پێویستیمان بە مامۆستایانی داهـێنەر هـەیە.. رەزا شـوان
لە سایـەی شـۆڕشی تەکـنەلـۆژیـا و تـازەگـەری و داهـێنانی شـتی سەیـر و سەمـەرە و گـۆڕانی خـێرا، لە هـەمـوو بـوارەکانی ژیانـدا. پێشکەوتـنێکی زۆر هـاتوونـەتە ئـاراوە. ئەگەرچی قۆناغەکانی مـێژوو، زنجـیرەیەکی ئەڵقـە تێکهـەڵکێشی تەواوکەری یەکترین، ئەمـڕۆمان لەسەر پەرگەمـای دوێنێمان چـنراوە و سبەینێشمان لەسەر دواچـینی چنینی ئەمـڕۆمان دەچـنرێـت. بەڵام نە ئەمـڕۆمـان وەکـو دوێـنـێمـانە، نە سبەیـنـێشـمان وەکـو ئەمڕۆمان دەبێت. چونکە پێچکەی ژیان و پێشکەوتن هەمیشە بۆ پێشەوە دەخولێتەوە. ئەگـەر وا نەبـوایە دەوەسـتایـن، وەسـتانـیش مـردنە.
بێگومـان منـداڵانی نەوەی ئەمـڕۆشـمان، جیاوازییان لەگەڵ منـداڵانی نەوەکانی پـێشـتر هـەیە. منـداڵانی ئەمـڕۆمان نەوەی تەلەفـزیـۆنی رەنگاوڕەنگ و ئینتەرنێـت و ئـایپاد و ئایفـۆنی زیـرەک و گۆڤـاری رەنگاوڕەنگی منداڵانن و بە دەیـان داهـێنانی تازەی تـرن. لە منداڵانی نەوەکانی رابـردوو، زیـرەکتر و زۆرزانتر و هـۆشیارترن. هـیوا و خەون و ئامانج و خواست و پێـداویستییەکانیشیان، هەمان پێویستی و هـیوا و ئامانجی منداڵانی نەوەکانی پـێشـتر نـین. پەیـرەو پرۆگرامەکانی فـێرکردن و خوێندن و پەروەردەکـردن و رۆشـنبـیریـکـردنی منـداڵانی بـیـسـت سـی سـاڵ لەمـەوەبـەر، بـۆ منـداڵانی ئەمـڕۆمـان ناگونـێن. چونکە حەز و ئارەزوو و خـواستەکانی منـداڵانی ئەمـڕۆمـان مەست ناکـەن. بۆیە پێویستیمان بە چاکـسازی و گۆڕانکاری و تازەگـەری و داهـێنان و بە دەستکاری و بە هەموارکردنەوەی بابەتەکانی پـرۆگرام و پەیـڕەوی کۆن و باونەماو و ئێکسپایەر هـەیە. بـەر لە هـەمـوو شـتـێک پێـویستـیمان بە مامـۆستایـانی داهـێنەر و نـوێخـواز و لێهاتوو و رۆشنبیر هەیە، کە ئاگاداری گۆڕانکاری و داهـێنان و تازەگەرییەکانی بواری فێرکردن و پەروەردەکردن و راهـێنانی منداڵانی ئەم سەردەمەبـن. تا منداڵانی کوردمان، لە ئاسـتی پـێـشکەوتـن و ئـەم داهـێـنانە تـازانـەدابـن، نـامـۆ و دامـان و رامـان نەبـن و بتوانن لەگەڵ کاروانی بۆ پێشەوەچـوونی منداڵانی جیهـانـدا بکەونەڕێ و بەجـێنەمیـنن.
پێویستە مامۆستایانی کوردمان لە قـوتابخانە بنەڕەتییەکانـدا، بە شێوەیەکی سیستەماکی و بە شێواز و رێبازێکی مـۆدێرزم وانەکان بە قوتابییەکانیان بڵـێنەوە. دوور لە شێوازی تەڵـقـین ئاسایی و ئامـۆژگـاری وشک، کە سـواون و بـۆ ئـەم سـەردەمـە ناگـونجـێن. تا منـداڵانی کوردمـان، بە باشی و بە دروستی فـێربـبن و متـمانەیـان بە خۆیـان هـەبێـت و بتوانن بەرپرسیارێتی هەڵبگرن. دڵنیابین لەوەی کە نەوەیەکی نوێمان بۆ داهاتـووییەکی گەشـتر و باشـتر بۆ کورد و کوردسـتان ئامـادەکـردوون. کە دەتـوانـن لە داهـاتـوودا بە سەرکەوتـووی هەمـوو ئەرک و دەسەڵات و کاروبـارەکـانی کوردســتان بەڕێـوەبـەرن.
لە دوای خـێزان و باخچـەی منداڵان، قوتابخانەی بنەڕەتی رۆڵیکی سەرەکی و گرنگ و کاریـگەر و چارەنـووسسازی لە فـێرکـردنی راسـت و لە پەروەردەکـردنی دروست و لە ئاراسـەکـردنی پێـویسـت و لەـ راهـێـنان و لـە ئـامـادەکـردنی بـاشی منـداڵانـدا هـەیە.
بێگـومـان مامۆسـتایانی دڵـسـۆز، دینـەمـۆی فـێرکـردن و پەروەردەکـردن و راهـێنان و ئاراستەکـردنی مـنداڵانـن لە قـوتـابخـانەدا. کەسیـش نکـووڵی لـەوە ناکـات، کە پـیـشەی مامۆستای پیرۆزتـرین پیشەیە و دایکی هەمـوو پیشەکانە لە جیهـانـدا، مامۆستایـانیش هـەڵگـری پیـرۆزتـرین پەیـامن. هەر ئەم پەیـامەشە پیـرۆزی و خۆشەویستی و رێـز و شکـۆمەنـدی و پـێگەیەکی کـۆمەڵایـەتـیی بـەرز و تایبـەتی بە مامۆسـتایان بەخـشـیوە.
تا ئەمـڕۆش مامۆسـتایـان بـەردی بنـاغـەی فـێرکـردن و پەروەردەکـردنـن، هـەر واش دەمـێـنـنەوە. ئەگـەرچی هـەنـدێ لـە دەوڵـەتـانی پـێـشکەوتـووی جـیهـان، ویـستـیان مامۆستای ئامـێر ( مامۆسـتای رۆبـۆت) دروسـت بکەن، کە جـێی مامۆسـتای مـرۆڤ بگـرێتەوە، بە دووری دەزانـم کە مامۆستای رۆبـۆت بتوانێـت جێی مامۆستای مرۆڤ بگـرێتەوە و بتوانێت وەک ئەو رۆڵی هەبێـت لە فـێرکردن و پەروەردەکردنی منـداڵان.
ئـەوەش دەزانـین، کە هـەمـوو گـۆڕانکاری و چاکـسازیـیەک، لە پەروەردەکـردن و لە هەموو بوارەکانی کەشـدا، لە پەروەردەکردنی دروست و لە راهـێنانی باشی منداڵانەوە دەسـتپێـدەکەن. بۆیـە زۆر پێـویسـتە رۆڵێ منـداڵان، لە ئەمـڕۆدا و بۆ داهـاتـووش، بە گـرنـگ و بە هـەنـد بـزانـیـن. لە ئەمـڕۆدا، تـا رادەیـەکی زۆر گـرنگـیـدان بە منـداڵان، بـووە بە پێـوەری هـەڵـسەنگانـدنی رادەی پـێـشکەوتـن و شارستانـیی گەلانی جیهـان.
لەم دیـدگـایەوە، پیـویستە گرنگـییەکی زۆر بە ئامادەکـردن و بە راهـێنانی مامۆستایان بـدرێـت، بە تازەتـریـن و سەرکەوتـووتریـن و شـێواز و رێبـازی نـوێی وانەوتنـەوە و فـێربکـردن رابهـێنـرێـن. تا بتوانـن بە شـێویەکی مـۆدێـرزم و ئاسان قـوتـابییەکـانـیان فـێربکەن و زانسـت و زانیـارییان پێبگەیەنـن. چونکە ئـەو داهاتـووە خوازراوەی کە دەمانەوێـت، لە سایەی مامۆسـتایانی داهـێـنەری مانـدوونەناسی ئەمـڕۆماندا دێتەدی.
ئەوەش دەزانین، دروستکـردنی کۆشکی باڵابەرز و قـوتابخانەی قەشەنگ و شەقامی بەریـن و باخچـەی رەنگـین، ئاسانـترن لە بنـیاتـنانی مـرۆڤی دروست و هـاوسـەنـگ.
لـەم پێـودانـگە هـزرییـەوە، بۆ بە دیهـێـنانی ئامـانجـە نەتـەوەیی و نیشـتـمانـییەکانمان، پێویستە پلانێکی ستراتـیژی و تۆکمە و وردی پەروەردەیی مـۆدێـریـزم دابـڕێـژیـن. کە زامـنی هـێـنانەدیی خواسـت و هـیوا و خەون و ئامانجەکانمان بێت. ناشبێت پەنجەرە و دەرگـاکانـمان لە رووی شـنەبـای پـێـشکەوتـن و داهـێـنان و رۆشـنـبـیریی جـیهـانـیـدا دایـانـبخەیـن. چـونکە لە سـایەی گـڵوبالـیزمـیـدا، زانسـت و زانیـاری و رۆشـنبـیری و داهـێنان. سنووری سیاسی و جـوگـرافـیـیان نییە و بـوونـە بە مـوڵکی هـەمـوو گـەلانی جـیهـان. سـوودیـان لـێـیوەردەگـرن و سوودیـشـیان پێـدەبەخـشـن.
بە داخـەوە تا ئەمـڕۆش بەشـێکی زۆر لە مامـۆسـتایانی کوردمـان، لە تـازاگـەری و لە داهـێنانەکان و لە شێواز و لە رێبازە نوێیەکانی فـێرکردن و پەروەردەکردنی قـوتابیاندا، بێئاگان و نابەڵەدن. یان ئاگـادارن و خۆیان مانـدوو ناکـەن. یا هـۆکارەکەی ئەوەیە، کە پەیـڕە و پرۆگـرامەکانی خوێندنی قوتابخانەکانی کوردستان کلاسیکین و گۆڕانکارییەکی ئەوتـۆیـان تێـیـدا نەکـراوە. ئەگـەر مامۆسـتایانی شـارەزای شـێوازی نـوێی فـێرکـردن و پەروەردەکردنمان نەبێت. منداڵانی کوردمان دوادەکەون و بە کاروانی بۆ پێشەوەچوونی منـداڵانی جیهـان ناگـەن. ئـۆباڵـیشیان لە ئەستۆی وەزارەتی پەروەردەی کوردستانە. کە پلانی سـتراتـیـژی و زانسـتیی تـۆکـمەی فـێرکـردن و پەروەردەکـردنی منـداڵانیـان نیـیە. جـدیـش نین لە پـێـشکەوتـن و لە راهـێنان و لە مەشـقکـردنی پـراکـتیکیی مامۆستایان.
تا ئەمـڕۆش مامۆستایـانێکی زۆری کوردمـان، لە قـوتابخـانەکانی کوردستانـدا، لەسەر شـێواز و رێبـازە کلاسیکـییەکان وانـەکـانیان دەڵـێـنەوە، بە شـێوەی تـەڵـقـین ئاسایی و چـاولـێکەری و لاسـاییکـردنەوە و کـۆپـیکـردن. تا ئەمـڕۆش هـەنـدێ لە مامۆسـتایـان تـەوەری وانەنەکانـن، لە سەرەتای وانەکانەوە تا کۆتـاییان، هـەر خـۆیـان قـسەدەکەن، زۆر بە کەمی بـوار بە قـوتابییەکـانیـان دەدەن، کە بەشـداری بـکەن و پـرسـیاربکەن و گـڤـتـوگـۆ بـورووژێـنن و را و بـۆچـوونەکانی خۆیـان دەربـارەی بابـەتـەکان دەربـڕن.
وانەوتنـەوە و فـێرکـردن و پەروەردەکـردن، هـونـەر و زانستـییە، ئەگـەر مامـۆستایان هـونـەرمەنـدی وانەوتـنەوە نەبـن سـەرکـەوتـوونـابـن. ئـەو مامـۆسـتا بەهـرەمـەنـد و داهێنەرەی توانای ئەوەی هەیە وانەی فێرکردن و خوێندن بکات بە پارچە هونەرێکی داهـێنەرانە، جیـاوازییـیەکی زۆری هـەیە، لەگەڵ ئەو مامۆسـتایەی کە بە شـێوازێکی سارد و سـڕ و بـێچـێـژی تەڵـقـین ئاسـایی یان وتـاربـێـژی وانـەکـەی دەڵـێـتەوە.
مامۆستایـانی دابـڕاو لە پێـشکەوتـن و لە رێبـازی نـویی فـێرکـردن و پەروەردەکـردن، چـاوەڕیی ئەوەیـان لـێـناکـرێـت، کە بە شـێواز و رێبـازێکی نـوێ منـداڵان رابهـێـنن و فـێریان بکەن. چونکە “ئەوەی هـیچـیی لەباردا نەبێـت، ناشتوانێت هـیچ ببەخـشێت”.
ئەگـەر مامۆستایـان بە جـدی هـەوڵ بـدەن و بیانەوێـت، بە سەدان شـێواز و رێبـازی و تیـۆری تازەی فـێرکـردن و پەروەردەکردن هـەن. یان خۆیـان دەتـوانن ریچکەشکـێن و داهـێنەربن و شێواز و رێبازێکی داهـێنەرانەی نوێ دابهـێنن. تەڵـقین ئاسا و چاولێکەر و کلاسـیک نەبـن و بە شـێواز و بە سـتایـلـێکی نـوێ و ئاسان وانـەکانیـان بـڵـێـنەوە.
مامۆستای لێهاتوو و رۆشنبیر و نوێخواز، هەمیشە هەوڵی خۆڕۆشنبیریکـردن دەدات و دەیەوێت باکگـراوندێکی رۆشنبیریی گشتیی هەبێت و دانەمێنێت. هەوڵ دەدات بە بواری ئەدەبیـاتی منـداڵان و بە هەموو بـوارەکانی تریش ئاشنابێـت. شایـەنی باسە کە بەشێکی زۆری نـووسـەرانی چـیرۆک و هـۆنـراوە بـۆ منـداڵان، لە مامـۆستایان هـەڵکەوتـوون.
بۆیە پـرۆژەی خـولی راهـێنانی مامۆستایان، لە پشووی هاوینانـدا زۆر پێویسـتە، زۆرن ئـەو ماموسـتایانەی کە بیـسـت بۆ سی ساڵە وانـە دەڵـێـنەوە، کەچی تا ئێستا سێ جار یا چوار جار، بەشدارییان لە کورس و لە خولی هـاوینەی راهـێنانی مامـۆستایان کـردوون. بـۆیـە نابـەڵـەد و بێ ئەزمـوونـن لە بـارەی تـازەگـەری و شـێواز و رێـبـازە نـوێـیـەکانی فـێرکـردن و پەروەردەکـردنی منـداڵان، بەپـێی ئـەم سەردەمـە پێشکەوتـووە.
پێویستە هـەر مامۆستایەک، دوو یا سێ ساڵ جارێک بەشـداری لە خولەکانی راهـێنانی مامۆستایان لە پشووەکانی هـاوینانـدا بکات. تا لە پێـشکەوتن و تازەگەرییەکانی بـواری فـێرکردن و پەروەردەکردنی سەردەمیانەی منداڵان بە ئاگابێت و سوودیان لێوەربگرێت. بە شێوازێکی تـازە قـوتـابییانی کوردمـان فـێربکات و وانەکـانی بـڵـێـتەوە.
هەروەکو چـۆن، پێـشمەرگە پێـویستی بەوە هـەیە، کە بچـیتە خـولی راهـێنانەوە، تا بە شـێوەیەکی پـراکـتـیکـی، لەسـەر چـەکی مـۆدێـریـزم مەشـق بـکات. هـەر بـەم شـێوەیە مامۆسـتایـانیش پێـویستـیـیان بە خـول و کـۆرسی راهـێـنانی بەردەوام هـەیە.
ئەمریکا بەو پێشکەوتنەوە کە هەیەتی، لە پشووەکانی هاوینانی هەموو ساڵێکدا، خولی راهـێنان بۆ مامۆستایانی قـوتـابخانە بنەڕەتییەکان دەکـاتەوە، هەمـوو مامـۆستاکانیشیان بـڕوانامەی بەکالـوریـۆسیان لە فـێرکـردن و پەروەردەکـرنـدا هـەیە. هـەر مامۆسـتایەکی بەشداربووی خولەکـان، کە چـوار جـار یا پێـنج جار بەشـداری لە خولەکانـدا بکات و لە بـواری پسـپۆرییـدا، تـێـزێـک دەربـارەی بابـەتـێکی تـازەی داهـێـنراو پـێـشکەش بـکات، بـڕوانامەی ماستەر وەردەگرێت و شایەنی پێگەیەکی تازەش دەبێت، لە پێشتریش دەبێت بۆ ئەوەی کە بـیکەن بە بەڕێـوەبـەری قـوتـابخـانە یا بە سـەرپەرشتـیاری پەروەردەیی.
مامۆستایانی دڵسۆز، هەمووشـتان ئەوە دەزانـن، کە لە ئەمـڕۆدا ئینـتەرنێـت و ئایپـاد و ئایفـۆنی زیـرەک بوونە بە پێویستی هـەرکەسێک، کودەتـایـان سپییان بەسەر پێـنووس و تێـنووس و پـێـنووستاش و لاسـتـیکی کـوژانـدنەوەدا کـردووە. ئـەم ئامـێرانە تـازانـە کەوتـوونـەتە هـەمـوو مـاڵـێکەوە. منـداڵانیـش وەکـو گـەورەکـان بەکـاریـان دەهـێـنن و لە بـواری ئاکاریمیـدا، سوودێکی زۆریان لێـوەردەگرن. پێویستە ئێوەی مامۆستایانیش لە فـێرکـردن و لە پەروەردکـردنی قـوتابییەکانتانـدا، سـوود لە ئینـتەرنێـت وەربگـرن.
مامۆستایانی خۆشـەویست، وا تێنەگەن کە لەم نووسینەمدا، لە رۆڵی گرنگی ئێوەم کەم کـردبێتەوە. مەبەستی من ئەوەیە کە رێباز و شێوازی تازە و داهـێنان لە هـونەری وانە وتنەوەدا بەکاربهـێـنن. بە دواداچـوون بـۆ گـۆڕانـکاری و تـازەگەری و داهـێنانی نـوێی بواری پەروەدە و فـێرکـردن بکەن. پێـویسـتە بە بەردوامـی بخـوێـنـنەوە. تا بـزانـن لە:
“دیـوەخـانە چ بـاسـە”.
دەزانـم کە مامۆستای نموونەیی و لـێهاتـوو و داهـێنەری کوردی زۆر باشیشمان هـەیە.
بۆ نموونە، ئامـاژە بە خـوشکـێکی مامۆستای لـێهـاتـوو و داهـێنەر دەدەم، کە زۆربـەی وانەکانی بە ڤـیدیۆ لە فەیسبووکدا بڵاویانی کردەوە. ئەم مامۆسـتا داهـێنەرەمان، خاتـوو “ئامـاد”ە، مامۆستای پـۆلی یەکی بنەڕەتییە لە قـوتابخانەی خانـزادی تێکەڵاو لە شاری کەرکوکی کوردستانی. سەرسامـم بە شێواز و رێباز و ستایـلی هـونەری و داهـێنەرانەی سەرکەوتووی مامۆستا ئامـەد، لە فـێرکردن و پەروەردەکردن و راهـێنانی قـوتابییەکانی. بە جوانی هەڵسوکەوتکردن لەگەڵیانـدا. پێش هەموو شتێک مامۆستا ئامەدی میهـرەبان، پـردێـکی لە خۆشەویستی و رێـز لەگەڵ قـوتـابییەکانیـدا دروستکـردووە. ئەمـەش راز و مەرجـێکی سـەرەکـیی سـەرکەوتـنی مامـۆسـتای بـاشـە. مامـۆسـتا ئـامـەد بە رۆحـێکی کوردایـەتی و بە کوردستان پەروەریـش، قـوتـابیـیەکـانی گـۆش و پەروەردە دەکـات. لە زۆربـەی وانـەکـانیـدا، خـۆی وەکـو پێـشەنـگ و سـەرمەشـق و قـوتـابییەکـانیشی وەک چاولـێکـردنی، بە جـلی کوردیی ئاڵاواڵا و بە ئاڵای پیـرۆزی کوردستانەوە لەنـاو پـۆل و لە قـوتابخانەدا دەردەکەون . بەشـێکی زۆریش لە فـێرکـردنی وانەکـانی، بە جـووڵـەیی جەستە و بە یـاری و بە چالاکـیـیەوە بەستوون. ئەمـەش شـێـوازێـکی سـەرکـەوتـوو و ئاسان و خـۆشـیـشە بـۆ فـێرکـردن و فـێربـوون. مامـۆسـتا ئامـەد یەکـێکە لە مامۆسـتا داهـێنەرە نمـوونەییەکانی کوردسـتان. ئافـەرین و دەستخـۆشی لە مامـۆستای دڵسـۆز و بەڕێـزمان، مامۆستا ئامەد دەکەم. هـیوای درێـژەپێدان و داهـێنانی نـوێتر و پـێشکەوتن و سـەرکەوتـنی زیـاتـر و زیاتـری بۆ دەخـوازم. بە شایەنی ئەوەی دەزانم، کە لەبەردەم بەڕێوەبەرێتی خـوێنـدنی کوردی لە شاری کەرکوک، جـوانتریـن و بەرزتریـن پەیکەری لە بەهـاتـرین گـەوهـەر و ئەڵـمـاس بـۆ دروسـتـبکـرێـت.
هـیواخوازیشـم لە نموونەی مامۆستا ئامـەد لەنـاو مامۆستایانی کوردمـان زۆرتـر بێـت.
رەزا شـوان
نەرویـج: ٢٠٢٣
