کۆرۆنا…یان جەنگی بایولۆژی؟ … لەتیف بێوار
وابزانم زۆرێك لە ئێمە فیلم کارتۆنی دۆناڵد ترامپی بینیوە کە لە سەدەی رابردوودا نیشان دەدراو بە دیاریکراوی لە ساڵی ١٩٨٧دا لە لایەن (دوونسبێریی)ەوە بەرهەمهێنرا، کە لەو کارتونەدا ترامپ رۆڵی سەرۆك وەزیرانی ئەمریکا دەگێڕێت. و ئەوانەش لەو کاتەدا منداڵ بوون ئێستا گەورەن و بەو سەرۆکە لە مێژە ئاشنان و هیچ موفاجەئەیەکی تێدا نییە.
ئێمە باسمان لەو پێشبینییە نییە کە چۆن بەرهەمهێنراو بە ج مەبەستێك بوو، بەڵام ئەم بیرۆکەیە دەمانگەیەنیتە راستی بیرۆکەیەکی تر سەبارە ت نەخۆشی ڤایرۆسی کۆرۆنا، ئەویش رۆمانی نووسەری ئەمریکی (دین کۆنتز)ه بە ناونیشانی (چاوی تاریکیەکان)، کە لەساڵی ١٩٨١دا بڵاوی کردەوە .
ئەم رۆمانەش بە هەمان شێوەی کارتۆنەکە پێشبینی ڤایرۆسی کۆرۆنای لە پێش ٣٩ ساڵەوە کردووە. بەلام لەگەڵ سەرهەڵدانی ئەم ڤایرۆسەداو دوای ٣٩ ساڵ لا بەلای ئەم رۆمانەدا کرایەوەو زیاتر ناسراو چەندان جار چاپکرایەوە، ئەو رۆمانە باس لەوە دەکات کە لە ناوچەی (وۆهان)ی چاینەدا ڤایرۆسێك بڵاودەبیتەوەو کۆنترۆڵکردنی لەدەست دەردەچێت، کاتێك زاناکان لە تاقیگەکانی سەربازگەیەکی چاینەدا وەکو هەوڵی پەرەدان بە چەکی بایۆلۆژی کار لەسەر پەرەدان بەو ڤایرۆسە دەکەن، بەڵام هەر زوو کۆنترۆڵیان لەدەست دەردەچێت، رۆمان نووس ناوی (وۆهان -٤٠٠)ی لێ دەنێت، پاڵەوانی ئەم رۆمانە دایکێکی جەرگ سوتاوە کاتێك پێش ساڵێك کورەکەی سەفەری چاینە دەکات و بێ سەروشوێن دەبێت، بەڵام بە هۆی ئەوەی کە چەند نامەیەکی بەدەست دەگات کە هێشتا کوڕەکەی لە ژیاندا ماوەو نەمردووە بڕیار دەدات بچێت سەردانی چاینە بکات و سۆراخی کورەکەی بکات، بەهەمان جۆر کاتێك دەگاتە سەرەداوی شوێنی کوڕەکەی، بۆی دەدەکەوێت کە دەستبەسەرە لە سەربازگەیەکی تاقیگەی چاینەداو بەهەڵە توشی ئەو ڤایرۆسە بووە.
رۆمان نووس لەو رۆماندا باس لەوەش دەکات کە تاقیگەکە دەکەوێتە دەرەوەی شاری (وۆهان) کە لەراستیدا هەر واشە کاتێك ساڵی ٢٠١٧ ئەو تاقیگەیەی بە ناوی(پەیمانگای وۆهان بۆ لێکۆڵینەوەی ڤایرۆسەکان) دامەزراو تاکە تاقیگەیەکی بایۆلۆژی پلە چواری سەلامەتییە لەو ناوچەیە کە دەکەوێتە ٢٧ کیلۆمەتر لە دەرەوەی شاری (وۆهان)دا.
لە کاتێکدا ئەم ڤایرۆسە هەر زوو لە چاینەدا تەشەنەی کردو هەزاران کەس توشیان بوو و بە سەدانیان کۆچی دواییان کرد، وا بڵاوبۆتەوە لە ئێستا کە زاناکان دەڵێن ئەم ڤایرۆسە لە مارەوە دروست دەبێت و شەمشەمەکوێرە دەیگوێزێتەوە، راستە ئەو دوو گیانەوەرە خۆراکی بەشێك لە چاینەییەکانە، بەڵام ئەو بەیەکگەیشتنەی ڤایرۆس لەو دوو توخمە جیاوازەی گیانەوەران و پاشان ڕێتێچوونی بۆ گواستنەوەی بۆ مرۆڤ هێشتا جێی پرسیاری زانایانی جیهانە، هەندێکیش دەپرسن بۆچی لەم کاتەدا بە دیاریکراوی؟
گەر ئێمە واز لە بیرۆکەی پێشوەختەی موئامەرە بهێنین، بەڵام ئەم باسە جیی لێکۆڵینەوەیەکی وردەو هەروا ناتوانرێت سەرپێیانە بڕیاری بەسەردا بدرێت.
لە لایەکی ترەوە هەر زوو لە ڕێگای ئێرانەوە تەشەنەی کرد بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ترسێکی گەورەی خستە ناو دڵی دانیشتووانی سەرانسەر سەر گۆی زەوی، ئێمەی کورد کە زۆرجار کارتێکراو و وەرگر بووین لەبری ئەوەی کارتێکەری دەوروبەرو رووداوەکان بین و سەرچاوەی وەرچەرخانەکان بین، هێشتاش لە ژێر دەسەڵاتێکی دەرەوەی یاسادا دەژین و بەلاڕیدا دەبرێین دەکەوینە ژێر پلان و بیرکردنەوەی دەسەلاتی مافیاییەوە لەڕێی موتابەعەکردنی کەناڵەکانیان و بڕواپێکردنیان و چەپڵە بۆلێدانیان، ئەو دەسەلاتەی کە لە هیچ کلۆجێکی دنیادا حسابی نە دەوڵەت نە حوکمەت نە قەوارەی سیاسی بۆ ناکرێت، بەڵکو وەکو باندێکی مافیایی تەماشا دەکرێن و مامەڵەیان لەگەڵدا دەکرێت، لەبەر ئەمەش هاوڵاتیانی کوردان لە شوێنە جیاوازەکانی تری دنیادا لە رووی مامەڵەی فەرمییەوە هەر بەچاوی ئەو دەسەڵاتە نایاساییە تەماشا دەکرێن و مامەڵەیان لەگەڵدا دەکرێت کە سوکایەتی و بێڕێزییە. کاتی ئەوەیە تا زووە خۆمان داتەکێنین لە نەفرەتی ئەو دوو بنەماڵەیەو بسمیلی بە مرۆڤ بوون دەربکەین و چیدی چاوەڕوانی روبعە موچەی خێرو سەدەقە نەبین لەلایەن ئەو دزانەوە.
- – – – – –
١-Doonesbury
٢-The Eyes of Darkness
