به‌رهه‌می ئیكۆلۆژی یان جینته‌كنه‌لۆژی؟! … سه‌لام عه‌بدوڵڵا
راسته ته‌ماته‌كه بێ تامه؟!
بلانكی وتی: (كێ ئاسنی هه‌بێت، نانیشی ده‌بێت). ئێمه به‌زیاده‌وه ئاسن و نانمان هه‌یه، به‌ڵام ئاسنه‌كه‌مان زۆر بۆ پیشه‌سازی چه‌ك به‌كاردێت و نانه‌كه‌مان ژه‌هراوی ده‌كرێ، بۆیه بۆچوونه‌كه‌ی(كارڵ لیبنشت)سوارتره: (زانست ده‌سه‌ڵاته، ده‌سه‌ڵاتیش زانست). لێره‌شدا زانستمان له‌باره‌ی مه‌ترسی بواری جینته‌كنه‌لۆژی و مادده‌ی له‌ناوبردنی گژوگیاو مه‌لوموره زیانبه‌خشه‌كان وكارتێكردنه‌كانیان له‌سه‌ر خۆراك و ته‌ندرووستی و ژینگه زۆر نزمه، بۆیه به‌بێ ده‌سه‌ڵاتی له‌به‌رده‌میان راوه‌ستاوین و ئه‌وه‌ی له‌م بارودۆخه قازانج ده‌كات، كۆمه‌ڵێ ده‌ڵڵاڵ، نه‌وكه‌ر، جانباو و كۆمپانیا بانناسیوناله‌كانه.
هه‌موومان وه‌ك هاوڵاتی وا راهاتووین ئه‌وه‌ی له بازاڕ هه‌یه ده‌یكڕین و ده‌یخۆین به‌بێ ئه‌وه‌ی بزانین خۆراكه‌كان چۆن به‌رهه‌مهاتوون و چیان تێدایه و چ ماده‌یه‌كی كیمیاوی و ژه‌هرێك له‌كاتی رواندن بۆ له‌ناوبردنی گژوگیا مه‌لوموری زیانبه‌خش به‌كارهاتووه. ئێمه هێشتا پرسیاری خۆراكی جینات گۆڕاو و كارتێكردنی به‌سه‌ر ته‌ندرووستیمان نه‌كردووه. به‌ڵام له هه‌مان كاتدا گوێمان له چه‌ندین نه‌خۆشی ترسناك ده‌بێ. ئێستا پرسیاری: ئه‌زانی ته‌ماته‌كه بێ تامه…ئه‌زانی ماسی هاورده و ماسی حه‌وزه‌كان تامی ماسی رووباری ئه‌ڵوه‌ن ناده‌ن!
Jaques Diouf(سه‌رۆكی رێكخراوی خۆراكی جیهانی)وه‌ك هاوپشتییه‌ك له‌گه‌ل یه‌ك ملیارد مرۆڤی برسی و هه‌ژار بۆ ماوه‌ی رۆژێك له خواردن مانیگرت و 500زانای كشتوكاڵ له لووتكه‌ی جیهانی رێكخراوی ناوبراو دژ به جینته‌كنه‌لۆژی وه‌ك چاره‌سه‌رێك پێشنیاری(گه‌شه‌پێكردنی كشوكاڵی بیولۆژی)یان كرد. دوا هه‌واڵه‌كانیش له(سایتی ئینفۆ ئه‌مازۆنس) رۆژی 9/6/2011رایگه‌یاند كه په‌رله‌مانی وڵاتی پیرۆ بڕیاری دا رێگه‌دان به كشتوكاڵی جینته‌كنه‌لۆژی بۆ ماوه‌ی 10ساڵ دوابخه‌ن.
سه‌دان رێكخراوی جیهانی دژ به به‌روبوومی جینگۆڕاو ناڕه‌زایه‌تی ده‌رده‌بڕن
له‌لایه‌كی تره‌وه سه‌دان رێكخراوی جیهانی دژ به جینته‌كنه‌لۆژی راگه‌یاندنێكی12 خاڵیان بڵاوكردووه و له خاڵی یه‌كه‌م پێیان وایه خۆراك مافێكه له مافه جیهانییه‌كانی مرۆڤ و خۆاردن ته‌نها كاڵا نییه، له خاڵی7 داوای زامنكردنی كشتوكاڵی ئازاد ده‌كه‌ن له جینته‌كنه‌لۆژی و له خاڵی 9 داوای شه‌فافییه‌ت ده‌كه‌ن له جۆری خۆراك و مافی هاوڵاتیان له‌زانیاری له‌باره‌ی ناوه‌ڕۆكه‌كه‌یان و له خاڵی12 داوای به‌رهه‌مهێنانی خۆراكی ته‌ندرووست ده‌كه‌ن بۆ منداڵان:
Europe
• European Coordination Via Campesina www.eurovia.org
• Friends of the Earth Europe www.foeeurope.org
• European Attac Network www.attac.org
• Africa Europe Faith & Justice Network www.aefjn.org
• MIJARC Europe www.mijarc.org
• Seattle to Brussels Network www.s2bnetwork.org
• Food and Water Europe www.foodandwaterwatch.org
• Greenpeace Europe Unit http://www.greenpeace.org
• Eurogroup for animals www.eurogroupforanimals.org
• European Public Health and Agriculture Consortium www.healthyagriculture.eu
• IFOAM EU group www.ifoam-eu.org
• European Beekeeping Coordination
International: FIAN International, Transnational Institute, Action Aid International
Austria:ÖBV-Via Campesina Austria, Global 2000, Südwind, Dreikönigsaktion, Attac Austria
Slow Food Linz, SOL – Menschen für Solidarität, Ökologie und Lebensstil, Agrarbündnis, FIAN Austria, Gewerkschaft PRO-Gem ARGE Schöpfungsverantwortung, WWOOF Österreich, ARCHE NOAH
Belgium:FUGEA, Movement dAction Paysanne (MAP), Vredeseilanden, vzw ‘t Uilekot, Wervel
VODO, Netwerk Bewust Verbruiken, Attac Vlaanderen, Broederlijk Delen, EVA vzw, Friends of the Earth Vlaanderen en Brussel, Velt, Ecolife, Missionarissen van Steyl (Commissie Gerechtigheid, Vrede en Heelheid van de Schepping), Bioforum Vlaanderen, Attac Bruxelles-Wallonie, Bevrijde Wereld
Bulgaria: Agrolink
Czech Republic:Hnuti Duha – FOE CZ
Denmark: Frie Boender, Attac Denmark
Finland: Attac Finland
France: Confédération Paysanne. ATTAC France, CFSI, Peuples Solidaires en association avec ActionAid, Bretagne Vivante – SEPNB, Nature & Progrès, GRAPPE (GRoupement des Associations Porteuses de Projets en Environnement), MINGA
Germany: Buko Agrarkoordination (D), Bund für Umwelt- und Naturschutz Deutschland (BUND), Agrarbündnis, Bestes Bio – Fair für Alle e.V., Naturland, Biofair, Demeter, Saatgut Aktionsnetzwerk, Gentechnikfreies Europa e.V.
Greece: NEAK, Hungary, Alliance for Food Sovereignty, Hungary
Italy: Italian Committee for Food Sovereignty (273 members), Associazione Michele Mancino, Associazione Rurale Italiana, ATTAC, AUCI, Centro Internazionale Croceviam CESTAS
Fair, FOCSIV – Volontari nel mondo, Fondazione Diritti Genetici, Mani Tese, Movimento Lotta Fame nel Mondo, Movimento Sviluppo e Pace, Slow Food Italia, Terra Nuova, WILPF, Italy
Luxemburg: SOS Faim Luxembourg
Netherlands
• A SEED Europe www.aseed.net
• Afrika-Europa Netwerk
• XminY Solidariteitsfonds
• Vereniging Milieudefensie
• Boerengroep Wageningen
Norway
• Norske bonde-og Smabrukarlag (Norwegian Farmers and Smallholders Union)
Poland: Attac Poland
Portugal
• CNA
• Plataforma Transgénicos Fora
• MARP – Associação Das Mulheres Agricultoras e Rurais Portuguesas
• ARP – Aliança para Defesa do Mundo Rural Português
• ACOP – Associação de Consumidores de Portugal
Romania
• “Rencontres du Patrimoine Europe-Roumanie” – RPER
• “Centrul Independent pentru Dezvoltarea Resurselor de Mediu” CIDRM
• “Centrul de Informare asupra Organismelor Modificate Genetic” InfOMG
• “Eco Ruralis – in sprijinul taranilor ecologici si traditionali”
• Slow Food Turda + Slow Food Cluj Transylvania
• Asociatia ARIN
• Asociatia AGORA” – Grup de Lucru pentru Dezvoltare Durabila
• Fundatia Eco Civica
• Asociatia Mai Bine” / The Association for the Better
• Asociatia Fermierul Cozia
• Asociatia Gib Bio Grup
• Fundatia Speranta Sfantul Stefan
• Asociatia Valea Soarelui
• Asociatia Fair Trade Efectul Fluture
• Asociatia Sighisoara Durabila
• BIO COOP – Cooperativa de gospodari bio
• Asociatia Eco Assist
• Microregiunea Poganyhavas
• Asociatia Hosman Durabil
• Cooperativa Escar Prod
• Clubul Ecologic Transilvania
• WWOOF Romania
• Asociatia Prietenii Pamantului Galati
• Asociatia Zdreanta
• Asociatia Focus Eco Center
• Asociatia Re.Generation
• Centrul de Resurse pentru Initiative Etice si Solidare” CRIES
• Asociatia pentru Sustinerea Agriculturii Taranesti” ASAT
• Asociatia pentru Mediu si Turism Ulmul Cerasului
• TERRA Mileniul III
• Asociatia Turda Fest
• Asociatia Ecologica Turismverde
• Asociatia Bio Romania
• Asociatia ALMA-RO
• Reteaua de Actiune pentru Clima Romania
• Fundatia KESARION – pentru o viata romaneasca traditionala
• Asociatia Alburnus Maior – Rosia Montana
Slovakia: CEPTA – Centre for Sustainable Alternatives
Slovenia: Drustvo za razvoj slovenskega podezelja (Slovenian Rural Development Network)
Spain
• Sindicato de obreros del campo, Andalucía
• Sindicato Labrego Galego
• Federación Estatal de Pastores
• Attac Spain
• Plataforma Rural / Alianzas pour un mundo rural vivo
• Amigos de la Tierra España
Sweden: Attac Sweden
Switzerland: Lautre Syndicat, Plateforme pour une agriculture socialement durable, Swissaid
Turkey
• CIFTCI-SEN- Farmers Union Confederation: “Union of Tea”, “Union of Hazelnut”, “Union of Olive”, “Union of Grape”, “Union of Tobacco”, “Union of Sunflower”, “Union of Grain”, Union of Animal Breeders)
• TARIM OR KAM- SEN / Union of Public Employees in the Agriculture and Forestry Branch
• Initiative for Rural Development (38 organisations)
• No To GMOs Platform (75 organisations)
• KECI – Urban Initiative in solidarity with Farmers
• Ecological Farmers Association
• IMECE Eco-village, Natural Life and Ecological Solutions Association
• Turkish Agricultural Economics Association
• Bogatepe Environmental Life Association
• Bogatepe Development Co-operative
• Kuyucuk Village Development Co-operative
• Kuyucuk Village Bird Sanctuary Protection and Tourism Development Association
• Buyukcatma Natural Food Producers Association
• Yolboyu Village Development Co-operative
• Bogazkoy Development Co-operative
• Slow Food Adapazari Convivium,Slow Food Alacati-Cesme Convivium,Slow Food Ankara Convivium,Slow Food Fikir Sahibi Damaklar Convivium,Slow Food Gaziantep Convivium,Slow Food Igdir Convivium,Slow Food Izmir Bardacik Convivium,Slow Food Kars Convivium,Slow Food Samsun Convivium,Slow Food Tire Convivium,Slow Food Urla Convivium,Slow Food Yagmur Boregi Convivium, Slow Food Alacati-Cesme Convivium
United Kingdom: War on Want, UK Platform for Food Sovereignty, Scottish Crofting Federation, One Planet Food Scotland, Munlochy Vigil, World Family, Soil Association
ئایا فه‌رمانی 81 چییه؟
ئه‌مه ئه‌و پرسیاره‌یه كه به‌رده‌وام ده‌كرێ. به كورتییه‌كه‌ی(پاراستی مافی موڵكایه‌تی هزری و جۆری نوێی رووه‌ك)، واته مافی مۆنۆپۆڵكردن و پاراستن و روواندنی تۆوی جینته‌كنه‌لۆژی كۆمپانیا زلهێزه‌كان كه جووتیار ده‌بێ هه‌موو ساڵێك لێیان بیكرێت و هاوكات ئه‌و ماده ژه‌هراوییانه‌ش بكڕێت كه دژ به گژوگیاو مه‌لوموری زیانبه‌خشن!. له‌راستیدا ئه‌و یاسایه زۆر بێوه‌ی دیاره، به‌ڵام هه‌ر كه به‌دوای مانا و كارتێكردن و مه‌به‌سته‌كه‌ی بگه‌ڕێین ده‌بینین ماڵوێرانی و نه‌خۆشی و ژه‌هراویكردنی مرۆڤ و ژینگه و له‌ناوبردنی كلتووری كشتوكاڵی هه‌زاران ساڵه‌ی كوردستان و عیراق لێده‌كه‌وێته‌وه!
له‌ناوبردنی هه‌ژاری یان هه‌ژاره‌كان؟!
له‌ناوبردنی هه‌ژاری بیانووی كۆمپانیا بانناسیوناله‌كانی تۆو و خۆراكی جین گۆڕاوه، به‌ڵام له‌راستیدا مه‌به‌ستیان ده‌ستكرتنه به‌سه‌ر بازاڕ و قازانجه له‌سه‌ر ئاستی جیهان.
ڤه‌ندانه شیڤا(هه‌ڵگری خه‌لاتی نۆبڵی ئه‌ڵته‌رناتیڤ) له وڵامی پرسیاری(زویدڤێست پرێس له 29/8/2007): بۆچی 150000جووتیار له ماوه‌ی 10ساڵ خۆكوژیان كرد، وتی: خۆكوژی جووتیاره‌كان له بازنه‌ی كشتوكاڵی په‌مووی ناوچه‌ی كارناتاكا، ئه‌دهارا پرادیش، فیدهاربا و پنجابی گرته‌وه. روواندنی په‌موی جین گۆڕاوی(BT) له‌لایه‌ن كۆمپانیای بانناسیونالی كشتوكاڵ(Monsanto)هۆی سه‌ره‌كی خۆكوژییه‌كان بوو. جووتیاران تۆوه‌كه‌یان له‌ده‌ستدا و تووشی قه‌رزاری و هه‌ژارای بوون و نه‌یانتوانی لێی رزگارببن.
له 20/5/2008خانم شیڤا له‌گه‌ل پسپۆری كشتوكاڵی كرستینه لویست(دامه‌زرێنه‌ری رێكخراوی جیهانی-چالاكی سكالاكردنی جین-)راپۆرتێكیان نووسی له‌باره‌ی بارودۆخی كاره‌ساتی پێشێلكردنی مافی مرۆڤی جووتیاره‌كان هیندستان بۆ لیژنه‌ی مافی مرۆڤ له نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان نووسی و سكاڵایان دژ به حكومه‌تی هیندستانیان به‌رزكرده‌وه. جووتیاره‌كان هیچ چاره‌یه‌كی تریان له‌به‌رده‌م نه‌مابوو تا خۆیان له برسێتی و قه‌رزاری رزگار بكه‌ن.
له سایه‌ی ئه‌و سكاڵایه، نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان داوای له حكومه‌تی هیندستان كرد ده‌ستبه‌جێ پێشێلكارییه‌كانی رابگرێت. ئه‌مه یه‌كه‌م جاربوو كه به‌كارهێنانی ته‌كنه‌لۆژیای جینات له بواری كشتوكاڵی وه‌ك پێشێلكردنی مافی مرۆڤ ناونووس بكرێت و داواش له حكومه‌تێكیش بكرێت رێگا له‌به‌رده‌م جووتیاره‌كانی بكاته‌وه بۆ به‌كارهێنانی تۆوی باوباپیرانی خۆیان و ئه‌م مافه بپارێزێت و باڵاده‌ستی كۆمپانیا بانناسیوناله‌كان له‌ناوببات.
هه‌مان ئه‌م رێكخراوه له مانگی یه‌كی/2007سكاڵایان له‌سه‌ر(مونسانتۆ) به‌رزكرده‌وه له‌باره‌ی قه‌ده‌غه‌كردنی روواندنی(Mon 810)و له ئه‌نجامدا پرۆسه‌كه‌یان له مانگی4/2009برده‌وه. كۆمپانیای بانناسیونالی(مۆنسانتۆ) له‌كاتی جه‌نگی ئه‌مریكا له ڤێتنام به‌دناوی خۆی تۆماركردووه، واته به‌رهه‌مهێنانی مادده‌ی په‌رته‌قاڵی بۆ سوتاندنی داره‌كانی ڤێتنام. قازانجی ساڵی 2010 گه‌یشته 10,4ملیارد دۆلار.
كرستیانه لویست له‌باره‌ی(عیراق)ه‌وه ده‌نووسێ: به‌رێكای فه‌رمانی 81 جووتیاره عیراقییه‌كان ته‌نها بۆیان هه‌یه تۆوی جین گۆڕاوی كۆمپانیا بانناسیوناله‌كان بكڕن. له سه‌رچاوه‌یه‌كی تر(ئه‌لموته‌وست ئۆنلاین)هاتووه: وه‌كاله‌تی ئه‌مریكی بۆ گه‌شه‌پێدانی جیهانی(USAID) هه‌زاران تۆن له گه‌نمی ئه‌مریكی كه به”جۆری باش و به‌رز”وه‌سفی ده‌كه‌ن به خۆڕایی له‌سه‌ر جووتیاره‌كانی عیراق دابه‌شكرد. له كوردستان 54شوێن بۆ روواندنی گه‌نمی”موحه‌سه‌ن” ته‌رخانكرا كه له راستیدا جیناتی گۆڕاوه و به بڕی 107ملیون دۆلار ئیمزاكرا. كشتوكاڵ له عیراق ته‌سلیم به كۆمپانیه‌كانی(Monsanto, Dow Chemicals, Cargill و Beyer، , Dupont BASF)كرا.
پێشی سێ ساڵ له خانه‌قین گه‌نم به خۆڕایی به‌سه‌ر جووتیاره‌كان دابه‌شكرا، به‌ڵام له‌سه‌ر كیسه‌ی ئه‌و گه‌نمه نه جۆره‌كه‌ی، نه ناوی كۆمپانیا به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كه‌ی، نه ناوی وڵات و نه هیچ زانیارییه‌كی تر له‌سه‌ریان نووسراوه.
ماده له‌ناوبره‌كانی مه‌لومورو گژوگیا زیانبه‌خشه‌كان لایه‌نێكی ترسناكی تری بواری كشتوكاڵییه. سه‌وسه‌ن عه‌لی مه‌جید(وه‌زیره‌ی كشتوكاڵی عیراقی) له دیسه‌مبه‌ری2007 وتی: ئێمه پێویستیمان به جووتیاری عیراقی هه‌یه كه بتوانن كێبركێی بكه‌ن و بڕیارمان داوه پشتوانی له ماده له‌ناوبه‌ره‌كان و په‌ین و تۆوی موحه‌سه‌ن بكه‌ین).
خۆراكی ژه‌هراوی
(Glufosinat)یه‌كێكه له كۆی 22ماده‌ی قه‌ده‌غه‌كراو له به‌ركارهێنان بۆ له‌ناوبردنی گیاو مه‌لوموره زیانبه‌خشه‌كان. لیژنه‌ی ئاسایشی خۆراك له وڵاتانی ئۆروپا(EFSA) توێژنه‌وه‌یه‌كی بڵاوكرده‌وه و تێدا دووپاتی ده‌كه‌نه‌وه كه ئه‌و ماددانه(مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌یان هه‌یه بۆ ئاژه‌ڵه شیرخۆره‌كان و دارودره‌خته‌كانی دارستانه‌كان و ته‌نانه‌ت بۆ ئه‌و به‌روبوومانه‌ش كه به‌سه‌ریاندا په‌خش نه‌كراوه. روواندنی برنجی(LL 601)به به‌كارهێنانی بڕی زۆری(Glufosinat)ده‌یروێنن. ئه‌و جۆره برنجه له بازاڕ فرۆشرا به‌بێ ئه‌وه‌ی رێگه‌یشی پێبدرێ!
رێكخراوی(كۆئۆردیناتسیون دژ به مه‌ترسییه‌كانی بایرن)ئه‌و زانیارییه دژ به كۆمپانیای بانناسیونالی بایرن بڵاوكرده‌وه كه دووهه‌م كۆمپانیایه له بواری به‌رهه‌مهێنانی تۆوی ده‌ستكاركراو و ده‌یانه‌وێ به‌رهه‌مه‌كانی(په‌مو، شه‌ڵغه‌م، شه‌كر، په‌تاته و گه‌نمه شامی)جین گۆڕاوه‌كانیان له‌بازاڕ بفرۆشێ.
هه‌روا ماده‌ی فسفۆری بۆ له‌ناوبردنی گژوگیا و مه‌لوموری زیانبه‌خش هه‌یه كه له ئه‌مریكا و یه‌كێتی ئۆروپا قه‌ده‌غه كراون وه‌ك(دیمكرون، نماكور، میتاسیساوكس، تمارون، برودوكس، كوتنیون، دیفیبان، فولیمات، لیباسید، درسبان، روجر، ئه‌نتیو)
لێكۆڵینه‌وه جیهانییه‌كان سه‌لماندوویانه كه ئه‌و(موبید)انه ده‌بنه هۆی نه‌خۆشی شێرپه‌نجه و كاتێكردنیان هه‌یه له‌سه‌ر ئه‌نزیمی( ئه‌سیتیل كولین ستیراز)ی ناو شانه‌ی سوری خوێن هه‌یه و له‌ناو پلازما و ده‌ماغ و ئه‌عصاب و ده‌بنه هۆی له‌رزین خێرا و دووباره‌بوو و كێشه‌ی هه‌ناسه و تێكدانی كۆرپه و نه‌زۆكی و ژه‌هرداركردنی كۆرپه…وزۆر نه‌خۆشی ترسناكی تر.
گژوگیا و مه‌لوموره زیانبه‌خشه له‌ناوبه‌ره‌كان له جۆری(neoniecotinoider, Imidaclopride, thiamtoxam, Lothianide) سه‌ره‌تا رووه‌گه‌كان ده‌پارێزێت به‌ڵام پاشان مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌یان هه‌یه له‌سه‌ر هه‌موو مه‌لوموره‌كان و له‌وانه سوودبه‌خشه‌كانیان. بۆ نموونه هه‌نگ به‌خێوكه‌ره‌كان له فه‌ره‌نسا و ئیتالیا ساڵی 2000بۆیان ده‌ركه‌وت كه ماده‌ی له‌ناوبه‌ر(Imidaclopride)، ماده‌یه‌كی بكوژه وكاریگه‌ری له‌سه‌ر ئه‌عصابی هه‌نگ هه‌یه‌و وای لێده‌كات رێگه‌ی خۆی ونبكات و نه‌توانێت بۆ شانه‌كه‌ی بگه‌ڕێته‌وه. هه‌ر له هه‌مان ساڵدا توێژینه‌وه‌كان سه‌لماندیان كه ماده‌ی(Chlopyritos) نزیكه‌ی80% له هه‌نگ له‌ناوبردووه.
مه‌ترسی گه‌وره له‌سه‌ر زه‌مین و خۆراك و ژینگه ئه‌وه‌یه كه مه‌لومورو گژوگیا زیانبه‌خشه‌كان له‌گه‌ل كاتدا خۆیان له‌گه‌ل ئه‌و ماده ژه‌هراویانه ده‌گونجێنن و كاریان تێناكات، بۆیه جووتیاره‌كان ناچار ده‌كرێن بڕی زۆرو زیاتریان لێ به‌كاربهێنن.
به‌هۆی ریكلامی ساخته و درۆزنانه بۆ(Roundup)، كۆمه‌ڵه‌ی ژینگه‌پارێزه‌كانی فه‌ره‌نسا له ساڵی2001 له داگا سكاڵایان دژ به(مونسانتۆ) تۆماركرد. له‌سه‌ر پاكه‌تی روند ئاپ نووسراوه كه(هیچ كارتێكردنی له‌سه‌ر زه‌مین نییه و جێی متمانه‌یه و دۆستی ژینگه‌یه…مادده‌كانی لێكده‌ترازێن و كارترێكردنیان نامێنێ). پاش ئه‌م كاره ئابرووچوانه‌ی كۆمپانیای ناوبراو، 233ملیون زیانی لێكه‌وت. ئێستا كۆمپانیاكه ناچاركرا ریكلام و وه‌سفی(روند ئاپ)ه ژه‌هراوییه‌كه‌ی، بگۆڕێ.
ئایا چی وا ده‌كات(روند ئاپ) ژه‌هراوی بێت؟
گۆڤاری زانستی(كلینكه‌ڵ تۆكسۆكۆلۆگی) توێژینه‌وه‌ی كۆمه‌ڵی زانای جیهانی له‌باره‌ی كارتێكردنه‌كانی روند ئاپ، بڵاوكرده‌وه. زاناكان كاریان له‌سه‌ر ژه‌هراویبوونی نزیكه‌ی 600حاڵه‌ت كرد، چونكه روند ئاپ له‌پاڵ مادده ژه‌هراویه سه‌ره‌كییه‌كه‌ی(گلیفوسات)، ئه‌م پێكهاتانه‌شی تێدایه: (Glyphosat, Tallowamin, Propylenglykol, Glyzerin, Natriumsulfit, Natriumbenzoat, Sorbindaeure, Natriumsalz von o-Phenylphenol, leicht aromatische Erdoeldestiiate, Methyl P-HydroxybenzoT, 3-iodo-2- methyl Butylcarbamat, 5-chloro-2-methyl 3(2H)-Isothiazolon ). له بۆچوونی هه‌ندێ له زانایان، (تۆكسیتسێت)ی گلیفۆسات به هه‌ندێ رێگا به تایبه‌تی رێژه‌ی(تالۆوامین) به‌رزده‌كات.
له‌م باره‌یه‌وه لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی تر له‌سه‌ر كارتێكردنی روند ئاپ له‌سه‌ر مشك كراوه‌و تێدا 1000ملغ/كغ گلیفوساتی پێدراوه‌و سه‌رئه‌نجام 50% ی مشكه‌كان مردوون، واته ئه‌م مادده‌یه مه‌ترسی پێكده‌هێنێ له‌سه‌ر ژیانی مرۆڤ و رووه‌گ و ژینگه.
له وتاره‌كه‌ی ئه‌نیاس سیناوی(له ده‌سته‌ی نووسه‌رانی گۆڤاری Entropia) ئاماژه بۆ بووچوونی لیلیان لو غۆف(ئه‌ندامی لیژنه‌ی كۆمه‌ڵه‌ی فه‌ره‌نسای سرووشت و ژینگه)ده‌كات كه پێی وایه(پیسبوونی زه‌مین و ئاوی خواردنه‌وه‌و باران و كۆی خۆراك به‌هۆی به‌كارهێنانی ئه‌نتی به‌كتریا، بووه به كێشه‌یه‌كی راستینه له‌بواری ته‌ندرووستی گشتی و ئیداره‌ی فه‌ره‌نسی دواكه‌وتووه له بایه‌خپێدانی).
كه‌م نین ئه‌و شاره‌زایانه كه ته‌نها به مه‌به‌ستی خزمه‌تكردنی مرۆڤایه‌تی بیروڕا و توێژینه‌وه‌ی خۆیان راده‌گه‌یه‌نن و هاواری ئه‌ڵته‌رناتیڤی مرۆیی ده‌كه‌ن. له وتاری نووسه‌ری بریتانی(جیرمی سمیت) كه له گۆڤاری(زی ئیكۆلۆجیست، 22/2/2008)بڵاوكراوه‌ته‌وه، هاتووه: قسه‌كه‌ری-Task Forst-وتی”له‌پێناو دواڕۆژی كشتوكاڵی له عیراق، هێزه فه‌ره‌ڕه‌گه‌زه‌كان له پارێزگای نه‌ینه‌وا تۆویان دابه‌شكرد”. و(land and Livestock Post) ده‌ریخست كه”یارمه‌تییه مرۆییه‌كان سه‌ركه‌وت له روواندنی 320هه‌كتار له- تۆوی به‌رهه‌م باڵا- له نۆك، جۆ، نژی و گه‌نم و ئه‌م تاقیكردنه‌وه‌یه له ساڵی یه‌كه‌م گه‌یشته30هه‌زار جووتیار.
هه‌ر له هه‌مان وتار ئه‌م پرسیار ده‌كرێ: ئه‌و یارمه‌تییه مرۆییانه له كوێوه سه‌رچاوه‌یان گرتووه؟
له وڵامدا جیرمی ئاماژه به وتارێكی(The Business Jounal of Phoenix) كه تێدا هاتووه: كۆمپانییه‌كانی تۆژینه كشتوكاڵییه‌كان له ئه‌ریزونا(له ئه‌مریكا)، گه‌نم بۆ عیراقییه‌كان ده‌نێرێ تا بتوانن به‌رهه‌مهێنانه‌كه‌یان زیادبكه‌ن و ئه‌و كۆمپانیایه ناوی(World Wide Wheat Company)و ئه‌مه‌ش گرێبه‌ستی له‌گه‌ل 3زانكۆی ئه‌مریكی هه‌یه و یه‌كێكیان له تكساسه. به گوێره‌ی سایتی(Seedquest)كه سه‌رچاوه‌یه له بواری پیشه‌سازی تۆو له سه‌ر ئاستی جیهان هاتووه كه ئه‌و كۆمپانیا ئه‌ریزۆنیه له گه‌وره دروستكه‌رانی تۆو و بازرگانی به تۆویه پارێزراوه‌كان ده‌كات و تا ئێستا 6جۆر تۆوی له عیراق بڵاوكراوه‌ته‌وه‌و سیانیان بۆ درووستكردنی نانه و سێیكه‌ی تریان بۆ هه‌ویری برشت…)
له‌لایه‌كی تره‌وه توێژه‌ره ئیتالیایی، وه‌زاره‌تی ته‌ندرووستی نه‌مسا و فه‌ره‌نسییه‌كان سه‌لماندوویانه كه به‌روبوومه جینته‌كنه‌لۆژییه‌كان بۆ نموونه گه‌نمه‌شامی، ئیمۆن سیستێم و توانای زاوزێی مشك لاواز ده‌كات.
ئه‌ی بۆ گا و گاسن بگه‌ڕێینه‌وه؟!
نا! ئێمه خوازیاری به‌كارهێنانی دوا ئامێر و ته‌كنه‌لۆژیای دنیای كشتوكاڵی به بواری زانستی جیناتیشه‌وه، به‌ڵام به تۆوی سرووشتی مرۆڤایه‌تی كه هه‌زاران ساڵه له‌سه‌ریان ده‌ژێین.
بۆ نموونه پرۆفیسۆر. دكتۆر ئه‌نتۆنیو ئیناسیو له‌باره‌ی(زانستی جینات)ه‌وه ده‌ڵێ: من دژی تۆژینه‌وه‌ی جینات نیم و به ئاسایی و گرنگیشی ده‌زانم له‌م بواره سرووشتیه‌دا تێبگه‌ین و بۆ مرۆڤ و ژیان به‌كاری بهێنین نه‌ك ته‌نها بۆ رووه‌گ. به‌ڵام له هه‌موو حاڵه‌تێك من ره‌خنه له جینته‌كنیكی كشتوكاڵی ده‌گرم كه چۆن ئێستا له‌لایه‌ن چه‌ند كۆمپانیایه‌كی بانناسیوناله‌وه په‌یڕه‌و ده‌كرێت.
له وڵامی پرسیاری(لێكۆڵیینه‌كان ده‌یسلمێنن كه سۆیا و گه‌نمه‌شامی جین گۆڕاو بۆ مرۆڤ و ئاژه‌ڵ خراپ نییه)، ده‌ڵێ: من ده‌ڵێم ئه‌و جۆره لێكۆلینه‌وانه نه به‌كارهێنانی ماده‌ی(Tallowamin) له‌به‌رچاو ده‌گرن كه به ماده‌ی كوشتنی زیانبه‌خشه‌كان تێكه‌ڵ ده‌كرێ تا باشتر رووچێته ناو گژوگیا و نه ئه‌و راستییه كه(Glyphosat) به‌ری كێڵگه جین نه‌گۆڕاوه‌كان له‌ناوده‌بات. له توێژینه‌وه‌ك له‌سه‌ر چه‌ندین جۆر خۆراك له ئیتالیا و روسیا له‌گه‌ل سۆیای جین گۆڕاو وه‌ك له بازاڕ ده‌فرۆشرێن، ئه‌نجامدراوه‌و زانایان له‌گه‌ل مشك به‌كاریان هێناوه‌و ده‌ركه‌وتووه كه زیانی له‌سه‌ر گورچیله و جگه‌ر و كێشه‌ی دووباره به‌رهه‌مهێنان هه‌یه. هه‌روا له‌وانه‌یه (تۆكسین)ی ناو (بازیلیوس تورینگیسیس) ده‌بێته هۆی خراپكردنی ئیمۆن سیستێمی گیانله‌به‌ران. ئه‌نتۆنیو ئاماژه ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی كه به‌كارهێنانی(روندوب) ده‌چێته زه‌وی و له‌گه‌ل(گلیفوسات)و ئاو تیكه‌ڵ ده‌بێت. ئه‌م تێكه‌ڵه مادده‌ی نه‌خۆشی شێرپه‌نجه لێده‌كه‌وێته‌وه. هه‌روا گژوگیا زیانبه‌خشه‌كان به‌رگریان زیاد ده‌بێت له‌به‌رده‌م مادده‌ی(Glyphosat). له ئه‌مریكای لاتین 15جۆر گژوگیای زیانبه‌خش هه‌یه كه چیتر به(Roundup) له‌ناو نابرێن.
به بڕوای من كارێكی نادیموكراسی ئه‌نجامده‌درێت كاتێ خاوه‌ن كاره‌كان ده‌یانه‌وێت قازانج بكه‌ن و تێدا كۆمه‌ڵگا زیانی پێدده‌گات.
له وڵامی پرسیاری(ئێزو باسی ئه‌زموونی وه‌ڵاته‌كه‌تان به‌رازیل ده‌كه‌ن له‌گه‌ل چاندنی سۆیای جینات گۆڕاو. ئایا ئه‌وه چ په‌وه‌یندیه‌كی هه‌یه له گه‌ل ئۆروپا؟)، ده‌ڵێ: سۆیا له به‌رازیل و ئه‌رژنتین بۆ ئۆروپا به‌رهه‌مده‌هێنرێت. به‌بێ سۆیا به‌رهه‌مهێنانی گۆشتی هه‌رزان له ئه‌ڵمانیا و وڵاتانی تری ئۆروپا ده‌ستناكه‌وێت. جیاواز له‌گه‌ل ئه‌مریكی لاتین، زۆر كه‌س له ئۆورپا ده‌توانن زانیاریان هه‌بێت و به‌رهه‌می جینته‌كنه‌لۆژی له كشتوكاڵی ره‌ت بكه‌نه‌وه 80%ی دانیشتوانی ئۆروپا دژ به جینته‌كنه‌لۆژین و ئۆروپا ده‌بێ دووباری هه‌ڵه‌كانی ئه‌مریكای لاتین له ماوه‌ی 10ساڵی رابردوو دووباره نه‌كه‌نه‌وه.
ئه‌نتۆنیو خاوه‌ن كتێبی(Die Saat des Boesen)و له 2008وه له زانكۆی جۆهانس-كیپله‌ر له نه‌مسا كارده‌كات. به بڕوای ئه‌م زانایه، قه‌ده‌غه‌كردنی به‌رهه‌مهێنانی جینته‌كنه‌لۆژی، هێمایه‌كی باشه!
كۆمپانیای بانناسیونال(Monsanto):
له سوتاندنی داره‌كانی ڤێتنامه‌وه بۆ بنیاتنانه‌وه‌ی كشتوكاڵ!
ئه‌م كۆمپانیا بانناسیوناله له ساڵی1901له‌لایه‌ن ف. كیونی دامه‌زراوه‌و ئێستا نووسینگه‌ی سه‌ره‌كی له شاری(St. Louis)ی سه‌ر به ولایه‌تی(Missouri)ه وله 61وڵاتدا لقی هه‌یه. سه‌ره‌تا خودی حكومه‌تی ئه‌مریكی له1917به هۆی گریمانه‌ی مه‌ترسی له درووستكردنی(Sacccharin)، سكاڵای له‌سه‌ری به‌رزكرده‌وه‌و له1925 پرۆسه‌كه به‌بێ سه‌رئه‌نجام داخرا. پاشان سه‌ربازه ئه‌مركییه‌كان كه به‌هۆی ژه‌هری(پرته‌قاڵی) كه ئه‌مریكا له جه‌نگی ڤێتنام بۆ سوتاندنی داره‌كان به‌كاریده‌هێنا، سكاڵایان له‌سه‌ر به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كه‌ی به‌رزكرده‌وه‌و سه‌رئه‌نجام به بڕی180ملیون دۆلار سزادران. هه‌روا به‌هۆی به‌رهه‌مهێنانی ژه‌هری(PCB)له‌ناوچه‌ی ئه‌نیستون و ئه‌له‌باما، دادگا به‌بڕی 700ملیون دۆلار سزای كۆمپانیای ناوبرای دا. له ساڵی 2005بڕی یه‌ك ملیون دۆلار و نیو ملیونی تر به چاودێرانی بۆرسه به دادگای ئه‌مریكی داوه به‌هۆی پێشێلكردنی(Foreign Corrupt Practices Act). له 2002 مه‌نیجه‌رێكی ئه‌م كۆمپانیا گه‌نده‌ڵه بڕی 50هه‌زار دۆلار به به‌رپرسێكی ئه‌ندونیسی داوه تا رێگری بكات له بڵاوكردنی توێژینه‌وه‌یه‌ك له‌باره‌ی په‌موی كۆمپانیاكه‌یان. به‌گشتی مۆنسانتۆ بڕی 700هه‌زار دۆلار به‌رتیلی داوه به به‌رپرسانی وڵاتی ئه‌ندونیسیا. له 2007 به‌خێوكه‌رێكی هه‌نگ له شاری ئۆكسبۆرگی ئه‌ڵمانیا سكاڵای له‌سه‌ر گه‌نمه‌شامی جین ده‌ستكاركراو(Mon810)ی مۆنسانتۆ به‌رزكرد و سه‌رئه‌نجام بردییه‌وه.
له ساڵی 2001 كۆمپانیای ناوبراو 5گفت له‌به‌رامبه‌ر كڕیاران به‌رزكرده‌وه كه بریتین له(دیالۆگ، شه‌فافییه‌ت، رێزگرتن، شه‌ریكی، قازانج)!
ئه‌م كۆمپانیایه ده‌ست له‌ناو ده‌ست له‌گه‌ل خاوه‌ن بڕیاره‌كان له‌ناو كۆنگرسی ئه‌مریكی كارده‌كه‌ن. بۆ نموونه كارێكی سه‌یر نییه كه كارمه‌ندێكی رابردووی مۆنسانتۆ به‌ناوی(لیندا فیشه‌ر)وه‌ك به‌ڕێوبه‌ری كۆمه‌ڵه‌ی ژینگه‌پارێزی ئه‌مریكا دامه‌زراوه!
ئه‌گه‌ر یه‌كێك له‌ناو ساردكه‌ره‌وه‌كه‌ی ماڵی 22جۆر ده‌رمانی هه‌بێت، چی پێی ده‌ڵێن؟ ئایا ته‌ندرووستی ئه‌و مرۆڤه باشه؟!
ده‌ستگاری جیناتی به‌ربوومه‌كان و به‌كارهێنانی له‌ناوبه‌ره كیمیاوی و ژه‌هراوییه‌كان مه‌سه‌له‌یه‌كی ئاسایی نیه‌و ده‌بێ كۆنتڕۆڵی جۆری و پسپۆڕ و زاناكانی ئه‌م بواره راسته‌وخۆ سه‌رپه‌ره‌شتی بكه‌ن. ئاخر چۆن ده‌بێ گه‌نمێك به جووتیاران بدرێت له‌سه‌ر كیسه‌كه‌ی هیچ جۆره زانیارییه‌ك نه‌نووسرێت؟ ئه‌م حاڵه‌ته به‌خۆم بینیم و هه‌ستم كرد ئه‌و وڵاتانه مامه‌ڵه‌ی ئاژه‌ڵمان له‌گه‌ل ده‌كه‌ن!
دیاره ئه‌و كارانه به‌شێوه‌ی مافیایی رێكده‌خرێت و له دوا زنجیره‌كه‌یدا، به ده‌ستی رێكخراوه ناحكومییه‌كان ئه‌نجامی ده‌ده‌ن و كه‌سیش خۆی ناكات به خاوه‌نی و هه‌رهه‌مووی به درووشمی كۆمه‌كی مرۆیی، له‌ناوبردنی هه‌ژاری و گه‌شه‌پێدان ئه‌نجام ده‌درێت!
به بۆچوونی ماركس(ئازادی به خه‌یاڵی سه‌ربه‌خۆ له یاسای سرووشت ده‌ستمان ناكه‌وێت، به‌ڵكو به ناسینی ئه‌و یاسایانه‌و له‌گه‌یاندا له فه‌راهمبوونی هه‌ر هه‌لێكدا به به‌رنامه‌وه بۆ ئامانجێكی دیاریكراو به‌كاربهێنرێن. به‌هه‌مان شێوه ئه‌نگلس ده‌ڵێ(رێزنه‌گرتن له یاساكانی سرووشت سه‌رئه‌نجامێكی وێرانكه‌ری هه‌یه بۆ مرۆڤایه‌تی….ئێمه ده‌بێ له هه‌ر هه‌نگاوێك به‌بیرمان بهێنینه‌وه كه ئێمه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نامانه‌وی ده‌سه‌ڵاتدارێتیمان به‌سه‌ر سرووشت وه‌ك ده‌سه‌ڵاتدارێتی داگیركه‌رێك بێت له‌گه‌ل گه‌لێكی داگیركراو، وه‌ك یه‌كێك له‌ده‌ره‌وه‌ی سرووشت…).
لێره‌دا مه‌به‌ست ئه‌وه‌یه ئێمه ده‌بێ ره‌فتارو هه‌ڵویستمان له‌گه‌ل سرووشت له هارمۆنییه‌كی یه‌كانگیر بێت، نه‌ك وه‌ك دوو لایه‌نی جیاواز و به‌رامبه‌ر. سه‌رمایه‌داری له‌پێناو قازانج وه‌ك دڕنده ره‌فتارده‌كات له‌گه‌ل مرۆڤ و ژینگه و له‌پێناو چه‌رخاندنی سیستێمه‌كه‌ی ته‌نها زمانی جه‌نگ و وێرانكردنی سرووشت ده‌زانێ. بۆ نموونه له‌پێناو دامه‌زراندنی كۆمپانیای ئاو یان كۆكا كۆلا) ده‌ست له له‌ناوبردنی دارستانه‌كانی ئه‌مازۆن ناپارێزێ.
قه‌یرانی ئیكۆلۆژی(هه‌ر له توێژی ئۆزۆن تا گه‌رمبوونی سه‌رزه‌مین و زیادبوونی دووهه‌م ئۆكسیدی كاربۆن، دیارده‌ی بیابانبوون، كه‌می ئاو، له‌ناوبردنی دارستان، ژه‌هراوی كردنی زه‌مین، خۆراك، ئۆقیانۆس، ده‌ریا و رووباره‌كان)به‌ری شێوه‌ی به‌رهه‌مهێنان و ئه‌قڵ و ره‌فتار و رۆشنبیری و ئه‌دبی سه‌رمایه‌دارییه: خودای قازانج و په‌یام و ئامانجی كه‌ڵه‌كه‌كردنی سه‌رمایه، بوون و ئیدیالی سه‌رمایه‌داری و تێگه‌یشتنیه بۆ ئازادی و سه‌ربه‌خۆیی تاك(مالتوس، جۆن لۆك، نیتشه، هایده‌گه‌ر، سلۆده‌ردایك تا لیبڕاله گه‌ڕوكول و گه‌مژه دژ به كۆمونیسته‌كانی سلیمانی).
تێگه‌یشتنی ئه‌م سیستێمه بۆ پڕكردنی پێداویستییه‌كان و خۆشگوزه‌رانیمان نییه، به‌ڵكو قازانج و درێژه‌پێدان به ململانی و جه‌ه‌نگی پێویست بۆ درێژه‌دان به سیستێمه بانكڕۆته‌كه‌یان. ئێستا له هه‌موو كاتێك زیاتر هه‌وڵ بۆ دیكتاتۆرییه‌تی ره‌های ئابووری جیهانگیر ده‌ده‌ن و له‌پێناوه‌دا روون و ئاشكراتر به‌سه‌ر لاشه‌ی مرۆڤ ده‌ڕۆن، رێك وه‌ك چۆن له سه‌ره‌تای دامه‌زراندنیان ملیونان كرێكار به‌ره‌و نه‌خۆشی، مرۆڤ، شێتی و جه‌نگ برد…ئێمه له‌به‌رامبه‌ریدا پێویستمان به‌وه‌یه جه‌هل كه‌م بكه‌ینه‌وه، تا ده‌كرێ نه‌زانی زینده‌به‌چاڵ بكه‌ین، چونكه ئه‌وان ژه‌هرخواردمان ده‌كه‌ن به‌ڵام به‌ناوی”مافی مرۆڤ و سه‌ربه‌خۆیی و ئازادی”ئه‌نجامی ده‌ده‌ن و زۆربه‌ش بڕواده‌كه‌ن…ئه‌وان دێهاته‌كان وێران ده‌كه‌م، تۆوی هه‌زاران ساڵه‌مان له‌ناو ده‌به‌ن، جووتیار خاوه‌ن كه‌رامه‌ت و به‌رهه‌م، له زه‌وییه‌كانیان دووریانده‌خه‌نه‌وه‌و ناڕاسته‌وخۆ ده‌یانكه‌ن به ده‌سته‌فرۆش، پاسه‌وانی شه‌وانه، كه‌ناس و سواڵكه‌ری شاره‌كان، كوڕه‌كانیشیان ده‌كه‌ن به پۆلیس و سه‌رباز بۆ”به‌رگری له نیشتمان”و وه‌ك ویستێكی خودایی”خوا ئه‌وه‌نده به‌شیانی داوه‌و ده‌بێ قانع بن”به كرێچێتی له قه‌راخی شاره‌كان نیشته‌جێیان ده‌كه‌ن((گه‌وره‌ترین حه‌ماقه‌ت ئه‌وه‌یه جیاوازی نێوان شار و لادێ و رێژه‌ی دانیشتوان شێتانه قووڵتر كراوه. ئاخر مه‌عقوله دانیشتوانی هه‌ولێر و سلیمانی و دهۆك ببن به شاری ملیونان نشین و دانیشتوانی دێهاته‌كان كه‌م بكرێنه‌وه؟!)). چه‌ند شه‌رمه بۆ حكومه‌ت به شانازییه‌وه باسی به‌رفراوانبوونی دانیشتوانی شاره‌كان ده‌كات. جه‌واشه‌كردنی رای گشتی تاوانه! ئاخر كێ ئێره‌یی ده‌بات به وه‌زیره ته‌كنۆكراته‌كانی حكومه‌ت؟!
هه‌ر چۆن وه‌همی كاڵا و كۆڕینه‌وه‌ی و پاره وه‌ك راستینه سه‌یر و په‌یڕه‌و ده‌كرێ و به‌كۆمه‌كی وه‌هم به‌سه‌ر مرۆڤ سه‌پێنراوه، ئێمه ده‌بێ جه‌خت له‌سه‌ر هێزو تواناو به‌ها شاراوه‌كانیان بكه‌ین، واته هێزو كارو كاتی مرۆڤ. لێره‌وه مرۆڤ و ژینگه‌كه‌ی له به‌ربه‌رییه‌تی ده‌سه‌ڵاتی دیكتاتۆری ره‌های سه‌رمایه‌داری جیهانگیری ئیمرۆ رزگار ده‌كه‌ین. ئێمه ده‌بێ هه‌موو رۆژ پرسیاربكه‌ین: سه‌رمایه و حكومه‌ته‌كانی تا چ راده‌یه‌ك پێداویستییه رۆژانه‌كه‌ی مرۆڤ و ژینگه دابینده‌كه‌ن به‌بێ ئه‌وه‌ی یه‌كه‌مه‌كه‌یان وه‌ك ئاژه‌ڵ مامه‌ڵه نه‌كات و دووهه‌مه‌كه‌یان له‌سێداره نه‌دا؟!
چاره‌سه‌ر:
1- ئێمه پێویستیمان به په‌یڕه‌كردنی شێوه‌ی به‌رهه‌مهێنانی هه‌ره‌وه‌زی، ژینگه‌پارێز و بیولۆگییه‌و له‌م پێناوه‌دا ئێمه ده‌توانین له ته‌مه‌ڵی و خۆلادان له هه‌ڵویست ده‌ربڕین و خۆ به‌زلزانین و كاری بیروكراتی ناو باره‌گاكان رزگار بكه‌ین و وه‌ك(حزبی شوعی، پارتی چه‌پ و پارتی چاره‌سه‌ری كوردستان پێكه‌وه له‌گه‌ل بزووتنه‌وه‌ی جووتیارانی كوردستان و پسپۆره به ویژدانه‌كانی كشتوكاڵ)، ئه‌م به‌رنامه‌یه رێكبخه‌ین و پێكه‌وه هه‌نگاو به‌ره‌و دامه‌زراندنی بزووتنه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری ئیكۆلۆژی دابنێین. ئه‌مه توانایه‌كی تره بۆ به‌رگرتن له سیاسه‌تی لیبڕالیزمی نوێ له بواری كشتوكاڵی و به‌روبووم و چه‌ك و سیاسه‌تی چه‌ته‌كانی تری مێژوو…!
وه‌ك یه‌كه‌م هه‌نگاو، ئێمه ده‌توانین:
2- چاره‌سه‌ركردنی ئه‌م كێشه‌یه هێزو وتوانا و كات و ئیراده‌ی خاوه‌ن ویژدان و دۆست و پارێزه‌ری ژیان و ژینگه‌و زه‌مین وه‌ك سه‌رچاوه‌ی هه‌موو سه‌روه‌تێك، ده‌وێت. سه‌ره‌تا ده‌بێ به زووترین كات هه‌ڵمه‌تی هۆشیاركردنی هاوڵاتیانی كوردستان ده‌ستپێبكات و رێگری له لۆبییه‌كانی بگرین، چونكه به‌راستی هوشیاری ژینگه‌ییمان نزمه.
3- 2 شوێن هه‌یه كه نموونه‌ی تۆی هه‌زاران ساڵه‌ی جووتیارانی كوردستان و عیراق تێدا پارێزراوه:
أ- Centre for Agricultural Research the Dry Area-CARDA كه له وڵاتی سوریایه.
ب- سه‌نته‌ری توێژینه‌وه‌ی( on the Global South Focus) له بانكۆك. ده‌بێ لایه‌نه به‌رپرسه‌كان به فه‌رمی داوا له حكومه‌تی ئه‌و دوو وڵاته بكه‌ن بانقی تۆوه‌كان بۆ خاوه‌نه‌كه‌ی بگه‌ڕێننه‌وه، واته جووتیارانی كوردستان و عیراق.
3- مافی سه‌ره‌تایی هاوڵاتیان ئه‌وه‌یه زانیاریان هه‌بێت له‌باره‌ی پێكهاتی خۆراك و میوه‌كان. ئه‌گه‌ر جیناته‌كانی گۆڕاوه‌و ژه‌هری مه‌ترسیدار له‌گه‌لیاندا به‌كارهاتووه، ده‌بێ له‌سه‌ر پاكه‌ته‌كانیان بنووسرێت.
4= جووتیاران هیچ جۆره تۆویه‌كی جینگۆڕاو نه‌كڕن و ئه‌گه‌ر به خۆڕاییش بێت، وه‌رینه‌گرن. درووشمی(گه‌ڕانه‌وه بۆ كشتوكاڵ سرووشتی خۆماڵ و بوژاندنی دێهاته‌كانمان به نوێترین ئامێرو رێگه‌وبان و پێداویستییه‌كانی ژیانی كشتوكاڵی) بكه‌ن به كاری سه‌ره‌كیان.
بێجگه له‌وه‌ی كه جووتیاران گه‌وره‌ترین زیانلێكه‌وتووی نزیكه‌ی 70ساڵ له مێژووی كوردستان و قورسترین ئه‌ركیان له‌ئه‌ستۆ بووه، ئێستا ئاسایشی ته‌ندرووستی و پاراستنی ژینگه‌ش كه‌وتۆته ئه‌ستۆیان، بۆیه ده‌بێ دێهاته‌كان به‌شێوه‌یه‌كی زۆر تایبه‌ت، خزمه‌ت بكرێن.
سه‌لام عه‌بدوڵڵا
