ئێمه و جه‌نده‌ر و ئیسلام.2.. سەلام عەبدوڵڵا
ئێمه هه‌ر ئه‌وه‌نده‌مان ده‌وێت ته‌واوی شێوه‌كانی سته‌مكاری دژ به ژنان له ره‌گه‌وه هه‌ڵبووه‌شێنینه‌وه‌و ئه‌مه‌ش به‌بێ هه‌ڵته‌كاندنی سیستێمی سه‌رمایه‌داری به‌رابه‌رایه‌تی ژنانی شیوعی، مه‌حاڵه.
پاش تێپه‌ڕبوونی نزیكه‌ی 100 ساڵ به‌سه‌ر شۆڕشی ئۆكتۆبه‌ر، نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان 5 ساڵ گفتوگۆیان كرد تا له 18.دیسه‌مبه‌ر. 1979 رێككه‌وتننامه‌ی له‌ناوبردنی جیاكاری دژ به ژنان(CEDAW) له 30 مادده راگه‌یاند. ئێستا 190 و تا 24.10.2012، واته له ماوه‌ی 33ساڵ، 20 وڵاتی عه‌ره‌بیش ئیمزایان كردووه(المغرب والجزائر، تونس وليبيا، مصر ولبنان، الأردن والسعودية، العراق والكويت، اليمن وجزر القمر، موريتانيا والإمارات العربية المتحدة ،جيبوتي والبحرين، سوريا وعُمان، قطروفلسطين. وڵاتانی ئه‌مریكا، ئیران، بالاو، صومال و سودان ئیمزایان نه‌كردووه(سه‌رچاوه: المصری الیوم)
ئیمزاكه‌رانی ئه‌م به‌یاننامه‌یه و به‌یاننامه‌ی جیهانی مافی مرۆڤ و به‌یاننامه‌ی پاراستنی مافی مناڵ به‌خۆیان سیستێمی دابه‌شكردنی كاریان داهێناوه(نامۆبوونی مرۆڤ له ئامرازه‌كانی به‌هه‌مهێنان-وه‌ك مرۆڤ شوناسی خۆی له‌ده‌ستده‌دا)و(كاری ماڵ و كار له ده‌ره‌وه‌ی ماڵ) و ژن و پیاو له‌یه‌ك جیاكرده‌وه. ژن له ناو چوار دیواری ماڵ و گیان و روح پڕوكێنیان به‌سه‌ر سه‌پاند(وه‌ك مرۆڤی خاوه‌ن مافی یه‌كسان، شوناسی خۆی له‌ده‌ستده‌دا)، پیاو له‌ناو ماڵیشدا بوو به خاوه‌ن ده‌سه‌ڵات، ئه‌و‌جا ئیسلامییه‌كان به هه‌مان شێوه به‌ناو ئاین و شه‌رعه‌وه ده‌رچوونی ژن له ماڵ به ناپه‌سه‌ند و خه‌تا ده‌زانن!. هه‌ردوویان(ژن/مرۆڤ و پیاو/مرۆڤ)سه‌ر به چینێكی دیاریكراو، له‌سایه‌ی ئه‌م سیستێمه شوناسی مرۆڤبوونیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن. ژیانمان بنه‌مای(مه‌تریالستی و له‌سایه‌ی به‌رهه‌مهێنانی سه‌رمایه‌داری و له‌چوارچێوه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی)، بۆیه رزگاربوون له‌م سیستێمه رێگه‌چاره‌یه.
دۆخی ژنان له‌و ماوه‌یه به ئیستاشه‌وه، به‌هۆی سیاسه‌تی بازاڕی ئا‌زاد و جه‌نگه‌كانی، خراپتربووه.
لینین به‌بۆنه‌ی تێپه‌ڕبوونی دوو ساڵ به‌سه‌ر شۆڕشی ئۆكتۆبه‌ر ده‌ڵێ: له‌گه‌ل هه‌موو وشه گه‌وره‌كان له‌باره‌ی په‌روه‌رده و رۆشنبیری و شارستانیه‌ت و ئازادی له هه‌موو كۆماره سه‌رمایه‌داره‌كانی سه‌رزه‌مین، یاساگه‌لێكی زۆر قیزه‌وه‌ن و پیس و دڕنده هه‌یه، یاساگه‌لێك كه نایه‌كسانی بۆ ژنان جێگیرده‌كه‌ن سه‌باره‌ت به هاوسه‌رگیری و جیابوونه‌وه، نایه‌كسانی بۆ مناڵه سرووشتی و((یاساییه‌كان))و ئه‌متیازات بۆ پیاوان جێگیرده‌كه‌ن و زه‌لیلی ژن و به‌كارهێنانی توندوتیژی له‌گه‌لدا.(لینین و المرأة، تعريب زينب نبوه).
ئێستا پاش تێپه‌ڕبوونی نزیكه‌ی 100 ساڵ به‌سه‌ر ده‌سه‌ڵاتی سۆڤێت، هه‌ڵوه‌شاندنی هه‌موو سته‌مكارییه‌كان دژ به ژنان، كۆمه‌ڵێ فێمینسیت له‌ناو جه‌رگه‌ی وڵاتانی ئیمپریالیستی، شان به‌شانی فۆكۆ و چه‌ندین بیرمه‌ندی بێ به‌دیلی بۆ دوژمنی سه‌ره‌كی سته‌مكاری دژ به ژنان، به‌پشتیوانی خودی سه‌رمایه‌دار و ده‌زگا ئیدۆلۆژیه‌كانیان(زانكۆ)و راگه‌یاندن، هه‌وڵ ده‌ده‌ن تیئۆری(كڤێر) له جیهان بڵاوبكه‌نه‌وه.
ئایا هه‌ر به‌ڕاستی چه‌وساوه‌كان و له پێشیانه‌وه ژنانی چه‌وساوه و شارستانیه‌تی مرۆڤایه‌تی پێوستیان هه‌یه به ئیدۆلۆژیا(هاوڕه‌گه‌زبازی)ی سیستێمی سه‌رمایه؟ پێویستیان به تێڕوانینی ره‌شبین هه‌یه بۆ ژیان؟ به بێهوده‌كردنی مرۆڤ له خه‌باتی بزووتنه‌وه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان؟ به گه‌وجاندی رای گشتی دژ به رۆڵی چاره‌نووسسازی ژنانی شیوعی و بزووتنه‌وه‌ی چینی كرێكار؟.
پیاوسالاری سیستێمێكه په‌یوه‌ندی به سه‌رمایه‌دارییه‌وه(جێگره‌وه‌ی ده‌ره‌به‌گایه‌تی)هه‌یه و بووه به هۆی ئه‌م نایه‌كسانیه نێوان ژن و پیاو و مه‌سه‌له‌كه وه‌ك هه‌ندێ ره‌وتی فێمێنیستی كۆنه‌په‌ره‌ست و لیبڕاڵ باسی ده‌كه‌ن، مه‌سه‌له‌ی كلتوور و شوناس نیه و به ته‌بابوون و سازش له‌گه‌ل سیستێمی مرۆڤخۆری سه‌رمایه، نه ژن و مرۆڤایه‌تی له‌م وه‌حشیگه‌رێتییه رزگاری ببێت، بۆیه به‌ڕاستی(جوانترین ژنی دنیا، ژنی كۆمۆنه‌ی پاریسه!- سروودێكه به‌زمانی ئه‌ڵمانی له‌باره‌ی رۆڵی مه‌زنی ژنانی پاریس دژ به حكومه‌ته‌كانی ئۆروپا بۆ پاراستنی حكومه‌تی كۆمۆنه).
مۆدێلی جێنده‌ر به پشتوپه‌نای كۆمپانیا سه‌رمایه‌داره زلهێزه‌كان به‌رهه‌می پۆستمۆدێرنه. فۆكۆ ده‌ڵێ: بەرخۆدان “هەرگیز لە دەرەوەی دەسەڵات نییە”، بۆیە تەنیا”بەرخۆدانێکی”نائەگەری، خۆبەخۆ، کێوی، تاکەکەسی، هەماهەنگ، چەقۆکێش، توندوتیژ، بێ لێبوردن، سازشکار…هتد.(میشل فۆکۆ: سێکسیزم و ڕاستی، ل1100- كابرایه‌كی كورد له گفتوگۆیه‌كی چاودێر، ئه‌م بۆچوونه وه‌ك بۆچوونی خۆی پیشانداوه-)
پێشنیاری عه‌مه‌لی تیۆری ئه‌م روانگه‌یه ئەوەیە پێشنیاری وا ده‌كه‌ن دەکات کە تەنانەت سووکترین ڕیفۆرمخوازیش وا دەکات ڕادیکاڵ دەرکەوێت. بەم کاره بە تەواوی دەکشێتەوە بۆ بواری کولتووری و زمانەوانی. پێویستە “چەمک”ێکی نوێ بۆ ناسنامە دروست بکرێت، “ڕێزمان”ێکی نوێ پەرەی پێبدرێت، یان “ئەخلاقێکی نوێ” (گەیڵ ڕوبینز) دابڕێژرێت. بۆ ئەوەی وەهمی سێکسی سروشتی “پووچەڵ بکاتەوە”، باتلەر بانگەشە بۆ “پارۆدی”کردنی ناسنامەی ڕەگەزی دەکات، بۆ نموونە بە ستایلکردنی خۆت وەک butch/femme2، یان لە ڕێگەی travesty3. ئەمە تاکە پێشنیاری پراکتیکییە لە تەواوی کتێبەکەیدا بۆ پرسی کێشەی جێندەر!
بیرمه‌ندانی ئه‌مه تیئۆریه له‌باره‌ی پرسی خۆیان كردووه به كه‌ره‌ستی ده‌ستی سیاسه‌ت و ئابووری سه‌رمایه و وه‌ك لیبڕاڵ و پێشکەوتنخواز خۆیان نمایش ده‌كه‌ن. له‌و کۆمپانیا بانناسیونانه كه پشتیوانیان ده‌كه‌ن، وەک(شركة اوبر،شركة تويتر، شركة أبل، ديزني، گوگل” شركة أيكيا، جونسون أند جونسون، شركة بي بال، مايكروسوفت، أدوبيز، شركة نايك، تويوتا، ئەپڵ یان کۆکا کۆلا، شركة ايستوود، شركة جنرال ميلر، GAP، BMW، مايكروسوفت، ديزني)كه له پرۆسه‌ی كاردا، ملیۆنان کرێکار ده‌چه‌وسێننه‌وه. ئێستا ده‌زانین بۆچی له ئاهەنگەکان کحولی بێبەرامبەر هه‌یه. جا قازانجی ساڵانه 835 ملیارد دۆلار بۆچی خراپه؟
له”ره‌حمه‌تی” قازانجی ئه‌و كۆمپایانه، له هه‌رێم ئه‌م هه‌نگاوانه نراوه:
- راوێژكار جه‌نده‌ر بۆ سه‌رۆكی هه‌رێم دامه‌زراوه و به فه‌رمانی سه‌رۆكی وه‌زایران پرسی جه‌نده‌ر ویه‌كسانی(یه‌كه‌ی یه‌كسانی له‌نێو ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران) دامه‌زراوه.
- دامه‌زراندنی 25 سه‌نته‌ری تۆژینه‌وه‌ی جه‌نده‌ری له نێوه‌نده ئه‌كادیمییه‌كان.
لە راستیدا(جه‌نده‌ر)نه‌ك هه‌ر هیچ زیانێكیان بۆ دەسەڵاتداران نیه، به‌ڵكو له خزمه‌تیشیان كارده‌كه‌ن، بۆیه به ملیونان یۆرۆ خه‌رجده‌كه‌ن بۆ پرۆفیسۆر و توێژینه‌رانی جێندەر و راگه‌یاندنه‌كانیان بڵاوده‌كه‌نه‌وه.
پرسی ژن به‌نده به خه‌بات له‌پێناو سۆسیالیزم. بۆنموونه - له گفتوگۆیه‌ك له‌گه‌ل( Nancy Fraser – پرۆفیسۆری زانستی سیاسه‌ت كۆمه‌ڵگه و مامۆستا له قوتابخانه‌ی سۆسیال ریسێرچ له نیویۆرك) ده‌ڵێ: به‌رای من ئه‌و سه‌رده‌مه به‌سه‌رچوو كه یاری فێمینیزم دژ به سۆسیالیزم یان ماركسیزم(Marx und Feminismus, Marx200).
- ناددیجدا كروبسكایا: سه‌ركه‌وتنی ته‌واوی ئه‌و كرێكارانه كه خه‌بات له‌پێناو گۆڕینی ئه‌م سیستێمه به سۆسیالیزم ده‌كه‌ن، ژنان ده‌توانن به‌ته‌اوی رزگاریان ببێت.
زۆربه‌ی بزووتنه‌وه فێمینیسته‌كان، ژن له نموونه تاتشه‌ر و ژنه وه‌زیره‌كانی به‌رگری ئه‌ڵمانیا و فینله‌ندا و هۆڵه‌ندا و هیلاری كلنتۆن و ژنه‌پاشای به‌ریتانیا و به‌ڕێوبه‌ری كۆمپانیا و سه‌رۆك په‌رله‌مانه‌كان به‌رهه‌مده‌هێنن كه به‌كرده‌وه به‌شێكن له سیستێمی بۆرژوای پیاوسالار بۆ درێژه‌دان به چه‌وساندنه‌وه‌ی ژنان له به‌رهه‌مهێنانی ژنی ئاواره، هه‌ژار، بێكار، دره‌وون شێواو، ژنه مۆدێل، له‌شفرۆش. جه‌نده‌ر نایه‌كسانی ته‌نها وه‌ك مه‌سه‌له‌یه‌كی”كلتووری”ده‌بینێ نه‌ك ده‌سه‌ڵاتی بۆژوا و سیستێمی سه‌رمایه‌داری وه‌ك درێژه‌ی(بۆ نموونه) فرۆششتنی ژن به 6 سه‌نت له به‌رییتانیا- به مه‌رجێك ژنه‌كه قبووڵ بكات!- و قه‌ده‌غه‌كردنی ژن له خوێندنی ئه‌نجیل سه‌رده‌می هنری هه‌شته‌م چونكه پیسن. ئه‌گه‌ر كێشه‌كه كلتووری بێت، ئه‌وا ئه‌مه‌ش به‌شێكه له سه‌رخان، به‌ڵام ئه‌وه‌ی بڕیارده‌ره، ژێرخانه به پله‌ی یه‌كه‌م(هه‌رگیز ماركسیزم له گرنگی سه‌رخان كه‌منه‌كردووه- ئه‌مه بۆچونی ماركسه.)
ته‌واوی مێژووی ماركسیزم، مێژووی خه‌بات و به‌رگری و تۆژینه‌وه و تیئۆری بووه بۆ رزگای ژنان و ژنانی شیوعیش به‌خۆشیان رۆڵی رابه‌رایه‌تیان هه‌بووه بۆ له‌ناوبردنی سه‌رمایه‌داری :
كلارا زێتكین به پێچه‌وانه‌ی تێروانینی ژنانی بۆژوازی و بۆرژاوی بچووك كه پێیان وابوو خه‌بات له پێناو مافه‌كانی ژنان به خۆی ئامانجه و جیایه له خه‌باتی چیتایه‌تی، ده‌ڵێ: ئێمه داوای ماف یه‌كسان ده‌كه‌ین له‌گه‌ل پیاوان بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین له‌گه‌لیاندا پێكه‌وه هه‌موومان له كۆتی ئاسنین رزگارمان ببێت و بتوانین ئه‌م سیستێمه تێكبده‌ین.
