بۆ بەرهەم سالح لەگەڵ سڵاو و هیوا خوازیدا-2 … سمکۆ عەبدولکەریم
بەشى دووەم …..
” زیندووترین نمونەى بەگژدا چوونى سەرەڕۆیانەى دۆن کیشۆت، ئەو شەڕە تەن بەتەنەى بوو، لەگەڵ پەروانەى ئاشى (با) کەدا، چونکە لە ڕۆمانى (دۆنکیشۆت)دا، ئەوەى شەڕى دەگەڵ پەروانەى ئاشى بادا دەکرد دۆن کیشۆت بوو”
بۆیە ئەوە واقعیى ژیان و سەروڕۆییە دۆن کیشۆتییەکانە ئەو ڕۆمانەیان بە نەمرى هێشتۆتەوە.
هەڤال بەرهەم
من دەمێکە بۆخۆم باوەڕم بەوە هێناوە، کە لە تەواوى ژیاندا یەک ڕاستى و یەک هەڵە هەیە، ڕاستییەک کە دەمانگێنێتە وێستگە و هەڵەیەک کە ئەگەر کۆتایشمان پێنەهێنێ، بە دەڵنیاییەوە، بۆ هەمیشە لە پەراوێز و کەنارەکان دەمانهێڵێتەوە.
بۆیە من هەر زوو لە کاتى خۆیدا وتم یەکێتى لە بەردەم یەک هەڵەو یەک ڕاستى دایە. دواتریش ئاماژەم بۆ ماقولترین قسەى تۆ کرد کە لە چاوپێکەوتنێکدا وتت: ” بە خۆمى ڕەوا نابینم، هۆکارى لێکترازان و لەتبوونى یەکێتى بم”
بەڵام لە ئێستادا، تۆ بە پێچەوانەى ئەو قسەیەت یەکێتی -یت لەوەها ئەگەرەێک هەر زۆر نزیک کردۆتەوە.
هەموو ئەوانەى ئاماژە بۆ هەڵە، یەک لە دواى یەکەکان دەکەن، لە ماناى هەڵە تێنەگەیشتون، وەک چۆن هەموو ئەوانەش کە باس لە ڕاستییە یەک لە دواى یەکەکان دەکەن، بەهەمان شێوە لە ڕوحى ڕاستى نەگەیشتون.
یەکێتی بە ئەزمونێکی زۆر سەختدا تێپەڕی، تا ئێرە توانیویەتی سەرسەختانە و بە باوەڕ بەخۆبوونەوە ئیدارەی ئەو قۆناغە سەختە بدات، بەوەی توانی دەست بەو ئەزموونەی هەرێمی کوردستانەوە بگرێ و لێنەگەڕێ لە یەک کاتدا نە شەڕ دروست بێ و نە دوو ئیدارەیی، نە گۆڕان لەدەست بدا و نە پارتی، لە یەک کاتدا توانی ئیدارەی ململانێی ناوخۆی و دەرەوەی خۆی بدات، توانی پارسەنگی هێز ڕاگڕێت، گوێی بەوانە نەدا کە پێیان دەوتن ( ئەکڕاد مالکی) گوێی بەوانەش نەدا کە پێیان دەوتن ( پڕۆ پارتی) کاتێک لە ڕێککەوتن نامەی ستراتیژیان دور خستەوە بۆ ئەوە بوو پەڕوباڵی بکەن، کاتێک ڕێککەوتنەکەی لە گەڵ بزووتنەوەی گۆڕان پێکرا بۆ ئەوە بوو کۆت و بەندی بکەن، لە ئێستادا یەکێتی لە دوا قۆناغ و ساتی ئاویدیو بووندایە، دەبێ زۆر وریا بێ ( یەک هەڵە و یەک ڕاستی هەیە) ئەو هەڵەیەی کۆتایی پێدێنێ و ئەو ڕاستییەی دەربازی دەکات.
هەڤال
تۆ بەر لەوەى بیر لە سەرکەوتن بکەیتەوە دەبى بیر لە سەرنەکەوتن بکەیتەوە، بیرت بۆ ئەوە بچێ کە هەموو ئەوەى ئینسان بیرى لێدەکاتەوە ئەوە نییە کە بەدەستى دێنى، هەرگیز مەبەستم ئەوە نییە، یان پێم وابێ ئینسان تەسلیم بە قەدەر بێ.
(سەلاح نیازى) نووسەر و وەرگێرى ناسراوى عیراقى دەڵێ: “من بە دواى سەرکەوتندا ناگەڕێم، بەڵکو لە فەشەل هێنان دەترسم”
ئەمە وەک ئەو پەندە ئینگلیزیە وایە:” گەر بە تەماعەوە بازێکى گەورەتدا بۆ ئەوەى سوارى ئەسپێک بیت، ئەوا دەکەویتە ئەو دیوی ئەسپەکەوە”
لەسەروبەندى خۆیدا (دیگۆل) سەرکردەى دیارى فەرەنسا ئامۆژگارى (ئەندرى مالرۆ) ى هاوڕێى کرد کە” بەهەڵەدا نەچێت فەرەنسا چیدى شۆڕشى ناوێت، سەردەمى شۆڕش بەسەر چووە”
بۆیە تۆ پێت وانییە سەردەمى جیابوونەوە بەسەر چووە، پێت وانییە کێشەکانى کوردستان پێویستیان بە داهێنەرێکى خەلاقى لە شێوەى (فرانکلین رۆزفێلت)-ى ئەمریکى و (لیون بلۆم) فەرەنسى هەیە کە لەسەردەمى قەیرانى دارایى گەورەدا توانیان وڵاتەکانیان لە گەورەترین گرفتى دارایى قورتار بکەن و لەم رێگەیەوە دەسەڵات بگرنە دەست.
بڕگەیەکى گفتگۆى نێو ڕۆمانى (تاوان وسزاى) دۆستۆیڤیسکى لەسەر خودى مرۆڤە، کە “راسکۆلنیکۆڤ” پاڵەوانى رۆمانەکە، کە دەکرێ بڵێین بیرکردنەوە و دەربڕینەکانى تەعبیرە لە خودى دۆستۆیڤسکى، مرۆڤ دابەشى سەر دوو جۆر دەکات مرۆڤە ئاساییەکان و مرۆڤە نائاساییەکان.
ئەمە بڕگەیەکى وەسفکردنى مرۆڤى نائاساییەکەیە:
“گەلێک لەو مرۆڤە نائاساییانە، ئەگەرچى هەر بە خۆڕسک گوێڕایەلن، بە هۆى هەندێک گەمەى سروشتەوە کە تەنانەت گا لێى بێبەش نییە، حەز لەوە دەکەن خۆیان وا بنوێنن کە پێشڕەو و یاخین و قسەى تازەیان پێیە. بە تەواوى بڕوایشەوە ئەم کارە دەکەن. لە کاتێکدا ئەمانە بە زۆریى گوێ بەوانە نادەن کە وتەى نوێیان پێیە تەنانەت ئەوەندە لێیان بێزارن، کە بە دواکەتوویان لە قەڵەم دەدەن. وەلێ بە بڕواى من ئەمانە مەترسیى گەورە دروست ناکەن، چونکە ئەو جۆرە کەسانە هەرگیز ناتوانن رێگەى دوور ببڕن”
هەڤاڵ
تەنگەژەی سیاسی و شەڕی ناوخۆیی ئینگلستان لە نێوان “چارلز-ی یەکەم پاشای ئەو وڵاتە و پەرلەمانی ئینگلیستان لە سالێ 1642 بۆ 1651″ کە بەسەرکەوتنی پەرلەمان بەسەر مەلیک-دا کۆتایی هات.
وای لە تۆماس هۆبز-ی فەیلەسوف کرد، کە پشتگیری لە دەسەڵاتێکی بەهێزی رەها بکات، کە بە پێچەوانەوە” جۆن لۆک” فەیلەسوفی بلیمەت باوەڕی وابوو دەبێت پشتگیری لە دەسەڵاتەکانی گەل بکرێت.
تۆ سەیرکە دوای 3٦7 ساڵ ئێمە لە کوردستان بەهەمان تەنگەژەدا تێدەپەڕین.
لەوسەردەمدا لەوێ چەندین بلیمەتی گەورە هەڵکەوتن (تۆماس هۆبز) پێی وابوو هەموو ئەوەی روویدا لەسەر چەند بیرکردنەوەیەکی کەمی تاک لایەنە دروست بوو، کە هەموو ئەو ململانێ کردنانەش بە هۆی لێک تێنەگەیشتنەوە دێنە ئارا.
ئەم قسەیەی “هۆبز” وەک ئەوە وایە، دوێنی لە بارەی کێشەی هەرێمی کوردستان-وە قسەی کردبێت، لەکاتێکدا ئەو بۆچوونانەی هۆبز بۆ نزیکەی 370 ساڵ بەر لە ئەمڕۆ دەگەڕێتەوە.
بەڕاستی لێک تێنەگەیشتن بەڵایەکی گەورەیە “هیگل” لەسەرەمەرگدا وتی: (ئەو لەمن تێنەگەیشت) بەڵام ئێمەش وەک کورد هەمیشە لە هیچ تێنەگەیشتین.
