ئه‌رمان رۆبن، ژیان و به‌رهه‌مه‌کانی
پێشه‌کی و وه‌رگێڕانی له فه‌ڕا‌نسه‌وییه‌وه بۆ کوردی: زانکۆ یاری
به‌کالریۆسی زمان و وێژه‌ی ئینگلیزی
ئه‌رمان رۆبن (Armand Robin)،شاعێر، وه‌رگێڕ و ڕۆژنامه‌نووسی فە‌ڕانسه‌وی، ۱۹ی ڕێبه‌ندانی ۱۹۱۲ی زایینی له گوندی “پلۆگوورنێڤل”ی(1) باکووری ڕۆژئاوای ئه‌و وڵاته له‌دایکبووە. ئه‌رمان رۆبن دوایی ماوه‌یه‌ک بۆ شاری پاریس کۆچ ده‌کات، به‌ڵام ناتوانێ بۆ هه‌میشه له‌وێ نیشته‌جێ بێت و له ساڵی ۱۹۳٤دا به‌ره‌و وڵاتانی یه‌کیه‌تی شۆره‌وی ڕێده‌که‌وێت، له‌وێدا بوو بە یه‌کێک له ڕه‌خنه‌گه‌رانی دیکتاتۆری شۆره‌وی و پاشان که خۆی ئامانج و راستییه‌کانی کۆمۆنیزم ده‌بینێت، دیسانه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه فه‌ڕانسه.
رۆبن له ماوه‌ی شه‌ڕی جیهانی دووه‌م و داگیرکردنی وڵاتی فە‌ڕانسه له لایه‌ن ئه‌ڵمانیا پێشکەش‌کاری ڕادیۆ بووه. له دوای خوێندنی بۆ فێربوونی زمان، به سه‌ر ۲٦ زمانی ده‌ره‌کی زاڵبووه و کتێبی چه‌ندین نووسه‌ری وه‌رگێڕاوه‌‌ته‌وه سه‌ر زمانی فه‌ڕانسه‌وی وه‌کوو: شێکسپیر (له ئینگلیزییه‌وە)، سێرگه‌ی یه‌سنین، بلۆک و بۆریس پاستڕناک (له ڕووسییه‌وه)، ئه‌ندره ئە‌دی (له مه‌جارییه‌وه)، ئادم میتسکیه‌ویچ (له له‌هستانییه‌وه)، جوزیه ئۆنگارتی (له ئیتالییه‌وه) و تۆ فۆ (له چینییه‌وه) و چه‌ند کتێبی دیکه له زمانه‌کانی؛ فلاندری (زاویه‌‌ک له وڵاتی بێلژیک)، ئه‌ڵمانی و عه‌ره‌بی، ئیسپانیایی و کالمێک (باکووری ڕۆژئاوای ڕووسیه). ئهم نووسه‌‌ره له ساڵی ۱۹٤٥دا تێکه‌ڵی یه‌کێتی ئاژاوه‌خوازی فه‌ڕانسه ده‌بێت و له‌و ماوه‌یه کتێبی شێعری “شێعره نه‌خوازراوه‌کان”(2) چاپ ده‌کات و پاشان کتێبی “وشهی هه‌ڵه”(3) که مکانیزمی پرۆپاگه‌ندە‌ی وڵاته توتالیتاریزمه‌کان تاوتوێ ده‌کات، ده‌نووسێت. له ۲۷ی خاکه‌لێوه‌ی ۱۹٦۱، رۆبن به هۆی نه‌بوونی به‌ڵگه‌ی خۆناسین له لایە‌ن هێزی پۆلیسه‌وه ده‌س به‌سه‌ر ده‌کڕێ و سێ ڕۆژ دوایی ئه‌وه (۳۰ی خاکه‌لێوه) به شێوه‌یه‌کی نادیار و سه‌رسۆڕهێنه‌ر له نه‌خۆشخانه‌ی “پاریزانی”(4) شاری پاریس ژیانی کۆتایی پێدێت.
هه‌ندێ له به‌رهه‌مه‌کانی:
شێعر:
۱ ـ ژیان به بێ من، ۱۹٤۰ (Ma vie sans moi)
۲ ـ شێعره نه‌خوازراوه‌کان، ۱۹٤٥ Poèmes indésirables))
۳ ـ ده‌نگی دونیا، ۱۹٦۸ (Le Monde d’une voix, Éditions Gallimard)
٤ ـ پارچە شێعرە‌کان، ۱۹۹۲ (Fragments, Gallimard)
٥ ـ سووڕی له دایکبوونی وڵات، به‌شی هاوبه‌ش، دوایین چاپی؛ ۲۰۰۰ (Le cycle du pays natal, La Part Commune)
وه‌رگێڕان:
۱ ـ شێعره‌کانی ئه‌ندره ئه‌دی؛ ئاستانه، ۱۹٤٦ (Poèmes d’Ady, Le Seuil)
۲ ـ شێعره‌کانی بۆریس پاستڕناک، ۱۹٤٦ (Poèmes de Boris Pasternak)
٤ ـ (شێعره) چوارینه‌کانی ڕووسی، ۱۹٤۹ (Quatre Poètes russes)
٥ ـ شێعری بێ تە‌رجمه، ۱۹٥۳ (Poésie non traduite)
٥ ـ شێعری بێ تە‌رجمه ۲، ۱۹٥۸ (Poésie non traduite)
٦ ـ چوارینه‌کانی عومه‌ری خه‌یام، ۱۹۹٥۸ (Rubayat d’Omar Khayam)
۷ ـ هاوسه‌رانی گیلارد له (قه‌ڵای) وینزر‌ی
ئۆتلۆی شێکسپیر، ۱۹٥۸ (Les Gaillardes Épouses de Windsor et Othello de Shakespeare)
۸ ـ پاشا لیری شێکسپیر، ۱۹٥۹ (Le Roi Lear de Shakespeare)
۹ ـ نووسراوه له بیرچووە‌کان، ۱۹۸٦ (Écrits oubliés II, Ubacs)
رۆمان:
۱ ـ که‌ش و هه‌وا، ۱۹٤۲ (Le Temps qu’il fait)
ڕادیۆ:
۱ ـ له شایی جێژنی ئیسته‌ردا، ۱۹۸۲ (Pâques fête de la joie, Calligrammes)
۲ ـ شێعری بێ پاسپۆرت، ۱۹۹۰ (Poésie sans passeport, Ubacs)
وتار:
۱ ـ مرۆڤێک بێ کورته چیرۆک؛ کە‌شه و هه‌وا، ۱۹۸۱ (L’homme sans nouvelle, Le temps qu’il fait)
۲ ـ شاره‌زایی له سه‌ر وشهی هه‌ڵە، ۱۹۹۰ (Expertise de la fausse parole, Ubacs)
3 ـ نامه‌یه‌ک بۆ ژان گوێهنۆ، نامه‌یه‌ک بۆ یۆس سوپرویاڵ؛ دوایین چاپی له کتێب‌فرۆشی نارس، ۲۰۰٦ (Lettres à Jean Guéhenno, Lettres à Jules Supervielle, Librairie La Nerthe)
به‌شێک له شێعری “شێعره نه‌خوازراوه‌کان”
On supprimera la Foi
Au nom de la Lumière,
Puis on supprimera la lumière.
On supprimera l’Âme
Au nom de la Raison,
Puis on supprimera la raison.
On supprimera la Charité
Au nom de la Justice,
Puis on supprimera la justice.
On supprimera l’Amour
Au nom de la Fraternité,
Puis on supprimera la fraternité.
On supprimera l’Esprit de Vérité
Au nom de l’Esprit critique,
Puis on supprimera l’esprit critique.
On supprimera le Sens du Mot
Au nom du Sens des mots,
Puis on supprimera le sens des mots.
به ناوی نوور
ئیمان له ناو ده‌به‌ن،
پاشان نووریش
به ناوی ماف
ڕۆح له ناو ده‌به‌ن،
پاشان مافیش
به ناوی دادپه‌روه‌ری
خێرخوازی له ناو ده‌به‌ن،
پاشان خێرخوازیش
به ناوی برایه‌تی
ئه‌وین وەلا دەنێن،
پاشان برایه‌تیش
به ناوی ڕه‌خنە
راسی بەرەو لایه‌ک وێڵ دەکه‌ن،
پاشان ڕه‌خنە‌یش
به ناوی چه‌مکی وشه‌کان
واتای وشە بە لایەکەوە دەنێن
له دوای ئه‌وه‌ش چه‌مکی وشه‌کان.
………………………………….
په‌راوێز:
1- Plouguernével
2- Poèmes indésirables
3- La Fausse parole
4- Parisian
سه‌رچاوه‌کان:
1- “Armand Robin” The Anarchist Encyclopedia: A Gallery of Saints & Sinners, January 2006 Archived May 27, 2008, at the Wayback Machine., retrieved on September 27, 2008.
2- http://www.armanrobin.org/txtpi.html [accessed on August 6th, 2017].
3- http://www.Gallimard.fr/catalogue/poesie-voix.html [accessed on August 6th, 2017].
(ئهم وتاره له لاپه‌ڕه‌ی 46ی گۆڤاری مه‌هاباد، ژماره‌ی 199/198، ساڵی حه‌ڤده‌هه‌م/ خه‌زه‌ڵوه‌ری 2717،چاپ کراوه)
