كتێبی په‌یامبه‌ر وانه‌یه‌ك بۆ ژیانی مرۆڤه‌كان …. سه‌دیق سه‌عید ڕواندزی
جوبران خلیل حوبران، یه كێكه له‌و نووسه‌رانه‌ی، له سه‌ر ئاستی جیهاندا، كتێب‌و نووسینه‌كانی ده‌خوێنرێنه‌وه‌و خوێنه‌رێكی زۆریان هه‌یه.ئه‌و، وه‌ك حه‌كیمێك له نووسینه‌كانی ده‌دوێت‌ونووسینه‌كانی ده‌چنه خانه‌ی ڕێنوینی مرۆڤ‌و بیركردنه‌وه‌و بونیادنانی كه‌سیه‌تییه‌كی هوشیار‌و به ئاگا له ژیان‌و ده‌وروبه‌ر. بۆیه هه‌ر كاتێك نووسینه‌كانی ده‌خوێنینه‌وه، هه‌ست ده‌كه‌ین پڕن له ئامۆژگاری‌و وته‌ی به‌نرخ.كه‌له ئه‌زموونكردنی ژیانی مرۆڤه‌كاندا، بایه‌خی خۆیان هه‌یه. نووسینه‌كانی، ڕۆشناییه‌كن بۆ ڕووناك كردنه‌وه‌ی سوچه تاریكه‌كانی ژیانی مرۆڤ. ئه‌و قسه‌و سه‌برده‌و ڕووداوه‌كانی ژیان، ده‌كاته په‌یامێك‌و ئاراسته‌ی مرۆڤه‌كانی ده‌كات. بۆیه هه‌میشه ده‌ربڕینه‌كانی پڕن له حیكمه‌ت.هه‌ر ئه‌مه‌شه وایكردوه خوێنه‌ران به شه‌وقه‌وه نووسینه‌كانی بخوێننه‌وه‌وله‌هه‌ر شوێنێك كتێبه‌كانی ببینن ببیته جێگه‌ی سه‌رنجیان. (په‌یامبه‌ر) ناوی كتێبێكی ئه‌و نووسه‌ره‌یه، كه له‌و ماوانه‌ی ڕابردوودا، ماڵی وه‌فایی له هه‌ولێر، چاپی كردو‌وه‌و نووسه‌ر (توانا ئه‌مین) وه‌ریگێڕاوه‌ته‌وه سه‌ر زمانی كوردی.
ئه‌م كتێبه وه‌رگێڕدراوه‌ته سه‌ر په‌نجا زمانی جیهانی. ناوه‌ڕۆكی كتێبه‌كه، له كۆمه‌ڵه وتارێك پێكهاتووه، كه‌باس‌و بابه‌تی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و په‌روه‌رده‌یی‌و خێزانین.هه‌ریه‌ك له‌و بابه‌تانه، به جیا نووسه‌ر له‌باره‌یانه‌وه به‌كورتی دواوه.بابه‌ته‌كانی ئه‌و كتێبه كورتن، به‌ڵام پوخت‌و چڕن. به زمانێكی ساده نووسراون، به‌ڵام ڕێنوێنی‌و ئامۆژگاری زۆری تێدایه بۆ خوێنه‌ران.ئه‌و كتێبه له چه‌ندین وتاری وه‌ك:(ئازادی/ ئه‌قڵ‌و سۆز/قسه‌كردن/چاكه‌و خراپه/نزا/خه‌م‌و شادی/ منداڵی/هاوسه‌ریه‌تی/كار/) له گه‌ڵ چه‌ندین بابه‌تی تر پێكهاتووه. كه هه‌موویان به‌كورتی‌و له دووتوێی ڵاپه‌ڕه‌یه‌ك یان دوودا، نووسه‌ر له باره‌یانه‌وه دواوه‌و سه‌رنج‌وتێڕوانینه‌كانی خۆی ده‌خاته ڕوو. ده‌ربڕینه‌كان، ئاماژاه‌یه‌كی مانادارن بۆ خوێنه‌ران‌و گوزارشت له هوشیاری‌و تێگه‌یشتنی مرۆڤ ده‌كه‌ن.
بۆ هه‌ر یه‌ك له‌و باسانه كه له شێوه‌ی ناونیشانێكی سه‌ربه خۆ نووسراون، جوبران خه‌لیل، به چه‌ند دێڕێك له باره‌یانه‌وه دواوه‌و به‌ڕاده‌یه‌ك كه خوێنه‌ر ده‌یانخوێنێته‌وه،وێرای سه‌رسامبوونی، چێژیش له خوێنه‌وه‌ی بابه‌ته‌كان وه‌رده‌گرێت. ده‌شێ په‌ندو ئامۆژگارییه‌كانیشی ببنه ڕێنوینیه‌ك و چرایه‌ك بۆ ڕووناكردنه‌وه‌ی ژیانی مرۆڤه‌كان خۆیان. بۆنموونه: نووسه‌ر له باسی ئازادیداو بۆ گه‌یشتن به‌ئازادی ده‌نووسێت:(ئه‌گه‌ر ده‌تانه‌وێ ته‌ختی سته‌مكارێك بڕوخێنن ده‌بێ یه‌كه‌مجار ئه‌و ته‌خته بڕوخێنن كه‌له‌ده‌روونتان دایه.ئه‌گه‌ر ترسێكتان هه‌یه، ئه‌وا ئه‌و ترسه له دڵی ئێوه‌دایه نه‌ك له ده‌ستی ئه‌و كه‌سه‌ی لێی ده‌ترسن). بێگومان هه‌میشه وتراوه، دیكتاتۆر‌و سته‌مكاره‌كان، بێده‌نگی دروست ناكه‌ن. ئه‌وه كۆمه‌لگه‌یه سته‌مكار‌وجه‌لاد دروست ده‌كات به هۆی بێده‌نگی خۆیانه‌وه.نووسه‌ر ئاماژه بۆ ئه‌وه ده‌كات ئه‌گه‌ر مرۆڤه‌كان هه‌موویان هاوهه‌ڵوێست‌و یه‌كگرتووبن، ئه‌گه‌ر یاخی ببن‌و بێنه‌وه به گژ ده‌سه‌ڵاتداران‌و سته‌مكاران، ئه‌وا به ئاسانی ده‌توانن كۆتایی به زه‌بر‌و زه‌نگی ده‌سه‌ڵات بێنن. بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش ده‌بێ سه‌ره‌تا له خۆیانه‌وه ده‌ست پێبكه‌ن‌و به‌ربه‌سته‌كانی ژیانی خۆیان بشكێنن. ده‌بێ قوربانی بده‌ن‌و له مه‌رگ سڵ نه‌كه‌نه‌وه،تا ئه‌و كاته‌ی هه‌موویان ئازاد ده‌بن.
ئه‌وه بێده‌نگی مرۆڤه‌كانه، فه‌زایه‌ك دروست ده‌كات،كه تیایدا سته‌مكار‌و سته‌ملێكراو، قوربانی‌و جه‌لاد ده‌ربكه‌ون.تاكه‌كه‌سێك كه ده‌سه‌ڵاتێكی ڕه‌های هه‌یه‌و هه‌رچییه‌ك مه‌به‌ستی بێت له سته‌م‌وسه‌ركوتكردن‌و بێ به‌هاكردنی ژیانی مرۆڤه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌كه‌ی ده‌یكات،ئه‌وا ئه‌وده‌سه‌ڵاته‌ی له كوێ هێناوه؟ خۆ له ئه‌زه‌له‌وه به‌و شێوه‌یه ده‌سه‌ڵاتدار نه‌بووه؟ ئه‌وه هه‌موو له بێده‌نگی تاكه‌كان‌و نه‌بوونی هیچ شۆڕش‌و یاخیبوونێك دروست ده‌بێت. بۆیه به بۆچوونی نووسه‌ر هه‌ركاتێ تاكه‌كان توانییان ترسی نێو دڵه‌كانی خۆیان بشكێنن، ئه‌وا ده‌توانن ترسی سته‌مكاره‌كه‌ش نه‌هێڵن. چونكه ئه‌گه‌ر ترسێك هه‌بێت،ئه‌وا ئه‌و ترسه له دڵی مرۆڤه‌كان خۆیاندایه، نه‌ك ئه‌و كه‌سه‌ی لێی ده‌ترسن.بێگومان ڕۆژێكیش دێت ئه‌و ترسه نه‌مێنێت‌و مرۆڤه‌كانی یاخده‌بن‌و به گژ ته‌ختی سته‌مكاره‌كه‌یاندا دێنه‌وه. ته‌مه‌ن‌و ده‌سه‌ڵاتی سته‌مكار، چه‌ندیش بخایه‌نێت، هه‌ر كۆتایی دێت.
هه‌موومام بینیمان، سه‌دام‌وقه‌زافی‌و بن عه‌لی چیان به سه‌ر هات. ئه‌مه ده‌بێ وانه‌یه‌ك بێت بۆ هه‌مووئه‌وانه‌ی ده‌سه‌ڵاتدارن‌و خۆیان به شوان ده‌بینن‌و گه‌له‌كه‌شیان به مێگه‌ڵ.به‌ڵام ئه‌مه چۆن ده‌كرێت، به تێكشكاندنی ئه‌و ترسه‌ی له ده‌روونی مرۆڤه‌كاندایه. له‌وتارێكی دیكه‌دا، كه‌ده‌رباره‌ی هاوسه‌ریه‌تییه، جوبران خه‌لیل جوبران ده‌ڵێت:(پێكه‌وه گۆرانی بڵێن، به‌ڵام ڕێزی ته‌نیایی یه‌ك بگرن. پێكه‌وه بن به‌ڵام مه‌چنه ژێر سێبه‌رێك). له‌ڕاستیدا، نزیكترین‌وبه‌به‌هاترین په‌یوه‌ندی، په‌یوه‌ندی نێوان هاوسه‌ره‌كانه، له چوارچێوه‌ی ماڵێك‌و خێزانێك. په‌یوه‌ندییه‌ك كه ئه‌گه‌ر هیچ گرفتێك نێته پێشه‌وه، ئه‌وا تاكۆتایی ژیانی یه كێكییان به‌رده‌وام ده‌بێت.به‌ڵام زۆرجار ئه‌و نزیكی‌و په‌یوه‌ندییه خۆشه‌ویستییه‌ی نێوان هاوسه‌ران، له چوارچێوه‌ی ماڵدا هه‌ڵده‌گه‌رێته‌وه‌و له بڕی خۆشه‌ویستی، ده‌بێته په‌یوه‌ندی ڕق‌و كینه‌و ڕیزنه‌گرتن له یه‌كتری‌وتاسه‌ره‌نجام به لێكترازان‌وجیابوونه‌وه كۆتایی دێت. نووسه‌ر له گوزارشتكردنه‌یدا له باره‌ی هاوسه‌ریه‌تی،ئاماژه به‌وه ده‌كات كه ئه‌گه‌ر هاوسه‌ران زۆر یه‌كتریشیان خۆشبوێت‌و ئاوێته‌ی ژیانی یه‌كتری ببن، ئه‌گه‌ر بوونی خۆیان له بوونی به‌رامبه‌ره كه‌یان ببینه‌وه، ئه‌وا ده‌بێ په‌راوێزێك بۆ ئازادی ژیانی تاكایه‌تی یه‌كتری بهێڵنه‌وه.نابێ ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌یان شێوه‌یه‌كی كۆیلایه‌تی وه‌ربگرێت. یاخود ئه‌وه‌نده بیر له زه‌وتكرنی یه‌كتری‌وكۆتوبه‌ند كردنی یه‌كتری بكه‌نه‌وه، كه بوارێك نه‌مێنێنه‌وه، بۆ ئازادییه كه‌سییه‌كانی خۆیان. زۆرجارئه‌و خۆشه‌ویستییه‌ی نێوان هاوسه‌ران، له ده‌ره‌نجامی ته‌ماشاكردنی یه‌كتری وه‌ك موڵكداری‌و خاوه‌نداریه‌تی یه‌ك، ده‌گۆڕێت به په‌یوه‌ندییه‌كی ڕق‌و كینه. هاوسه‌ران له ژیانی خێزانیاندا، چه‌ندیش یه‌كتریان خۆشبووێت، مانای ئه‌وه‌نییه ئیدی ده‌ستبه‌رداری تاكایه‌تی خۆیان ببن‌و ببنه كۆیله‌ی یه‌كتری. بۆیه جوبران ده‌لێت: (پێكه‌وه بن به‌ڵام مه‌چنه ژێر سێبه‌رێك). ڕێزی ته‌نیایی یه‌ك بگرن.
ئه‌مه‌ش ده‌لاله‌تێكه بۆ ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی هاوسه‌ران له‌چوارچێوه‌ی یه‌ك ماڵ‌و خێزاندا، نابێ بێته هۆكاری توانه‌وه له‌نێو یه‌كتریدا، تا ئه‌و ڕاده‌یه‌ی یه‌كێكییان ئه‌وی تریان ده‌سڕێته‌وه‌و شوناسی خۆی پێده‌به‌خشێت. بێگومانیش هاوسه‌ران، هه‌رچییه‌ك‌و هه‌ر چۆنێك بن، دواجار هه‌ردووكییان مرۆڤن. كه مرۆڤیش بوون، مانای وایه هه‌ریه‌كه‌یان خاوه‌نی هه‌ست‌و سۆزو سرووشتی بایۆلۆژی و سایكۆلۆژی خۆیانن. نابێ بیرله‌وه بكه‌نه‌وه كه ببنه یه‌ك. چونكه به دڵنیایه‌وه، ئه‌وه هه‌ڵه‌و مه‌حاڵیشه. له‌وتارێكی دیكه‌دا له باره‌ی عه‌قڵ و سۆز جوبران ده‌ڵێت:(ئه‌گه‌ر به‌ته‌نها عه‌قڵ فه‌رمانره‌واییتان بكات،ده‌بێته ڕێگر‌و سنووردارتان ده‌كات.
ئه‌گه‌ر به‌ته‌نها سۆزیش فه‌رمانره‌واییتان بكات، ئه‌وا ده‌تان سووتێنێ. ده‌بێ عه‌قڵ وسۆز به یه‌ك ئه‌ندازه ڕێزیان لێبگیرێت).هه‌ڵبه‌ته مرۆڤ وه‌ك بوونه‌وه‌رێك، پێكهاته‌یه‌كی سایكۆلۆژی وفسیۆلۆژی تایبه‌تی هه‌یه. كه بونیادی كه‌سیه‌تییه‌كه‌ی پێكده‌هێن. له بوونی مرۆڤه‌كاندا، له یه‌ك كات عه‌قڵ هه‌یه‌و سۆزیش هه‌یه. مرۆڤ له پاڵ پێداویستییه فسیۆلۆژی‌و غه‌ریزه‌ییه‌كان، پێویستیشی به‌لایه‌نی ڕوحی‌و بایه‌خدان به شته ڕوحییه‌كان هه‌یه.له نێوان عه‌قڵ‌و سۆزدا، له نێوان مرۆڤێكی ڕۆمانسی‌ومرۆڤێكی ئه‌قڵانیدا، نابێ له یه‌ك كاتدا، یه‌كێكییان بیت. واته هیچ مرۆڤێك نییه به‌ته‌نهاڕۆمانسییانه بژیت‌و ئه‌قڵانیه‌تی به‌لاوه گرنگ نه‌بێ، به‌هه‌مان شێوه‌ش ناتوانێ ئه‌قڵانی بژیت‌و سۆزو ڕۆمانسییه‌تی نه‌بێ. مادام په‌روه‌ردیگار مرۆڤی به‌و شێوه‌یه خوڵقاند‌ووه، ئیدی نابێ ده‌ست له دروستكراوه‌كانی خودا بده‌ین.
بێنینه به‌ر چاوی خۆمان، ئه‌گه‌ر مرۆڤێك به‌ته‌نها ڕۆمانسییانه بژیت‌و ته‌نها سۆز بكاته ڕێنوینی ژیانی خۆی، هه‌ڵه‌یه‌كی چه‌ند گه‌وره ده‌كات‌و ڕووبه‌ڕووی مه‌ترسییه‌كی چه‌ند گه‌وره ده‌بێته‌وه. چونكه ئه‌وه‌ی دواجار مرۆڤ له ئاژه‌ل جیاده‌كاته‌وه ئاوه‌زه.بۆیه له نێوان عه‌قڵ‌وسۆزدا، ده‌بێ هاوسه‌نگییه‌ك هه‌بێ‌و باڵانسی هه‌ردووكییان ڕابگیرێت. مرۆڤ هه‌رته‌نها به ئه‌قڵ ناژی، به‌ڵكو پێویستیشی به سۆزو خۆشه‌ویستی‌و په‌یوه‌ندییه له گه‌ڵ به‌رامبه‌ره‌كه‌ی. به‌تایبه‌تیش مرۆڤی خۆرهه‌ڵاتی‌و له نێویشیاندا مرۆڤی كورد،كه له سرووشته‌وه كه‌سیه‌تییه‌كی ڕۆمانسی هه‌یه‌و كه‌متر به‌رگه‌ی پێشكه‌وتنه ته‌كنه‌لۆژیی وزانستییه‌كان ده‌گرێت. سه‌رنج بده‌ن، ئامێره داهێنراوه نوێكانی سه‌رده‌م، له زۆر كاتدا چ نه‌هامه‌تییه‌كیان بۆ خێزانی كورد هێناوه‌ته ئاراوه.بۆنموونه : وه‌ك مۆبایل.
كه سه‌رچاوه‌ی چه‌ندان كێشه‌و نه‌هامه‌تی‌و لێكترازانی كۆمه‌ڵایه‌تی خێزانه‌كانه.مرۆڤی كورد، چونكه له سه‌رده‌مێكی نامۆ ده‌ژی، ئیدی ئه‌ویش هه‌ست به‌و نامۆیه ده‌كات‌و له پاڵ پێداویستیه فسیۆلۆژییه‌كان، پێویستی به پێداویستییه ڕوحیه‌كانیش هه‌یه.به‌هۆی نه‌مانی په‌یوه‌ندییه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانیش‌و سۆزو خۆشه‌ویستی نێوان مرۆڤه‌كان، ئیدی ئه‌و پێداویستییه ڕوحیانه‌ش نه‌ماون. ئێمه ڕۆژ نییه گوێبیستی چه‌ندین تاوانی كوشتن‌و خۆكوشتن نه‌بین، كه تاوانه‌كان هه‌ندێكییان به ده‌ستی كه‌سه هه‌ره نزیكه‌كان خۆیان ئه‌نجام ده‌درێن. له كاتێكدا، له كۆتایی نه‌وه‌ته‌كان و سه‌ره‌تای دووهه‌زاره‌كاندا،ڕێژه‌ی ئه‌نجامدانی تاوانه‌كان به‌و شێوه‌یه زۆر نه‌بوو.جوبران خه‌لیل، له وته‌یه‌كی دیكه‌ی نێو كتێبه‌كه‌یدا، كه‌له‌باره‌ی نزاوه‌یه ده‌ڵێت:(كاتێ ناڕحه‌ت ده‌بن یاخود داخوازیه‌كتان هه‌یه، نزا ده‌كه‌ن. خۆزگه له كاتێ شادی و بێ كێشه‌ییشدا نزاتان ده‌كرد). یه كێك له خه‌سڵه‌ته كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی مرۆڤ ئه‌وه‌یه، كاتێ ناخۆشییه‌ك یاخود كاره‌سات‌و خه‌مێكی گه‌وره‌ی ڕووبه‌ڕوو ده‌بێته‌وه،نزا ده‌كات‌و له خوا ده‌پاڕێته‌وه، له‌و نه‌هامه‌تییه رزگاری بكات. ئه‌وانه‌شی كه بڕودارنین‌و باوه‌ڕیان به هیچ ئایینێك نییه،هه‌میشه به دوای وزه‌و هێزێكی شاراوه ده‌گه‌ڕێن، بۆ ئه‌وه‌ی وه‌ك فریادره‌سێك بیبینن بۆ رزگاركردنیان . وه‌لێ هه‌مان ئه‌و مرۆڤانه، كاتێ ده‌گه نه‌خۆشیه‌ك ئیدی نزا ناكه‌ن‌و په‌روه‌ردیگار فه‌رامۆش ده‌كه‌ن.
ئه‌وان بیریان ده‌چێت، كه پێشتر له چ دۆخێك دابووینه‌وچه‌ند ناخۆشییان بینیوه.به‌ڵام بیر له‌و ناخۆشییانه ناكه‌نه‌وه‌و له نێو خۆشی‌و شادیه‌كانیاندا، مه‌ست‌و حه‌یران ده‌بن. له كاتێكدا،ناخۆشییه‌كان بۆ ئه‌وه‌یه بیری لێبكه‌ینه‌وه‌و خۆشیه‌كانیش بۆ ئه‌وه‌یه، شادو كامه‌ران بین. خۆشی‌و ناخۆشی، به شێكن له پێدراوه‌كانی ژیان. مرۆڤ هه‌میشه له خۆشی دانابێت‌و هه‌میشه‌ش له ناخۆشی دانابێت. به‌ڵكو له ژیان‌و ته‌مه‌نی خۆیدا، هه‌موو بارودۆخه‌كان ده‌بینێت. به‌ڵام ئه‌وه‌ی گرنگه ئه‌وه‌یه، كه مرۆڤ بۆ هه‌مووكات،خودای به بیر بێت‌و نزا بكات. نه‌ك ته‌نها له ساته نه خۆشه‌كان بیری بكه‌وێته‌وه.له‌وته‌یه‌كی دیكه‌یدا له باره‌ی منداڵه‌وه‌ده‌ڵێت:(هه‌وڵمه‌ده‌ن ئه‌وان وه‌ك خۆتان لێبكه‌ن). وه‌ك دیاره، به پێی جارنامه‌ی جیهانی مافی مرۆڤ، تا ته‌مه‌نی هه‌ژده ساڵی بۆ منداڵیه‌تی دیاریكراوه‌ودوای ئه‌وه مافی ده‌نگدان‌و چه‌ندان مافی دیكه‌ی ده‌بێت. ته‌نانه‌ت له‌و ته‌مه‌نه‌دا، حوكمه قوڕسه‌كانی دادگاش به سه‌ر منداڵ ناسه‌پێنرێت‌و تا هه‌ژده ساڵی ته‌واو نه‌كات، له خانه‌ی نه‌و جه‌وانان‌و ڕاگیراوان ده‌بێت. بۆیه به درێژایی ئه‌و ماوه‌یه، په‌روه‌رده‌كردنی منداڵ له ئه‌ستۆی خێزانه‌كه‌یه‌تی، به‌تایبه‌تیش دایك‌و باوك كه خودی منداڵه‌كه هی ئه‌وانه. بۆیه هه‌ستیارترین قۆناغ‌و به‌رپرسیارترین قۆناغ، قۆناغی منداڵییه. له‌و ته‌مه‌نه‌دا، په‌روه‌ده‌كردن له ئه‌ستۆی چه‌ند ئۆرگانێكی په‌روه‌رده‌ییه وه‌ك: خێزان، قوتابخانه، هاورێ و ژینگه‌ی ده‌وروبه‌ر. بۆیه‌شه بۆ ئه‌وه‌ی تاكێكی په‌روه‌رده‌یی‌وهوشیار پێ بگه‌یه‌نین، ده‌بێ به هاوبه‌شی هه‌موو ئۆرگانه په‌روه‌رده‌ییه‌كان، هه‌وڵی بونیادنانی كه‌سیه‌تی منداڵ بده‌ین.به‌ڵام لێره‌دا،پێگه‌یاندن‌و په‌روه‌رده‌كردنی هه‌ره سه‌ره‌كی‌و بنه‌ڕه‌تی له ئه‌ستۆی خێزانه. به‌ڵام جوبران لێره‌دا جه‌خت له‌وه ده‌كاته‌وه كه‌نابێ منداڵه‌كانمان وه‌ك خۆمان لێبكه‌ین. به‌ڵكو ده‌بێ ڕێگه‌یان پێبده‌ین ئازادانه‌‌و سه‌ربه‌خۆیانه بیر بكه‌نه‌وه. واته خۆیان كه‌سیه‌تی خۆیان بینا بكه‌ن. ئه‌گه‌ر ڕووبه‌ڕووی هه‌ڵدێرێكیش بوونه‌وه، ئه‌وا ده‌بێ ڕێنماییان بكه‌ین‌و ڕاستییان بكه‌ینه‌وه‌و ئامۆژگارییان بكه‌ین. به‌ڵام نابێت بیر له‌وه بكه‌ینه‌وه كه منداڵه‌كانمان، كۆپی خۆمان بن. به پێچه‌وانه‌وه، سرووشتی سایكۆلۆژی‌و كۆمه‌ڵایه‌تی هه‌ر مرۆڤێك جیایه له‌وی تر.
بۆیه ده‌بێ ڕێگه‌یان بده‌ین سه‌ربه‌ستانه بیر بكه‌نه‌وه‌و ئامانجی داهاتووی ژیانیان دیاری بكه‌ن. له خۆرئاوادا منداڵ هه‌ر ته‌نها تاده‌گاته هه‌ژده‌ساڵ له ئه‌ستۆی خێزاندایه، ئیدی له دوای ئه‌و ته‌مه‌نه‌وه، ئازاد ده‌بن له هه‌ڵبژاردنی ژیان‌و چاره‌نووسی خۆیان. له كۆمه‌ڵكه په‌تریاكییه‌كاندا، كه كۆمه‌ڵگای كوردیش یه‌كێكه له‌و كۆمه‌ڵگا نه‌ریتخوازانه، جاروایه ده‌سه‌ڵاتی باوك به سه‌ر منداڵه‌كانی بۆ ماوه‌یه‌كی درێژ ده‌مێنێته‌وه. وێرای ئه‌وه‌ی كه هه‌ندێ جار په‌نا ده‌به‌نه به‌ر كرداری توندوتیژی‌و گوێنه‌گرتن له خواست‌و كێشه‌ی منداڵه‌كانیان. كه ئه‌مه‌ش به‌داخه‌وه سه‌ر ده‌كێشێت بۆ هه‌ڵشاخان به ڕووی یه‌كتری‌و دواجاریش به كاره‌ساتێكی دڵته‌زێن كۆتایی دێت.
ئێمه ڕۆژنییه به سه‌ر هه‌واڵی دڵته‌زێنی له‌و شێوه‌یه نه‌كه‌وین. كه تیایدا باوكێك كوڕه‌كه‌ی ده‌كوژێت، یانیش به پێچه‌وانه‌وه. ئه‌م كێشانه ده‌ره‌نجامی له یه‌كتری نه‌گه‌یشتن‌و بزۆزی به شێك له منداڵه‌كان‌و هاوكات توتدوتیژی خودی باوكه‌كه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه.بۆیه كه جوبران ده‌ڵێت:(منداڵه‌كانتان وه‌ك خۆ لێمه‌كه‌ن) مانای ئه‌وه‌یه، كه سرووشتی په‌روه‌رده‌یی‌و كۆمه‌ڵایه‌تی مرۆڤه‌كان، جیایه له یه‌كتری و ئه‌سته‌مه بچنه سه‌ر بوون‌و تێگه‌یشتنی هزری‌و كۆمه‌ڵایه‌تیانه‌ی یه‌كتری. به‌ڵكو هه‌ر مرۆڤه‌و دیدو تێڕوانین‌و بیركردنه‌وه‌یه‌كی جیای هه‌یه له یه‌كتری كه خۆی باوه‌ڕی پێیه‌تی. ئینجا ڕاست بێت یا هه‌ڵه. گرنگه منداڵ به شێوه‌یه‌كی ڕاست‌و در‌وست‌و ته‌ندروستییانه په‌روه‌رده بكه‌ین. چاودێریان بكه‌ین‌و سه‌رپه‌رشتییان بكه‌ین به‌لام مانای وانییه ببنه هاوشێوه‌ی دایك‌و باوكییان یاخود كۆیله‌ی ئه‌وان. ئه‌مانه به شێك بوون له‌و ده‌ربڕینانه‌ی كتێبه‌كه، كه ئێمه كۆمێنتی خۆمان له باره‌یانه‌وه نووسیوه. ئه‌م كتێبه، به‌زمانێكی كوردییانه‌ی ساده‌و جوان وه‌رگێڕدراوه. بابه‌ته‌كانی كورت‌و پوختن. خوێنه‌وه‌یان بۆ مرۆڤ، له هه‌ر ته‌مه‌نێك بێت گرنگه. ده‌ستخۆشانه له وه‌رگێڕی كتێبه‌كه ده‌كه‌م. به هیوام نووسینه‌كانی دیكه‌ی نووسه‌ریش، یان بابه‌ته په‌روه‌رده‌ییه‌كان‌و كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان، وه‌ربگێڕیته سه‌ر زمانی كوردی. وه‌رگێڕان گرنگ نییه، به‌ڵكو ئه‌وبابه‌ته‌ی وه‌ریده‌گێڕین گرنگه. ڕه‌نگه تا خوێنه‌رێك ڕۆمانێكی بیانی وه‌رگێڕدراو ده‌خوێنێته‌وه، چه‌ندان خوێنه‌ری تر، نووسینه كۆمه‌ڵایه‌تی‌و په‌روه‌رده‌ییه‌كان ده‌خوێننه‌وه. به تایبه‌تیش ئه‌و بابه‌تانه‌ی له ته‌وه‌ره‌كانی ژیانی مرۆڤ‌وژینگه‌و په‌یوندییه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان ده‌دوێن.
—————————–
په‌راوێز:
1- ناوی كتێب( په‌یامبه‌ر) نووسینی (جوبران خه‌لیل جوبران) وه‌رگێڕانی(توانا ئه‌مین) بڵاوكردنه‌وه(ماڵی وه‌فایی).
2- ته‌نها نووسینی نێو كه‌وانه‌كان له كتێبه‌كه‌‌وه‌رگیراون. ئه‌وه‌ی تر نووسین‌و كۆمێنته‌كانی خۆمه له باره‌ی ده‌ربڕینه‌كانی نێو كتێبه‌كه.
ڕواندز_ ته‌مموزی 2017
Sadiq Said Rwandze
سەدیق سەعید ڕواندزی، لە ساڵی 1972 لە شارۆچکەی ڕواندز لە دایکبووە. خوێندنی سەرەتایی و دواناوەندی هەر لەو شارە و ساڵی 1993 _1994، بەشی کوردی _ پەیمانگای مەڵبەندی مامۆستایانی لە هەولێر تەواو کردووە. هەر لە ڕواندز دەژیت و خولیایەکی گەورەی بۆ کتێب و خوێندنەوە هەیە و زۆرجاریش وەک خوێنەرێک سەرنجەکانی لە بارەی پرس و بابەتە ئەدەبی و ڕۆشنبیرییەکان و کتێب و تێکست دەخاتە ڕوو.
