من لەوێ نیم، بەڵام ساڵانێک تیایدا ژیام و نەمردم.. نیهاد جامی

لەهەموو کاتێک زیاتر پرسیارێک لەزهنمدا دەسورێتەوە، پرسیارێک من خۆمی لێ دەدزمەوە، ئەو خێرا بەخۆیەوە خەریکم دەکاتەوە، من پێم خۆش نیە لەبارەی ئەزموونی نووسین و نهێنیەکانی قسە بکەم، چونکە نەوەستاوم و هێشتا ساتی مردنم نیە، بەڵام شتێک وەک پرسیار ناچاری هەندێک قسەکردنم دەکات، سەرەنجام گوێ لەو دەنگە زهنیە دەگرم، کاتێک دەپرسێت: تێکستی ئەدەبی توانای هەیە مێژوو لەسیاسەت وەربگرێتەوە؟
پرسیارکردن لەپەیوەندی نێوان ئەدەب و مێژوو کردەیەک نیە بۆ نووسینەوەی مێژوو وەک ئەوەی رووداوەکانی ڕوویاندا، بەڵکو چۆنیەتی خوێندنەوەی ئەو ڕۆژگارەیە لەگێڕانەوەی ئەدەبیدا، ئەوە نووسینەوەی ڕووداوە مێژوویەکان نیە، بەڵکو ڕووداوەکان دەبنە زەمینەیەک بۆ ئیشکردنەوە لەسەر چۆنیەتی بەدواندنی مێژوو، لەم نێوەندەدا ڕۆمان لەهەموو ژانرەکان زیاتر توانای ئەو ئیشکردنەی هەیە، بەوەی چۆن سەیری ڕابردوو دەکەینەوە، ئەو نیگاکردنەوەیە بۆ مێژوو لەبنەرەتدا کردەیەکە پاککردنەوەی مێژووە لە غوباری سیاسەت، ڕزگارکردنیەتی لە وەهمی سیاسی، رۆمان لەڕێی گێڕانەوەی کەسێتی گومان دەخولقێنێت، گومان جێلەقکردنە بە گوتارێک کە خەونی خۆشباوەری بۆ مرۆڤی ئێمە بنیاتناوە، لێدان لەو خەونە سەرەتای برین و گومانێکە کە ڕاچەنینێک بەو فانتازیایە دەبەخشێت کە خەونی نەتەوە لەبارگاویکردنی سیاسیەوە دەبات بۆ توێژینەوەو هەڵکۆڵینی ئەو ڕابردووە.
ئەوە بینینی مانایەکی ترە لەناو ڕووداوەکان، هەموو تۆمەتبارکردنێکی رۆمان بەناوی شێواندنی مێژوو، هێندەی قسەکردنە لەوەی چۆن مێژوو بگەڕێنینەوە بۆ سیاسەت و گومان بکەینە دەرەوەی یەقینەکانی ئایدیۆلۆژیا، کەمتر پەیوەندی بە دیدێکی ڕەخنەی ئەدەبیەوە هەیە، بۆیە پێویستە گێرانەوەی ئەدەبی توانای ئەوەی هەبێت زەمینەیەکیتر بخولقێنێت، بەمەبەستی بەخشینی خوێندنەوەیەکی ئەدەبیانە بە مێژوو.
لەکۆی نۆڤلێت و رۆمانەکانمدا هەوڵمداوە لەسەر ئەو تەوەرە ئیش بکەم کە چۆن سەر لەنوێ مێژوو دەبەمە ناو گێڕانەوەی ئەدەبی، ئەوەش نووسینەوەیەکی تری مێژووە، ڕووداوەکان ئەوانە نین کە ڕوویاندا، بەڵکو ڕووداوەکان زادەی زەمینەی ئەو دۆخەن کە لەم رۆژگارە چۆن مرۆڤەکان لەگەڵ ژیان بوون، ساتەوەختە ڕابردووخوازیەکە نووسینەوەی ژیانی کارەکتەری زمانین، بەڵام لەهەمان کاتدا هەوڵی ئەوەمداوە ئەو مێژووە لەڕوانگەی گێڕانەوەی ئەدەبیەوە بنووسمەوە، هەندێک کات خۆم رووبەرووی ئەو پرسیارە کردۆتەوە ئەوە بەرپاکردنی جەنگێکە لەگەڵ سیاسەت، بەگژداچوونەوەی خەونێکە کە سیاسیەکان لەسەری خەوتوون و قسەکردن لەبارەیانەوە وەک حەرامێک لێی دەڕواندرێت، شکاندنی بتی پیرۆزی سیاسەت و قسەکردن لەوەی مانای ڕەمزی بەو ڕووداوانە ببەخشین، بەوەی پیرۆزگەرا شتێک نەبوو جگە لەدرۆی ئەو گوتارە سیاسیە، ئەو فریودانانەی بە مرۆڤی ئێمە بەخشرا دەبوو لەڕاستی رووداوەکان بەهۆش خۆمان بێینەوە، تا ڕادەی ئەوەی دوای تەواوبوونی کتێبێک لەخۆم دەپرسم: هەر بەڕاست ئێمە ساڵەکان لەناو ئەو دۆزەخەدا ژیاین؟ مردن تا ئەو ڕادەیە لێمانەوە نزیک بوو؟
ئەو پرسیارانە گەڕانەوەیە بۆ ناو یادەوەریی زەمەنی، تێگەیشتنە لەبیرکردنەوە لەنووسینەوەی ڕووداوەکان و گێڕانەوەیان لەرێی چیرۆکی نوێوە، وەک ئەوەی کۆمەلێک رووداو بن و روویاندا بێت، ساتی واهەیە ڕووداوەکان بە شێوەیەک تیایدا ژیاوم، خەریکە خۆشم گومان بکەم کە ئەو چیرۆکانە خەیاڵی من نین و ڕاستەقینەن و ڕوویانداوە، بۆ ساتێک ئەو قسە خۆشانەی هەندێک خوێنەرم بیر دێتەوە کە پێیان وایە من ژیانی خۆم لە خۆرئاوا دەنوسمەوە، لەڕاستیدا من دەمەوێت لەڕێی خۆرئاوا چیرۆکی سالانێک بگێڕمەوە کە لەکوردستان تیایدا ژیام، گەر لەوێش بومایە هەرگیز بوێری ئەوەم نەدەکرد ئەو کتێبانە بنووسم، سەرەنجام ویستومە گێڕانەوەی ئەدەبی مێژوو بنوسێتەوە، بەبێ ئەوەی ئەو ڕووداوانە ژیابین کە دەیگێڕینەوە، بروام وایە رووداوە راستەقینەکان زۆر ترسناکترن لەو خەیاڵەی لەناو تێکستی ئەدەبی دەینووسین، کێ دەتوانێت بڕوا بە فانتازیای کوشتنتی رۆژنامەنوسانی گەنج بکات، ئەگەر رۆژگارێک بێت پیاو کوژان کتێبی ژیانی خۆیان بنووسنەوەو باس لەچیرۆکی کوشتنی گەنجانی رۆژنامەنووس بکەن، گەر ئەو چیرۆکی کوشتنانە بەو شێوەیەی پیاوکوژان باسی بکەن ئێمە بیانگێڕینەوە، تۆمەتی ئەوەمان بۆ هەلنابەستن نیشتمان خاکی گەوهەرەو ئاوی کەوسەرەو بە ئێمە ئاوەکە شلوێ نابێت؟
ویستم خالێک دابنێم بۆ کۆتایی، بەڵام نیشانەی پرسیارم دانا، تا گومان لەکتێبی پیاو کوژان بکەم، ئەو کتێبانەی هێشتا پیاوکوژانی بنەماڵەی حزبە کوردیەکان نەیاننوسیون و نەهاتوون باس لەوە بکەن چۆن بۆ خاتری سەرۆک و سەرکردەکانیان ئەو گەنجانەیان لەسەر ستونێک و هەوالێک کووشتوە، ئەو هەموو نهێنیەی ئەوان رۆژگارێک دێت بۆمان بگێڕنەوە، وەک ئەو کتێبانەی لەبارەی ساڵانی نهێنی بەعس لەلایان بەعسیەکان خۆیان نووسران، ئەوسا لە نهێنی ئەدەب و مێژوو تێدەگەین، بەڵام ئەوەی هەیە گێڕانەو ەئەدەبیەکان تەنیا چیرۆکە ڕاستەقینەکان نین، دەنا خوێندنەوەی راستگۆیانەی تەواوی ئەو ڕۆژگارەیە، ئەو رۆژانەی من کورتە ڕۆمانی «لە ئۆکتۆبەر کوژرام» نووسی، لەشکرێک لە ڕۆشنبیرو سیاسی نیگەران بوون و بڕوایان وابوو ئەوە فانتازیایەکی درۆزنانەی منە، بەدڵنیاییەوە خەیاڵی من بوو، بەڵام درۆ نەبوو، حەقیقەتی ناو ژیان بوو، ئەوەتا ئێستا بکەرانی ئەم ڕووداوە دان بە حەقیقەتەکەی دەنێن و دەیانەوێت تاوانەکە بەوە لەکۆڵ خۆیان بکەنەوە بیخەنە ئەستۆی ناکۆک و دۆستەکانی ئەو کات و دوژمنەکانی ئێستایان.
بۆ من ئەوە هیچ لەبابەتەکە ناگۆرێت، لەو رۆژگارە دڵنیابووم لەوەی ئەنجامی دەدەم، بۆیە هاتم «من لەماڵی سەرۆک بووم» نووسی, ئەو کتێبەی ئێستا خەریکم دەیکەم بە فەرەنسی، چونکە لەئێستادا خەونی گەورەی من لەژیان وەرگێرانی تەواوی نۆڤلێت و رۆمانەکانمە بۆ زمانی فەرەنسی، تا ئەو مێژووە لەو روانگەیە نیشانی دنیا بدەم، لە رۆمانی «کارینا» هێندە دۆخی ڕووداوەکان ترسناک بوون تا ڕادەی ئەوەی خودی خۆشم لە ڕووداوەکانی دەترسام، بەڵام بە نووسینی نۆڤلێتی «حەبیبە» ترسی ئەوێشم ئارام بۆوە، زانیم ئیتر من لەوێ نیم، لە قەسابخانەکەی سالانێک تیایدا ژیام و نەمردم، نەمردم تا هەموو ئەو چیرۆکانە بگێڕمەوە بەر لەڕوودانیان لەمندا درووست بن، بۆ ئەوەی لەڕێی چیرۆکە خەیاڵیەکانمەوە، مێژوویەک بنووسمەوەو پارێزگاری لێ بکەم کە ئەوان دەستیان بە خوێنی سوورە، بۆیە هەر کاتێک سەیری بەرگی نۆڤلێتەکانی خۆم دەکەم, پەنجەی بە خوێنی سەرکردەکانی حزب بەسەر نۆڤلێت و ڕۆمانەکانم دەبینم.

نیهاد جامی
فەڕەنسا

Nehad Jami

بۆ خوێندنەوەی کتێبەکانی نیهاد جامی کلیکی ئەم لینکە بکەن: http://www.dengekan.com/kteb_nihad.htm لە 05-03-1972 لە گەڕەکی حەمام عەلی بەگی شاری کەرکووک لەدایک بووە.. نووسەر و دەرهێنەری شانۆییە.. خاوەنی خەلاتی باشترین دەرهێنەری شانۆییە لە ڤیستڤاڵی شانۆی هەولێر لەلایان وەزارەتی ڕۆشنبیریی لە 1995.. لە ئێستاشدا دانیشتوی وڵاتی فەرەنسایە.