میتاگێڕانهوه له نێوان پچڕانی حیكایهت و بهش بوونی بنووسدا… لێكۆڵینهوه: عهلی شێخ عومهر
زۆربهی چیرۆكهكانی “ئارام كاكهی فهلاح” له ڕووی ههڵبژاردنی بابهت و كهسایهتی و ڕۆچوونه نێو ڕووداو، خستنهڕووی گۆشهنیگا، تایبهتمهندییهكی جیاكهرهوانهیان ههیه به جۆرێك، تێڕوانین و دروستكردنی پرسیاری خوێنهر لهنێو بۆشاییهكانی دهقدا، ناتوانێ به ئاسانی وهڵامی دهسكهوێت، لێزانه له بهكارهێنانی تهكنیك و گهمهكانی، دهزانێ چۆن پاشهقول له خوێنهر دهدات، جۆرێك له ئاڵۆزیی بهلهزهت دهستبهردهكات، نووسهر لهنێو دهقدا ، مهراقی داگهڕان و نیشتهجێبوونی خوێنهر دهكاته تێزی خولیاو ڕێساكانی پهیوهندیكردن، لێرهوهش دهق دهچێته نێو ئهزموونی خوێنهرهوه، لهنێوان دهق و خوێنهردا پردێ دروست دهكات، له ڕیچكهی دهقهوه، له سێ كووچكهی نووسهرو دهق و خوێنهردا، چهمكی واتا دهبهخشێت به خوێنهر، لهگهڵ پێدراوهكانی دهقدا، چیرۆكی “گوڵهكانی دۆزهخ”1 هارمۆنییهتی گێڕانهوه، خۆی له قهرهی میتاگێڕانهوهدا دهبینێ، واتا خهسڵهتی خۆگێڕانهوهی ههیه، لهبری ئهوهی چێرۆكێ دهرهكی بگێڕێتهوه، مژووڵی ئهو چیرۆكه دهبێت، كه نووسهر دهینووسێتهوه، خودی گێڕانهوه خۆی دهبێته بابهتی چیرۆك، ههر لهم ڕووهشهوه، چیرۆكهكهی له چهند وورده حیكایهتی بهشبهش كردووه، تهكنیكی پچڕاندن، تهواونهكردنی بهشهكانی به كراوهیی وا ڕِێكخستووه، كه كۆی ئهو پارچه حیكایهتانه، له چهمكی ریزكردن دا، دهبنه تهواوكهری یهكتر، له پهیوهندیهكدا، كرۆنۆلۆژی ڕووداوهكان، له كڕۆنۆلۆژی گێڕانهوه جیادهكاتهوه، به تهكنیك جارێكی ترجومگهكانی گرێچن دادهڕێژێتهوه، نهخشهی ڕێكخستنی كێشهی بهشهكانی چیرۆكهكهی تهواو چارهسهردهكات،”گوڵهكانی دۆزهخ” وهك ناونیشان، سامپڵێكی بچووكه، خهسڵهته شاراوهكانی دنیای چیرۆكهكهی ههڵگرتووه، له ڕووی ماناوه له دوو دنیایی دژوازدا كۆبوونهتهوه، دۆزهخ وهك شوێنی سزا، جێگای ئهنتاگۆنیسته، لهتهك دنیای سروشت و لێبوردن و گیانی خۆبهخشین و بهرائهت دا پارادۆكسێ ئهنجامدهدات ، كه نه ئاماژهی لێبوردن، نه سروشت، نه سینبولی خۆشهویستی تێدایه، دهكرێ سینبولی خۆشهویستی له گوڵ دا خۆی نمایشبكات، له ڕێگای گێڕانهوه دا، نووسهر به ڕاناوی كهسی یهكهمی تاك، وهك نێڕهرێك داوای ئهوه دهكات، كهس پرسیاری ئهو كۆدو پهیامهی لێنهكات، كه به پێدراوهكانی دهقهوه، خوشك و براكانی و ئێمهی وهرگریش له ناوكۆی دهقدا به یهكدهگهیهنێ، ههر له سهرهتاوه نووسهر، باوڵی پڕ له نامه، سندوقی پچڕپچڕاوهكانی بهسهرهات، دهكاته خوازهیهك، نهێنییه سهیرهكانی نووسین و پێكهاتهكانی دهقی پێ دهچوێنێ، به مانایهكی تر، باوڵ و سندوق وهك كۆگایهك، به ههمان ئهو ئهركه ههڵدهستێ، كه كۆگای دهق پێكهاتهكانی ههڵدهگرێ، له پهیوهندیهكدا، دهق خوێنهر به یهكدهگهیهنێ، ئاشكرا نهكردنی پێكهاتهكانی كۆگای دهق، وهڵام نهدانهوهی نووسهره له پرسیارهكانی خوێنهر، هێشتنهوهی به نهزانراوی، دهرگا بۆ دهق واڵا دهكات، كه به ئهركی خۆی ههستێ، نووسهر له گهیاندنی مهبست دا كۆد بهكاردههێنێ، زیرهكانه جێی پێدهگرێ، له پێشتر گووتمان، گهر گوڵ ئاماژهی ئهوینداری بێ، پاڵنهرێك بێ له كۆشكی دهقدا خوێنهرو نووسهر كۆبكاتهوه، له باخچهی ههستكردنهوه خوێنهر دهكرێ بۆن و بهرامی بۆشاییهكانی دهق واڵابكات، له سۆنگهی ئهوهی كرداری داهێنان و نووسینی ئهدهب، پابهندی خوێندنهوهیه، ئهم كردهیهش پێویستی به مهودایهكی زهمهنی ههیه، بگێڕهرهوه چوار مانگی داناوه، تا لهنێو كرداری خوێندنهوهدا ههموویان كۆبكاتهوه، له دهقدا نیشتهجێانبكات، ههڵبهت بهبێ بوونی خوێندنهوه، نه ئهمانی وهرگر، نه دهق دهتوانێ بوونی خۆی بسهلمێنێ، نه نووسهریش كارهكهی بنیاد دهنێ، بۆ ئهوهی له كردهی خوێندنهوه دا، خۆینهر ببێته سهنتر ،خوێنهر دهق دههێنێته ناو ئهزموونی خۆیهوه، دهیكاته ئهزموونێ تایبهت بۆنی خۆی لێوه بێ، بهمهش لهنێو ئهزموون و تێڕوانیینه جیاوازهكاندا، تێڕوانینی ئهو بۆشییانهی دێته ئاراوه، كه له چیرۆكهكه دا بۆ ههر یهكێكیان، به ژووری تایبهت به ناوی خۆیانهوه، به شێوازی خوێندنهوهی جیاواز ئاماژهی بۆ كردووه، له نایهكسانی تێگهیشتندا، له ژووره جیاوازهكاندا، گفتوگۆی واتاكهی دهكهن، خودی جیاواز، واتای جیاواز، دروستدهكهن، بهبێ ئهم وهرگرانه، واتا دروست نابێ، لهتهك گووتاری چێرۆكدا ئاوێتهبوون نهبێ قایل بوون دهستبهرنابێ، گهر ههر ژوورێ دیزان و ڕهنگدانهوهی ئهزموونی وهرگرێكی ههڵگرتبێ، دۆزینهوهی پهیوهندی نێوانیان، بۆ نووسهر ئاسان نییه، ڕێكخستن و كولاجكردنی ئهم حیكایاتانه، توانهوه تێیدا، به سیازده مانگ بووهته دهقێ كه دهتوانێ ئێمه له دهوری ڕۆڵی نهێنی وشهو سیحری خهیاڵدا كۆبكاتهوه، بگێڕهرهوه كه به زمانی نووسهرهوه شێوازی نووسینی چیرۆكهكه دهگێڕێتهوه، پارچهكانی حیكایهت، ڕووداو و كوته نووسین، له لایهن دانهرهوه پێ ڕاسپێڕاوه، له ماوهی سیانزه مانگدا ڕێكخستووه، ئهگهربینی ئهوهی لێدهكرێ، وهك خوێنهرێ پهنهانی لهگهڵ دانهردا بهشدار بێ، یان دهكرێ “ئارام كاكهی فهلاح” ڕۆڵی خوێنهری پهنهانی، یان خهیاڵی، بۆ خۆی ئهفراندبێ، پاشهقول له ئێمهی وهرگربدات، وهك دانهرو بنووسی چیرۆك به ناوی “گوڵهباخ”ی باوكهوه ڕۆڵی خوێنهری پهنهانی بهخشیبێ بهخۆی، تا به تهواوی لهنێو گۆڕانكارییهكانی نێو دهق دا گهمهی خۆی بكات، خوێنهری پهنهان، پردی بهیهكگهیشتنی نووسهرو وهرگره، بوونی ڕاستهقینهی نییه، تهنیا له ناوهوهدا ڕێنمایی ئاراستهكانی ناو دهق دهكات، به كردهی گێڕانهوه، وشه به وشهی لهسهر یهك داناوه، خوێنهری ڕاستهقینه لهنێو بنیادی چیرۆكدا تێدا دهژی، ههر چهنده ئهم خوێنهره، به جیاوازی وهرگرهوه دیاریكراوه، بۆ نموونه ئێمه نازانین وهرگرهكان كه لهچیرۆكهكه دا بهخوشك و براكانی ناویان دههێنێ، تهمنیان، ئاستی ڕۆشنبیریان چهنده، بووناگهرین، چهپرهون یان شتی دیكهن ، دانهر به چهمكی خوێنهری پهنهان، به دهمامكێ، ڕاسپاردهی سیانزه مانگ خۆی له پرسیاری ئهو كۆبوونهیه قووتاردهكات، كه ژیان له نووسینی چیرۆك جیادهكاتهوه، له ئێستای گێڕانهوهدا بووته ههڵبژارده و چوونه ژوورهوهی دنیای دهق و چیرۆك، پێچهوانهی چیرۆك، ژیان لادان نییه له نهرێته باوهكان، ئهزموونه نوێیهكانی دهق، شێوازهكانی دهربڕین ولایهنهكانی ئیستێتیكا، كه ههمیشه له چهندین لێكدانهوهدا خۆی تازه دهكاتهوه، پێچهوانهی ژیان، دهق یان چیرۆك به خوێندنهوهی وهرگره جیاوازهكان، له سهردهمی جیاوازدا، نهمری و مانهوه بۆ دهق مسۆگهر دهكهن، بهڵام كاتێ دهقی نووسراو نهخوێندرێتهوه، ماناكانی ژیانی لێدهسێنرێ، پهراوێز دهخرێ، له یاددهكرێ، لكاندنی ژیان به نووسینی چیرۆكێكهوه پهیوهسته كه بخوێنرێتهوه، ژیان دهروا، وهلێ چیرۆك دهمێنێ و ناروات، “گوڵهباخ”ی باوك و دانهری چیرۆك، كاتێ كۆمهڵێ نووسینی پهرت و بڵاوی جێهێشتووه، خۆی له بگێڕهرهوه، یان له خوێنهری پهنهان جیادهكاتهوه، سیانزه مانگی لهنێو نووسینهكانی دا بۆ دیاریكراوه، تا نووسینهكان بۆ خوێندنهوه ڕێكبخرێن و ئاماده بكرێن، گهر چیی داكۆكیكردن له مانهوهی دهق، تهنیا به مانهوهی نووسین خوێندنهوهوه پهیوهستكراوه، وهلێ ئامرازهكانی گهیاندن، له نێرهرهوه بۆ بۆنێردراو، گهر ناپاكی له تهك تهندروستی دانهردا بكات، بهپێی پێدراوهكانی دهقی بهردهست، لهم دوو سێ ساڵهی دوایی تهمهندا، پیری بووهته ڕێگری نووسین و ئاخافتن، بهچاو نهبێ ناتوانێ پهیامهكهی بگهیهنێت، سۆمای چاو ڕهنگدانهوهی دهروونه، ئاوێنهیهكه، بریقهی ههستی نووسهر تێدا یهقدهداتهوه، تیانووسی زمانێكه دهق ئاسا وشهكانی دڵی تێدا دهخوێندرێتهوه، داوی لێبوردن و ماڵئاوای له خوێنهرهكانی دهكات، دهڵێت ” به مهرگی خۆم ئهو كاره دهكهم”چیرۆك، لهو كاتهدا وهك نووسهر، پهیوهندی خۆی له دهقهوه دهگوێزێتهوه بۆ خوێنهر، دهیهوێت لهنێو بۆشاییهكانی دهقدا مانا ههڵكڕێنن، قسه لهتهك واتادا بكهن، بهم شێوهیه، دهنگ و ژێدهر نامێنن، تهنیا دهقه به ئازادی، له فرهدهنگی دا ڕۆڵ دهگێڕێ، تاك دهنگی نووسهر لهنێو دهچێت و دهمرێ، مهرگی نووسهر ڕادهگهیهنرێت، چیتر بهر پرسیش نابێ، چهند دهق زیندوو بێ، ئهونده نووسهر دهمرێ، خوێنهر به كۆبوونهوه پهیوهستدهكات، له ماڵی دهقدا شوێنی دهگرێ لهنێو بۆشاییهكانی دهقدا وهڵامهكانی خوێنهری پێدهبهخشێت، له ونبوون دووریاندهخاتهوه، “ئارام كاكهی فهلاح” وهك نووسهرێكی كارامه، له تیۆری سێ كوچكهدا، پهیوهندی نووسهر، دهق و خوێنهری تێههڵكێشی پهیوهندییهكی خێزانی دهكات، له میتاگێڕانهوهیهكدا، به پڕاكتیكێ له چوارچێوهی ژیانی خێزانێكدا، وهزیفهكانی له نێو دهقدا پۆلینكردووه، نووسهر له “گوڵهباخ”ی باوكدا ڕۆڵ دهگێڕێ، له پشت دهقهوه، له ژێر سێبهری خوێنهری پهنهان دا، خۆی به یهكێك له براو خوشكهكان پێناسهدهكات، كه سیانزه ساڵ، لهوانی دیكه گهورهتره، له ماوهی مانگێكدا، به ڕاسپاردهی “گوڵهباخ”ی باوكیان له ماڵی دهقدا وهك خوێنهرێ خوشك و براكانی كۆدهكاتهوه، به دیوێكدا له داڕشتنی چیرۆكی سهركهوتوودا، ئهوهی ئێمهی وهرگر و خوشك و براكان خۆی تێدا نابینێ، كه وهك خێزانێك نه دایكیان ههیه، نه خزم و كهس، تهنیا نووسهری بهرههمهكه دیاره كه باوكه “گوڵهباخ”ه، ههمیشه له ڕیچكهی ئاشكرابوونی دهستنووسهكانهوه، وهرگر به بهردهوامی واتای نوێ له پهیوهندی خێزانی نێوان نووسهرو خوێنهرو دهق، باوك و خوشك و براو ماڵدا دروستدهكات، به پێی ئهو نهرێته باوانه خێزان و زانست، نابێ بێ دایك هاتبنه دنیاوه، له نهبوونی دایكدا ئاسۆی پێشبینیان دهگۆڕێ، لهسهر ئهم بنهمایهش نووسهر واتای نوێ بۆ بهرههمی ئهدهبی فهراههمدهكات، بهدیوێكی دیكهدا، نووسهری داهێنهر نهبهستراوه به پاشخانی داهێنانێكی تر، كه له دایك و نیشتیماندا خۆی دهنوێنێ، باكڕاوندی نووسهر، ههموو جیهانه، نهك بهشێكی، له ههمان كاتدا، خوێنهری ڕاستهقینه كاتێ جێنشینی دهقێك دهبێ، ناپرسێ ئهم دهقه له چ شوێنێكهوه هاتووه، به جیاوازی نهتهوهو ڕهگهزو زمانهوه، له ههر شوێنێكدا بێ، دهق مۆڵگهی گشتی خوێنهره، نه وهرگر، نه نووسهر، له نهخشهی دنیای دهقدا بێ سنوورن، له ماڵی دهقدا نهبێ هیچ پهیوهستێكی خێزانی وهك ڕێسای بایولۆژی خوشك و برای وهرگر به باوكی نووسهرهوه گرێنادات، ئهوه هزرو پڕۆسهی خوێندنهوهیه، سهرجهم وهرگرهكان كۆدهكاتهوه، دهیانكاته خوشك و برای یهكتر، ئهو پهیوهندییه خوێندنهوه دروستیدهكات، زۆر لهوه گهورهتره كه پهیوهندی خێزانی تهقلیدی و پهیوهندی خوین و بایۆلۆژی دهستبهریدهكات، له شوێنێكی دیكهدا، نووسهر لهنێو یهكگرتنی دهقهكهدا، له دوالیزمهی دوو تیڕوانینی هاودژدا، خوێنهر له دوانهی فڕێدان و ههڵگرتنهوه ئاگاداردهكاتهوه، فڕێدان، فڕێدانی ئهو كهسانهیه، كه به پهیوهندییهكی بایۆلۆژییهوه پهیوهستن، به باوك و دایكیانهوه، به هۆكاری جیاواز خراونهته دهرهوهی دنیای نیشتهجێبونی دهق و كهڵچهری ڕۆشنبیری، نه له میژوو نه له شارستانیدا شوێنیان نییه، له بهرامبهردا، بگێڕهرهوه دهڵێت من ده ساڵان بووم، “گوڵهباخ” وهك باوكێ بۆی گێڕاوهتهوه، چۆن ههموویانی ههڵگرتووهتهوه تا مهرگی خۆی قسهنهكهین، چونكه جگه له چهمكی تێكست خوازی، تازه هیچ خێزانێ نایهنگرێته خۆی، له فڕێداندا چاوپۆشی له تاوانی گهوجاندن ناكرێ، ههر وهك چۆن دهستخۆشی له “گوڵهباخ”ی باوكمان دهكرێ، سیانزه منداڵی ههڵگرتووهتهوه، سیانزه كهس له ئاوێتهبوونی نێو دهقدا، به سیانزه جۆر بهسهرهاتهكان دهگێڕنهوه، به مهودایكی ئێستێتیكی و شیكردنهوه، ئاسۆی پێشبینی دهگۆڕن، كه ههڵگری تێڕوانینێكی نوێ بێ لادان بێ له شێوازه باوهكانی پێش خۆی، له تێگهیشتنی پهیوهندی خێزانی و پرسیاری نوێ دهورژێنێ، جیاوازی تهمهن، ڕهگهزو ئاستی ڕۆشنبیری دهبێته هۆی جیاوازی خوێندنهوهو ئاسۆی پێشبینی ئهوانهی پڕۆسهی خوێندنهوهیان نهكرده پیشه، له تاریكیدا هاتنه دنیاوه، قهد له ڕۆشنیدا، به خوێندنهوه جێگای نووسهری ڕاستهقینه ناگرنهوه، ههر چهنده خوشك و برای یهكترنین، بهڵام له گرێ كوێرهی خۆشهویستی دهقدا، باوكه “گوڵهباغ” به مهرگی نووسهر، لهنێو ماڵی دهقدا زیندوویان دهكاتهوه، ئهگهر چیی دهق به سیانزه مانگ ڕێكخراوه، بگێڕهرهوه سیانزه ساڵ له خوشك و براكانی گهورهتره، دانهریش سیانزه منداڵی ههڵگرتووهتهوه، به دهقی ناساندوون، ئهم ژماره سیانزهیه، له سهرجهم بارودۆخهكاندا پهیوهندی به نووسهر، دهق و خوێنهروه ههیه، ئاماژهیهكی زهقه بهوهی كردهی خۆشهویستی و خوێندن و ڕۆشنبیری، لهم ناوچهیهدا، له ململانییهكدا، شووم و نههامهتیی و نامۆبوون دهسهبهردهكات، نامۆبوونی خهونی نووسهرێك له دۆزهخی داكهوتێكدا، درێژه به مانهوهی گێڕانهوهیهك دهدات، كه خۆی تێیدا ههم برینه، ههم چارهسهر، چۆن برین ئهو كاته دهردهكهوێت پێویستی به چارهسهر دهبێ، میتاگێڕانهوهش وهك چارهسهرێ، كاتێ دهردهكهوێت، نووسهر قسه لهتهك خوێنهركانی دا دهكات، چیی كردوه چیی دهكات، چۆن نووسهر خوی له گێڕاوهی چیرۆك جیادهكاتهوه، له ڕێگای چیرۆك لهنێو چیرۆكدا، كه لێرهدا به دوو حیكایهت ئاماژهی بۆ كراوه، له گێڕانهوهدا سوود له دهقئاوێزان و پێكهاتهی ئهفسانهیی دهبینێ، بهسهرهاتی خۆی به كهسایهتییهكی خهیاڵی دهگێڕێتهوه، كهواته دوو بگێڕهرهوهمان ههیه، یهكیان ڕاستهقینهیه، خودی نووسهره، ئهوی تریش خهیاڵییه پێشتر به خوێنهری پهنهان ئاماژهمان بۆ كردوه، یهكیان بگێڕهرهوهی دهركیه، ئهویتریان ناوهكییه، حیكایهتی دووهم پێش دهخات، له پاشدا، له پهیوهندییهكدا دهیبهستێ به حیكایهتی یهكهمهوه، له حیكایهتی دووهمهوه دهچێته نێو نووسراوهكانی “گوڵهباخ”هوه له سهرهتاوه، له گهمهیهكدا وهك دانهر و باوكی دهق، ههڵگری ناسنامهی “گوڵهباخ” له دیتگایهكدا، ئهرك و خسڵهت دهدات به گوڵ، لهگهڵ ئهفسانهدا ڕهنگڕێژییان دهكات، ههر جۆره گوڵێك كۆدی جورێكه له دهق، یان له تێگهیشتن و خوێندنهوهی دهق، ههر جۆره لێكدانهوهیهكی دهق، خوێنهر به جۆرێ گوڵ كهلێنهكانی نێو دهق پڕدهكاتهوه، دهكهوێته خهیاڵكردن و چوونه نێو جیهانهكهی، به ڕوانینی گهڕۆك ئاماژه به چهند لایهنێكی بابهتهكهمان دهدات، بۆ نموونه به بارگاویكردنی خهسڵهتی جیاواز بهجێگیربوون لهنێو كۆشكی دهقدا، ناوو خهسڵهت و كارو پیشهی ههشت جۆر گوڵی هێناوه، به ساغبوونهوهی ئهم دهق و گوڵانه، “گوڵهباخ” دوڵهمهند دهبێ، ئهم كۆشكه دروستدهكات، سهرجهم گوڵهكانی تێدا بهخێوكردووه، له دیتگای یهكهم دا ئاماژه به ڕیزبهندی، ناوی ههشت جۆر گوڵ دێنێ، دهیهوێت له ڕێگای گوڵهوه حهقیقهتێ لهسهر جۆرهكانی دهق و كردهی خوێندنهوه كۆبكاتهوه، له بهرامبهردا به ڕیزبهندی حهوت جۆر لهو زیندهوهرانهی، كه له دهوروخولی گوڵ دهفڕن و دهسوڕێنهوه، گرێیهك ئاشكرادهكات، نووسهر دهزانێت چهمكی ههر گوڵێك، دهقێك، خوێندنهوهیهك له دهرهوهی خۆیدا گرێیهكی دهرهكی دێته سهر ڕێگای، كاریگهریهك زهق دهكهنهوه، كه بهو زیندهوهرانهوه گرێدراوه، ئاماژهی بۆ كراوه، وهك “پهپووله، ههنگ، خاڵخاڵۆكه، شهوگهرد، زیكزیكه، قومری و بولبول”، بهڵام لهبهرئهوهی ئهم زیندهوهرانه، خوێنهر ئاسا ههر یهكیان به جۆرێك جێنشینی ئهو ڕیزبهندییه ئهبن، یان نابن، به دهق و خوێنهر بارگاویكراوه، ناتوانن نهێنی بوونی خۆیان بهیهك جۆر بدۆزنهوه، “گوڵهباخ” لهسهر هێڵێكی دیاریكراو، به هاوبینییهكی جیاواز، به سهپاندنی ناوی گوڵهكان به “گوڵهكانی دۆزهخ” چهمكی ئهو پهیوهندییه ههڵدهوهشێنێتهوه كه دهق ئهو بهههشته نییه نووسهر سهرجهم خوێنهرهكان تێیدا بهیهكهوه دهلكێنێ، ئاسۆی چاوهڕوانی، تێڕوانینی ئێمهو خوێنهریش له بۆشاییهكانی دهقدا دهگۆڕێت، گوڵهكانی دۆزهخ، گوڵی ئهو دهقانهن ناخوێندرێتهوه، ئهو ئاشقانهن كه دڵخوازهكانیان نه دهیان خوێنێتهوه، نه دهیانبینێ، كێ پێشبینی ئهوه دهكات گوڵ له دۆزهخدا ههبێ، جگه له پهراوێزخستنی سیحری ئهو پهیوهندییهی كور به كچهوه دهبهستێ، دهق به ناوهڕۆكهوه گرێدهدات، بۆ نزیك خستنهوهی تێڕوانینهكانی، به ئهفسانه تراژیدیا حیكایهتی كوڕێكی نهناس بۆ خوشك و براكانی دهگێڕێتهوه، كه ناوبراو له داخ ئهوهی له بێئاگاییدا پێی به كرمێك دا ناوه، دوای ئهوهی خۆی دهكوژێت، پاش ماوهیهك لهسهر پردی “چینڤهنت” خۆی دهبینێت، ئهم پرده له ئاینی زهردهشتیدا باسكراوه، دهقئاوێزانی لهتهك پردی سیراتی ئیسلامیدا دروستكردووه، ههڵگری ههمان خهسڵهتن، به پهڕینهوه بهسهریدا دهتگهیهنێته بهههشت، ئهم بێجگه له عهشقێكی ناكام، ههست ناكات هیچ تاوانێكی كردبێت، بهڵام پردهكه تا دێ تهسكتر دهبێت، ئهم ههر بهردهوامه لهسهر ڕێڕۆیشتن، پردهكه وهك گوێزانێكی لێدێ، قاچوقولی قاش قاش دهبێ، پێش ئهوهی دهرگای بهههشت بكاتهوه، تاسهیهك دیباتهوه، به قسهی خۆی تهنیا لهبهر مردنی كرمێك له دنیادا خۆی كووشتووه، ئهم پرده چۆن واتهسك بووه، له تووره بوونێكدا دهزانێ وهك تاوانبار ههژماركراوه، خوێنی بێتاوانی تنۆك تنۆك له قاچی دهتكێ، بهڵام كاتێك له لێكچواندنێكدا، بهراوورد به ڕۆژی مهحهشر، كه تهنیا له سزاو پاداشتدا بهرجهسته بووه، دنیای پێش مردن، له ژیاندا بیركردنهوهو كردهی نووسینی ئهدهب دهیگهیهنێته ههمان نائومێدیی، كردهی بیركردنهوهو نووسین له ژیاندا وهك ئهشق پاداشتهكهی خوێن لێهاتنه لهمهحشهردا، گهیشتن بهم بنبهسته، ئاوێتهی بوونی دوو دنیا، تێههڵكێشكردنی كردار لهدنیا و دهرئهنجام له پردی “چینڤهنت”، ڕهشبردنهوی ئومێد له دنیا، بێهوودهی لهو دنیا، نووسین له شوێنێك، خوێندنهوهو لێكدانهوهی جیاواز له شوێنێكی تر، وادهكات له دنیادا كرمێك بكاته بیانووی سزادانی خۆی، پێشتر گوتمان حهوت جۆر زیندهوهر و ههشت جۆر گوڵ، گرێیهكی دهرهكی ئاشكرا دهكهن، ئهوهی باسمان نهكرد، گرێیهكی ناوهكییه، له ڕیچكهی پهیوهندی كرمێكهوه، له ناوهوه هاوسهنگی به دهرهوه دهدات، چۆن نهبینینی یار، له زهمینهی عهشقدا، دهبێته كرمێكی نهبینراو، له ڕهگهوه ناو ههناوی دهخوات، ناو قهدی گوڵ، دهق، وشك دهكات، نووسهر بهبێ خۆشهویستی و نووسین زیندگی ناكات، گوڵ دهق ناگرێ، دیقی نهبینینی خۆشهویست، بوو به كرمێك، كاتێ دهست دهشوا له بینینی كچهكه، ئیتر مهراقی بینینی نامینێ، كرمهكه دهكوژێت، له بێئاگاییدا پێی لێدهنێت، له ڕاستیدا ئهو بێئاگاییه دانپێنانێكه، ڕاساندنی لهتهك سروشتی پهیوهندی ئهویندارییدا كردووه، بهوهی پرۆسهی ئهوینداری خۆی له خۆیدا ههوێنی له بێائاگاییدا مووتووربهدهكات، دابڕان لهتهك ئاوهزدا فهراههمدهكات، لهسهرێكی ترهوه، پێش ئهوهی پێ له كرمهكه بنێ، بیكوژێ، ئهو كرمه له كۆیاد دا ههمان ئهو كرمهیه پێشتر له ڕهگهوه ههم بوون، ههم بههرهی نووسینی “گوڵهباخ”ی وشككردووه، كهواته به كوشتنی كرمهكه، تۆڵه له كوشتنی خۆی و مردنی بههرهی نووسین دهكاتهوه، نهبینین، بێ ئهمهكی خۆشهویست، كرمێكه، ناتوانێ به كردهی نووسین و ئهدهب، تێڕوانینی ئهوی بهرامبهر بگۆڕێت، ئهمهش دهبێته فاكتهرێك، مهراقێك، به خۆكوشتن سزای خۆیی دهدات، لهسهر پردی مهحشهریش، له سۆنگهی ئهوهی به سزاوه گهیشتووه به دهرگای بهههشت، ئهم لهبهردهم دهرگای بهههشت وێڵی پرسیاری سزادانهكهیهتی، وهڵامی دهستناكهوێت، لهبهر دهرگای بهههشت كاتی ئهو كچه نابینێ، به غیابی كچهكه له بهههشت، كرمهكه دێتهوه یادی، دووباره بیر له سزادانی خۆی دهكاتهوه، له دنیا كرمێك بوو، لێرهش وهڵامێكه، دهكرێ له دۆزهخدا بیدۆزێتهوه، گهر له دنیادا ئومێدێك ههبێ، بهمردن یان به خۆكوشتن، وهڵامی پرسیارهكانی بێئومێدی بدهنهوه، ئهوا لهو دنیا له نهمرییدا ئهو ئومێدهشت نامێنی، بهو بێئومێدییهوه، بهناچاری لهسهر پردی “چینڤهنت” خۆی فڕێدایه ناو دۆزهخهوه، بهڵام نهگهیشت، فریشتهكان گرتیانهوه، له بۆشاییهكدا مایهوه، نهیتوانی نه له دۆزهخ، نه له بهههشت، نه له دنیا، نه له مهحشهر بگات به خۆشهویستهكهی، پرسیاری زۆر، ههڵبژاردهی كهمی بێوهڵام، نه له ژیان، نه له نێو دهقدا، چیتر ههلی گۆڕانكاری تێدا نابینێ، حیكایهتهكه دهپچڕێ، نه به مردنی نووسهر، نه به ژیانهوهی خوێنهر، نه له بۆشایی دهقدا، له نێوان بهههشتی خوێندنهوه و دۆزهخی گێڕانهوهدا، ناتوانێ بهردهوامی به گێڕانهوهی حیكایهت بدات، چهشماوه، دێته حیكایهتی یهكهم، له ڕووی بنیادو ڕووداوو بیرۆكهوه، به دهقئاوێزان گرێبهستێ لهتهك دووحیكایهتی ئهفسانهیدا دهكات، یهكهم ئهفسانهیهكی دهركییه، كه ئهفسانهی سیزیفه، دووهم ناوهكییه، پینهكردنی ئهفسانهی حیكایهتی دووهمه، لهم پینهكردنه دا تێگهیشتین ئهو كوڕه نهناسه كێیه، جگه له خودی “گوڵهباغ” بهو لاوه كهسی تر نییه، كاتێ ئاشقی كچێكی دراوسییان دهبێ، ئهم كچه له بهلهكۆنێكدایه، ئهمیش ئهكرۆپاته، خهریكی جومناستیكه، لهبهر گهیشتن به پهنجهرهی كچكه، سهری پهتێك به دارێكهوه دهبهستێ، سهرهكهی تریش ههڵدهدات تا كچه به پهنجهرهكهوه بیبهستێ، بهڵام باوكی كچه ههموو جارێ، به قرتاندنی پهتهكه، ههوڵهكهی ئهم پووچدهكات، دهیخاته خوارهوه، لهگهڵ ههر كهوتنێكدا، شوێنێكی دهشكێت، له دهرئهنجامی باكراوندی ئهو شكستیه زۆرانه، ئهم زیاتر ههوڵدهدات ئهو ترادیسیونه باوانهی كۆمهڵگا بشكینی، كه بوونهته لهمپهرێك ناهێڵێت له چوارچێوهی پهیوهندی ئهوینداری دا، ئهم به كچهكهوه دهبهستێ، به پێچهوانهوه، كارهساتی كهوتنی ئهم لای كچه و باوكی دهبێته جێگای قاقا، سیزیف ئاسا كۆڵنادات، له دوا ههوڵیدا، پهتێ دروستدهكات، به چهقۆو مهقست نهقرتێت، له بهرامبهردا باوكی كچه، ههرچی شتی تیژ ههیه، دهیبهستێ به پهتهكهوه، كوڕ، لهسهری دهروات، خوێن لهژێر پێیهو فیچقه دهكات، دهگاته لای كچه، بنی پێی قاش قاش بووه، لهسهر وادهی گهیشتن، دهبێ ماچی كچه بكات، لهبهر ئهوی یهكهم جارییهتی ماچ دهكات، دهشڵهژێت، دهكهوێته خوارهوه، له بێئاگاییدا، پێ له كرمێك دهنێ، لێرهوه نووسهری خهیاڵی، ئاماژه بهوه دهكات، كوڕی حیكایهتی یهكهم و دووهم، ههمان كهسن، له دوو شوێنی جیاواز، دووچاری ههمان بهسهرهات دهبن، له حیكایهتی یهكهم دا، به تاوانی خۆشهویستی، لهسهر پهتهكهیه، خوێنی لێ دهتكێ، پێدهچێت خۆی نهیهوێت بگات به مهبهست، ماچهكه بكات، دهكهوێته خوارێ، پێ لهسهر كرمێك دهنێ، ئهم ههڵگهران و بریار وهرگرتنه، دهرخهی كۆمهڵی لێكدانهوهی ناوهخن له دهروونی “گوڵهباغ”دا ئاشكرادهكهن، پێدهچێت ئهم كچه له كۆمهڵگایهكی چینایهتی كۆنهپارێز پهروهرده بووبێ، خهسڵهتی چینهكهی خۆی ههڵگرتبێ، دووچاری نامۆبوونی سێكسی بووبێ، دهڵێت ماچت دهدهمێ، بهڵام پێی ناڵێت خۆشمدهوێت، ئامادهیه ماچی بداتێ، خۆشینهوێت، لهبری ئهوهی دڵی بۆی بسووتێ، به قاقاوه پێی پێدهكهنێ، “گوڵهباغ” به كردهی خۆشهویستی، نامۆبوونی سێكسی لهباردهبات، كهچی كچهكه به نامۆبوونی سێكسی، قهربووی خۆشهویستی دهكات، له باریدهبات، ئهم هاودژی بوونهی تێڕوانین، دوو ڕووی خوێندنهوه، له هاوكێشهی پهیوهندیهكهیاندا، تهنگهژهیهك سازدهكات، له گۆشهنیگایهكی نامرۆییهوه، پردی بهیهكگهیشتن شیتهڵدهكات، كور دهكاته ڕاوچی، كچ دهبێته نێچیر، ههڵبهت كه پێیدهگات، دهیباتهوه، خهڵاتهكهی گهیشتن نییه به كچهكه، بهڵكو كوشتنی ههوسێكه، مردنی كرمێكه، بردنهوهی ماچێكه، ڕێساكانی ئهم یاریكردنه، نه لهتهك ههست و سۆزی ئاشقی ناكامدا، نه لهتهك سروشتی خۆشهویستیدا، یهكنایهتهوه، لهو جۆره پهیوهندیهدا، لهتهك بنهماكانی یهكسانی كوڕو كچدا پارادۆكسێ ئهنجامدهدات، له لایهكی دیكهوه، كچه چاك دهزانی، له ناوهوه ههست بهو جیاوازی دابڕانهدهكات، بۆیه خۆی دهشارێتهوه، ناهێڵێت بیبینێ، دهكرێ له ئاست ئهو پهیوهندییهدا شهرمهزار بێ، شایستهی ئهوه نهبێ كهسێ بهو دڵسۆزییهوه قوربانی بۆ بدات، یان له بێدهسهڵاتیدا ڕادهستی چارهنووسێك بووه، تراژیدیا به كۆمیدیا، پهیوهندی ئهوینداری به سێكس، زام و برین به خهڵات یان به ماچ تیماردهكات، ئهو پێكهنین و قاقایه، پێكهنینی گهمژهیه، نه پردی سلك كه ناقرتێت، نه پردی “چینڤهنت”ی ئهفسانهیی، نهیتوانی ئهو نهێنییه بشارێتهوه، كه ئهم یهكهم جاری بێ ئهزموونی ماچ دهكات، دهشڵهژێت، بهڵام لهبهر ئهوهی كچكه دهشێ یهكهم جاری نهبێ، ناشڵهژێت، سیحری یهكهم بهیهك گهیشتنی تێدا بهتاڵ دهبێ، ئاشقی ناكام گومان دهكات، ماچهكه ناكات، له بری ئهوهی ماچ ئاشتی بكاتهوه زیاتر تووڕهی دهكات، دووجار له دوو پردی جیاوازدا، خۆی دهخاته خوارهوه، ئهوهی دهیخاته خوارهوه ماچ نییه، جیاوازی و نایهكسانییه، ڕهتكردنهوهی ماچ ڕهتكردنهوهو كهوتنی ئهو چینهیه، مرۆ ڤ له خۆشهویستیدا نابینێ، خوێندن لهنێو دهقدا پهرتدهكات، ناوهڕۆك له واتادا بهشبهش دهكات، نووسهر لهتهك نووسین و داهێناندا پهكدهخات، له ههر كهناركهوتنی ئیلهامێكدا، تاوان و گومانێك ههیه، مۆتیڤی ئاشقێكی ناكامی لهپشته ، ئهو كه بگات بهو كچه، ئیتر نه ئهو پشته، نه ئهو مۆتیڤه نامێنێ، ئهو ههموو ئازارو ئهشكهنجهیه به ماچێ قهربوو ناكرێتهوه، گهر ئهمه سووكایهتی نهبێ به بههاكانی پهیوهندی گیانی ئهوینداری، ئهدی چییه، له حیكایهتی دووهم دا، به تاوانی ئهوهی لهسهر كرمێ خۆی كووشتووه، لهسهر پردی “چینڤهنت”، كاتێ دهگاته بهر دهرگای بهههشت، خۆی دهخاته خوارهوه، ئێستا له ئاسماندایه، له بر نهچوونی بۆ بهههشت، داوای گهڕانهوه بۆ دنیا و تۆوی گوڵهكانی دۆزهخ دهكات، ئهم كه له دۆزهخی خۆشهویستییهوه بگهڕێتهوه، دهبێ تۆی گوڵی دۆزهخ بێنێ، كاتێ “گوڵهباخ”ی باوك، دهیویست بگهڕێتهوه دنیا، دهبینێ یارهكهی له بهلهكۆنهكهدا نهماوه، سهفری كردووه له دنیاكهی دیكهدا دهكاته دهرگای بهههشت، لهوێ دا ههستدهكات، چۆن منی ئاشق له منی نووسهر، نووسهر له دهق، دهق له خوێنهر، ئهشقی نێڕهر له سیحری بۆنێڕدراو جیادهبێتهوه، كه بنیادی دهق له گرێچن، پردی “چینڤهنت”ی ئهفسانهیی له پهتی دروستكراو، دهترازێ، ئهم خۆی فرێ دهداته خوارهوه، نووسراوهكان زۆرن، پارچه پارچهن، ئیتر بۆی مونتاج ناكرێ، له شوێنێكدا باسی ئهو سیانزه مناڵه دهكات، چۆن “گوڵهباخ” كردنی به خوشك و برا، “گولباخ”، نه لهم دنیا، نه لهو دنیا، له دوو پرد دا نهیتوانی برینهكانی ژێرپێی سارێژبكات، تا ههردوو پێیان بڕی، حهزی دهكرد سهرجهم نووسینهكانی، مونتاج بكرێ، بگێڕهرهوه، له دوای داگهڕانی گشت لاپهڕهكان، نهگهیشت به وهڵامی ئهو پرسیارانه، بۆ “گوڵهباخ” به بهههشت ڕازی نهبوو، ئهم نووسینانهی بۆ تێكهڵ و پێكهڵ بوو، بۆ پهشیمان بوو، گهرهكی بوو بێتهوه بۆ دنیا، ههموو ئهم شتانهی بۆ كچێ نهبینراو بوو، لهبهر باراندا، فرمێسكی ئهم نابینێ، “ئهی یار من تۆ نابینم، وهك نهبینینی تۆ بۆ فرمێسكهكانم، من لهبهر باراندا دهگریم، بۆیه فرمێسكهكانم دیار نین، ئهی تۆ بۆ دیار نیت”چیرۆك، شاردنهوهی نیشانهكانی ئهوینداری، كارهساتی كهناركهوتن و مردنی لێدهبێتهوه، “گوڵباخ” پێش ئهوهی به سروشتی بمرێ، ئهو لهو ساتهوه خۆی كوشتووه، كه كچهكه له بهلهكۆنهكهدا نابینێ، لێی ون دهبێت، له تهنگهژهی بووندا، دهیهوێت به نووسین، باری دهروونی سووكبكات، ناڕێكی، پچڕپچڕبوون نووسینهكانی، ڕهنگدانهوی نهبینینی كچهكهیه، تیكهڵبوونی فرمێسك و بارانه، غهریبی و دیدهنییه، گریانی پیاو خوێنه له گێڕانهوهی چیرۆكی “گوڵهباخ”دا بهردهوام به شێوهی جیاواز، له ژیان و دهقدا دووباره دهبێتهوه، له مهرگێكی ناسۆردا، له دهرهوهی خۆیاندا، هاوبهشی گرێیهكی بێ ئومێدن، به هۆی ئهوهی نه دهق، نه كچه، به گریان نهبێ ناتوانن دڵنیای بدهنێ، له دووباره بوونهوهی ههوڵهكانی گهیشتن به كچهو نووسینی دهقی ئازارو شكست، باران و فرمێسك، له فشارێكدا یهكیان گرتووه، لهتهك ڕۆحی هونهریدا ناگونجێ، له دواجاردا نهبینینی كچه وهك ڕۆح دهیكوژێت، كرمێك دهكاته بیانووی خۆكووشتن، دهزانێت نووسینی چیرۆك، دهق پارچهكانی بهشی ئهوه ناكات، كچهكه ببینێتهوه، ئایا دیارنهمانی كچهكه نابێته هۆی ئهوهی، دووجار، لهسهر دوو پرد و دوو دنیای جیاوازدا، خۆی بكوژێت، ئایا ئهم كچه خوێنی “گوڵهباخی” له ئهستۆ دهگرێ، یان كچهكهی كردووهته بیانوویهك تاخۆی به دوای مردندا بگهڕێ، كه دوو مردن دهكاته بژاردهی یهك ئهشق، یان ئهشقێك دهبێته پێشهنگی دوو مردن، ئهدهب دهستهوهسانه، ناتوانێ هیچی بۆ بكات، ئیتر متمانهی نه به نووسین، نه به ژیان نامێنێ، وهك سزادانێك و تۆڵهكردنهوهیهك، بۆ ئازاردانی كچه، ههستكردنی به گوناه، له ئهفسانهی خۆشهویستییهوه، مردنێكی ئهفسانهیی ههڵدهبژێرێت، دهبینین بۆ گرێی ههر گۆڵی زیندهورێكی داناوه، كرمێكی نادیار له ڕهگهوه چۆن بووهته گرێیهك، له ناوهوه ڕۆحی دهخوات، وهك دهقهكانی به مهرگی نووسهر، چۆن به ژیانهوهی خوێنهر، خۆی دهمرێت، له گهڕانێكدا لێكهوتهكانی ئهوینداری دههێڵێتهوه، چۆن له دابهش بوونێكدا، گوڵ له ڕهگ، دنیا له قیامهت، ژیان له مردن، بهههشت له دۆزهخ، دانهر له خوێنهری خهیاڵی، گێڕانهوهی دهرهكی له گێڕانهوهی ناوهكی، خێزانی دهق لهخێزانی تهقلیدی جیادهكاتهوه.
نهورۆزی 2022
ژیدهرهكان
1 ـ ئارام كاكهی فهلاح ـ كارگهی تووڕیی ـ بابهت چیرۆك ـ گوڵهكانی دۆزهخ ـ ئهندێشهـ چاپی یهكهم ـ سلێمانی ـ ساڵ 20018 ـ ل 109