سەرژمێری هەنگاوێك بۆ وێناكردنی واقیعی دیمۆگرافی.. حامی احمد علی

دابەشكردنی داهاتەكان بەشێوازێكی دادپەروەری بەسەر پارێزگاكاندا ڕەنگ بێت زەقترین دروشمی سەرژمێری بێت لەعێراق، بەڵام هەستیارترین ئاماژە لەپشت ئەم دروشمەوە ئەستوربونی ڕەگە نەتەوایەتی و ئاینیەكانە كەبێگونان لەدوای ئەنجامی ئەم سەرژمێریەوە ئاماژەكانی دەردەكەون و داواكاریە نەتەوەیی و ئاینی و سیاسی و ئابوریەكان لەسەر ڕیژەی یاسایی و واقیعی دیمۆگرافی ئەم سەرژمێریەوە دەستنیشان دەكرێن، یەكێك لەخاڵە لاوازەكانی دۆزی كورد بەدرێژایی مێژوو پشتی پێ بەستوە ڕووكردنە چەك و پشتكردنە كاغەز بوە كەئەمڕۆش دیسان دەبێتە قۆناغێك و هەلێكی تری لەدەستچوو، لەهەموو سەردەمێكدا هێز و توانای سەربازی هیچ مەرج نەبوە بۆ سەرخستنی داواكاری نەتەوەیی، بەڵكو تەنها جێهێشتنی برینێكی قوڵی تربوە لەجەستەی زاماری نیشتماندا، ئامادەیی و كۆدەنگی سەركردە سیاسیەكان و پشتكردن لەبەرژەوەندیە كەسیەكان هۆكارێك بوە بۆ بەرەو پێشچونی دۆزی كوردو چارەسەری ڕیشەیی كێشەی كورد كەدیسان ئەمیش هەرگیز بەرجەستە نەبوە، بەڵام بەداخەوە هەمیشەو تائەمرۆش سیناریۆكان هەر چەندبارە دەبنەوە بەجۆرێك نەتوانراوە ئەو بەربەستە نهێنیە كەبەردەوام هۆكاربوە بۆ سەرنەكەوتن بشكێندرێت، هەربۆیەش لەقۆناغە یەك لەدوایەكەكانی شۆڕشی كورد لەئاستی باڵادا دۆڕاویین، سەرژمێریش یەكێكی ترە لەو هەلە زێڕینانەی كەدەكرێت ببێتە بناغەیەكی یاسایی و دەستوری بۆ گەڕانەوەی ناوچە كێشە لەسەرەكان لەلایەكەوەو دیاركردنی سەنگی هەرێمی كوردستان لەڕوی ژمارەی دانیشتوانەوە لەلایەكی ترەوە، لەیاسای سەرژمێری ژمارە (32)ی ساڵی (2023) لەمادەی (11)دا هاتوە كەدەڵێت دەبێت هەر (10) ساڵ جارێك پێویستە سەرژمێری گشتی ئەنجام بدرێت، هەر لەهەمان یاسادا لە مادەی (12)دا هاتوە ئەم سەرژمێریە هەموو ئەو عێراقیانە دەگرێتەوە كەلە دەرەوەی ووڵات دەژین بە جۆرێك باڵوێزخانەكان و ئەو لایەنانەی كەبەرژەوەندی عێراق دەپارێزن یان هەر ڕێگایەكی تر كەوەزیری پلان دانان دەستنیشانی دەكات دەبێت بەئەركی خۆی هەڵسێت لەم بوارەدا، بەڵام بەداخەوە دەیڵێم كەكوردانی تاراوگە بەشداریەكی لەسەدا سەدییان لەم سەرژمێریەدا نیە، عێراق (27) ساڵ لەبۆشایی سەرژمێریدا مایەوە، كەدەتوانین بڵێن بۆ هەرێمی كوردستان (37) ساڵیش دەكات، لەكاتێكدا لەیاسای ئاماردا لەمادەی یانزەدا هاتوە كەدەبێت هەر(10) ساڵ جارێك سەرژمێری گشتی لەعێراق ئەنجام بدرێت، بەڵام بەچەند هۆكارو مەرامێكی سیاسیی و ئەمنی دواخراوە، ئەم سەرژمێریە لەعێراقدا بەدەیەمین سەرژمێری دادەنرێت و هەستیارترین و پڕبایەخترینیانە لەڕووی سیاسیەوە بۆ هەرێمی كوردستان و ناوچە كوردنشینەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، بەیەكێك لەپایەگرنگەكانی شۆڕشی ئەم سەدەیە دادەنرێت لەكاتێكدا داهاتوی جیهان و ناوخۆی ووڵاتان بەرەو كرانەوەیەكی مەزنی بواری تەكنەلۆژیای سەربازی هەنگاو دەنێت، شۆڕشی چەكداری و بزوتنەوە كلاسیكیەكانی شاخ و شەقام كەهیوایان بەلولەی تفەنگەكانیانەوە هەڵچنیوە ڕۆڵێكی كاریگەر و ئەرێنیان نەماوە، ئەو شۆڕشانەی بەئارایشتی زاراوە فەلسەفیەكانی سەدەكانی ڕابوردوو پەیڕەو پڕۆگرامەكانیان دەنوسنەوە بەرەوپوكانەوەو لەناوچون دەچن، تائەم ساتەوەختە بەرهەمێكی ئەوتۆی لێ نابینین،بەداخەوە لەكاتێكدا دەرفەتێكی زۆر كەم ماوە لەبەردەم ئەم پرۆسە نیشتمانی و گرنگەدا هیچ هاندان و هەوڵێكی شایستە لەم بوارەدا بەدی ناكەین، ساتی نوسینی ئەم ووتارە بۆبەندەش هەر درەنگ بوو، بەڵام دەبوو هەر قسەیەكمان هەبێت، چونكە ماوەیەكی كەم بەسەر هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی كوردستاندا تێپەڕیوە و بینیمان داهاتێكی خەیاڵی بۆ بانگەشە خەرج كرا، دڵگرانین لەساتە مێژووی و نیشتمانیەكاندا كەس خۆی بەخاوەنی پرۆسە چارەنوس سازەكان ناكات و ئامادە نیە بەتەنها پۆستەرێك لەمیدیاو شوێنە گشتیەكاندا بەشداری ئەم ڕووداوە مێژوویە بكات.
دیارترین ئەو ئاماژانەی لەناو پرۆسەی سەرژمێریدا چرای بەرپێی سیستەمی حكومڕانین بریتین لەهەلی كارو بێكاری و ئاستی بڕوانامەو نەخوێندەواری و چاودێری كۆمەڵایەتی و كەرتی كشتوكاڵ و كەرتی تەندروستی و دەستنیشانكردنی ڕێژەی نیوەی تەمەن و ڕێژەی كەم ئەندامی و گەشەی ئابوری و بازرگانی و دەسهاتی تاك و ئاستی وەبەرهێنان و كۆچی بەلێشاوی هاوڵاتیانی كوردو بێكاری لە ووڵاتدا، ئەم سەرژمێریە دەكرێت ببێتە پڕۆژەیەكی گشتگیر بۆ بەرچاو ڕوونی دەزگا حكومی ناحكومیەكان لە ووڵاتدا، هەروەها وەرچەرخانێكی مەزنی بەخۆداچونەوەی سێكتەرەكانی خزمەتگوزاری و ئاستی وەبەرهێنان و دیاریكردنی شوێنی عێراقە لە پێوەرە نێودەوڵەتیەكاندا، فاكتەری سەرەكی شكستی كورد هەمیشە ئەوە بووە كەبەرامبەرەكانمان هەمیشە لەڕووی سیاسیەوە مەغرورنەبون و پاڵپشت بە یاساو ڕێنماییە دەستوریەكان هەڵسوكەوتیان كردوەو بارودۆخی هەرێمی و ناوخۆیی و نێوودەوڵتیان لەبەرچاوگرتوە، نەبونی ئامار و داتاكان هەمیشە لەمپەر بوەو بۆ ڕێكەوتنە سیاسیی و ئابوریەكان، بەغیابی ئامارێكی ووردو گشتگیر سەرجەم سێكتەرەكان لەڕەوڕەوەی پێشكەوتن دابڕاون، چونكە زانكۆكان و ناوەندە ئەكادیمیەكان بەتوێژینەوەكانیان ناتوانن ئەنجامێكی یەكلاكەرەوە بەبێ بونی ئامارێكی وورد فەراهەم بكەن.
ئەگەر بگەڕێینەوە سەر ڕەچەڵەكی ووشەی ئامار لە زمانی لاتینیەوە بەمانای (دەوڵەتی سیاسی) دێت، واتە بەو مانایەی یەكەم هەنگاو كەدەوڵەت دەبێت گرنگی پێ بدات كۆكردنەوە و شیكردنەوەی زانیاریەكانە، لێرەوە تێدەگەین چەمكی ئامار چەندە لەڕوی ئابوریەوە گرنگە دوو هێندە لەڕووە سیاسیەكەیەوە قوڵتر ڕەگ لەناوەندی بڕیاردا دەچەقێنێت بەتایبەت لە سیستەمی حكومڕانی دەوڵەتێكی وەك عێراق، هۆشیاری تاكی كوردیش بەشێكی زۆری ئەم شكستەی بەردەكەوێت و رەِنگ بێت پەرچەكرداری برینداری كەسایەتی كوردو ستەم و نادادی كۆمەڵایەتی ناوخۆیی بێت بەهۆی دەسەڵاتی سیاسیەوە كەبوەتە دەرفەتێكی زێڕین بۆ نەیارەكان و بەشێكی بەرچاوی هاوڵاتیانی كوردستان لەپرۆسە نیشتمانیەكاندا بەشداری نەكەن بەپێچەوانەشە نەیارەكانمان توانیویانە هێزی خۆیان لەڕووی یاساییەوە سەقامگیربكەن و ئێمەش نائومێد بكەن.

Dengekan

دەنگەکان وەک رۆژنامەیەکی ئەلکترۆنی لەپێناوی فەراهەمکردنی سەکۆیەکی ئازاد بۆ دەنگە جیاوازەکان لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ دەستی بەکارکردن کردووە لە شاری تۆرنتۆ. دەنگەکان بە رۆژنامەی خۆتان بزانن و لەرێی ناردنی بابەتەکانتانەوە بەرەو پێشی بەرن لەپێناوی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی هۆشیار و ئازاد و یەکساندا.