جەیمس کۆنۆڵی (١٨٦٨ – ١٩١٦) قارەمانێکی زیندووی نێو ویژدانی چینی کرێکار.. عەبدوڵڵا سلێمان (مەشخەڵ)

سەرکردەی کۆماریخواز و سۆسیالیستی ئێرلەندی جەیمس کۆنۆڵی لە ٥ی حوزەیرانی ١٨٦٨ لەدایکبووە، بۆ کەسێک کە شارەزای بە مێژووی ئێرلەندا هەبێت، کۆنۆڵی لە ڕاستیدا لە شاری ئەدینبۆرگ لە سکۆتلەندا لەدایکبووە. ئەو ناوچەیەی تێیدا دەژیا نازناوی ‘ئێرلەندای بچووک بوو و یەکێک بوو لە ناوچە هەژازنشینەکەی شارەکە. دواتر بە درێژایی ژیانی بە لەهجەی سکۆتلەندی قسەی دەکرد. دایک و باوکی بەڕەچەڵەک خەڵکی کاونتی مۆناگان بوون و ژیانیان لە ئەدینبۆرگ سەخت و مەینەتبار بوو. لە تەمەنی یازدە ساڵیدا لەپێناو کارکردن قوتابخانە بەجێدەهێڵێت، بەڵام دەبێتە یەکێک لە تیۆریستە پێشەنگە شۆڕشگێڕەکانی سەردەمی خۆی.
جەیمس کۆنۆڵی لە تەمەنی چواردە ساڵیدا پەیوەندی بە سوپای بەریتانیاوە دەکات بۆ ئەوەی لەو هەژارییە پشت شکێنە ڕزگاری بێت. دوای حەوت ساڵ و لە تەمەنی بیستویەک ساڵیدا کۆنۆڵی ژیانی سەربازی بەجێدێڵێت و دواجار لە ساڵی ١٨٩٦ لە دبلن نیشتەجێ دەبێت.
لە ساڵی ١٩٠٣ کۆنۆڵی کۆچی دەکات بۆ ئەمریکا و بۆ ماوەیەکی کورت لە شاری ترۆی لە ویلایەتی نیویۆرک لەگەڵ خزمێکیدا دەژێت و لە کۆمپانیایەکی بیمە کار دەکات. بەڵام لە ساڵی ١٩٠٥ دا، شاری ترۆی بەجێدەهێڵێت بۆ ئەوەی تێڕوانینەکانی خۆی لە ڕێکخستنی بزووتنەوەی چینی کرێکاردا جێبخات و زۆری نەخایاند پەیوەندی بەڕێکخراوی ( کرێکارانی پیشەسازی جیهان )ی (١)تازە پێکهێنراوەوە دەکات و وەک ئەندام و ڕێکخەرێک کە تەواوی ژیانی خۆی بۆ خزمەتکردنی چینی کرێکار تەرخان دەکات.
جەیمس نووسەرێکی پڕ بەرهەم لەبواری مێژوویی، کولتووری، سیاسی، ئابووری و کۆمەڵایەتی بووە و هەروەها ئیدیتۆر و بڵاوکەرەوەی کتێب و ڕۆژنامەی خۆی بوو، زۆر کەسی خاوەن بیروباوەڕی سیاسی دژ بەیەک لەناو بزووتنەوەی کرێکاران و چەپەکاندا بەها و ستایشی تێڕوانینەکانی کۆنۆڵیان بەرز نرخاندووە. کۆنۆڵی خۆی بە ئەنارکۆ-سندیکالیست نەدەزانی، بەڵام لە ساڵی ١٩٠٨ کاتێک لەتبوون لە ڕێکخراوی ( کرێکارانی پیشەسازی جیهان) لە نێوان مارکسیست دانیال دی لیۆن و ئەنارکۆ-سندیکالیستەکان ڕوویدا، کۆنۆڵی لایەنگری ئەنارکۆ-سندیکالیستەکان گرت.
کۆنوڵی ڕقی لە تائیفەگەری بوو، کە بە یەکێک لە گەورەترین بەربەستەکانی ڕێگری لە بەردەم یەکگرتوویی کرێکارانی دژ بە سەرمایەداری دەزانی. یەکێک لە نووسینەکانی کە ڕەنگدانەوەی ئەم بیروباوەڕەیە دەڵێت ( گەشەپێدانی ڕۆحی بەرەنگاربوونەوە گرنگی زیاتری هەیە لە دروستکردنی ڕێکخراوێکی تیۆری. ئەمەش لەڕاستیدا، کامڵترین ڕێکخراو لە ڕووی تیۆرییەوە ڕەنگە، بەهۆی زۆر کامڵبوون و فراوانییەوە، گەورەترین مەترسی بێت بۆ سەر بزووتنەوەی شۆڕشگێڕانە ئەگەر بتوانرێت بەکاربهێنرێت، بۆ سەرکوتکردن و سنووردارکردنی ڕۆحی بەرەنگاری هاوڕێیەتی لەهەر پلە و پایەیەکدا بێت. کۆنۆڵی هەروەها بێمتمانەیی بە حکومەتی ناوەندی هەبوو، بۆیە بە باشترین شێوە لە لێدوانەکەیدا دەرکەوت کە دەڵێت (بەبێ ئەو دەسەڵاتەی کە یەکێتیی کرێکارانی پیشەسازی لە پشتەوەیە، دیموکراسی تەنیا دەتوانێت بچێتە ناو دەوڵەتەوە وەک چۆن قوربانی دەچێتە ناو گەدەی مارەوە.)
کۆنۆڵی لەسەر بانگهێشتی گروپێکی بچووکی سۆسیالیستی هاتەوە ئێرلەندا.ئیتر هەر زوو کاریگەری وەک ڕێکخەر و وتاردەر و نووسەرێکی بەتوانا بەسەر ڕووداوەکانەوە دەرکەوت. ئەوە جەیمس کۆنۆڵی بوو لە سەرووی هەموو شتێکەوە کە بەرپرسیار بوو لە یەکخستنی نێوان ڕێکخراوەکانی چینی کرێکار و ئامانجی سەربەخۆیی ئێرلەندا. کۆنۆڵی بە شێوەیەکی جیددی لەسەر پێویستی سۆسیالیزم بۆ دۆزی سەربەخۆیی ئێرلەندا و هەروەها هەموو جۆرە بابەتەکانی پەیوەست بە سۆسیالیستی جیهانی نووسی و کەوتە جووڵە بۆیان. ئەو پێی وابوو ئەوە چینی کرێکارە لەپێناو بەرژەوەندی هەموو چەوساوەکانی جیهان دەتوانێت بناغەکانی ئیمپراتۆریەتی بەریتانیا بهەژێنێت، جەیمس کۆنۆڵی لە کۆبوونەوەکانی باکووری وێڵز وتارێکی پێشکەش کرد، دوای ئەوەی سیلین ڕۆبەرتس (٢)سەرۆکی بەناوبانگی سۆسیالیستی وێڵشیی و ڕابەری پارتی کرێکارانی سەربەخۆخوازی لۆکاڵیی وەک یادهێنانەوەیەک دەڵێت (لە ساڵی ١٩١١ لەگەڵ لارکین (٣)چاوم پێی کەوت و فێربووم سەرسامی بم و خۆشم بوێت. یەکێک لە گەورەترین گەنجینەکانی ناو کتێبخانەکەم کە کۆپییەکی بەرگی کتێبەکەیەتی بەناوی کرێکار لە مێژووی ئێرلەندە، کۆنۆڵی و لارکین سەردانەکەیان بۆ وەیڵس ساتێک هەژاندمیان. کۆنۆڵی شانبەشانی جەیمس لارکین، بە شێوەیەکی سەرەکی پەیوەندی هەبووە بە مانگرتنی کرێکارانی دبلنی ساڵی ١٩١٣دا، کە سێکتەرەکانی بازرگانی و گواستنەوەی بۆ چەندین هەفتە ئیفلیج کرد. لە کاتی مانگرتنە گشتییەکەشدا، کۆنۆڵی سوپای هاووڵاتیانی ئێرلەندی لە نێوان کرێکارانی مانگرتوودا ڕێکخست، ئەمەش وەک وەڵامێکی چینایەتی و بەرگریکردن لە کرێکاران بەرامبەر بە لێدانی بەرفراوان لە کرێکارانی مانگرتوو لەلایەن پۆلیسی ئێرلەندا و سوپای بەریتانیا هاتەدەر. سوپای هاوڵاتی ئێرلەندا لە کاتی یاخیبوونی جەژنی ئیستەر (٤) لە ساڵی ١٩١٦ لە دژی دەسەڵاتی بەریتانیا لە ئێرلەندا بووە ناوکی فیرقەی دبلن لە سوپای کۆمار.
لەگەڵ سەرهەڵدانی شەڕ، کۆنۆڵی زیاتر پابەند بوو بە پێکهێنانی یاخیبوون لە دژی دەسەڵاتی بەریتانیا لە ئێرلەندە؛ وردە وردە لە ڕێکخەر و موبەلیغی کارەوە گۆڕابوو بۆ فەرماندەی سەربازی و تیۆریست. لە ناوەڕاستی مانگی یەکی ساڵی ١٩١٦ لەگەڵ ئەنجومەنی سەربازی ئیخوانی کۆمارییەکانی ئێرلەندا ڕێککەوتن بۆ ئەوەی لە جەژنی ئیستەری داهاتوو لە یاخیبوونێکدا هاوکاری بکات. بەمجۆرە پەیوەندی بە ئەنجومەنەکەوە کرد و ڕۆژێک پێش ڕاپەڕین ئەندامەکانی وەک جێگری سەرۆکی کۆماری ئێرلەندا و فەرماندەی گشتی فیرقەی دبلن لە سوپای ئێرلەندەدا دەستنیشانیان کرد.
کۆنۆلی لە کاتی یاخیبوونەکەدا خۆی سەلماند کە کاریگەرترین و ئیلهامبەخشترین سەرکردە یاخیبووەکانە. لە ڕۆژی دووشەممەی جەژنی ئیستەر، ٢٤ی نیسان، سەرکردایەتی کەتیبەی بارەگای لە هۆڵی ئازادییەوە تا پۆستەخانەی گشتی و فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی ئەوێ کرد کە بە درێژایی هەفتەکە – سەرپەرشتی هێزە بەرگرییەکان، دیاریکردن و ڕێکخستنی ستراتیژی، بانگهێشتکردنی هێزی بەهێزکەر و بڕیاردان لەسەر بەڕێوەبردنی هێزەکانی کرد . ئەوەی کە تەنها نۆ خۆبەخش لە گارنیۆنی پۆستەخانە لە کاتی شەڕەکەدا گیانیان لەدەستداوە، شایەدی بەهرەکانییەتی. ئەو خۆی مەترسی بەردەوامی لەگەڵ سەلامەتی خۆیدا دەکرد بەڵام تەنانەت دوای ئەوەی لە ٢٧ی نیساندا بە سەختی بریندار بوو، وەک پاتریک پیرس وتی “هێشتا مێشکی ڕێنمایی تێکۆشانمانە”.
نیوەڕۆی ڕۆژی شەممە ٢٩ی نیسان، کۆنۆڵی پشتگیری لە بۆچوونی زۆرینەی سەرکردەکان کرد کە دەبێ خۆیان ڕادەست بکەن چونکە ‘بەرگەی نەدەگرت کوڕە ئازاکانی ببینێ کەوا دەسووتێن. چاوەڕوانییەکەی ئەوە بوو کە ڕێکخەرانی ڕایسین تەقەیان لێ بکرێت و ئەوانی دیکە ئازاد بکرێن. پاشان لە ژێر چاودێری سەربازیدا، کۆنۆڵی گواسترایەوە بۆ نەخۆشخانەی خاچی سوور لە قەڵای دبلن و چەند کاتژمێرێک دواتر فەرمانی تەسلیمبوونی پیرسی لەبری سوپای هاووڵاتی ئێرلەندا واژۆ کرد. لەوێ دادگای سەربازیی کرا، لە سەر جێگاکەی خۆی، لە ٩ی ئایاردا. لە دادگاییکردنیدا ئەم کورتە لێدوانە دەستنووسەی خوارەوەی خوێندەوە کە دەڵێت (بە باوەڕبوون بەوەی کە حکومەتی بەریتانیا هیچ مافێکی لە ئێرلەندە نییە، هیچ مافێکی لە ئێرلەندە نەبووە و هەرگیز ناشتوانێت هیچ مافێکی لە ئێرلەندە هەبێت، بوونی هەر نەوەیەکی ئێرلەندی، تەنانەت کەمینەیەکی بەڕێزیش بێت، ئامادەیە بمرێت بۆ دووپاتکردنەوەی ئەو ڕاستییەی کە حکومەت هەمیشە ئامادەی دەستبەسەرداگرتن و تاوان ئەنجامدانە لەدژی پێشکەوتنی مرۆڤ . من وەک خۆم سوپاسی خودا دەکەم کە ژیاوم تا ئەو ڕۆژە ببینم کە هەزاران ئێرلەندی و کوڕ و سەدان ژن و کچ، ئامادە بوون ئەو ڕاستییە دووپات بکەنەوە، و ئەگەر پێویست بوو بە ژیانی خۆیان شایەدی ئەوە بدەن.)
لە کاتێکدا بەهار دەگۆڕا بۆ هاوین، شارێک کە هێشتا لەگەڵ مردن و لەناوچوونی ڕاپەڕینی جەژنی ئیستەردا کۆدەبووەوە، ناچار دەکرا خوێنڕشتنی زیاتر قبوڵ بکات. سەرەڕای برینە سەختەکانی، لە ١٢ی ئایاری ١٩١٦ کۆنۆڵی بە ئامبولانسی سەربازی گواسترایەوە بۆ کیلماینهام گاول، لەوێوە بۆ حەوشەی زیندانێک و پاشان بە کورسییەکەوە بەسترایەوە و لەلایەن سوپای بەریتانیاوە بە دەستڕێژی تەقە ئیعدامکرا. ئەمەش توڕەیی زۆرێک لە خەڵکی ئێرلەندا و سەرانسەری جیهانی بەدوای خۆیدا هێنا. مەرگی کۆنۆڵی بە دڵنیاییەوە بووە مایەی پەژارە و خەم بۆ خەڵکی ئێرلەندە. تەرمی کۆنۆڵی (لەگەڵ تەرمی یاخیبووەکانی تر) بەبێ تابووت خرانە ناو گۆڕێکی بەکۆمەڵەوە. لەسێدارەدانی یاخیبووان، زۆرینەی دانیشتوانی ئێرلەندی هێندە توڕە کرد کە زۆربەیان لە کاتی یاخیبوونەکەدا هیچ پشتیوانییەکیشیان نیشان نەدابوو. بەڵام ئەوە لەسێدارەدانی کۆنۆڵی بوو کە زۆرترین مشتومڕی لێکەوتەوە. مێژوونووسان ئاماژەیان بە شێوازی لەسێدارەدانی کۆنۆڵی و یاخیبووان و هاوشێوەکانیان کردووە، هاوکات لەگەڵ کردەوەکانیان، وەک هۆکارێک کە بوونەتە هۆی هۆشیاری گشتی بۆ خواست و ئامانجەکانیان و پاڵپشتی بۆ ئەو بزووتنەوەیەی کە گیانیان لەپێناویدا بەخشی. ئەوە مردنی سەرکردەکانیان و بە تایبەتی کۆنۆڵی بوو کە بڵێسەی کۆماریخوازی ئێرلەندی لە سەرانسەری ئەم دوورگەیەدا هەڵگیرساند و یاخیبوونێکی جەماوەری دەستپێکرد و لە کۆتاییدا بووە هۆی دروستکردنی کۆماری ئێرلەندا. لە نێو هەموو ئەو لەسێدارەدانانەی کە لە کاتی سەرهەڵدانی جەژنی ئیستەری ساڵی ١٩١٦دا ئەنجامدراون، هیچیان هێندەی لەسێدارەدانی جەیمس کۆنۆڵی توڕەیی گشتییان نەوروژاند.
هەرچەندە لەلایەن زۆرێک لە مێژوونووسانەوە بە ئێرلەندییەکی ناسیونالیست دادەنرا، بەڵام کۆنۆڵی باوەڕی بە پشتگوێخستنی دابەشکارییە چینایەتییەکان نەبوو بەناوی ناسیۆنالیزمەوە. ئەو پێیوابوو کە ئیرلەندا ناتوانێت ئازاد بێت تا چینی کرێکاری ئێرلەندی ئازاد نەبێت.
لە پاش ئیعدامکردنی کۆنۆڵی، ڕۆژنامەنووس کێری لیام ماکگابان(٥) لە ساڵی ١٩٣٣دا شیعری جەیمس کۆنۆڵی نووسی، ماکگابان کە لە ساڵی ١٩٠٨ لە دوورگەی ڤالێنسیا لەدایکبووە، ئەو پارچە ورووژێنەرەی لە ڕوانگەی سەربازێکەوە نووسیوە کە لە پرۆسەی ئیعدامکردنەکەدا فەرمانی پێکرابوو کە تەقە لە کۆنۆڵی بکات.
لە ساڵی ١٩١٦ فەوجێکی وێڵزی کە لە ڕێگای بەرەو سەنگەرەکانی پێشەوەی ڕۆژئاوادا بوو، وەک یەدەگێک بۆ ئەو سەربازانەی کە هەوڵیان دەدا یاخیبوونەکە لە دبلن لەناو ببەن، ماکگابان چیرۆکێکی بیست سەبارەت بە سەربازێکی گەنج، کوڕی کرێکارێکی کانەبەردەکانی وێڵز، کە بەشێک بوو لەو فەوجە و لە تیمی تەقەکردندا بوو بۆ لەسێدارەدانی کۆنۆلی دانراکرابوو و بەو هۆیەشەوە هەستی بە تاوانباری و پەشیمانی و شەرمەزارییەکی تەواو کردبوو.
لە دوای ئەو کارە ترسناکە ئەم سەربازە وێڵزییە کە ناوی نەهێنراوە، شوێنپێی بێوەژن و منداڵەکانی کۆنۆڵی کەوت تا داوای لێبوردنیان لێ بکات. وەک دواتر بیری هێنایەوە، بە لیلی (٦)وت :
” من کرێکاری کانەکانم. باوکم کرێکاری کانەکان بوو، باپیرمیش کرێکاری کانەکان بوو. ئەوان زۆر سەرقاڵی سەندیکای کرێکاران بوون. ئێستا چۆن و بە چ ڕوویەکەوە بتوانم بگەڕێمەوە ماڵەوە؟ ئەوان لەبارەی جەیمس کۆنۆڵییەوە دەزانن تەنانەت ئەگەر منیش نەبووبام. من.” بە مۆڵەت نەچوومەتەوە ماڵەوە، ناتوانم بگەڕێمەوە ماڵەوە، من ڕاستییەکە دەدرکێنم و ئیتر دەزانن من جەیمس کۆنۆڵیم کوشتووە. ئۆی خوایە، ئاخر بۆچی من هەڵبژێردرام بۆ کوشتنی پیاوێکی ئاوا؟”
لیلی وەڵامی دایەوە : جەیمس کۆنۆڵی پێشتر لێت خۆش بووە. ئەو تێگەیشت بوو کە تۆ ناچار کراویت، دەیزانی کە تۆ تەنها کوڕی کرێکارێکی ئەو چینە چەوساوەیەیت”.
ماکگابان ئەم سەربازە وێڵزییە بێناوەی وەک دەنگی شیعرەکەی وەرگرت کە بە پەشیمانییەکی زۆرەوە بیر لە بەشداریکردنی لە لەسێدارەدانی کۆنۆڵی دەکاتەوە.
ئەو پیاوەی ئەمڕۆ هێنایان بۆ ناو گۆڕەپانی سەربازگەکە
بەر دەستڕێژی گوللە درا
منی سەرباز هیچ شانازی بەوەوە ناکەم بڵێم
ئێمە لەوێ کوشتمان؛
لە نەخۆشخانەی زیندانەوە هێنابوویان؛
بۆ ئەوەی لەسەر ئەو کورسییەی ئیعدامە بیبینم
وای بۆ دەچووم زەردەخەنەکەی لەدوورەوە بانگی
پیاوێک بکات بۆ نزا.
ڕەنگە نەتوانین لەم شتە بگەین
کە وا لە ئەم یاخیبووانە دەکات؛ بمرن لەپێناویدا؛
بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هەموو شتەکان ئازادییان خۆشدەوێت و
ئاسمانیش ڕەنگی بەهاری لێنیشتبوو
پێم وایە جارێکی تر ئەم کارە ناجوورە دووپات ناکەمەوە
بۆ هەموو ئەوشتانەی کە دەستییان پێوە دەگرم ئەوەیە
سێرەی تفەنگەکەم لەسەر سینگی ئەو لابەرم– بەڵام دوواجار
من جگە لە سەربازێک؛ هیچیتر نیم
دەڵێن کە ئەویش میهرەبان و جیاواز بوو،
وەکو ئەوانی تر؛
عاشقێکی هەژاران بوو؛ و هەموو فیشەکەکان لە میانی،
برینەکانی و جلەشڕەکانییەوە دەیپێکا،
ئەوپێش ئێمە گەیشتبوو، قارەمانانە ڕووبەڕوومان بووەوە،
ئەو ئازارێکی قووڵتری دەناسی وەک لە لێدان یان گوللە
لێرە جیهان دەستی پێکرد؛ ئەو جەسوورانە مرد؟
ئامادە ..ئامادە.. ئەویش هەر پێدەکەنێ خوا گیان
هەستم کرد تفەنگەکەی دەستم دەلەرزی
برینەکانی کرابوونەوە و بە دەوری کورسی ئیعدامەکەدا
یەکپارچە گۆمی خوێن بوو؛
سوێند دەخۆم لێوەکانی دەیانگوت ‘بیتەقێنە!’ وەختێ هەموو بەر لە
تفەنگەکەی من دەستیان پێوە نابوو
نیشان لێگرتنەکەم بەجۆرێک بوو
وەک ئەوەی من هەڵبژێردرابم بۆ کوشتنی پیاوێکی وا!
ئەمڕۆ جەیمس کۆنۆڵی وەک یەکێک لە پاڵەوانە گەورەکانی ئێرلەندا دادەنرێت. سۆشیالیستێکی شۆڕشگێڕ و سەندیکالیستێکی بەرگریکەر بوو کە ژیانی خۆی نەک تەنها بۆ دۆزی ڕزگاری ئێرلەندا، بەڵکو بۆ سۆسیالیزمی نێودەوڵەتیش تەرخان کرد. ئەو نەک تەنها ئیلهامبەخش بوو بۆ نەریتی کۆماری و سۆسیالیستی لە ئێرلەندا، بەڵکو ئیلهامبەخش بوو بۆ سەرجەم بزووتنەوە دژە کۆلۆنیالیزم و دژە ئیمپریالیستەکان لە سەرانسەری جیهان. لە مێژووی بزووتنەوەی چینی کرێکاری جیهانیدا پێویستە جەیمس کۆنۆڵی وەک پاڵەوان و گەشمردەیەک لەبیر نەکەین کە خەباتی بۆ گەیشتن بە بیروباوەڕەکانی خۆی کردووە.
ئەمڕۆ پەیکەرێکی جەیمس کۆنۆڵی لە ناوەندی شاری دبلن بە شانازییەوە دانراوە. هەروەها نەقشێکی مسیی کە جاڕنامەی کۆماری ئێرلەندەیە ئەویش لەپەنجەرەی بارەگای پۆستەخانەی گشتیدا دانراوە، کە کۆنۆڵی لە ماوەی چوار ڕۆژی چارەنووسسازدا لە نیسانی ١٩١٦دا ڕاشکاوانە هەڵوێستی خۆی بۆ ئازادی نەتەوەکەی و چینی کرێکار لەو جاڕنامەیەدا دەربڕیوە.
بەم قسەیەی کۆتایی پێدێنم کە دەڵێت ( شۆڕش تەنیا کاتێک بەدی دێت کە خەڵکی ئاسایی جیهان، ئێمەی چینی کرێکار، هەستینە سەر پێ و ئەوەی بە حەق هی خۆمانە، وەریبگرینەوە.)

ژێدەرەکان وەرگێری کوردی ئامادەی کردوون :
(١)ڕێکخراوی کرێکارانی پیشەسازی جیهان (IWW) ڕێکخراوێکی نێونەتەوەیی کرێکارانە و لە شیکاگۆ لەساڵی ١٩٠٥ دامەزراوە. ئەم ڕێکخراوە گۆڤارێک دەردەکات بەناوی(کرێکارانی پێشەسازی)یەوە. شایانی باسە ئەم ڕێکخراوە تەمەنی ١١٧ ساڵە و تا ئێستا لە خەبات بەردەوامە.
(٢)سلین ڕۆبەرتس (١٨٧١ – ١٩٣٠) نووسەر و مامۆستا و شاعیری سۆشیالیستی و نوێنەری حیزبی کار بوو لەو بڕگە زەمەنییەی ئەو تیایدا ژیا. شایانی باسە ڕۆبەرتس دوو کتێبی شیعر و کتێبێکی ڕۆمان و کتێبێک نووسین و دوو کتێبی وەرگێرانی بڵاو بوونەتەوە.
(٣)جەیمس لارکین (١٨٧٤ – ١٩٤٧) سۆشیالیت و رابەرێکی بزووتنەوەی کرێکاریی بوو. جەیمس یەکێک بوو لە دامەزرێنەرانی حیزبی کڕێکارانی ئێرلەندە و تەواوی ژیانی تەرخان کرد بۆ سۆشیالیزم و بزووتنەوەی کرێکاریی. ئەم ڕابەرە لینین ئاوا وسفی دەکات (قسەکەرێکی بەتوانایە وپیاوێکە وزەی لەبڕاننەهاتووی هەیە بۆ خولقاندنی موعجیزە لەنێو کرێکاراندا.)
(٤)ئیستەر : فیستیڤاڵێکی مەسیحی و پشوویەکی کلتووری خۆرئاوایە.
(٥)کێری لیام ماکگابان (١٩٠٨ – ١٩٧٩) شاعیر و ڕۆژنامەنووسی ئێرلەندی و سەرنووسەری ڕۆژنامەی خەڵک و گۆڤاری ئاریش تایم بوو.
(٦)لیلی : هاوسەری جەیمس کۆنۆڵی، ڕابەری بزووتنەوەی کرێکاری ئێرلەندی بوو.

سەرچاوە :
https://teifidancer-teifidancer.blogspot.com/2017/05/james-connolly-working-class-hero.html?spref=fb&fbclid=IwAR1-hSAjn3x-Hu2NrZGfuyzryCQQ04Qf5qzlnbXOmhevLJwH1HtsiYLcXX4

تێبینی : ئەم بابەتە لە ڕۆژنامەی ڕەوت ژمارە ٢٦ ی ساڵی ٢٠٢٣ بڵاوبۆتەوە.

Mashkhal

ساڵی 1964 لە شاری کەرکوک لە دایک بووە. خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی و ئامادەیی وپاشان پەیمانگای تەکنەلۆجیای لە ساڵی 1986 هەر لە کەرکوک تەواو کردووە. لە سەرەتای هەشتاکانی سەدەی رابردووەوە شیعر دەنووسێ و لە زۆربەی گۆڤار و رۆژنامەکانی کوردستان و دەرەوەی کوردستان و سایتە ئەلەکترۆنییەکان شیعر و وتاری رەخنەیی ئەدەبی و سیاسی و جەماوەری بڵاو کردۆتەوە.