Skip to Content

شۆڕش و حیزبایەتی.. وەرگێڕانی: کاوە عومەر

شۆڕش و حیزبایەتی.. وەرگێڕانی: کاوە عومەر

Closed
by حوزه‌یران 7, 2023 General, Opinion


بە پشتبەستن بە چاوپێکەوتنێک لەگەڵ کەناڵ جەدید ئەنجامدراوە کۆکراوەتەوە


حەسەن ساڵحی: لەگەڵ دەستپێکی شۆڕشی ژن ژیان ئازادیدا ، ژمارەیەکی زۆر لەخەڵک و سەلەبرێتیەکان و کەسایەتییە ناودارەکان، هەڵسوڕاوانی بزووتنەوە ناڕەزایەتیە جۆراوجۆرەکان و حیزبەکان لە ناوخۆ و دەرەوەی وڵات چالاک بوون و دژی حکومەت هاتوونەتە مەیدان. لەم چاوپێکەوتنەدا دەمانەوێت بە تایبەتی باس لە ڕۆڵی حیزبەکان بکەین لە شۆڕشی ئێستادا.
سەرنجی یەکەم ئەوەیە کە لە شۆڕشی ئێستادا حیزبە چەپ و ڕاست و ناوەندەکان ڕۆڵی ڕاستەوخۆیان نەبووە لە دامەزراندنی شۆڕشدا. هەرچەندە ڕەنگە چالاکی حزبەکان ڕۆڵی هەبێت لە بناغەی شۆڕشدا، بەڵام لە پێشهاتەکانی هەشت مانگی ڕابردوودا نابینین خەڵک ڕوو لە حزبەکان بکات. لە ناوخۆی وڵات بێگومان هەلومەرجی ئەمنی ڕێگە بە حزبەکان نادات بە ئاشکرا کاربکەن، بەڵام لە دەرەوەی وڵات حزبەکان ڕۆڵێکی بەرچاویان لە بانگەوازکردن و ڕێکخستنی خۆپیشاندان و کۆبوونەوەی جەماوەریدا نییە. بە تایبەتی ئەو کردەوانەی کە بە قەبوڵکردنی تاڕادەیەک بەرفراوانی خەڵک بەرەوڕوو دەبنەوە، لە بنەڕەتدا لەلایەن ئەو کەسایەتیانە یان ڕێکخراوانەوە ناودەبرێن کە لە دڵی ئەم شۆڕشەدا پێکهاتبوون. لایەنە ئۆپۆزسیۆنەکان تا ئێستا ڕۆڵێکی لەو شێوەیەیان نەگێڕاوە. بەڕای ئێوە هۆکاری ئەمە چییە؟
حەمید تەقواییی: خاڵی یەکەم ئەوەیە نەک هەر ئەم شۆڕشە، بەڵکو هیچ شۆڕشێک لە جیهاندا بە بانگەوازی هیچ لایەنێک دەست پێناکات. شۆڕش شەڕێکی سەربازی نییە کە پێشوەختە پلانمان هەبێت و بەرنامەی هەبێت و هێزەکان بجوڵێنین. شۆڕش تەقینەوەیەکە و بەزۆری هەموان تووشی سەرسوڕمان دەکات. ئەزموونی هەموو شۆڕشەکان هەمان شت نیشان دەدات.
ئەو خاڵەی پێویستە ڕوون بکرێتەوە، ڕۆڵی حزبەکان نییە لە سەرەتای شۆڕشدا بەڵکو لە پرۆسەی ئەم شۆڕشەدا. وەک خۆت وتت پێدەچێت حیزبەکان ڕۆڵێکی ئەوتۆیان لە جموجۆڵی شەقامەکاندا نەبینێت. ئەوەندەی پەیوەندی بە ناوخۆی وڵاتەوە هەیە، دیارە بەهۆی بارودۆخی نهێنیەوە ڕۆڵی حزبەکان نابینرێت، بەڵام لە دەرەوەی وڵات، کە چالاکی گشتی تێیدا مومکینە، وەک خۆت گوتت زۆربەی کەس و کەسایەتییەکان هاتوونەتە پێشەوە نەک لایەنەکان.
بەڕای من هۆکاری سەرەکی ئەوەیە کە حزبەکان نوێنەرایەتی ستراتیژی و ئامانج و پلانێکی هەمەلایەنە دەکەن بۆ بەڕێوەبردنی کۆمەڵگا، پێکهاتەی دەسەڵاتی سیاسی و حکومی و مەسەلە ئابووری و کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکان و هتد نەیانکردووە شۆڕش بزووتنەوەیەکی نەرێنی و کۆتایی پێهێنەر و ڕەخنەگرانەیە دژی دۆخی ئێستا. لەکاتێکدا حزب، لە چەپ و ڕاستەوە، لە بنەڕەتدا بەو ئامانج و بەرنامەی سەلماندنەوە کە بۆ سیستەمی ئایندە هەیانە دەناسرێنەوە.
لە دڵی ئەو جۆرە هەلومەرجە شۆڕشگێڕانەدا، حزبە چەپ و ڕادیکاڵەکانی وەک حزبی ئێمە، کە دەیانەوێت دەیانەوێت هەموو ئەو نیزامەی کە هەیە و گۆڕانکاری بنەڕەتی دروست بکەن، تەنیا دەتوانن نوێنەرایەتی ڕەخنەیەکی ڕیشەیی و هەمەلایەنە بکەن بەرامبەر بە تەواوی حکومەت و سیستەمی هەبوو، یان لەگەڵ ئەو دەستەواژەی کە لە ئەدەبیاتی حزبی ئیمەدا بەکار بەکاردێت بە قوڵکردنەوەی “نا”ی خەڵک، بۆ بەرجەستەکردنەوەی خۆیان و هاتنە پێشەوە و ڕۆڵێکی کارا و کاریگەر لە پرۆسەی شۆڕشگێڕیدا بەکاردەهێنرێت. لە پڕۆسەی شۆڕشدا کۆمەڵگە بەدژی حکومەت و تەواوی نەزمی هەبوو دێت و لە بنەڕەتدا بە هەمان پێوەر حزبەکان هەڵدەبژێرێت. لە شۆڕشی ئێستادا هێشتا ئەم هەڵبژاردنە نەکراوە، چونکە پێویستی بەکاتی زیاتر و خاڵی وەرچەرخانی زیاتر و پاڵاوتنی زیاتر لە ڕیزەکانی شۆڕشدا، بەڵام ئەم پرۆسەیە لە ئێستاوە دەستی پێکردووە و دۆخەکە بەم ئاراستەیە دەڕوات.
خاڵێکی دیکە کە پێویستە جەختی لەسەر بکرێتەوە ئەوەیە کە تا ئێستا لە ڕووی ناوەڕۆکەوە، لە ڕووی ئەو دروشمانەی کە خەڵک دەیدەن، لە ڕووی وەک دەڵێن ناوەڕۆکی بزووتنەوە ناڕەزایەتییەکان چ لە ناوخۆ و چ لە دەرەوەی وڵات، دەبینین کە هێڵێکی دیاریکراو زاڵە. هێڵ و سیاسەتێکی نەرێنی و ناڕەزایەتییەکی تەواو قووڵ و ڕەگداکوتاو دژ بە لەسێدارەدان، دژی بێمافی ژنان، دژی ئایین، دژی زیندان و گرتن و هەموو هێزە ستەمکارەکان و…هتد.
هەر ئەم دروشمە سەرکیەی ژن ژیان ئازادی خۆی، ئەوەمان بۆ دەردەخات کە ئێمە لەبەردەم شۆڕشێکی مۆدێرن و ئینسانیداین کە دژی بێمافی ژنان و ئاپارتایدی جێندەرییە، نەک تەنها دژی حکومەتی ئایینی بەڵکو دژی خودی ئایین و پیرۆزی و تابوە ئایینیەکانە، دژی ئەو کەڵینە گەورەیە کە لە نێوان هەژاری و ساماندایە و بە تەواوی دژی هەر جۆرە پیرۆزی و بەهایەکە جگە لە ئازادی و یەکسانی و خۆشگوزەرانی مرۆڤ. ئەمە لە ناوەرۆکی ئەم بزووتنەوەانەدا دەبینین. ئەم مەرجانە ئاماژەن بۆ ئەوەی شۆڕش ئەو حزبانە دەباتە پێشەوە کە زۆر پێش ئەم شۆڕشە ئاڵای هەمان داواکاریان هەڵکرد. بۆ نموونە ئێستا هەموو جیهان باس لە شۆڕشی ژنان لە ئێران دەکات. هەم خواستی ئازادی ژن و هەم ناڕەزایەتی بە حیجاب و ئاپارتایدی جێندەری و هەم ڕۆڵی کردەیی ژن لەم شۆڕشەدا دیارە. هەموو دونیا ئەمەی بینیوە. ئەم مەرجانە زەمینەی بۆ حیزبێکی وەک حیزبی ئێمە داڕشت، کە لە مێژە ئاڵای شۆڕشی بەرزکردۆتەوە و ساڵانێک لەمەوبەر پێشبینی ئەوەی کردووە کە شۆڕش لە ئێراندا ژنانە دەبێت. یان هەمیشە لە پێشەنگی خەباتی دژی لەسێدارەدان و ئاپارتایدی سێکسی و حیجاب و ئیسلامی سیاسی و هتددا بووە.
دەمەوێت بڵێم تا ئەو جێگایەی پەیوەندی بە سەردەرهێنانی شۆڕش و ناوەرۆک و ئامانج و دروشمی ناڕەزایەتییەکانەوە هەیە، دەکرێ بڵێین کۆمەڵگا بۆ ئێستا هەڵیبژاردووە، بەڵام ئەوەی کە بەمانای ڕاستەوخۆی وشەکە ئەوە حزبێک هەڵبژێردرا بێت و ڕێکخراو ڕابەریەکەی بەدەستەوە بێت ئەم ئەم ڕوداوە هێشتا ڕووی نەداوە و پێموایە لەدرێژەی ڕەوەندی شۆڕشدا ئەمە ڕووبدات.
حەسەن ساڵحی: هەندێک پێیان وایە کەسایەتی و کاریگەرییەکانی سۆشیال میدیا و ئینتەرنێت ڕۆڵێکی بەرچاوتریان هەیە لە حزب و تەنانەت جێگەی حزبیشیان گرتووە. نموونەی ئەوان ئەزموونی شۆڕشی میسر و بزووتنەوەی داگیرکاری لە وڵاتانی ڕۆژئاوایە. چۆن بیر ئەکەیتەوە دەربارەی ئەمە؟
حەمید تەقوایی: گومانی تێدا نییە ئەمڕۆ سۆشیال میدیا و ئینتەرنێت ڕۆڵێکی زۆر بەرچاو دەگێڕن، بەڵام ئەو نموونانەی ئاماژەت پێدا، ئەوە دەردەخەن کە بەڕاستی ڕۆڵی حزبەکان چەندە گرنگە. چ لە شۆڕشی میسر و بە گشتی لە شۆڕشی بەناو بەهاری عەرەبی و چ لە بزووتنەوەی دەستبەسەرداگرتنی ڕۆژئاوادا، لاوازییەکی بنەڕەتی ئەوە بوو کە حیزبێکی شۆڕشگێڕ پێشەنگایەتی نەکرد و ڕێکخەری نەبوو و کارێگەریەکی نەبوو. تا ڕادەیەکی زۆر ئەم جوڵانەیە خۆبەخۆ و لەسەر شانی تاک و کەسایەتییەکان ڕوویان دەدا. لە بزووتنەوەی دەستبەسەرداگرتندا هێڵی ئەنارکیستی زاڵ بوو، کە دەیگوت ئێمە بە هیچ شێوەیەک پێویستمان بە حیزب نییە و تەنانەت سەرکردایەتی بە هیچ جۆرێکیش بە پێویستی نەدەزانی. لە شۆڕشی میسر و شۆڕشەکانی تردا کە بە “بەهاری عەرەبی” ناسراون، ئەو جۆرە حیزبە شۆڕشگێڕ و ڕادیکاڵانە لەو وڵاتانەدا بوونیان نەبووە، یان لە هەر حاڵەتێکدا، ئەوەندە نفوز و کاریگەرییان نەبووە. ئەم ئەزموونانە گرینگی و هەڵوێستی یەکلاکەرەوەیی حیزب نیشان دەدەن.
بەڵام تا ئەو شوێنەی پەیوەندی بە ڕۆڵی سۆشیال میدیاوە هەیە لە پێشهاتەکاندا، پێویستە دوو لایەن لەبەرچاو بگیرێت. یەکەم: بە بەکارهێنانی سۆشیال میدیا، کەسانێک کە ئەندامی هیچ حزبێک نین دەتوانن زۆر کاریگەر بن. چل ساڵ لەمەوبەر لە سەردەمی شۆڕشدا ٥٧ شتێکی لەو جۆرە مومکین نەبوو. ئەگەر ویستت چالاکیەکی سیاسی دیاریکراوت هەبێت و بۆچوون و پەیامی خۆت بە خەڵک بگەیەنیت، دەبوو ببیتە ئەندامی حیزب. بۆ نموونە کاتێک خوێندکار بووم، دەبوو ببمە ئەندامی گروپێک بۆ ئەوەی بتوانم نامیلکەیەک یان ڕاگەیاندنێک بنووسم و بابەتێک بنووسم و ئاسانکارییەکانی ئەو حزبە یان گروپە بەکاربهێنم بۆ ئەوەی پەیامەکەم بگەیەنم بە.خەڵک. بابەتی گرنگتر ئەوەیە کە میدیا و ڕادیۆ و تەلەفزیۆن و ڕۆژنامەگەری یان بە تەواوی قۆرخکرابوون لەلایەن حکومەتەوە یان بە توندی لەلایەن حکومەتەوە کۆنترۆڵکرابوون. ئەمڕۆ سۆشیال میدیا ئەو سنوورانەی شکاندووە. هەر کەسێک دەتوانێت لە ماڵەوە دابنیشێت و لە ڕێگەی سۆشیال میدیاوە کارلێک لەگەڵ کۆمەڵگا بکات و هەزاران و ملیۆنان هەوادار و فۆڵۆوەری هەبێت. کە ئێمە دەیبینین ئەمانە پێیان دەوترێت کاریگەر، واتە ئەوانەی کاریگەرن.
بەڵام لایەنەکەی تر ئەوەیە کە تاکەکان ناتوانن لە هیچ بارودۆخێکدا جێگەی حزبەکان بگرن. وەک لە سەرەوە ڕوونم کردەوە، کاری حیزبەکان بە پێچەوانەی تاک و چالاکوانان، تەنیا ناڕەزایەتی دەربڕین لەم یان ئەو مەسەلە، یان هەڵاواردن و سەرکوت و هتد نییە، بەڵکو نوێنەرایەتی پلان و هێڵ و سیاسەتێکی دیاریکراویش بۆ ئەو سیستەمە دەکەن کە دەبێ جێگەی کۆماری ئیسلامی بگرێتەوە. بۆیە بەکارهێنەران و کاریگەرەکان لە سۆشیال میدیادا دواجار دەتوانن کاریگەرییان لەسەر ئایندەی کۆمەڵگا هەبێت کاتێک چالاکییەکانیان پەیوەستە بە لایەنێکی دیاریکراوەوە و نوێنەرایەتی ڕەوتێکی دیاریکراوی حزبی بکەن. مەرج نییە مەبەستم ئەندامێتی لە حزبێکی دیاریکراودا بێت، بەڵکو تەوەر و ئامانجی چالاکییەکانی خەڵکە. بە واتایەکی تر باسەکە تایبەتە بە حزبایەتی و حزبایەتی لە کۆمەڵگایەکدا. بۆ نموونه له کۆمه ڵگه ی ئێراندا کوردستان به به راورد له گه ڵ ناوچه کانی دیکه زیاتر حزبییه و هەر بۆیه تەنانه ت چالاکیی که سانێک که ئه ندامی حیزب نین ده خرێنه چوارچێوه ی هێڵ و سیاسه تی ئه م حیزبه یان ئه و حیزبه و به م شێوه یه ، چالاکیی تاک و لایەنەکان کاریگەریی هاوبەشیان لەسەر یەکتر هەیە. ئەمەش بۆ حزبە پەرلەمانییەکانی وڵاتانی ڕۆژئاواش ڕاستە.
لەسەر ئەم بنەمایە، پێویستە بڵێین تەنانەت لە سەردەمی سۆشیال میدیاشدا، حزبایەتی هێشتا ڕۆڵێکی جەوهەری لە پێشهاتە کۆمەڵایەتییەکان و بەتایبەت لە هەلومەرجی شۆڕشدا دەبینێت. دواجاریش شۆڕش دەبێت سیستمی هەنووکەیی بڕوخێنێت و سیستمێکی دیکە لە شوێنیدا بگرێتەوە و ئەم هەنگاوە دووەمیش ١٠٠٪ بەستراوەتەوە بە حزبەکانەوە. ڕەنگە شۆڕشێک لە ڕووخاندنی حکومەتێک سەرکەوتوو بێت، بەڵام ئەگەر لایەنە شۆڕشگێڕەکان لاواز بن و کاریگەرییان نەبێت، شۆڕش ناتوانێت بگاتە سەرکەوتنی کۆتایی و وەڵامی خواست و داواکاریە ئینسانیەکانی خەڵک بداتەوە. هەموو ئەزموونەکان لە شۆڕشەکانی بەهاری عەرەبیەوە تا شۆڕشی ١٣٥٧ و بزووتنەوەی داگیرکاری و هتد، ئەمە نیشان دەدەن.
لە هەر حاڵەتێکدا پوختەی ئارگیومێنتەکەم ئەوەیە کە لە کاتێکدا سۆشیال میدیا قۆرخکاریی حکوومەتی لەسەر میدیا شکاند و ڕێگەی بە چالاکوانان دا وەک تاک کاریگەر بن، ئەمە نکۆڵیکردن یان بەدیلێک نییە بۆ ڕۆڵی حیزبەکان و تەنانەت ڕۆڵی تاکەکان کاتێک چارەنوسساز و زۆر گرنگە کە لەگەڵ سیاسەتی لایەنێکی دیاریکراودا بگونجێت.
حەسەن ساڵحی: ساڵانێکی زۆرە بەھۆی ھەوڵەکانی حیزبەوە لە دەرەوەی وڵات دامەزراوە و ڕێکخراوەکان دامەزراون و ھەڵمەتێکی زۆر ئەنجام دراون، کە مێژوویەکی دوورودرێژی خەباتیان لە بوارە جیاجیاکاندا ھەیە و تاڕادەیەک جێ متمانە و ناسراون. دامودەزگا و هەڵمەتەکانی دژی ئێعدام، دژی حیجاب و ئاپارتایدی سێکسی، دژی ئیسلامی سیاسی، بۆ پشتیوانی لە زیندانیانی سیاسی و کرێکارانی زیندانیکراو، بۆ پشتیوانی لە ئاوارەکان، بۆ بەرگریکردن لە منداڵان و هتد. تەنانەت ساڵانێک لەمەوبەر حیزب بانگەوازکارو مزگێنی دەری شۆڕشی ژنان بووە و لەژێر ئەو ناوەوە دامەزراوەیەک دروست بووە، کە چالاکی و بانگەوازەکانی لە کەناڵ جەدیدا ڕووماڵ دەکرێت. وا دیارە لەگەڵ دەسپێکی شۆڕشدا ئەم چالاکییانە کەوتونەتە ژێر تیشکی بزووتنەوە جەماوەرییەکانی دەرەوەی وڵات. دەربارەی ئەوە چۆن بیر دەکەیتەوە؟ چۆن دەتوانرێت ئەم دووانە بەیەکەوە ببەسترێنەوە؟
حەمید تەقوایی: هەروەک ئاماژەت پێدا،حزبی ئێمە زۆر لە پێش دەستپێکردنی شۆڕشەوە چالاکیی بەرفراوانی لە بوارە جیاجیاکانی خەباتدا هەبووە. هەروەها چالاکانی ناحیزبی هاوبەش و بەشدار بوون لەم دامەزراو و هەڵمەتانەدا، دامەزراوە و ڕێکخراوەکانی وەک فیدراسیۆنی پەنابەران، کۆمیتەی نێودەوڵەتی دژ بە لە سێدارەدان،کۆمیتەی ئازادی زیندانیانی سیاسی، ئازادی هەر ئێستا، منداڵانی یەکەمینن، ئێکس- موسلیم، شۆڕشی ژنانە، نە بە تابۆ و هتد، لەوانە ئەم دامەزراوەو گۆڕەپانانە هەن. هیچ کام لەمانە حزبی نین. بەڵام ئەوان پاڵپشتی حیزبیان هەیە، ئەندامانی حیزب تێیاندا کار دەکەن و چالاکییەکانی ئەو دامودەزگایانە لە کەناڵ جەدیدەوە ڕووماڵ دەکرێن.
ئەم جۆرە چالاکییە تەنیا بۆ ئێران یان تەنانەت ڕێکخراوە نهێنی و شۆڕشگێڕەکان نییە. لە وڵاتانی ڕۆژئاوا حیزبەکان بەشێکی زۆر لە چالاکییەکانیان لە ڕێگەی دامەزراوە مەیدانییەکانەوە ئەنجام دەدەن، کە پێیان دەوترێت ڕێکخراوی Front،واتە ڕێکخراوەکانی هێڵی پیشەوەی بەرە ناودەبرێن لە سەندیکا و ڕێکخراوە کرێکارییەکانەوە بگرە تا ڕێکخراو و ڕێکخراوەکانی داکۆکی لە مافی ژنان تا بەرەنگاربوونەوەی پیسبوونی ژینگە و بەرگریکردن لە کەوانە و هتد. حیزبەکان ڕێکخراو و دامودەزگا و هەڵمەتی جیاواز لەو بوارانەدا دروست دەکەن بۆ ئەوەی ئەو چالاکوانانەی کە ئارەزووی ئەو بوارە تایبەتەیان هەیە، بتوانن لەو چوارچێوەیەدا ئازادانە کار بکەن. چونکە ڕەنگە تۆ لە بوارێکی دیاریکراودا لەگەڵ سیاسەتی حزبەکان ڕازی بیت بەبێ ئەوەی مەرج بێت بەرنامە یان سیاسەتی ئەو حزبە لە بوارەکانی تردا قبوڵ بکەیت. بۆیە لایەنەکان هەوڵ دەدەن دامەزراوە و ڕێکخراو و کەمپینەکان ڕێکبخەن بۆ ئەوەی ئەو کەسانەی لەو مەسەلە و بوارەدا لەگەڵیان هاوڕان، بتوانن بە ئاسانی کار بکەن.
میتۆدی حزبی ئێمە هەر لە سەرەتای دامەزراندنیەوە هەر بەو شێوەیە بووە. هەر لە ئەمڕۆوە دەبێت ئەم چالاکییانە لەسەر بنەمای شۆڕشێک ئەنجام بدرێن و تایبەتمەندی شۆڕشیش ئەوەیە کە نەک هەر هەڵسوڕاوانی بوارە جیاوازەکان بەڵکو خەڵکی ئاساییش دێنە سەر شەقامەکان. ئەمڕۆ دەبینین نەوەی هەشتاکان لە وڵاتدا چالاک بوون، گەنجان و قوتابیان هاتوونەتە مەیدانەکە کە بەزۆری مێژووی شەڕکردنیان نییە و تەمەنیان ئەوەندە نییە کە ئەزموون و مێژووی شەڕکردنیان هەبێت. بەڵام لەگەڵ ئەم شۆڕشەدا چالاک بوون و دەزانین ئەوانیش هێزێکی یەکلاکەرەوەن. جگە لە گەنجان، ژنان، کرێکاران، دوکاندارەکان و هتد ڕوویان لە مانگرتن و گردبوونەوە و خۆپیشاندانی ناڕەزایەتی کردووە.
لە دەرەوەی وڵاتیش نەوەی دووەم و سێهەمی کۆچبەرانی ئێرانی دێنە سەر شەقامەکان، تەنانەت بە زەحمەتیش بە زمانی فارسی قسە دەکەن، بەڵام هێشتا حەزیان لە پرسەکانی ئێرانە و ئێستاش دەبینین ئەم نەوەیە لە شارە جۆراوجۆرەکانی ئەوروپا و ئەمریکای باکووردا هاتۆتە پێشەوە.
هەربۆیە لەم دۆخەدا پەیوەندی حیزب و دامەزراوە مەیدانیەکان لەگەڵ خەباتی شەقام و مەیدانیدا زۆر گرنگ و چارەنووسساز دەبێت. ئەمەش ئەڵقەی سەرەکییە. ئه مڕۆ چالاکی و داموده زگا مه یدانیەکان له هه موو کاتێک گنگتر و پێویستترن، بۆیه بۆ ئه وه ی سەرکه وتوو بن، پێویسته هه موو ئه و چالاکیانه له ده وری یەک مەسەلەی بنچینه یی، ڕووخانی کۆماری ئیسلامی و ئه و هێزه جه ماوەرییە به یه کەوه گرێ بدرێت که خوازیاری ڕوخاندنن، کە لە ئێستادا لەسەر شەقامەکانە بۆ ڕاکێشێت.
بە واتایەکی تر، بەو پێیەی ئامانج و نەزمی شۆڕش ڕووخاندنە، پێویستە ڕێکخراوە مەیدانییەکانی ئەمڕۆ لەسەر بنەمای کۆمەڵگایەکی ڕاپەڕیو و بزووتنەوە ناڕەزایەتییە جەماوەرییەکان لە دژی تەواوی حکومەت و سیستەمی هەبوو بنیات بنێن. ئەمە ئەو سیاسەتەیە کە حزبی ئێمە چالاکانە پەیڕەوی لێدەکات.
حەسەن ساڵحی: با بە تایبەتی بچینە نێوخۆی وڵات. لە ناوەوە چالاکبوونی زۆرێک لە هەڵسوڕاوانی بزووتنەوە ناڕەزایەتییەکان و هەروەها کەسایەتییە وەرزشی و فەرهەنگی و هونەریەکان دەبینین. هەروەها لە دڵی شۆڕشدا ڕێکخراو و گروپ دروست بوون. هەڵسوڕاوانی بزووتنەوەی کرێکاری، بزووتنەوەی خوێندکاری، بزووتنەوەی ژنان و بزووتنەوەی دادگەری سەبارەت بە شۆڕش و دژی کۆماری ئیسلامی لێدوان و جاڕنامەیان بڵاو کردۆتەوە. ڕۆڵی حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری لەم پێشهاتانەدا چی بوو و چۆن دەتوانێت ڕۆڵێکی چالاکتر بگێڕێت؟ ڕات چییە لەسەر هەڵوێست و کاریگەری لایەنەکانی تر؟
حەمید تەقوایی: تا ئەو شوێنەی پەیوەندی بە ڕۆڵ و کاریگەریی حزبی ئێمەوە هەیە، پێویستە گرنگی بە ناوەڕۆکی ئەو چالاکیی و دروشم و داواکاری و لێدوان و بانگەواز و کەمپینانە بدەن کە لە دڵی شۆڕشی ئێستادا پێکهاتوون. دەبینیت لەم کاتەدا بزووتنەوەیەکی فراوان دروست بووە، یەکەمیان دژی لەسێدارەدان و دووەمیان لەگەڵ دروشمی “هەموومان پێکەوەین”. دەتوانیت شوێنپێی حیزب لە هەردوو ئەم لایەنەدا ببینیت.
دوایین کۆنگرەی حیزب کە نۆ مانگ پێش شۆڕش بەسترا، پەیام و لێدوانەکەی ئاراستەی هەموو خەڵک کرابوو، ئەوە بوو کە “هەموومان پێکەوەین”. ئەمڕۆ ئەم دروشمە لە دڵی بزووتنەوەی سەرتاسەری دژی لەسێدارەدان بڵاوبووەتەوە. لە بزووتنەوەی دژە سزای لەسێدارەدان دەزانن کە حزبی ئێمە بەو دروشمەی کە سزای لەسێدارەدان کوشتنی دەوڵەتییە لە پێشەنگدا بووە و بە چالاکییەکانی، لەوانەش لە ڕێگەی کۆمیتەی نێودەوڵەتی دژ بە سزای لەسێدارەدان، توانیویەتی ژمارەیەک لەو کەسانەی کە سزای لەسێدارەدانیان بەسەردا سەپێنراوەڕزگار بکات.
بۆیە دەکرێ بڵێین ئەمڕۆ دروشمی “هەموو پێکەوە دژی سزای لەسێدارەدان” بووەتە گوتار و بزووتنەوەیەکی گەورە لە سۆشیال میدیا و لەسەر ئاستی مەیدان و سیاسەت و چالاکییە بەردەوامەکانی حیزب هاتۆتە ئاکام و دەستکەوتی بەدەستهێناوە ڕەهەندە کۆمەڵایەتیان وەرگرتووە.
نموونەیەکی دیکەش جاڕنامەی٢٠ ڕێکخراوە. جاڕنامەی ڕێکخراوە پیشەییە مەدەنییەکان کە چەند مانگێک لەمەوبەر بڵاوکرایەوە؛ یان جاڕنامەی داواکارییە پێشکەوتوخوازەکانی ژنان کە ڕاگەیەندرابوو لە لایەن چالاکانی ئەو بوارەوە لە ناوخۆی ئێران واژۆ کرابوو. یان لەم دواییانەدا، ئەو سکاڵانامە یان بەیاننامەی بنەماڵەی دادخوازان و ئازیزانی ئێعدامکراو، کە بە واژۆی زیاتر لە ٨٠ دایک و بنەماڵەی قوربانیانی ڕێژیم لە شەستەکانەوە تا ئەمڕۆ بڵاوکرایەوە.
ئەگەر ناوەڕۆکی ئەمانە لەبەرچاو بگرین، بۆت دەردەکەوێت کە بەتەواوی لە ئاراستە و لە چوارچێوەی سیاسەت و گوتار و پڕوپاگەندە و هەوڵی چەند دەیەی حیزبدایە. ئەم بەڵگەنامانە لە کۆمەڵگاوە دێن، لە دڵی شۆڕشەوە دێنە دەرەوە، بەڵام لە هەمان کاتدا، نیشان دەدەن کە کۆمەڵگا ڕەنگێکی دیاریکراوی وەرگرتووە. هەر ئەو ڕاستییەی کە شۆڕشێک بە دروشمیسەرەکی ژن ژیان ئازادی دەستی پێکرد، خۆی پشتڕاستکردنەوەی ئەو چارەسەرە بوو کە حزبی ئێمە هەمیشە جەختی لەسەر کردووەتەوە، لە سەرەتای پێکهاتنیەوە تا ئەمڕۆ، واتە ئەو گوتارەی کە ڕێگای ڕزگاربوونی کۆمەڵگا شۆڕشە.
دەزانی ڕێگای تریش هەبووە. باس لە ڕژێم گۆڕین کرا، ڕوخاندن واتە گۆڕانکاری لە سەرووی خەڵکەوە، ڕیفراندۆم، دەستووری بزووتنەوەی سەوز و وەنەوشەیی و پەیوەستکردنی هەندێک هێزی ئۆپۆزسیۆن لەگەڵ چاکسازیخوازانی حکومەت و هتد. هەموو ئەمانە بە لایەکدا ڕژان و کۆمەڵگا ڕووی لە شۆڕش کرد. کۆمەڵگاکە خۆی ڕایگەیاند کە ئەمە ئیتر ناڕەزایەتی نییە، پێی دەوترێت شۆڕش. ئێمە ساڵەهای ساڵە دەڵێین خەڵک ڕێگەچارەی شۆڕشە، هیچ ڕێگایەکی تر نییە. بە گۆڕانکاری و هێڵی دوو خوردادی ناتوانیت بگەیتە هیچ شوێنێک. وە ئەمڕۆ کۆمەڵگایەکی ڕاپەڕیوو بە یەک دەنگ هەمان شت دەڵێت. هەموو ئەمانە ڕۆڵی حیزب لە پێکهێنانی شۆڕشی ئێستادا دەردەخەن.
لە لایەکی دیکەوە ڕۆڵی حزبە ڕاستڕەوەکان ئاشکرا بووە. هەرچەندە لەژێر فشاری شۆڕشدا، دواجار ناچاربوون قسە لە شۆڕش بکەن، بەڵام کاتێک گرنگی بە ناوەڕۆکی سیاسەت و چالاکییەکانیان دەدەیت، دەبینیت بەردەوام وەک سوکان مامەڵە دەکەن. بۆ پاراستنی بەرژەوەندی چینایەتی خۆیان هێڵێکی تر پەیڕەو دەکەن. ئۆپۆزسیۆنی ڕاست لە ڕووی تیۆری و عەقیدەی سیاسییەوە هەمیشە دژی شۆڕش بووە. ئێستا کە دواجار هەلومەرجەکە ناچاری کردووە بە شێوەیەکی زارەکی بەرگری لە شۆڕش بکات، هەوڵدەدات شۆڕشەکە بشێوێنێت و پاڵی پێبدات و بابەتی دیکەی وەک گەڕانەوە بۆ ٥٠ ساڵ لەمەوبەر و ئاڵا پەرستی و هتد بوروژێنێت، کە من لێرەداناچمە ناو ئەو باسەوە.
دەمەوێت بڵێم هەموو لایەنەکان بە پێی هێڵ و سیاسەتی خۆیان هەوڵ ئەدەن کاریگەرییان دانێن، بەڵام لێواری زەوی لە بەرژەوەندی هێزی چەپی شۆڕشگێڕی وەک حزبی ئێمەدایە، چونکە گوتار و ستراتیژیان و هێڵی ئاسایی خۆیان بۆ جەختکردنەوە لەسەر شۆڕش بووە ئێستا دەبێتە پرسێکی ڕاستەقینە و کۆمەڵایەتی، ئەم هەلومەرجانە بە تەواوی زەمینە بۆ چالاکییە زیاتر و فراوانترەکانمان دابین دەکەن.
حەسەن ساڵحی: لە ئاستێکی گشتیدا، میتۆدوو سیاسەتی حیزب سەبارەت بە ناڕەزایەتی جەماوەری و جوڵانەووەکانی شەقام چییە؟ ئایا شێوازی چالاکی حزبی لە ناوەوە و دەرەوە جیاوازە؟
حەمید تەقوایی: ئەگەر بمەوێت بە شێوەیەکی زۆر پوخت میتۆدی حیزب ڕوون بکەمەوە، پێویستە جەخت لەسەر “بەشداری چالاکانە” بکەمەوە. ئێمە هەمیشە لایەنێکی چالاک و بەشدار بووین لە ناڕەزایەتی و بەرەنگاربوونەوەی هەر جۆرە جیاکاری و بێ مافیەک. وە لەم ڕوانگەیەوە جوگرافیای خەبات، لە ناوەوە یان دەرەوەی وڵات، بۆ ئێمە جیاواز نییە. ئەگەر تەوەر و ئامانجی ئاکسیۆنێکی خەباتکارانە، لە خۆپیشاندان و گردبوونەوە تا مانگرتن و هەڵمەت و کۆنفڕانس و هتد، لە لایەن حیزبەوە قبوڵکراو بێت، واتە ئازادیخوازانە و دژە جیاکاری و دژە نادادپەروەری بێت، ئێمە پشتگیری لەو بزوتنەوەیە دەکەین چالاکانە بەشداری تێید دەکەین.
ئەم شێواز و سیاسەتە پراکتیکییە تایبەت نییە بە هەلومەرجی شۆڕشگێڕانەی ئێستا. تەوەر و ئامانجی پراکتیکی خەباتکارانەی هەمیشە پێوەری سەرەکی بووە بۆ ئێمە و بە بڕوای من ئەمە پێوەری کۆمەڵگایە لە هەڵسەنگاندنی حیزبەکاندا. پێوەرەکە ئیدیعاکان نییە بەڵکو ئەنجامدانە. وەک نموونەیەکی نەرێنی، ئەدای شاخوازەکان ئەمڕۆ لەبەرچاو بگرن. زۆر باسی یەکگرتوویی دژی کۆماری ئیسلامی دەکەن، بەڵام کاتێک لە خۆپیشاندانێکی وەک شەعبان بێ مۆخ هێرش دەکەنە سەر نەیارەکانیان، هەموو ئەو بانگەشانە بەتاڵ دەبنەوە.
بەشداری کارا و بەردەوام لە ناڕەزایەتی و خەباتەکاندا، بە تایبەت لە هەلومەرجی شۆڕشگێڕانەدا کە جەماوەری خەڵک دێنە گۆڕەپانەکە، دوو هێندە گرنگ و پێویست دەبێت. لێرەدا خەڵک ئیتر تەنیا چاودێر و دادوەری چالاکییەکانی حیزبەکان نین، بەڵکووکاراکتەر و هێزی بزوێنەری بزووتنەوە ناڕەزایەتییەکانن و هەر بۆیەش پشتیوانی و بەشداری چالاکانەی حیزب لە بزووتنەوە ناڕەزایەتییەکاندا گرنگتر و چارەنووسسازتر دەبێت .
پێشینەی حیزبەکەمان ئەوەمان بۆ دەردەخات کە ئێمە لە هەر بارودۆخێکدا حزبێکی پراکتیکی وکردارخواز بووین و لە هەر شوێنێک بچوکترین ناڕەزایەتی بەرامبەر بە هەر جۆرە هەڵاواردنێکی نایاسایی و بابەتی جۆراوجۆری کۆمەڵایەتی و سیاسی هەبێت، دەمانزانی ئەرکی سەرشانی خۆمانە ئامادە بین و بەشداری کارا بکەین . ئەوەی کە حیزبی ئێمە لە سەرەتای دامەزراندنیەوە لە بوارە جۆراوجۆر و بەرفراوانەکاندا چالاک بووە کە لە سەرەوە ئاماژەم پێدا، دەرئەنجامی ئەم میتۆدەیە.
بێگومان بارودۆخی خەباتکردن لە خەباتە ناوخۆییەکاندا جیاوازە. لەوێدا چالاکی حزبی ناتوانرێت ئاشکرا بێت و پراکتیکی حزبی نابینرێت. بوونی حیزب لە چالاکییە ناوخۆییەکان، وەک لە سەرەوە ئاماژەم پێدا، تەنیا لە ڕێگەی کاریگەریی هێڵ و سیاسەت و دروشمەکانی حیزبەوە لەسەر تەوەر و ناوەڕۆکی بانگەشەکان تێدەگەین. هەروەها پێویستە ئەوەش لەبەرچاو بگیرێت کە چالاکی ئاشکرای حزب و هەروەها چالاکییەکانی ئەو دامەزراوانەی کە حیزب پشتیوانیان دەکات لە دەرەوەی وڵات، هەر لە ڕێکخستن و بانگەواز و ڕێکخستنی کەمپین تا دەگاتە سیمینار و پانێڵ و کەمپین و چالاکی لۆبی کردن و هتد، ڕاستەوخۆ کاریگەری هەیە بزووتنەوە ناڕەزایەتییەکان لە ناوخۆی وڵاتدا.هەروەها کاریگەری لەسەر چالاکییە مەیدانییەکانمان لە ناوخۆی وڵاتیشدا هەیە و ڕێگە خۆش دەکات. ئێمە هەوڵ دەدەین پەیوەندییەکی دوولایەنە و کارا لە نێوان خەباتەکانی ناوەوە و دەرەوەی وڵاتدا دروست بکەین، لەوانەش لە ڕێگەی تەلەفزیۆنی کەناڵ جەدیدەوە.
دەکرێ بگوترێ کە تەواوی پراکتیک و ئەدای حیزب تاقمێکی تاک و بەیەکەوە گرێدراو پێکدەهێنێت کە پرەنسیپی ڕێنماییکاریان زۆرترین بەشداریکردنە لە ناڕەزایەتییە کۆمەڵایەتییەکان.
٣١ی ئایاری ٢٠٢٣

Previous
Next
Kurdish