Skip to Content

لە تەمتومانی زۆنی حیزبۆچکەوە بۆ دروستکردنی بەرەیەکی کارییگەر هادیی حەمەڕەشید – کامیار سابیر

لە تەمتومانی زۆنی حیزبۆچکەوە بۆ دروستکردنی بەرەیەکی کارییگەر هادیی حەمەڕەشید – کامیار سابیر

Closed
by كانونی دووه‌م 16, 2022 General, Opinion


لە بەشەکانی پێشوودا ئاماژەمان بە صەد ساڵ سووڕانەوەی کورد لە بازنەیەکدا لە کوردستانی عێراق کرد، باسی ئەوەمان کرد کە چۆن لە رێگەی چەند خێزانێکی دەستەمۆی هەواڵگریی ئیقلیمیی و جیهانییەوە بە میکانیزمی گەمەکردن بە هەست و شعوری قەومیی، سوودیان لە دڵسافیی و ناهۆشیاریی خەڵك بیینیوە، بە دەستێك ختوکەی شعوری نەتەوەیی گەلی کورد ئەدەن و لەولایشەوە، بە هەزار پێ بە دوای پلان و پرۆژەی وڵاتانی ئیقلیمییدا، رائەکەن!
هاوکات، دەرد و ئاریشە و لەمپەرەکانی بەردەم هەر پڕۆژەیەک(بەدییل)ی سیاسییمان بۆ ئەم عەمالەتە ئیقلیمییە موزمینە خستەڕوو، دەستکورتیی مەعریفیی و بێ ڕوئیەییی ئەو هێزانەمان شەنوکەو کرد کە چەندیین دەیە دژی ئەو جۆرە لە سیاسەتی زاڵی بنەماڵەکان، وەستانەوە، وزەیەکی زۆری کۆمەڵگەیان بەفیڕۆدا، کاتێکی درێژخایەن و خوێنێکی بێ شومار و میلیۆنان خۆزگەی گەنج و لاویان لە دژایەتیی دەسەڵاتی گەندەڵدا بەهەدەردا، دواتر هاتنەوە بۆ بەردەرگاکەیان و بوونەوە بە پاشکۆ و پەراوێزی هەمان سیاسەت و تیجاڕەتی کوردایەتیی !دەیان خێزانی سیاسیی لەژێر چەتری خێزانەکانی ئەم موئەسەسە تیجاڕییەدا، کەوتنە پیسخۆریی و بەرماوەخۆریی و هەر لەڕێگای ئەوانیشەوە بۆ موخابەراتی دەوڵەتە ئیقلیمییەکان، جەرد کران!

هەرچەندە سیاسەت تا ڕادەیەکی ئەوتۆ ناشیرین کراوە و کەمیی بەشداریی هاوڵاتییان لە کۆتا هەڵبژاردندا سەلمێنەری بێزاریی لە رادە بەدەری خەڵکە ،نەك بییر لە دروستکردن و زیادکردنی حیزبێکی تر ناکاتەوە، بەڵکو تەنانەت ناچێت بۆ دەنگدان و لە بناغەوە، باوەڕی بە کۆی پڕۆسێسەکە نییە. واقیعیش ئەوەیە هەر ئەو باوەڕ و یەقیینەی(چۆن سیاسەت بە مانا فراوانەکەی سەرچاوەی تێکدانی تانوپۆی کۆمەڵگەیە، بەهەمان رەهەندیش، بەڵام بە دیوە فەضیڵییە رەشییدییە خاوەن فیکرییەکەیدا، تاکە رێگەی چاککردنی ئەو چەوتیی و تێکدانانەیە)، بۆیە لەم بەشەدا سەرخەت و هێڵە گشتییەکانی (بەرە)یەك بەیان ئەکەین(بەبێ درێژدادڕیی سیاسیی و سەفسەطەی وشەسازیی و سەجعی ئەدەبیی نامەفهوم)، هاوزەمان، دڵنیاین ئەمە کارێکی سەختی سیاسیی و فیکرییە، لە یەك کاتدا باوەڕ بە بەشێک بە نوخبە و ئەکتیڤیستی سیاسیی کارییگەر بهێنرێت تا بە جدییەوە و لە سەنگەرێکی ترەوە، بە گوتارێکی سیاسیی و نیشتمانیی، جیاوازتر لە کوردایەتیی، سیاسەت بکەن، هاوکات قایلکردنی خەڵك تا جارێکیتر بە گوڕ و تیینەوە بەشداریی سیاسیی بکەن ، بەڵام لەوەش دڵنیاین کە(ئەستەم)یش نییە:-

یەکەم/ پێویستە بەرەیەکی سیاسیی بەهێز و خاوەن روئییەی جەرییئانە و روون، بە گوتارێکی سیاسیی جودا لە گوتاری کوردایەتیی دروست بکرێت، باز بدات بەسەر سیاسەتی کلاسیکیی صەدەی رابردوو لە(دروشمی قەومیی)، سەرباری تێپەڕاندنی سەردەمی ئایدۆلۆژیا(وەك ئەفیون) ،هاوکات هەڵگری سەوابیتی سیاسیی و ئەخلاقیی خۆی بێت، خاوەنی کۆمەڵە هێڵێکی سوری حەرامکراو بێت کە ئەمڕۆ نەبێت بە دروشم بۆی و سبەی لەژێر دەیان پاساودا، فەتوای حەڵاڵبوونیان بدات!
ناڕەوایە کە ئیتر بییر لەو مەد و جەزرەی جڵەولەدەستانی سیاسەت لە کوردستانی عێراقدا نەکەینەوە کە صەدان عەقد و سەودای خێزانییان لەگەڵ عێراقی عەرەبیی( بە قەولی کەمپەینی قەومچییەکان) و تورکیا و ئێراندا هەیە، کەچی لە کۆمەڵێك بابەتی بچووك و تافیهدا ختوکەی هەستی کوردایەتیی خەڵك ئەدەن و تا ئاستی شۆڤێنییەت و نەژادپەرستیی راسیستانە، تەیاریان ئەکەن کە صەد ساڵە تەنیا و تەنیا سوودمەند، خۆیان و خێزانەکانیان بوون و ئەبن.
باشتریین کارێک بکرێ ئەوەیە کە بەرەیەکی سیاسیی لە زۆربەی حیزب و کەسایەتیی و رێکخراوەکان دروست بکرێ کە ئەم دۆخی قۆرغکاریی و هەژمووندارییەی پارتییان قبووڵ نییە، بەڵام بە بێ عومقێکی عێراقیی و نیشتمانیی( نەک نەتەوەیی) و بێ هاوکاریی دەوڵەتی عێراق و هێزە سیاسییەکانی عێراق، ناکرێ دەستکاریی نەخشەی سیاسیی هەرێم بکرێ!

پێویستە کورد لە کوردستانی عێراقدا، تەجروبە لە ئازەرییەکانی ئێران وەربگرێت، کاتێ کۆمارەکەیان لە هەمان سەردەمی کۆماری کوردستاندا شکستی خوارد، ببڕای ببڕ بییریان لە چەک و تەقوتۆق نەکردەوە و بگرە لەوساوە تا ئێستایشی لەگەڵدا بێت، لە فارسەکان زیاتر خۆیان بە ئێرانیی ئەزانن و تەنانەت خامینەئییش کە بەرزتریین پۆستی سیاسیی و دیینیی ئێرانە، ئازەریی باکگراوندە. لەکاتێکدا، وێڕای دەوڵەتی ئازەربایجان، چەندیین دەوڵەتی خاوەن سیادەی گەورەی تورک باکگراوند لە ئاسیای ناوەڕاستدا هەیە، بەڵام ئەوان دەستبەرداری دروشمی قەومیی بوون(ئەڵێین دروشم، ئەگینا مافی خۆیانە کە چۆن شانازیی بە ئازەرییبوون و فەرهەنگ و ڕەسەنایەتی خۆیانەوە ئەکەن).

بۆ عێراقیش، بەهەمان میثۆد، ئێمەی کورد پێویستە بە جەرائەتەوە خۆمان بە عێراقیی بزانین و داکۆکیی لە عێراق، وەكو وڵات و کیانی سیاسیی خۆمان بکەین، بە تایبەتییش لە دوای ٢٠٠٣ وە ستەمی میللیی لەسەر گەلی کورد، ئەکرێ بڵێیت هەر بوونی نییە و بە زۆربەی مافە سیاسییی و دەستورییەکانی خۆمان گەیشتووین. بە پێچەوانەوە ئەوە حیزبەکانی کوردایەتیین کە گەورەتریین ستەمیان لە خەڵکی کوردستان کردووە و کۆنترۆڵی بازاڕ و ژیان و ئابووریی هەرێمیان کردووە و هەرێم بووەتە موستەعمەرەیەکی ئیقلیمیی و گێچەڵ بە دەوڵەتی عێراق ئەکات. کاتی ئەوە هاتووە، هەموو کوردێکی عێراقیی، خۆی بە خاوەنی عێراق بزانێ و لە رێگەی بەغدادەوە، سیاسەت بکات و هەر لەوێشەوە، کۆنترۆڵی هێزە میلیشیاییە کوردییەکان و شیعییەکان و سوننییەکان، ئەکرێ.

دووەم/ دوورکەوتنەوە لە کەڵکەڵەی پاراستنی قەوارەی چەتەگەریی هەرێم
دۆخی سیاسیی هەرێم و دابەشبوونە حیزبیی و جیۆگرافیی و ئیقلیمییەکەی لە دیفاکتۆوە بووە بە دیژۆری( Di Jure) سیاسیی، بە واتایەکی تر لە ئەمری واقیعێکی کاتییەوە بووە بە دۆخێکی درێژخایەن و بە حوکمی واقیعی سیاسیی و شەرعییەتی ئیقلیمیی نێوان تورکیا و ئێران، هەروەها دۆخی وێرانی عێراق، بە دوو هەرێم، دوو زۆن و دوو ئیدارەی حیزبیی و بنەماڵەیی، ئیدامە بە ژیانی سیاسیی خۆی ئەدات. بە واتایەکی تر، هەولێر و دهۆک لە لایەن تورکیا و پارتییەوە ئیدارە ئەدرێ و زۆنی سەوزیش لە لایەن یەکێتیی و ئێرانەوە. دۆخی هەرێمی کوردستان، لە باری سیاسیی، ئابووریی و تەنانەت ئەمنییشەوە، ئینتیگرەیت نەبووە و ناشبێت. لەبری درێژەدان بەم بارە درێژمەودا و پڕ لە شیعار و خاڵیی لە ناوەڕۆك، ئەم بەرە نیشتمانییە، عێراق و دەستوورە هەمیشەییەکەی کە بیزنسمانەکانی کوردایەتیی،عەڕابی نووسینەوەی بوون، بکەن بە بەدییل بۆ وەستانەوە دژ بە دەستتێوەردانی ئیقلیمیی و لەگەڵ بەغدا و هێزە نیشتیمانییە عێراقییەکاندا تەماهیی بگرن، نەک دژایەتیی دەوڵەتی عێراق و پێكهاتەکانی عێراق، بۆ ئەجێندای ئیقلیمیی بکرێ.

سێیەم/ خۆ دوورگرتن لە زەلکاوی گەندەڵیی عێراق و هەرێم
بە درێژایی حەفتاوپێنج ساڵ لە سیاسەتی هەڵە و بە کوشتدانی دەیان هەزار کەس لە صەدەی ڕابردوودا، هێشتا بارتەقای ئەم بیست ساڵەی دواییی لە ٢٠٠٣ ەوە، خەڵکی کوردستان توشی نائومێدیی نەبوون کە هۆکارەکەی ئەو نموونە خراپەی بەڕێوەبردنی دەسەڵاتی لۆکاڵیی کوردییە، هەر لە پارەخۆریی و بەفیڕۆدان و خۆدەوڵەمەندکردن و دروستبوونی چینایەتیی نێوان دەسەڵاتداران و پیاوەکانیان لەگەڵ زۆریینەی خەڵکی هەرێمی کوردستاندا، تا بەوە ئەگات بەشێکی زۆر لە کوردستانی عێراق، بە خامۆشیی و شێنەیی، بووە بە زۆنی داگییرکراو لە لایەن تورکیاوە.
سیاسەت بە درۆ و فڕوفێڵ ناکرێ، هەرکەسێ لەم گەندەڵییەی عێراق ( بە هەرێمیشەوە) گلابێت، ئەبێ بە هەزار گومانەوە، سەیری سیاسەت و ئەجێنداکانی بکەیت، گلان لە گەندەڵییەوە، لە دزیینی سامانی نیشتمانییەوە ئەگرێتەوە تا ئەو ئەندام پارلمان و وەزیرانەی موچەی قەبەی خانەنشیینیی وەرئەگرن تا بە کەسانێک ئەگات کە لە لیستی فەضائییدان و بە ناعەدالەتیی مەعاش، لە کوردستان و عێراق و لە هەندەران، وەرئەگرن. ئەگەر کەسانێک بەمجۆرە و بەم باکگراوندە سیاسیی و ئابوورییەوە، سیاسەت بکەن، هەر حیزب و رێکخراوێکی سیاسیی دروست بکەن، هەر گەندەڵ ئەبن و لە پێچێکدا بە گەندەڵییە گەورەکانەوە ئەبەسترێنەوە و بە صەفەقاتی سیاسیی و ئابووریی، لەگەڵ دەسەڵاتی گەندەڵی هەرێمدا، تێکەڵ ئەبنەوە.

بە واتایەکی تر، چەند گرنگە سیاسەت بە فیکر و روئییە و گوتارێکی نوێوە بکرێ کە جیاواز بێت لە هەشت دەیەی فەشەلە زۆرەکانی کوردایەتیی؟ ئەوەندەش گرنگە کە مەعدەنی ئینسانیی، ئەخلاقیی و فەضیڵەتی سیاسیی ئەو کەسانەی سیاسەت ئەکەن، لە نێوان بەرژەوەندییە تایبەتییەکان و بەرژەوەندییە گشتییەکاندا( کێشەی خەڵک)، مەبدەئییانە و ئەخلاقییانە و فاضیڵانە، تای داواکارییەکانی خەڵک بگرن. بە ئەفسوسەوە، زۆریینەی رەهای ئەوانەی سیاسەتیان کردووە لەماوەی ئەم سیی ساڵەی حوکمڕانیی کوردییدا، بەرژەوەندیی شەخصیی، حیزبیی، بنەماڵەیی و خزمخزمێنەیان لەبەرچاو گرتووە، لە پێش هەموویانەوە، تەواوی سەرکردە سیاسییەکانی دەسەڵات و ئەوانەی جاران و ئێستایش، ئیدیعای ئۆپۆزیسۆنبوون ئەکەن.
قەبارەی گەندەڵیی سیاسییەکانی عێراق بەگشتیی( سەرانی کورد زۆر بە تایبەتیی) نەك خودی وڵاتەکە و ناوچەکە، بگرە میدیا جیهانییەکانی تەنیوە، کردوویانە بە یەکێك لە بوئرە ترسناکەکانی گەندەڵیی و شوێنی حەوانەی بەعثییە دێریینەکان و موخابەراتی ئیقلیمیی و تەنانەت بنکەی زۆری سوپای تورکیا لەسەر خاکی عێراق، هاوکات تا دێت، نێوان چینی دەسەڵاتدار و بنەماڵەکان لە لایەک و زۆریینەی خەڵك لە لایەکی تر، روو لە زیادبوون ئەکات، لە وەها دۆخێکدا و لە ئەوپەڕی نائومێدیی خەڵک بە پڕۆسەی سیاسیی و لە ناویشیاندا بە دەنگدان، زۆر بێ مانایەیە دەستپێکی چوار ساڵی کاری تەشریعیی و ڕەقابیی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بەو بەزخ و دەستبڵاوییە و هەڵڕشتنی زیاتر لە صەد ملیۆن دینار بۆ هەر یەکێکیان و دامەزراندنی لەشکرێکیتر لە پاسەوان بۆیان، بەبێ ئەوەی هیچ کەس و فراکسیۆنێك کەمترین زوهد بنوێنن و بە پڕۆژەیەک، داوای کەمکردنەوەی ئەو ئیمتیازاتە هائیلانە بکەن، یان دۆخی خەڵك و فەرمانبەری ئاسایی و خانەنشیینان تاڕادەیەك باش بکەن! بە کورتییەکەی ئەمانە ناتوانن نوێنەرایەتیی زۆریینەی خەڵک بکەن، هەروەکو داتاکان پیشانی ئەدات، لە دواهەمیین هەڵبژاردندا، وێڕای تەزویری ئەلیلکترۆنیی، نزیک بە ٧٠٪ی خەڵکی عێراق( بە هەرێمیشەوە)، دەنگیان نەداوە.

چوارەم/ ئەو بەرەیە پێویستی بە سیاسییەك یان چەند سیاسییەکە کە ددانیان هەبێت و هێزی چەکداریان هەبێت(یان بڕوایان پێی هەبێت)تا داکۆکیی لە خۆیان و لەو بەرەیەش بکەن کە بڕیارە دروست بکرێ. بە دڵنیاییەوە ئەمە کاتێک ئەکرێ کە عومقی ستراتیژیی، عێراق بێت و لە رێگەی دەوڵەتی عێراق و هێزە عێراقییەکانەوە، بتوانرێت ئەم دۆخەی هەرێم، دەستکاریی بکرێت. پێش هەمووکەس ئەم سیاسییانە خۆیان ئەبێ خاوەنی گوتار و روئییەیەکی سیاسیی جیاواز لە فەشەلەکانی گوتاری کوردایەتیی بن.
بۆ ئەمەش ئەبێ ئەم سیاسییانە، بوێر و خاوەن ڕۆحی دەستپێشخەریی بن، خیلافات و عوقدەی شەخصیی بەلاوە بنێن و بییر لە بەرەیەکی نیشتمانیی بکەنەوە کە تەجاوزی ئایدیۆلۆژیای نەتەوەیی و نەژادیی و عوقدەی طائیفییان کردبێت. پارتیی و یەکێتیی بۆچی شانازیی بەوەوە ئەکەن کە میلیشیاکانیان کردووە بە بەشێك لە سیستمی بەرگریی عێراقیی(منظومة الدفاع العراقية)یان بەشێك لە هێزە چەکدارەکانی عێراق(القوات المسلحة العراقية)، بەڵام هەر کەسێك تەخویین و تەکفیر ئەکەن کە سێ دەیەیە هاواری کردبێت (هێزەکان بە نیشتیمانیی بکەن) و لەوپەڕی بێ ئومێدییدا ئێستا بیەوێت هێزێك دروست بکات تا میلیشیاکانی ئەوان نەتوانن سوکایەتی بە خەڵك بکەن؟ ئەم هێزە، یان ئەم بەرەیە، ئەبێ باوەڕێکی قووڵی بە سیاسەتکردن لە عێراقدا هەبێت و عێراق بە وڵاتی خۆی بزانێت و سوود لە دەستور و هێزە نیشتمانییەکانی عێراق ببینرێت بۆ ئەوەی ئەم قۆرغکارییە سیاسیی و ئابوورییەی هەرێم، کەم بکرێتەوە و وردە وردە ، دەسەڵاتی زۆریینەی خەڵک بە گژ ئەو هەموو گەندەڵیی و دزیی و ناعەدالەتییەی هەرێمدا بکرێتەوە س بشتوانرێ، لە بەرامبەر میلیشیاکانی کوردایەتییدا، دیفاع لەم بەرە زۆریینەیە بکرێت.

ئەمەی سەرەوە، بەشی شەشەم و کۆتایی بوو لە زنجییرە وتاری
گوتارێکی سیاسیی جودا، پێویستییەکی هەنووکەییە
نەخشەرێگەیەکی بەدییل، بۆ فەشەلی حیکایەتەکانی کوردایەتیی

Previous
Next
Kurdish