خەنجەری خێڵ..(12).. شەماڵ بارەوانی
بەشی دوازدە/
کەرێکی پۆست مۆدێرن..!
بەهار بازیاتر بۆتی باسکەم کە چیم بینی؟
لە خــــەودا بینیم:
بەرازێكی کریستیانی به مەزهەب كاتۆلیک دەیگوت :من تێناگەم بۆ بەر لە رۆژی دوایی، دووبارە حەزرەتی مەسیح دەگەڕێتەوە و جینۆسایدماندەكات !
قەڵەڕەشێكی بناژۆخوازی سەر و شەکڵ نابووت، کە نازانم لەوێ چی دەکرد پێی گوت: قەدەری خوایە و نكۆڵیكردنی كفرە.
مراوییەک:ئەرێ لە ڕاهی غەوسی ماڵ لە بەغدایێ، یەکێ پێم ناڵێت ئەو پۆست مۆدێڕنانە کێن؟ دەڵێن هەموو شتێکیان لا ڕێژەییە، تەنانەت چڵمی لوتیش !
كەرێکی سوریالستم دەیگوت: تا جەنگی یەكەمی جیهانیم لە یاد بێت، ئیتر ناتوانم هەرگیز، بڕوا بە ڕۆشنگەری و ئەقڵانییەت بێنم.
میشكێكی سەر بە قوتابخانەی فڕانكفۆرت لە وڵامدا پێی گوت :خاڵەگیان منیش هەر لە بەر فاشیزم و نازیزم بوو تووشم بە تووشی ماخولیانی و رەشبینی بوو و عەقیدەم بە رۆشەنگەری و شت لەق بوو و بڕوام بە مۆدێڕنێتە نەما.
كەنغەرێكی سیكۆلاریست: بۆ خاتری ڤۆلتیری، بەسیکەن و بیبڕنەوە و چیتر هاوشێوەی کەریمۆکە گەوادی باوکی ئەو کچەی کە ئێستا وا سەیرمان دەکات، شەڕاب و شەربەت و شۆربا تێكەڵ مەكەن.
باشە ئێوەی کەرباب پێم ناڵێن هێتلەر و مۆسۆلۆنی و فرانکۆی تڕکەن چی پەیوەندییەکیان بە ڕۆشنگەری و گوو و شتەوە هەیە !
کاکە ئێوە گوو لە مێشکتانە و بۆ تێناگەن کە دروست بوونی کەری وەکو فرانکۆ و هیتلەر و مۆسۆلۆنی لادان بوو لە بنەماكانی عەلمانیەت ؟
ژوژكێكی هۆمۆسێكشوێڵ کە ئەو قسەی کەنغەرەکەی بیست پێی گوت: بژیت بۆ ئەم كۆمێنتە لۆژیكی و مەوزعیەت.
بەهار دەزانی بە چی زۆر پێکەنیم و تا هێزم تیابوو داما قاقا.
هەموو ئاژەڵ و پەلەوەرەکان بە واق وڕماوی سەیریانکردم !
کەرێکیان گوتی:لێی مەگرن کچی کەریمۆکە ژن کوژی گەواد و مرۆڤی حیزی ئیتر.
دەزانی بە چی پێکەنیم؟
رێویێكی چیژگەرا و هیدۆنیزم دەیگوت:من خۆم ئەپیكۆریانە دەژیم و گۆشتی مریشکی ماڵی کەریمۆکە ژن کوژ و چێژی ژیان تەنها پێوەرە لام.
پەپولەیەكی سۆزانیش لەوێ بوو دەیگوت: دەبێ سەلەفیەکان ئێدی فێری ئەوەبن رێز لە ئازادی دادایستەكانیش بگرن و دەست لە خۆراک و خەون و خەیاڵ و خولیا و ئەندێشەو و ڕێنەیان وەرنەدەن.
گورگێكی ئیمپریكی (زانستگەرا- تەجریبی)قسەیەکی زۆر جوان و ماقووڵی کرد، هەمان قسەی تۆماز هۆبێز(مرۆڤ گورگی مرۆڤە)ی پێچەوانە کردبووەوە دەیگوت: گورگ مرۆڤی گورگە و چاکترین سیستەم دەوڵەتی لیڤاتان و ئەژدیهاكەی هۆبێزە بۆ کۆنتڕۆڵکردنی گورگەكان.
داینەسورێكی ئانارشیست لە وڵامدا گوتی: زۆر ڕاستە ئازیزەکەم، بوونی دەوڵەت و سیستەم واتا كۆیلێتی.
مراویەكی نەهیلست و پوچگەرا بە تۆنێکی تۆزەک بێزارکەر :هاوڕێیان دەزانن ژیان لە بەردەكەی دەستی سیزیفە خوێڕی کوڕی سەگ بەوڵاوەتر نییە؟
بەبەغایەكی ریئالست و واقیعگەرا: مۆدێرنێتە یەكسانە بە نەمانی ئەفسانە و پڕ و پووچی سیحر و خورافیات.
كونە پەپویەكی جادووگەر و كۆنزەرڤاتیڤ، وڵامێکی توندی توتیەکەی دایەوە: هیچ وانییە، تا ئیستاكێش خەڵك و بنیام هەزار و یەك حیساب بۆ بوونم دەكەن و بازاڕی خوڕافە و شەتەحات و پیرۆزیەکان و نوشتە و تفەڕك و پەڕۆی سەوز جممەی دێت.
كیسەڵێكی مێی عەولەمی: هەنگاوەكانم خێران كەواتە منیش چەشنی دیكارت هەم.
جوانە گایەكی سادیک: لە كاتی چوون بۆ لای مانگاخان نەك یەك كون بەڵكو هەموو بوونی كون بێت دڵم ئاوی جنس ناخواتەوە.
بەهار ئەوان لەو دیالۆک و قسانەدابوون، لە نکاوڕا ورجێکی ورگ زل خۆی کرد بە قاوەخانەکەدا و ئاگر لە چاوەکانی دەبارین زۆر بە تۆڕەیی و بە تۆنێکی تا بڵێیت ترسناک و هەڕەشە ئامێز گوتی:من پرۆژە تەواو نەبووەکەی مۆدێڕنێتەم، من نوێنەری یۆرگن هابرماسم و کوا ئەو پۆست مۆدێڕنە قەحپە باوکانەی تازه گوێم لێبوو زەمی مۆدێڕنێتەیان دەکرد و گوویان دەخوارد؟
هەموان متەقیان لە خۆیان بڕیبوو کەس نەیوێرا وڵام داتەوە و یەک وشە گۆ بکات و هەمووی وەکوو بى ناو ئاو دەلەرزین لە ترساندا.
ورچە سەرک قەوی و زگ زل و قون ئەستورەکە گوتی:گوێ بگرن هاوڕێیان، ببوورن کە تۆزەک بە ناشیرینی هاتمە ژوورەوە و وەکوو مرۆڤەکان دوام، ئەو پۆست گوانە جەویان گرتم و لە دەماری مۆدێڕنێتە بوونیان دام، بۆیه هەندۆکەک هەڵچووم.
ئینجا گوێ بگرن با سەبارەت بە مۆدێڕنێتە هەندەک بۆتان بدوێم و وڵامێکی ئەو پۆست مۆدێڕنانە، یاخود گونجاوتر و باشترە پێیان بڵێین:پۆست حیز و پۆست گووانەیش بدەمەوە.
دەزانن تەنها یەک کتێب بەسە بۆ ئەو پۆست گووانە کە بیخوێننەوە تا بزانن چەندە گێڵ و نەزانن سەبارەت بە گرنگی و فەزڵ و نیعمەتەکانی مۆدێڕنێتە.
ئەویش کتێبی”دیموکراسی لەنێوان مۆدێرنێتە و پۆست مۆدێرنێتەدا”
باش گوێ بگرن هەی تەرەس بابینە با تۆزەک لە میانی ئەو کتێبەیە هەندەک باسی جیاوازی نێوان مۆدێڕنە و پۆست مۆدێڕنەتان بۆ بکەم.
دڵنیام گەر لە جیاتی دەماخ گوو لەمێشکتان نەبێت و، ئەقڵتان وەکو هی مرۆڤەکان بە بەستەڵەک نەبووبێت، لەو قەناعەتی پۆست گووەتان پەشیمان دەبنەوە و لەکەری پۆست گووییتان دێنە خوارەوە و وەکو من لە ڕێگای
“دیموکراسی لەنێوان مۆدێرنێتە و پۆست مۆدێرنێتەدا”
واز لە بیری پۆست مۆدێرنێتە، یان وەک نووسەری کتێبی”دیموکراسی لەنێوان مۆدێرنێتە و پۆست مۆدێرنێتەدا” وتەنی: (تراویلکەی پۆست مۆدێرنێتە) دێنن.
ئازیزان:
من کاتێک لە قۆناغی گرێی فکری دابووم، لە تەمەنێکی زۆر زووەوە، لەپاڵ خوێندنەوەی بەرهەم و کتێبەکانی کۆمەڵێک سۆسیۆلۆگ و فەیلەسوف و ئەندێشمەندی قوتابخانە و فێرگەی فەلسەفەی فرانکفۆرت(هەرسێ جیلەکەی فرانکفۆرت) و، پوچگەرا و ڕەشبین و نهلیستی لە نموونەی: شۆبنهاوەر، کامۆ، سارتەر، کافکا..تاد..و کاریگەربوون پێیانەوە.
دەستم دا بەرهەمەکانی بیرمەند و فەیلەسوفە مۆدێرنە و پۆست مۆدێرنێتەکانیش و بە تامەزرۆیی و حەماسەتێکی زۆرەوە، زورم لەسەر مۆدێرنێتە و بونیادگەری و هەڵوەشانەوە(تفکیک)و هێرمۆنتیکا، ئیگزیسستانسیالیزم(بونگەرایی)، پۆست مۆدێرنێتە، دادایزم، سوریالیزم ..تاد.خوێندەوە.
ئەوکاتەی هۆشیاری و وەعیم بۆ گەڕایەوە و لە غەیبووبەی فیکری و قۆناغی هەرزەیی هزری رزگارم بوو و لەناو بازنەی داخراو تونێڵی فیکری ئەوکاتەم هاتمەدەر.
ئەو فیکر و ئایدیۆلۆژیایەی ئەقڵی مومیاکردبووم و وای لێکردبووم کە هەموو شتەکان پێچەوانە و ئاوەژووببینم !
هەڵبەت بەهۆی ئەوەی جارێ خاوەنی پاکگراوەندێکی ڕۆشنبیری و فیکری و فەلسەفی و مەعریفی قووڵ نەبووم، بۆیە هەر زوو کەوتمە ژێر کاریگەری کۆنسێپتگەڵێکی وەک:فەوزەویەت و ئەنارکیەت و نهلیست و عەدەمیەت و چی و چیەت و تووشم بە تووشی جیهانبینی و تێگەیشتنە دوا نوێ گەریەکان بوو و منیش چەشنی پۆست مۆدێرنیزمەکان، هەرچی ستالین و فرانکۆ هیتلەر و جەنگی یەکەم و دووەمی جیهانی و هۆلۆکۆست و لادان و تراژیدیاو ئافات هەبوو، هەمووییم دەخستە ئەستۆی مۆدێرنەتە و مۆدێرنەتەم پێ تاوانبار دەرکرد و هەر ئەویشم بە هۆکار و بە تاوانباری سەرەکی هەموو ئەو کارەسات و لادانانە دەزانی و حەداسەتم رەتدەکردەوە و هەرگیز دانم بەو مەشروعە تەنویریە تەواو نەبووەی یۆرگن هابرماس دانەدەنا!
بەتایبەتی کتێبە دوو بەرگیەکەی نیچە(ڕەخنە لە مۆدێڕنە) بوو، ناوێکی وا قۆڕبوو و باشم بیرنەماوە، ئەو کتێبه هەستی دژە مۆدێڕنێتەبوونی لا گەیاندم بە تڕۆپک و بووم بە کەسێکی مۆدێڕنۆفۆبیا.
وەلێ ئەو پەرتۆکە( “دیموکراسی لەنێوان مۆدێرنێتە و پۆست مۆدێرنێتەدا)
زۆر شتی لە تێڕوانینم گۆڕی لە بارەی مۆدێرنێتە و پێداچوونەوەیەکی باش بوو بەو دیدەنیگا و تەسەوراتە پۆست مۆدێرنانەی کە لە سەردەمی هەرزەیی فیکریمدا، گیرۆدەیان ببووم.
بەڕاستی “دیموکراسی لەنێوان مۆدێرنێتەو پۆست مۆدێرنێتەدا”
تاڕادەیەکی باش دەتوانم بڵێم کودەتایەک بوو بەسەر جیهانبینی و دیدەنیگا و هزری من لەبارەی پۆست مۆدێرنێتەوە.
ئەو پۆست مۆدێرنێتەی مونەزیر و موفەکیــــــــر و فەیلەسوفەکانی خۆشیان بەشێکی زۆریان دواتر باوەڕیان پێی نەماو لێی پەشیمان بوونەوە و وازیان هێنا، لەنموونەی فۆکۆ، بۆردیار، ئالان تۆرین، بۆدلێر ..تاد.!
کەچی تازە بە تازە کەرێکی نەخوێنەواری سوریالستی و مشکێکی فڕانکفۆرتی مرۆڤێ کوڕی کوڕی دێن و پۆست گوومان پێدەفرۆشنەوە !
هەی ئەو سەر وکەلەپووچەتان بگێم، مۆدێڕنێتە لە ژیان و مێژوویی ئاژەڵیەت(بەشەریەت) بێننە دەر، جگە لە گووی مرۆڤ و ئاژاوە و کەرێتی مرۆڤایەتی چیترمان بۆ دەمێنێتەوە؟
بیرتان نەچێت، من سەڕەڕایی دەستبەرداربوونم لە قەناعەتی پۆست مۆدێڕنەیی بوونم، ئێستاش نیچەم زۆر خۆشدەوێ و لە زۆر شت، هێشتا نیچە بتی منە، نیچە ڕوگە و خوداوەندی منە.
نیچە فێری کردم کە چەکوچێک هەڵگرم و بکەومە گیانی هەرچی بتی گوواوییە و بلێم ئیتر کاتی ئاوابوونی بتەکانە.
—
تێبینی(دیموکراسی لەنێوان مۆدێرنێتە و پۆست مۆدێرنێتەدا) کتێبێکی بەڕێز:مەلا بەختیارە.
