوبوونی مرۆڤایه‌تییه و ئەو ڕۆحە جیهانیەی کە هێگڵ لە جەستەی ناپلیۆن دا بەرجەستەی کردبوو گووی دەخوات و کۆتایی پێ دێت و هەرگیز، ئەو تیورە قۆڕ و خەونە گوواوی و پێشبینیه حیزەی حاجی هێگڵ نایەتە دی و لیبڕالیەت دوایین شێواز و ستایلی حوکومڕانی و دەوڵەتداری و بەڕێوەبەردنە و ئیتر جەنگە سارد و گەرم و شلەتێن و گووتێنەکان کۆتاییان دێت و ئەوەی کە لە ساڵی ١٩٨٩دەیبینن، کۆتایی شەڕی ساردی نێوان بلۆکی ئشتراکیەت و کاپیتاڵیزم و هەردووک جەمسەری ڕاست و چەپ دوو ئیدەلۆژیای جیاواز نابێت، بەڵکو گەیشتنی مرۆڤە، بە کۆتا ستایل و فۆرمی ئیدەلۆجی خۆی، ئاشنابوون و بە جیهانی بوونی هەموو جیهانە، بە لیبڕالیزمی خۆرئاوایی و ئەمریکایی .
کامڵ بوون و تەواو بوون و قفڵ بوونی ئیدەلۆژیای بەشەریەت و قوناغەکانی مێژوو و پەرەسەندنە و ئیتر دەبێت دنیای هەمووی بە خۆشی بێت، یان به ترشی، باوەشی خۆی بۆ لیبڕاڵیەتە حیزەکەی کاکە فۆکۆیامە بکاتە، چونکە ئەوە لوتکەی مێژووە و هیچ قۆناغ و ڕێگایەکیتر لەبەردەم مرۆڤ نەماوە.
بەهار:من باسی کۆتایی هەموو ئایدیۆلۆژیاکان و حەکایەتە گەورەکان و چیرۆکە خورافیەکان دەکەم.
بە لیبڕالیەتە گوواویەکەی خۆرئاوایشەوە، ئەو لیبڕالیەتەی وەکو خێر و خێرات و زەکات و سەدەقەی ئایینەکان بە دڵی خۆیان و بە هەزار منەت و ڕوو شکاندنەوە و مەرج و پێوەری ڕەش و سپی و گوواوی بە کۆمەڵە خەڵکێکی دیاری کراوی دەدەن و هەزاران چینیتر و خەڵک و وڵاتی تری لێ بێ بەش دەکەن.
ئامۆزاى شیرین و ئازیزەکەم، بەهاری گوڵ، کچە نازدارەکەی مامە ئاکۆی میهرەبان، لە دەفتەری بیرەوەریەکانت بنووسە: مێژووی بەشەریەت لەگەڵ سەروینەوە لە دایک بوو و دەبێت لەگەڵ سەروینیشەوە کۆتایی پێ بێت. بنووسە سەروینە سۆپەرمان، سەروینە باتمان، سەروینە سپایدەرمان، سەروینە گریندایزەر.
بەهار من چەکوشەکەی نیچەم. ئەو سنوورەم کە نەوال سەعداوی شکاندنی، من ڕەگەزەکەی سیمۆن دیبۆڤوارم، ڕۆحی هەموو ژنە کارەکتەرە یاخیەکانی ناو ڕۆمانەکانی فەزیلە فاروقم. من هیچ پێوەر و بتێک ناناسم و زۆر بێ منەتانە دەکەومە ویزەی تابووکانتان.
دیارە ئێوە هێشتا منتان نەناسیوە ! من، سەروینی هێڵ نەناس و بڤە تڕێنم. من سەروینی یاخی و سنووربەزێنم. من سەورینی پێوەرگێ و بت شکێنم.
هاتووم تا لە هەرچی دیسپڵینی گوواوی و میتۆدی حیزتانە بەم. هاتووم تا بە هەرچی قاڵب و قوتابخانەتانە دابڕیم.بۆ من کەری کەریمۆکە سمێڵاویم، تا بێن و بە دڵی خۆتان سوارم بن و لێم بارکەن و هەوسارم لە مڵ کەن؟
من سەروینم، سەروین، لە دار و بەرد و عەرد و عاسمانتان یاخیم. نەک هەر فلان خێڵ و فیسار ئاغا و ئەم بت و ئەو قەفەس ناتوانن کۆنتڕۆڵم بکەن، تەنانەت خودای گەورەیش.
ئینجا نۆرەی ئەو گووگرانی ئەدەبی و ڕۆمانگێ و ئەدەب تڕێنانەیە، تا بێن و دنیایەک قسەی حیز و بۆن فس، بەناوی ڕەگەز و تەکنیک و تەڕەماش و نازانم چی و چییەوە فڕێ بدەن و خەیاڵ و فانتازیا و هزر و قەڵەم و ئازادی نووسەر و بنووسی چیرۆکەکانی سەروین و کارەکتەری سەورین لەناو ئەو ڕۆمانەی کە سەروین دەبێت بە پاڵەوان و کەسایەتی سەرەکی، لغاو دەست و پێ بەسترا و کۆنتڕۆڵ کەن.
بەهار:یەکێ دەڵێ گووۆ فسکی وا دەڵێت و یەکێتر دەڵێت تڕۆ فسکی وای گوتووە و دانەیەتر دەڵێ کیرۆفسکی وای گوت و یەکێتر دەڵێت فسۆفسکی وادەڵێت و یەکێ دەڵێ لەسەردەمی ڕەحمەتی خاڵە دۆستۆیڤسکیەوە، تا ئێستا، تەنها دوو جۆر لە ڕۆمانمان هەن، ڕۆمانی تاکدەنگ و ڕۆمانی فرەدەنگ.
یەکێتر دەڵێت تا کاتی دەرکەوتنی چەمکی ڕۆمانی فرەدەنگ لەلایەن حاجی میکایل باختینـەوە، ئێمە وەکو جەماوەری خێڵی کەریمۆکی شتێکمان نەبووە بە ناوی تاک دەنگی و ڕۆمانی تاکدەنگەوە و یەکێتر دەڵێ ڕۆمان ناوێکی گشتییە و جەنابی هەر دەقێک مادام، لە شێوەی گێڕانەوەدا نووسراوبێتەوە و سنووری چیرۆکی درێژی تێپەڕاندبێت، دەتوانین خاتری ئەکبەر واحید نەگرین و زۆر بێ منەتانە پێی بڵێین ڕۆمان.
فشەفشچییەکیتر دەڵێ لە ڕۆمانا دەبێت دەنگی نووسەر زاڵبێت و یەکێک دەڵێت نەخێر کارەکتەرەکە و یەکێ دەڵێ دەبێ ڕۆمانی مێژوویی وابێ و ڕۆمانی خەیاڵی- زانستی وابێت و ڕۆمانی ڕۆمانتیک وا و هی پۆلیسی و چی و چیش وا. یەکێ دەڵێ ئەوە ڕۆمانی ژیاننامەیە و ئەویتر دەڵێ نەوەڵا بیرەوەرییه.
یەکێ دەڵێ لە ڕۆمانی سیاسی دەنگی سیاسەت دەبێت زاڵ و تڕی سیاسیش زڵ بێت. یەکێتر دەڵێ لە ڕۆمانی مێژوویی دەبێ ڕۆماننووس بەو شێوەیه گووی بخوات و ئاوا ڕووداوە مێژووییەکان لە قاڵبێکی ئەدەبی و ستایلێکی گوواوی دابڕێژتەوە. یەکێ دەڵێت فلان تەکنیکە و فیسار توخمەی ڕۆمانەکە نەئەبوو وابێت !
یەکێکیتر دەڵێت دەبێت ڕۆمان ڕەگەزی کات و دانەکیتر دەڵێت ڕەگەزی شوێن و ئەویتر دەڵێت ڕەگەزی ژەهر و نازانم چی ی چی تێدابێت.
یەکێتر دەڵێت لە فیسار جۆری ڕۆماندا کارەکتەری جیاواز و سەرەکی و ناسەرەکی و دووم و سێیەم و چوارەم و پێنجەم هەن و کاکە کارەکتەری شەشەم دەبێت وابێت و خاڵە کارەکتەری حەوتەم واڕێبکات و دەروێش کارەکتەری نۆیەم وا بخەوێت و بتڕێت و بزڕێت و کۆیلە کارەکتەری نۆیەمیش وا بدوێت !
یەکێ دەڵێ ڕۆمان دەبێ باڵای ئەوەندە مەترە درێژ و دانەیەتر دەڵێت دەبێ هەیکەڵی ڕۆمان هێندە قەڵە و خرپن بێت.
یەکێتر دەڵێ ڕۆمان دەبێ بنەماکانی قەوی و ئەستوور بێت و زمانی گوو و هونەر و فۆرمی ڕۆمانێتی ئاوا و ئاوا بێ. یەکێک دەڵێت لە ڕۆمانی تاک دەنگدا، نووسەر دەبێت دیکتاتۆرێکی ڕەها بێت و دەسەڵاتێکی بێ سنووری هەبێت و دەنگ هەردەنگی خۆی بێت و هەموو شت هەربەخۆی بێت و تاک دەنگی جەنابی نووسەری ڕەهای گوو نووس و ڕۆمان گێ و کارەکتەر تڕێن، بەسەر تێکڕای کارەکتەرەکان و جەمیعی ڕووداوەکاندا زاڵ بێت و هەر خۆی خودا و خوڵقێنەر و هەڵسوڕێنەری کارەکتەرەکان و شەترەنچی ڕووداوەکان بێت و چۆنی ئارەزوو و میزاج کرد ئاوا پاڵەوانە کارتۆنیەکەی وەک بووکەڵەیەکی بێ ئیرادە بێنێت و ببات و نووسەری خوێڕی ڕۆمانەکە بە دڵی خۆی هاوشێوی کۆیلە و کەرێک و کەسێکی بێ ئیرادەکراو، ئایدیۆلۆژیا و بار و پەیام و کێری خۆی لێ باربکات بە میزاجی خۆی، ڕاست و چەپ و بۆ پێشەوە بڕۆ و بۆ دواوە بسووڕێوەیان پێ بکات و بڕیار و بکە و نەکەکانی خۆیانی بەسەردابسەپێنێت و لە ژێر ناوی تاک دەنگیدا گووی خۆی دەرخواردی کارەکتەرەکانی بدات.
بەو شێوەیە بەهار لە تاک گووخۆریدا نووسەری ئازادیگێ و کارەکتەرگێ و هەموو شت گێ، خۆی هەڕەم و سەید و خودایە و توخمە گەواد و حیز و ترسنۆکەکان هەڵدەسووڕێنێت. نووسەر خۆی یاساداڕێژەرە و تەنها خۆی بڕیاردەدات و ڕووداوەکان بەو ئاڕاستەیەدا دەبات کە میزاجە گوواویەکەی دەیخوازێت.
بەهار:یەکێتر دەڵێت لای فولان جاگیشان نووسەری ڕۆمانی فرەدەنگ پشت بە گووکردن و گۆکردن دەبەسترێت و لای فسار نووسەری ڕامبۆ کارەکتەرەکان کۆیلەن و هیچ دەسەڵاتێک و ئازادیەکیان نییە.
ڤاندام لە ڕۆمانی مۆنۆلۆگیک وا دەکات و بڕۆسلی لە ڕۆمانی کارەکتەر تڕێن دەڵێت دەبێت نووسەری گووخۆر سێنتراڵ و کابە و بت و خودا و هەموو شتێک بێت و تەواوی کارەکتەرەکان و پاڵەوانە ساختە و کارتۆنیەکەیش بە دەوری مەیل و میزاج و ئیدەلۆژیا و فرمانەکانی جەنابی گووسەری ڕۆماننووس دا بخولێنەوە.
یەکێکیتر دەڵێت ڕۆمانی فرەگوو و فرەگۆ و فرەدەنگ دەبێت لە چیرۆکگەلی زۆر و ورد و جیاواز پێک بێت و هیچ چیرۆکێکیشیان بەسەر ئەوەکەیتردا زاڵنەبێت.
یەکێک دەڵێ خۆزیە سەراماگوای گووتی، کەواتا کارەکتەر گوتی. یەکێتر دەڵێت کوێخا واڵت ویتمان ئەوهای گوتووە. یەکێ دەڵێ دادە ڤێرجینا وۆلف وای پێباشە و خاڵە کافکا دەڵێت سەروین لە ناو ڕۆمانەکان دەبێت هاوشێوەی کارەکتەرەکانی من ڕەشبین و ترسنۆک و لاواز بێت و وەک گریگۆر سامسا ببێت بە قاڵۆنچە و گاڵتەجاڕی دەستی دێوەزمەی سیستەمی خێڵ و کاپیتاڵیزم. یەکێتر دەڵێت مامە مێلان کۆندێرا بۆ کارەکتەر گایین ئەو مەرجەی داناوە، کە دەبێت کچەکەی کەریمۆکی وەک خۆی ترسنۆک بێت و چۆن ئەو لە چیک لە ترسان و بۆ سەلامەتی قنی خۆی، سەری هەڵگرت و خێرا ڕایکرد بۆ فەرەنسا و لەوێ دەستی کرد بە گوو خواردن و خۆفشکردنەوە و قسەی قەڵە و زل و ڕەخنەگرتن لە حکومەتە کۆمۆنیستەکەی چیک، منیش ئاوا لە دەست خەنجەر و خێڵ و سمێڵ ڕابکەم بۆ فەرەنسا و لە دوورەوە و لە دەرەوەی وڵات، له دژی سیستەمی خێڵ و خەنجەری کەریمۆکە خوێڕی و تائیفەی سمێڵ زڵان گووی بخۆم !
یەکێک دەڵێت ئەزبەنی جەیمس جۆیس دەڵێت بەهیچ شێوەیەک ئەوە نابێت و کوێخا ولیام فۆکنەر و خەلیفە مارسێل پرۆستیش لەگەڵ ئەوەدا نین کە سەروینی کارەکتەر، ئازاد و دەم درێژ و بێ سنوور و بت گێ و گووخۆربێت. یەکێتر دەڵێ جەنابی سارتەر دەڵێ دەبێت کارەکتەر تەنها هێڵنج بیگرێت و بڕشێتەوە و هۆگۆی سەرک ئەستووریش بە ئەژدیها و لیڤیتانەکەی ئازادی هەموو کارەکتەرەکانی لۆش دەدات و مامە بەلزاکیش بۆچوونی وایە کە کارەکتەرەکان سێ ژەمەتەنها نیسک و کولێرە بخۆن و حاجی ڕۆڵان بارتیش پێی باش نییە کارەکتەرەکان ئەو دەسەڵاتەیان هەبێت تف بکەن لە ڕووی نووسەری تاک دەنگ و تاک عەقیدە و دیکتاتۆر و ڕەها.
ئاغای تۆلستۆیش بە مەرج ژنێکی وەک ئاناکارنیناکەی کردووە بە پاڵەوانی ڕۆمانەکانەی. یەکێتردەڵێت هاوڕێ گابرێل گارسیا مارکیز دژی ئەوەیە عەسای ڕیالیزمی جادوویی بدرێتە دەست هیچ کارەکتەرێک، نەوەک یاخی بێت و لە دەست دەربچێت و هاوشێوەی سەروینی کچی کەریمۆکە ژنکوژی دوایی دۆ ودۆشا و زەمەنەکان تێکەڵ بکات و سەر لە هەرچی خوێنەر و گووگری ئەدەبی و ڕۆمان خوێنە بشێوێنێت و شتگەڵێک هێشتا ڕویان نەداوە و ساڵی دوو هەزار و بیست و پێنج ڕودەدەن و هێشتا لە هیچ کون و قوژبنێک و شوێنێک دیار نیینە، ئەو بێت و لە ڕێگای دەفتەری بیرەوەریەکانی خاتوو بەهاری کچی حاجی ئاکۆی ماڵی خێڵانی و لە ساڵانی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوو باسیان لێوە بکات و تۆماریان بکات ! یەکێتر دەڵێت حاجی جۆرج ئۆروێڵ پێی باش نییە کارەکتەرەکان ئەو دەسەڵاتەیان هەبێت بە دڵی خۆیان چییان ویست بیپۆشن و چییان ویست بیخۆن و چشیان ویست بیڵێن و وەکو ئاژەڵەکانی مەزرای ئاژەڵان بژین.
کۆڕە لە تڕی هەرچی حاجی جۆرجی ئازادی گێ و ڤێرجینا وۆڵفی تڕزل و کافکای لاواز و تۆلستۆی سمێڵ حیز و سارتەری حەسود و هەمینگوای دەروون نەخۆش واڵت ویتمانی ئیرەیی چی و مارکیزی ڕیالیزم گێ جادوو گوواوی و جەیمس جویسیی شەپقە میزاوی و میلان کۆندێرای ترسنۆک و کافکای خوێڕیتانە بەم باشە.
کوڕە تەرەس بابینە، دیسان دەستان پێکردەوە ! دیارە ئێوە هێشتا عارتان دانەناوە و تەمێ نەبوون. هەی لە هەرچی تەکنیک و توخم و کات و شوێن و دیالۆگ و دیکتاتۆریەت و خۆفشکردنەوە و لوت بەرزی و مەرج و تاک گووییی و فرەگوویی و تەڕەماش و قسەی قۆڕتانە بەم.
سەرسەری و بوودەڵەینە،دیارە ئێوە کێشەی تێگەیشتان هەیە، بۆیە تێناگەن ! من بە ئێوەی قاڵب پەرست و بتاوی و هێڵاوی وخەیاڵ گواوی دەڵێم.
بەو داعشە ئەدەب گێیانە، کە دێن و هەمان شێوەی ڕادیکاڵە ئەقڵ گوواویەکان دنیایەک بت و هێڵ و بڤە و تابوو و سنوور لەبەردەم ئازادی و ئێنەرژی و هێزی سەروین دا قووت دەکەنەوە، تەنها ئەوە جیاوازیتانە، داعش لە بەرگی ئاییندا و ئێوە لە بەرگی ئەدەب گاییندا. باش گوێبگرن هەی ئەدەب گێینە، لای من، هەرچی هەوسار و قفڵ و قاڵب و بت و هێڵ و پێوەر و مەزهەب و قەفەس و قسەی گوواوی و تەڵبەندی خوێڕی و شتی قۆڕی ناوگیرفانی خۆتانە کە لەبەردەم ژیان و خەیاڵ و بیری ئازاد و ئینجا دنیای بەرین و فراوان و ئازادی ئەدەب و داهێنانی ئەدەبدا ڕۆتان ناوە، یەک تاکە نەعلە و فلسێکی سوتا ناهێنێت. بۆ دیارە ئێوە بە ڕۆبۆت لە ئێمە حاڵی بوون، تا بێن و بە ناوی ڕەگەز و تەکنیک و گوو و نازانم چی و چی، دەست و پێ و ئەقڵ و ئازادی و هۆش و هۆشیاریمان ببەستنەوە؟! دیارە نەتانزانیوە کە من چەندە لەمێژە فەلسەفەی مەڕێتی و سیستەمی کۆیلێتیم کردووە به پێڵاو و من نە سێبەر و پاشکۆ و کۆپی هیچ کەسێکم و نەکەسیش دەکەم به پێوەر و قاڵب و بت.
دیارە ئێوە ڕۆمان و ئەدەب بە ڕاپۆڕت و ئینشا تێگەشتوون و نەتانزانیوە کە ئێمە کاتێک “ڕاپۆرتێک دەخوێنینەوە کەسەکانمان وەک ڕۆبۆت دێنە پێش چاو، بەڵام لە ڕۆماندا، کەسەکان لە گۆشت و خوێن و هەست پێک هاتوون و ئازادانە هەڵسوکەوت دەکەن، نووسەری ڕۆمانەکەیش ناچێت بە ئارەزووی خۆی بیانجووڵێنێت.
بەهار: ئەمڕۆ مامە نووسەرێک نووسیبووی: یه‌كه‌مین لاپه‌ڕه‌ی ڕۆمانێكم هه‌ڵدایه‌وه پاڵه‌وانی سه‌ره‌كی به‌گریانه‌وه ڕووی تێ كردم ڕۆماننووس درۆم به زمانه‌وه‌هه‌ڵده‌به‌ستێت”
کوڕە ئەو ڕۆمان نووسەی ژیانی سەروین دەکات بە ڕۆمان، گووی خواردووە، درۆم بە دەمەوە هەڵدەبەستێت و قسەیەک بە ناونی منەوە بکات، لەگەڵ من و کەسایەتی من، من و بیرکردنەوە و یاخی بوون و بێ منەتیەکانی من یەکناگرێتەوە. کچێ نووسەری چیرۆکەکانی من گووی خواردووە بە پاساوی تاک گوویی و تاک تەڕەماش و تاک ژەهری و تاک دیکتاتۆری و تاک دەنگیدا دێت و ئاوا مامەڵەم دەکات. بەخوا لە ناو گۆڕی ڕۆمانەکە دێمە دەرەوە و دەیقەشمەرێنم.
بەهار لە ڕۆمانی سەروینی کەریمۆکی، واتا ڕۆمانی فرە گوو خواردن و پۆست گوو خواردن و پۆست مۆدێرن دا، لە سەر دەستی سەروینی پاڵەوان تەپکە قوڕ دەکرێتە دەمی نووسەری تڕ زل و دەنگ زاڵ و هەناسە ڕەها و میزاجە گوواویەکەی کاکی ڕۆماننووس دەخنکێنم و ئیتر دەنگی نیرۆنیانەی ڕۆماننووس لەسەر دەستی سەروینی کەریمۆکە سمێڵاوی کپ دەکرێت و حیسابی سەلکە توورێکی قوڕاوی بۆ ناکرێت و ڕەهایەتی و گوو و دەسەڵاتی موتڵەق لە جەنابی دیکتاتۆری عەزیزم و حەفیزەهواڵڵاهو وەرەعاهو لە ئەلنووسەری تاگ گوو دەسەندرێتەوە و دەگەڕێندرێتەوە بۆ سەروینی پاڵەوان و کارکتەرە مافحوراو بە مەڕ کراوەکان. لێدە بەهار، لۆوەناکەی ئەوجە دەسەڵاتی تەواو بە بەتۆ و بێخاڵ و بەناز و هەموو کچە کارەکتەرە یاخی بووەکانی تر دەدەم، تا بە دڵی خۆتان و زۆر بێ منەتانە و ئازادانە، تف بکەنە ئەقڵیەتی خێڵ و نەفرەت بەسەر حوکمی سمێڵدا ببارێن و ڕوبەڕوی کەریموکە خوێڕیەکان ببنەوە. بەهارگیان: ئینجا باشتێکیتر بەو فشەکەر و گووگرانە بڵێم: ئەو نووسەرەی دێت و چیرۆکی سەروینی یاخی دەنووسێت، یەک کیلۆ گووی خەستی خواردووە، سەروین دەکات بە دەنگی خۆی و کۆپیەک لە خۆی. من سێبەری هیچ کەسێک نیم و هەرگیز، قبوڵ ناکەم جگە لەخۆم، لە هیچ کەسێکیتر بچم.
بۆ من کۆیلەی نووسەرم، تا بێت و وەک ئەمیر و خەلیفە و والیەکان بە دڵی خۆی لە رۆمانەکەیدا، کەی ویستی سوارم بێت، لێم بدات، یاسا و شەریعەت و عەقیدەی خۆییم بەسەردا بسەپێنێت و ڕۆژی سەدجار بە پێی سستەمی کەنیزە وکۆیلایەتی و چەشنی کاڵایەکی مادی و بێ گیان، لە بازاڕی تاگ گوویی و بێ مروەتی و بێ مۆڕاڵیدا، کڕین و فرۆشتنم پێوە بکات. بمکات بە کەنیزە و بوونەوەرێکی بێ ئیرادە و ئازادی ئەتکرا و دەستبەسەرداگیرا و ڕۆبۆت ئاسا، بە کۆنتڕۆڵی ئەقڵ و کێری خۆی و بە پێی میزاجی خۆی کەی ویستی بمخاتە سەماو و جووڵە و گۆکردن و گووکردن. کەیش ویستی بمدۆڕێنێت، شکستم پێ بدات، لەناوم بەرێت و لە بەرامبەر خەنجەر و خێڵ و سمێڵ و ئەو هەموو گووەی کۆمەڵ، دوای ئەو هەموو یاخی بوون و ڕوبەڕوبوونەوە و بوێرییەم بێت بوێری و گووخۆری و ناماقووڵی وا بکات و گووی وا بخوات و لە کۆتا بەشی ڕۆمانەکەیدا، ئاڵای ڕادەست بوونم پێ بەرزبکاتەوە ! حەدی چییە. ئەژدا و ئابای دێنمەبەرچاوەکانی و عەرشی دەهەژێنم.
بەهار:نووسەری چیرۆکی ژیانی من، با باش ئەوە بزانێت، من نەک دەنگە حیز و موجامەلە چییەکەی ئەو نیم، من هەرگیز، دەنگی هیچ کەسێکی دیاری کراویش نابم.
من دەنگی هەموان و هی هیچیان نیم. من دەنگی هەموو بێ دەنگکراوەکانم. من تەنها دەنگی گەوادەکان نیم ! بەهار دەزانی گەوادەکان کێن؟
من هەرچەندە بڕوام بە پێناسەکردن نییە، پێناسە واتا بە بتکردن و لە قاڵبدان، بەڵام گەر لە هەموو ژیانمدا پێناسە تەنها بۆ تاقەشتێک بکەم، ئەوە بۆ چەمکی گەوادیم دەکرد و ژن کوژم بە گەواد پێناسە دەکرد.
بەهار:من لێرە دەنگی خۆمم، تۆزەک لەولاتر دەنگی پورە فاتم و دوێنی دەنگە خنکاوەکەی دایکم و بەیانی دەنگی تۆم و دوو بەیانی دەنگی کپکراوی ژنێکی ئەتکراو سێ بەیانی دەنگی قەحپەیەکی ستەم لێکراو ناو کەسایەتی و سومعە ورووشێندراوم.
بەهار: ئەگەر هات و من بەر لەتۆ مردم، لە دەفتەری بیرەوەرەکانتدا تۆماریکە، کە من وەکو سەروینی یاخی ئامۆژگاریم بۆ ئەو نووسەرەی دێت و چیرۆکی ژیانی من دەکات بە ڕۆمان، ئەوەیە کە تەنها ڕەچاوی ڕەگەزی گوو بکات. بۆ ئەوەی هەموو ئەو گووگر و ئەدەب گێیانەی هاتوون و باسی ڕەگەز و تەکنیک و نازانم چی و چی دەکەن، تا ئەوە بزانن کە من هاتووم تا ئەو هەموو گووخۆریەیان سەبارەت بە ڕەگەزەکانی ڕۆمان بەتاڵ و پووچکەمەوە. با دەنگی زاڵ لەو ڕۆمانەی منی تێدا دەکرێت به پاڵەوان، تەنها توخمی گوو بێت.
نەدیالۆگی گوو، نە کات و شوێنی گوو، نە کارەکتەر و دەنگی گوواوی گووسەر و ڕۆمانگێ و ڕۆماننووس هیچیان ڕەچاو نەکرێن و هەرچی ئەو تەکنیک و مەرج و پێوەری حیز و دەستکرد و گووایەی کە لە شێوەی بت لە بەردەم ڕۆماندا قووتیان کردووەتەوە، باشاپێک بدات لە قنیان و ژێرپێیان بخات.
بەهار:دەزانی ئێمە لە گووەوە هاتووین و لەناو گوو دەژین و دەڕۆینەوە بۆ گوو؟ کۆجیتۆی گووت بیستووە؟ من گووم، کەواتە من هەم. بەهار ئێره گووستانە !
گوو گوتی، گوو دەڵێت، گوو بڕیاریدا، گوو کوشتی، گوو جەنگی جیهانی هەڵگیرساند، گوو پەلاماریدا، گوو وێرانی کرد، گوو لە هاوسەرەکەیدا، گوو هەڕەشە دەکات.، گوو چەکی کیمیاوی بەکارهێنا، گوو خاکی کوردانیان دابەش و داگیرکرد، گووی بەعس بەبەرچاوەکانی گووی و نێودەوڵەتی و گووەیەکگرتووەکان و ئەنجومەنی گووی نێودەوڵەتی، کوردیان کیمیاباران و ئەنفال و کۆکوژ کرد، ئەو هەموو گووەی نێودەوڵەتی و گووە یەکگرتووە ئەنجومەنی گووەکان هیچ کاردانەوە و هەڵوێستێکیان نەبوو !
گوو سنووری دانا، گوو بڤەی دروست کرد، گوو بتی داتاشی، گوو هێڵی دیاری کرد، گوو چی قێزەونی و گووە دایهێنا، ئیزا قال ئەلگوو، قال ئەلگووەکانی تر.
بژی گوو، بەڵێ بۆ گوو، گەورەم ئەلگوو، بتی گوو، قاڵبی گوو، پێوەری گوو، سنووری گوو، یاساکانی گوو، نەریتی گوو، ئایدیۆلۆژیای گوو، سیستەمی گوو، مینتاڵێتی گوو، تیوری گوو، ستراتیجیەتی گوو، فیقهی گوو، مێژووی گوو، مەزهەبی گوو، دەستووری گوو، وانەی گوو، ڕێبازی گوو، خەنجەری گوو، عەیبەکانی گوو، شەهامەتی گوو، ستایلی گوو، ئەفەندی گوو، بەڕێز گوو و جەنابی گوو، ئەتەکێتی گوو، دیالیکتیکی گوو، ئیدیۆمی گوو، گۆرانی گوو، سنوورەکانی گوو، هێڵ و بت و بڤە و تابووکانی گوو، ڕێککەوتنی نێوان گووەکان، فەلسەفەی گوو، فەیلەسوف گوو، ڕەخنەگرگوو، نووسەر گوو، داهێنەر گوو، ئەکتەر و شانۆکار گوو، ڕاگەیانکار و پێکەشکار گوو، ئەفەندی گوو، شاعیرگوو، هەست ناسک گیان گوو، جیقڵدان تەنگ گوو، ژن کوژ گوو، ئەقڵیەتی گوو، خاڵە گوو، مامە گوو، حاجی گوو و شێخ گوو، گوو، گوو، گوو.
بەهار هیوادارم ئەوەی دوای نەمانم ژیانم دەکات به چیرۆک و ڕۆمان، لە ڕەگەزی ژن بێت، یان گەر نێریش بوو بە هەست و ڕۆحیەتێکی ژنانە بیانووسێتەوە و دایان بڕێژێتەوە.
وەک ئەو هەموو پیاوە ڕۆماننووس و چیرۆک نووسە سمێڵ زلانە نەبێت، کە تائێستا کارەکتەری ژنیان لە دوو توێی چیرۆک و ڕۆمانەکانیان وەکو کەسێکی پاسیف و لاواز و پاشکۆ و قوربانی و شکست خواردوو بەرجەستەکردووە.
کوڕە ئەو نووسەرەی من دەکات بە پاڵەوان کەرەسەی ڕۆمان و چیرۆکەکانی، گووی خواردوو و دێت و بوێری و کەرایەتی وا دەکات و دەڵێت:سەروینیان بە زۆر بەمێرد دا، سەروین پیاوەکەی بیست ساڵ لەخۆی گەورەتربوو. سەوین سەر بە هەوێ شووی کرد، سەروین خۆی کوشت، سەروینان کوشت (سەروینیان کوشت) ، کوڕە بەخوای تا هەموو سمێڵە حیزەکانتان دانە دانە نەبڕم و هەمووتان نەکوژم، خۆم لێرە ناڕۆم هاهاها
بەهار لە بیرت نەچێت ئەوەش تۆمارکە، بەو نووسەرە بڵێ:من کارەکتەرێکم، وەک چۆن زەمەنەکان بە میزاج و حەزی خۆم تێکەڵ دەکەم، مێژووی سەردەمە جیاوازیەکانیش ئاوا، بە دڵی خۆم و هەر بە هەوەس و عەنتەری دەستکاری پاش و پێش دەکەم.
من سەروینی پوچگەرا و نهلیست، سەروینی یاخی و ئانارشیستم و حیساب بۆ هیچ هێڵ و بت و قاڵب و پێوەر و گووێک ناکەم
. بەهار پێیان بڵێ واز لەو قسە قۆڕ و بێ مانایانەتان بێن و بەسە بۆ خۆتان ئاقڵ ئاقڵ لێی دانیشن، باشە ئۆخەی گیان؟
دەنا بە هەردووک چیای هەڵگورد و ئاگری قەسەم، هێشتا هیچم نەگوتووە و ئەوەی تا ئێستا لە بارەی ئەو گووگر و گونگرەی ئەدەبی و شیعرگێیانە گوتوومە، کورد وتەنی هێشتا لێ لێیه و لۆلۆ ماوە.
دڵنیابن، من ئەو کەسە بە ڕۆبۆت کراو کەسایەتی تیرۆرکراو ترسێندراوە نابم کە ئەدەب گێیان و گووگرانی ئەدەبی و خێڵ و خەنجەر و ئاغا و سمێڵ دەیانەوێت.
هەرگیز، چاوەڕێی وەها کارەکتەرێکی دۆڕا و بە جەبانکرا و لە من نەکەن.
گرنگ من تا لە ژیاندا بم و بووم، وەک خۆم و بۆخۆم دەژیم و ژیام و بۆ ئەویتر و بە میزاجی ئەویتر نەژیام.
بنەماکانی خێڵ و یاساکانی سمێڵ و مەزهەبی کۆیلایەتی و سیستەمی فۆتۆکۆپیکردن و یاسای بە سێبەرکردنم سەرلەبەری هەڵوەشاندەوە و ڕەتکردەوە.
ئینجا ئێوەش ئازاد بن لە گوو خواردن و بە دڵی خۆتان و تا ملتان دەشکێت و چاوتان دەردێت، وەک سەگێک پێم بوەڕن و بڵێن:سەروینە سەرسەری، سەروینە بەڕەڵا، سەروینە بێ ئەدەب، سەروینە بێ مۆڕاڵ، سەروینە بێ حەیا، سەروینە سۆزانی. سەروینە بت گێ و سنوورگێ و پێوەرگێ.
بەهار: هیواداریشم وەک دایکم، دوای مردنم، یان با بڵێم نەمانم، ئەگەر بێ گۆڕ و ناونیشان نەبم، هەر سمێڵ حیزێک و ئەدەب گێ و گووگرێک، هاتە سەر گۆڕەکەم، درێخی نەکات لە جوێن پێدان و نەفرەت کردن و تفبارانکردنم. ئاخر ئێوە هەر جوێندان و دەمشڕی و دڵ ڕەقی و کەرایەتی و ژن کوژیتان لێدێت.
نەک میهرەبانی و هەست ناسکی و بەزەیی و یژدان و نزا و چاکە. بۆیە هەرگیز، نەکەن گووی وا بخۆن و بوێری و هەڵەی وا بکەن و دوای کوشتنم لە لایان کەریمۆکەوە، هەمان شێوەی ژنانی تر کاتێک باوک و برا و مێرد و کەس و کاریان دەیان کوژن. (کوڕە کەریمۆک و هەرکەسێک حەدیان چییە من دەکوژن. هاهاها.)
ئینجا دێن و لەسەر گلکۆکەشیان لەجیاتی ئەوەی بە زاراوە نێرگەراکەیان و بە پێی مەزهەبی زمان و تای تەئیسی گوواوی و تای موزەککەر و کێراوی خۆیان بڵێن:المەقتولە و لمەزلومە، دەنووسن :ئەلمەرحومە فولانە بینتو ئەلسەگباب ژن کوژ ئەلعەلان و من عەشیرەت ئەلتەلان، ئینجا بێنە سەر گۆڕەکەم و دەست بکەن به گریان فاتیحا و نزان و قسەی قۆڕ و نازانم چی !
وەیش چەند میهرەبان و فرمێسکاوین. ئەها چەند باشن، دەمان کوژن و پاشان لەبەردەم چاوەکانی زۆر بەڕێز کاکە یاسای بێدەنگکرا و لە سوڵحێکی گوواوی و نێراوی و عەشایەریدا و بێ ئاگاداری خودا و ڕوخسەتی خۆمان، کۆمەڵێک سمێڵ حیز، ئەو سمێڵ حیزانەی ژن کوشتن و ئاو خواردنەوەیان لا وەک یەک وایە.
زۆر بێ شەڕەفانە و بێ شەرمانە و بێ مۆڕاڵانە و ڕوو قاییمانە، دێن و لە دیوەخانی سمێڵ زلاندا مامەڵە و سەودا بە خوێنمانەوە دەکەن و لەسەر بێشەڕەفی ڕێکدەکەون کە هەرکاتێک ژنێکیان لەسەر شەڕەف کوشت، زۆر بێ منەتانە و بە ڕۆژی ڕووناک و لەبەرچاوی هەموان و بێ دەنگی خەڵک و خوادا، داکی هەرچی یاسا و ئەخلاق و شەڕەفە بگێن هاهاها.
-دەفتەری بیرەوەریەکانم-
“بەهاری حاجی ئاکۆ”
٨ی گوڵانی ١٩٧٣، دێی: ماڵی خێڵان-ڕێگای کانی ژن کوژان.
٭ حەمەسەعید حەسەن، ئاگری بێ دووکەڵ، ڕۆژنامەی:هەولێر.
٭موکەڕەم تاڵەبانی.
