هــەی لـچ قـەوی…! شەماڵ بارەوانی

بێگوومان سەرەتا دەمەوێ ئاماژه بەوە بکەم کە هەرکەسێک ئازادە، چۆن دەژیت و لە ژیانی تایبەتی خۆی چیدەکات و چ له لوت و دەم و لێو سنگ و سمتی دەکات و من هەرگیز ئەو مافەم نییە قسەی لەسەر بکەم و بڵێم تۆ بۆ سمتت پڕ سلیکۆن و لێوەکانت فیلەر و کوڵمەت بۆتۆکۆس دەکەیت و بێم و سوکایەتی و بێ ڕێزی پێ بکەم،

هەرگیز، ئەوە له گەڵ مۆڕاڵ و پڕەنسیپەکانی منی لیبڕال و سیکۆلار، کە باوەڕی تەواوم بە ئازادیەکانی مرۆڤ و ژیانێکی لیبڕاڵانە هەیە، یەک ناگرێتەوە.
بۆ ئەوەی کەس قسەکانم بە هەڵە وەرنەگرێت و خوێندنەوەی هەڵەی بۆنەکات و نەلێت تۆ چیت داوە لە ژیانی تایبەتی خەڵک و بۆ قسە لەسەر فیلەر و بۆتۆکس و سلیکۆنی ئەوانیتر دەکەیت.

ئەوەی من باسی دەکەم تەنها لەسۆنگەی گیڕانەوەی چیرۆکێکی ژیانی مناڵی خۆمە و هیچیتر.

ئینجا سەبارەت بە جوانی و ناشیرینیش، لای من هەموو مرۆڤێک جوانە و جوانی شتێکی ڕێژەییە.

چەمکی جوانی گەر لە کلتور و فەرهەنگی گەلان لێی بڕوانیت، هەریەکە و بە جۆرێک پێوەری بۆ داناوە و پێناسەی دەکات و هەر وڵاتێک پێوانە و پێوەر و ستانداردێکی تایبەتی بە جوانی هەیە، کە جیاوازه لە گەڵ وڵاتانی دیکە.

بۆیە پێوەری جوانی،
لە شارێک، لەگەڵ شارێکی تر و لە ناو گەلێک و لە دەڤەر و ناوچە و کلتورێک، لە گەڵ گەلێکیتر و دەڤەر و کلتورێکیکە. بە پێی دابوونەریتەکانیان جیاوازه.
بۆنموونە:
رێکوپێک بوونی ددانەکان لە زۆربەی وڵاتاندا وەکوو پێوەرێک بۆ جوانی لەبەرچاو ئەگیرێت، خەڵکێکی زۆر، پارەیەکی زۆر لە جوانکردن وڕێک و پێککردنی ددانەکانیان خەرج دەکەن،
بەڵام لە ژاپۆن ئەم بابەتە پێچەوانەیه. لەم وڵاتە ژنان ئەڕۆن بۆ لای پزیشکی ددان بۆ ئەوەی رواڵەتێکی شکاو و لار و خوار وئاڵۆز بە ددانەکانیان بدەن. ئەم مۆدێلە لە ژاپۆن پێی دەگوترێ “یائبا/ Yaeba”.

ژنانی ئیرلەندی بە گشتی برۆیان پان، پێستیان روون و لێویان باریکە.
پێستی سپی، لووتی بچووک و چاوی گەورە چەن پێوەرێکن کە بۆ ژنانی کۆریای باشوور زۆر گرنگە. بەڵام لەهەمووان گرنگتر فۆرمی دەموچاویانه کە ئەبێ هاوشێوە دڵ بێت.
بۆیە لەکۆریای باشور، بەربڵاوترین نەشتەرگەری ڕۆخساریانە بۆ سەرشێوەی دڵ.

ژنانی کۆریایی بۆ دەستەبەرکردنی روخسارێکی ئاوەها هەزاران دۆلار سەرف دەکەن.
لە وڵاتێکی وەکوو کینیای نوێ، کوتانی خاڵ، لەسەر ڕوخسار یەکێکە لە پێوەرەکانی جوانی. ژنان و پیاوان بەشێوەیەکی هونەر لەکەشە تایبەت و لەکەڕنەڤاڵەکان و فێستیڤاڵەکاندا، خاڵ لەسەر ڕوخساریان دەکوتن و پێیان وایە بوونی خاڵ لەسەر ڕوخسار ئەو کەسه جیاواز تر و سەرنج ڕاکێشتر و جوانتر دەکات.

لە وڵاتی ئێران بەربڵاوترین نەشتەرگەری، نەشتەرگەری لوتە.
لوتێکی جوان و ڕێک، گرنگترین پێوەری جوانییە
لای خانمانی ئەو وڵاتە.
پێوەری جوانی لەوڵاتانی ئەفریقیا، بە تایبەتی مۆریتانیا، قەڵەویە، ئەو ژنانەی قەڵەون و ڕێژەیەکی زۆر چەوری لەلەشیان دایە، جوانترین ژنن.
لە هەندێک شوێنیش کەم کێشی و کەمەرباریکی وەکوو بوکەڵەی (باربی) جوانترینە و کچ لەڕێگای نەشتەرگەریەوە شێوەی و کەمەر و لەش و لاری وەکوو باربی لێدەکات.

لە شوێنی تر ولاتی تر و لا خەڵکی تریش، سمتی خڕ و پڕ و قەڵەو، بۆ ئەو مەبەستەیش لە ڕێگای سلیکۆنەوە، سمتەکانیان قەبە و خرپن و پڕی هەوای دەکەن.

ئیدی ئاوایە ئەزیزم، تەنانەت
زۆرجار لە هەر سەردەمێکدا، شتکەلیک جوان و مۆد باوبوونە و دواتر و سەرەمێکی تر باویان نەماوە.
لەساڵانی هەفتاکان و هەشتاکانی سەدەی ڕابردوو لای خانمان، برۆی بەرز و باریک و قەوس و لێوی بادەمی و بچووک و هێڵکەیی مۆد و باوبووە.
خانمان لەڕێگای مێکاپ و سووراوەوە، لێویان باریک و دەمیان بچووک دەکردەوە، ئێستا پێوەرەکە ڕێک پێچەوانە بووتەوە و لێوی ئەستورو دەمی گەوره مۆدو باویەتیو کچان و خانمان لەڕێگای فیلەر و بۆتۆکسەوە، لێو دەمیان قەڵە و زل و لەشێوەی دەبدەبە عەیب نەبیت پڕ بادەکەن.

برۆکانیشان هەمووی دەکەن بـە تاتۆ.
بۆیە دەبێت ئەوە بزانیت کە لە وڵاتێکی وەکوو ئەسیوبیا، پێوەری جوانی جیاوازە، لەگەڵ وڵاتێکی تری وەکوونەروێژ، یان سوێد، یان فێنلەندا.
گەلی مورسی لە ئەسیوبیا، ژنەکانیان پارچە دارێک، یان پارچە ئاسنێکی خڕ، دەخەنەبەشی خوارەوەی لێویان، بۆ ئەوەی لێویان ئەستوور و درێژ دەربکەوێت.
چونکە وایان پێ جوانترە و مارەییەکەشیان بەو شێوازە زۆرتر دەبێت.

ژنان لەهۆزی(کایان) لە باکوری ڕۆژئاوای بۆرما، نزیک سنووری تایلاند خولیای ئەوەن ملیان وەکوو هی زەڕافەی درێژبێت و بە گرنگترین پێوەری جوانی دەبینن.

ئیتر بەو شێوەیە دەکرێت لای تۆچاوی شین جوان، لای چینیەکان چاوی هێندە بچووک، بەقەد جای مریشکێک. لای عەرەب کەواعیبە ئەترابە و چاوی گەورەو گەش و حۆرالعین، لای کوردیش شتێکی تر.

ئاوایە ئیتر، بۆیە هەرگز، ناکرێت تۆ بێیت و پێوەری خۆت سەبارەت بە جوانی لەخەڵکی بکەیت بە یاساو ئەقیدە و کۆتا پێوەر و هەمووشتێک و ئەوەی لەتێڕوانینێ تۆ و بە پێوانە و پێوەری تۆ جوان، یان ناشیرین بێت، دەبێت لای خەڵکی تریش وابێت.

باسی ئەوم کرد ئێستا مۆد مۆدی بۆتۆکس کردن و لێو ئەستورکردن و دەم زلکردنە،
ئەو پۆتۆکس و لێو ئەستوورکردن و پڕباکردنە، نەک هەر مرۆڤەکان، تەنانەت ئەوەتا بۆ ئاژەڵاکانیش دەکرێت و وەکوو ئەوەی لە هەواڵێکی ماڵپەڕی(خاک تیڤی)یەوە خوێندمەوە، باسی لەوە کردبوو کە:لە پیشبڕکێی هەڵبژاردنی جوانترین حوشترەکان لە عەرەبستانی سعودیە، چەند حوشترێک لە رکابەرییەکە دووردەخرێنەوەو مافی بەشداریکردنیان لێوەردەگیرێتەوە، ئەوەش بەهۆی بەکار‌هێنانی بۆتۆکس بۆ لێوی حوشترەکان لەلایەن خاوەنەکانیانەوە.

ئەم پیشبڕکێیە ساڵانە بۆ هەڵبژاردنی جوانترین حوشترەکان لە سعودیە ئەنجامدەدرێت، بەڵام دەیان حوشتر دوورخراونەتەوە، چونکە خاوەنەکانیان بۆتۆکسیان بۆ لێوی ئەو حوشترانە کردووەو جوانکارییان بۆ کردوون تا ببنە خاوەنی خەڵاتەکە کە بڕە پارەیەکی خەیاڵییە.)

ئینجا با بـێمەوە سەر ئەسلی بابەتەکە و ئەو بەسەرهاتەی ژیانی مناڵی خۆمتان بۆ بگێڕمەوە سەبارەت بە لێوەکانم،

جا بەحوکمی ئەوەی هی من عەیب نەبیت،
هەندەک ئەستوور و قەویه(لێوەکانم)دەڵێم، هەڵە حاڵی نەبن.
جا بەو بۆنەیەوە، لە بیرمە لەدێیەکەمان، سەرەڕای ئەوەی زۆر لەگەڵ کوڕەکان یاریم دەکرد، کوڕێکی تاڕادەک مونەرم و تەبیعات کچانەش بووم و زۆرجار لەگەڵ خوشکەکەم یاری بۆکەڵانێ و کچانەم دەکرد و جارێک بیرم دێت، تەنانەت نەعلەیەکیان بۆ خوشکەکەم کڕی تۆزە بۆ پێیەکانی ئەو گەورەبوو، گوتیان بابۆتۆبێت، منیش قبوڵم کرد، لەگەل کچانی گەڕەک و دێیەکەشمان، لەبەیانی تا ئێوارە هەرخەریکی یاری کچانە بووم، جا هەندەک جار، ئەگەر لەکچێکم دابا، یان توڕە و بێزارم کردبوایە، لە ڕقان پێی دەگووتم(کچ لە ناو کودان باب قاڵۆچان)، بەوە زۆر توڕە دەبووم و پێم دەگووت:قەحپە گووی بخۆ.
بە شتێکیتریش زۆر زۆر پەست دەبووم لەکاتی مناڵیم، کاتێک لەگەڵ کچێک، یان کۆڕێک دەبوو بە شەڕمان، زۆر جاریەکەم جوێن کە بۆم حەواڵە دەکرا(هەی لچ قەوی)ٚ بوو، زۆر بەو جوێنە قەڵس دەبووم و چەندینجار بە هۆیەوە گریاوم و جوێنی زۆر پیسم بە بەرامبەر داوەتەوە لە تۆڵەی ئەوەی پێیان دەگووتم: لچ قەوی، لچ ئەستوور، لچ پەپۆلە، لچ باگوردان..تاد.
نا لەماڵەوەشمان داک و خوشک و براکانم زۆرجار، کە توڕەم دەکردن وەکو جوێنێک پێیان دەگووتم: لچ قەوی

ئێمە لە دەڤەری بەردەڕەش و دێیەکەمان، دێی (بارەون)، بە(لێو)دەڵێین لچ.
کچێک هەبوو، هاوتەمەنی من بوو، زۆر ئەو (هەی لچ قەویەی) پێدەگووتم، کەمن بە جوێنێکی زۆر وەڕزکەر و بێتام و ناخۆشم دەزانی.
خەمی ئەوەم بوو، کاتێک گەورەدەبم و دەبم بە گەنج و دەچمە خوازبینی هەرکچێک، ڕەفز لە دوو ڕفز وەردەگرم و بە هۆی ئەولێوە زلەمەوە هیچ کەسێک شوم پێناکات و کورد وتەنی ئاوا بەبێوە مێردی دەمینمەوە و سەردەنێمەوە.

زۆرجار وەکوو گوتەنی نازانیت خێر لەچیدایه، یان قورئان وتەنی(وعَسی ٲن تکرهُ شَیْئًا وهُوَ خَیْرُُ لَکُمْ)، ساڵان هاتوو ڕۆیشت و دوای چەندین سال و تەواوکردنی زانکۆ، ڕۆژێک بەڕێکەوت ئەوکچەم بینیەوە، پرۆسەی هاوسەرگیری پێکهێناببو و مناڵێکی خنجیلانەی خۆیشی لە گەڵدابوو، لێوەکانی بە فیلەر عەیب نەبیت زۆر ئەستوور و قەوی کردبوو، من یەکەم وشەم کە پێم گووت:ها هەی لچق قوی چۆنیت؟

هاهاها، دایە قاقاو گوتی: ئەوە هێشتا ئەوەت بیرماوە!
گووتم گاڵتەت بە لێوەکانی من دەکرد، کەچی ئێستا، زۆربەی کچان شێت و عەوداڵی ئەوجوره لێوەی وەکوو هی من عەیب نەبیت قەوی و ئەستوورن. دووبارە دامانا قاقا.

گووتی ئەرێ وڵا، هەی لچ قەوی، خۆزگەم بەو لچە هەر به سروشت قەویەی خۆت، ئێمە بە هەزار بگرە و بینە و بەردە و سورا و فیلەر و فرت و فێڵەوە، تا لێومان هەندەک ئەستوردەکەین،
کەچی تۆ لێوێکی ئاوا سروشتی و قەوی و جوانت هەیە.
…………..
تێبینی:
سەبارەت بە قسەکردن لەسەر پێوەری جوانی لە کولتوورە جیاوازەکان و سەردەمەجیاوازەکان و لەناوگەل و نەتەوە و هۆز و ناوچە جیاوازەکان،
سودم لە وێپسایتی(خاک تیڤی). و دوو له کورتە ڤیدۆکانی ماڵپەڕی(xyz)وەرگرتووە.