کورد له سینه‌مای جیهانیدا …. هیوا سه‌عید
له‌ناو کورد هونەرمەندی گەورەی جیهانی ئەنتۆنی کوین به‌هۆی فیلمەکانی عومەر موختار و پەیامی ئیسلام بە تایبەتی له‌کن کورده موسڵمانەکان یەکێکە لە کارەکتەرە پڕبەدڵ و زۆر خۆشەویستەکان. لە هەمان کات ئەو ئەکتەرە گەورە بە فیلمەکانی زۆربای یۆنانی و قەمبورەکەی نۆتردام (دوو ڕۆمانی بەناوبانگی نیکۆس کازانتزاکیس و ڤیکتۆر هۆگۆیە) وەک قارەمانی سەرەکی ئەو دوو فیلمە کارەکتەرێکی هەمیشە زیندوی ناو یاده‌وه‌ری خوێنەرانی کتێب و بینەرانی سینەمایە.
هه‌رچه‌نده له کۆی ئه‌و فیلمانەی ئەو ئەکتەرە بەناوبانگە ڕۆڵی تێدا گێڕاوە دوجار کورد ئامادەیی هەیە، به‌ڵام هەردوجارەکە کورد بونێکی نێگەتیڤ و وەک خەڵکێکی دڕنده و خراپه‌کار ده‌بینرێ.
سندبادی دەریایی کارەکتەرێکە لە چیرۆکەکانی هەزار و یەک شەوە، دەرهێنەری ئەمریکی ڕیچارد واڵاس ساڵی ۱۹٤۷ بە فیلم بەرهەمی هێناوە، باس لە گەشتی هەشتەمی سندباد و گه‌ڕان به‌دوای گەنجینەی بزربوی ئەسکەندەری گەورە ده‌کات. سندباد لە گەشتەکەی ڕێگای دەکەوێتە بەسڕا، له مه‌زادخانه‌یه‌ک به ڕێکه‌وت توشی شیرین (کچەقارەمانی فیلمەکە و یەکێکە لە حەریمی ئەمیری بەسڕا) ده‌بێ، کاتێک خۆی بە سندباد دەناسێنێ و دەڵێ کچی عەلی کوردستانیم، سندباد بە سەرسوڕمانەوە پێی دەڵێ: یائەڵڵا ئەو سەربڕ و ڕێگرە باوکتە!
هەروەها تۆپەکانی ناڤارۆن ڕۆمانێکی ئاڵیستەر ماکڵینە دەربارەی جەنگی جیهانی دوەم، دەرهێنەری بەریتانی جۆن لی تۆمسۆن ساڵی ۱۹٦۱ کردویەتی بە فیلم. یەکەیەکی کۆماندۆی بەریتانی – ئەمریکی دەیانەوێ خۆیان بگەیەننە دورگەی ناڤارۆن بۆ تێکشکاندنی ئەو تۆپهاوێژە ئەڵمانه نازییانه‌ی ڕێگری لە پەڕینەوەی کەشتییە جەنگییەکانی وڵاتانی ئیتیلاف لە دەریای ئیجە دەکەن. لەسەرڕێی چونیان بۆ دورگەکە بە هەڵە گومانیان لە پیاوێکی پاککەرەوەیە بەسەریانەوە سیخوڕ بێ، لەکاتی گرتن و لێپرسینەوەدا لەبەر تێنەگەیشتن لە زمانی پاککەرەوەکە ئەنتۆنی کوین وه‌ک ئه‌ندامێکی ناو یه‌که کۆماندۆیه‌که دەڵێ: تێیناگەم دەنگی بە کوردەکان دەچێت.
ئامانج له ده‌ربڕینی ئه‌و قسه‌یه بۆ ئەوەی ئاماژەیەک بگوازێتەوە بۆ گوێی بیسەران و تێگەیشتنێکی خراپی لێبکەوێتەوە، به‌و مانایه‌ی ئه‌و گومانلێکراوه‌ی به تۆمه‌تی سیخوڕی ده‌ستگیراوه و نازانرێ کێیه پێویستە ناسنامەی پێبدرێ، به‌ڵکو سیخوڕەکە وەکو دیمەنێکی هێزەکی لە خەیاڵدانی بینەراندا فۆرم وەربگرێ، هه‌تا سیخوڕ و ناسنامه‌که (دەنگی بە کوردەکان دەچێت) بەیەکتر یەکسان ببنەوە و یەک تێگەیشتنی خراپ بدەن بەدەستەوە.
له کتێبی هەزار و یەک شەوە (زیاتر بە نوسراوێکی عەرەبی دەزانرێت) ئاساییە تێگەیشتنێکی ترسناک و دڕندانە لەسەر کورد نوسرابێ، لەبەرئەوەی ژیانی سه‌ره‌تایی کورد لە شاخەکاندا بووە، ڕەنگە دانیشتوانی کەنار دەریا و بیابەنەکان له‌و مرۆڤە شاخاوییانه ترسابن، ئەوەی ئاسایی نییە بۆچی زمان و دەنگی ئەو گومانلێکراوە بەدڵنیاییەوە بە تورکەکان و فارسەکان و عەرەبەکان ناچێ، بۆ بەنادڵنیاییەوە بە کوردەکان دەچێت!
ئایا له‌به‌رئه‌وه‌یه زمانی ئه‌وان ئاشنا و زانراوە بە گوێی دنیا و دەنگی کورد دەنگێکی نامۆ و نەبیستراوە؟
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئه‌وه ئاماژەکردنە بە ژێردەستەیی و نەبونی کورد، دەبێتە هۆکاری پرسیارێکی تر ئەو ژێردەستە و نەبوە بۆ که‌مینه‌یه‌کی تر نییە، بۆ له‌م ناوچه‌یه بیریان هه‌ر بۆ کورد ده‌چێ، واتا بۆ ده‌بێ ته‌نیا کورد ئه‌و کەمینەیە بێ لە نزیک دورگەی ناڤارۆنی یۆنان سیخوڕی بەسەر وڵاتانی ئیتیلافەوە بکات؟
ئەو کەمەنەتەوانەی تری ناوچه‌که دەنگیان ئاشنا و بیستراوە، یان دۆستی وڵاتانی ئیتیلافن و لەلایەن ئەوانەوە پشتگیری دەکرێن و ناشێ گومانی خراپییان لێبکرێ، به‌س کورد وەک ژێردەستەیەکی نه‌ته‌وه سه‌رده‌سته‌کانی ناو ئومه‌تی ئیسلام (تورک و عەرەب و فارسه‌کان وه‌ک هاوسۆزانی ئەڵمانیای نازی) بە تایبه‌ت تورکه‌کان لەگەڵ ئەوەی خۆیان بە بێلایەن لە جەنگەکە (جه‌نگی جیهانی دوه‌م) ناساندوە، به نهێنی کار بۆ سەرخستنی ئه‌ڵمانیا دژ به وڵاتانی ئیتیلاف دەکەن و ئەرکی ئەو کارە نهێنییەش (سیخوڕی) به ژێردەستەکەیان وه‌ک قۆچی قوربانییه‌ک به کورد ده‌سپێرن، ئەگەرنا کورد بۆخۆی ئەو نەتەوە بەهێزە نییە بکەوێتە شەڕی ئەو زلهێزانە و سیخوڕی لەپێناو خۆی بەسەر ئەوانەوە بکات.
ئەوەی جێی سەرنجە دروستبونی ئەو تێگەیشتنە له‌کن ڕۆماننوسێکی بەریتانی وەک ئاڵیستەر ماکڵین دەگەڕێتەوە بۆ ئەو پێشینەیەی کورد لەناو خەلافەتی عوسمانی بەشدار بووە و ئەو خەلافەتە لە جەنگی جیهانی یەکەمدا لایەنگری ئەڵمانیای کردوه دژ بە وڵاتانی ئیتیلاف، یان ئەوە فه‌نتازیای ڕۆماننوسێکه و هیچ پەیوەندی بە سیاسەتی بەریتانیاوە نییە!
کەواتە دەکرێ لەسەر بنەمای هەمان تێگەیشتن ڕۆماننوسێکی کورد سایکس بیکۆ و دوباره لێکدابڕاندنه‌وه‌ی جوگرافیای کوردستان، دواتر له په‌یمانی لۆزان له‌باربردنی ئۆتۆنۆمی کوردانی باکور و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌یمانی سیڤه‌ر له به‌رانبه‌ر ده‌ستهه‌ڵگرتنی ئه‌تاتورک له ویلایه‌تی موسڵ، به زۆرلکاندنی کوردانی باشور به عێراق و هه‌ره‌سپێهێنانی شۆڕشه‌که‌ی شێخ مه‌حمود، نه‌پاراستنی کوردانی ڕۆژهه‌ڵات له به‌رانبه‌ر ئه‌رته‌شی ئێرانی و له‌ناوچونی کۆماری مه‌هاباد، هه‌موو ئه‌و یاریپێکردن و به‌کارهێنانه له‌لایه‌ن به‌ریتانیاوه بە باجی ئیسلامبون و تۆڵه‌یه‌ک له کوردان تێبگات!
لێرەوەیە ئەو ئەدەب و هونەرەی شەڕی ئایینی و نەتەوەیی پێده‌کرێ و ده‌که‌وێته خزمه‌ت ئایدیۆلۆژیا لەبری پێکەوەژیان لە هەوڵی نانەنەوەی دوبەرەکی و بە دوژمنکردنی مرۆڤە بە یەکتر، بە مانای ئەوەی بێلایەنی خۆی لەدەست دەدا و دەبێ به سیاسەت.
