کاتێك زمانی شیعر لەگۆ دەکەوێت … لەتیف بێوار
(باشو) مامۆستای یەکەمی هایکۆ بوو لە یابان لە سەدەی حەڤدەدا گرنگی بەم تەرزە لە شیعر دا، کە خاوەنی ڕێساو تایبەتمەندی خۆیەتی.
شاعیر لەم جۆرە لە شیعردا هەوڵ دەدات بە وشەی سادە تەعبیرو دەربڕین لە هەستی هەڵچوو و قوڵ بکات، کە لە یەك دەستەواژە پێکدێت و بەسەر ٣ دێڕە شیعردا دابەش دەبێت، کە کۆی هەمووی ١٧ بڕگە دەبێت.
ڕزگار جەباری ئەو شاعیرە بێدەنگەی کوردە کە پراوپڕ هایکۆکانی لە شوێنی خۆیاندان و هەر بەو هەناسەیەش کۆپلەی شیعرەکانی تری دەنووسێت، لە جەند کۆپلەیەکی سێبەر سوك پێکدێن و بە جوانی و تازەبوونەوەو سادەیی خۆیان نمایش دەکەن، بۆ نموونە ئەو لە هایکۆیەکدا دەڵێت:
(١)
پەنجەرەیە،
بۆ روانین-
ماڵی جالجالۆکە.
(٢)
چیرۆکی دڵی دەریا،
بۆ کەنارەکان دەگێڕێتەوە-
گوێچکەماسی
دەبینین کە چۆن جەباری لە ٣ دێڕدا یەك دەستەواژە بە ١٧ بڕگە دەهۆنێتەوەو لە ناوەڕۆکیشدا سەرەتا بە سادەیی مانا دەستپیدەکات و پاشان بە وەڵامێکی قورس کۆتایی دێت کە کلیلی شیعرەکەیەو وەڵامی دوو دێڕەکەی پێسووە. بیرێکی قوڵ بە وشەگەلێکی ئاسان، هەمووان هەست بە رۆحسوکی ئەو هایکۆیانە دەکەین و رەنگە تێڕوانین و تێگەشتنی جیاوازیش لای هەر یەکەمان دروست بکات، وێڕای بەکارهێنانی زمانی هونەریی شیعریی کە دەربڕینەکان ناڕاستەوخۆو جوانتر دەکات، ئەو وێنانەی مەجازین و خاوەنی چەند روویەکن و زۆر بیرمان بۆیان ناچێت، گەر هەستی شاعیرانەی شاعیر بەم هایکۆیانە نەمانبات بۆ قوڵایی ئەو جیهانانە.
کەچی دەبینین شاعیرێکی تر دێت لە ژیر کاریگەری هایکۆکانی رزگاردا دەنووسێت بەڵام دوورتر لە خاڵی مەبەست و چەقی شیعریی هایکۆیی.
بۆ نموونە ئەو لە(چەپکێك هایکۆ) دا ئاوها دەنووسێت:
(1)
باران به‌ڕقه‌وه ده‌بارێ،
چه‌تره‌كه‌م له‌پێكه‌نینا،
هاڕه‌ی كرد…!
یان لە پارچەیەکی تر لە یەکێك لە (وێنەڕژاوەکان) دا دەڵێت:
کەمەری بە لێزمەی گیا دەبەسێت
سەرپۆشی سەری بە چریکەی مەلەکان
وەرزی بەهار
وێڕای ئەوەی لە رووی فۆرمەوە ئەم کۆپلانە هایکۆ نین، هەروەها لە رووی ناوڕۆکیشەوە ناتەبایی تێدایە، بە تایبەتی گر سەرنج بدەین لە یەکەم نموونە؛ نەك هەر شێوازێکی راستەوخۆی دەربڕینە، بەڵکو بەکارهێنانی کەرەسەو زاراوەکان ناتەبا و ناگونجاون.
لە کۆپلەی دووەمیشدا وێنەیەکی ناتەواوی وەرزی بەهارە بێ بوونی دیوی دووم بۆ لێکدانەوەکان، بەڵکو وەسفێکی راستەوخۆی لەقە، لە رووی خوازەی شیعرییەوە (سەرپۆش و چریکەو بەهار) ناگونجاوەو بەو هۆیەشەوە وێنەکەی تێکداوە، مەگەر رەنگ و شت دەبێتە دەنگ و پاشان وەرز؟!
ئەم شاعیرە ئێستاش هەر لە خەیاڵی شیعری لیریکی و رۆمانسیدا دەژی و بیر دەکاتەوە، بۆیە لای ئەو ئێستاش لە دوای سەردەمی پۆستمۆدێرنی شیعرەوە وەزن و قافیە مەرجێکی سەرەکی شیعری باشە، لەم بارەوە دەربارەی شاعیرێك دەڵێت:
“بۆ نموونە دەقێکی شیعری داخراو دەنووسێت هەر وشە و ڕستە ریز دەکات و لەگەڵ قافیەی سواو و وەزنی تێك شکاو ناوی لێ دەنێت شیعر، خۆشی بە شاعیر ناوزەد دەکات”. جا گەر ئەمە خوێندنەوەو تێگەشتنی شاعیرێك بێت بۆ شیعری باش دەبێت چاوەڕوانی چی لە خوێنەرێکی سادەی شیعر بکرێت؟
من زۆر هەوڵمدا لەناو شیعرەکانی ئەم شاعیرەدا شیعرێك بخەمە ژێر تیشکی لێدوانەوەو مەرجەکانی باڵادەستی شیعرییان تێدا بدۆزمەوە، بەڵام ئەوەی سەرنجمدا تەنیا دوو شیعری جوانم دیتەوە، کە بە شێوەیەکی شاعیرانە دەستی پێکردو شایستەی لەسەر وەستان بوو، بەڵام هەر ئەوەندەی گەیشتمە ناوەندی دەقەکە بینیم زۆر جیاوازەو بە بارێکی تردا شکانەوەو بۆم دەرکەوت هەناسەی شیعریی ئەو شاعیرە هەر ئەوەندە کورت بڕ دەکات و ناتوانێت بە هەمان زمان و پتەویی داڕشتنەوە شیعرەکان تەواو بکات هەتا کۆتایی، رەنگە هۆی ئەمەش بێت زیاتر لەمدواییەدا خۆی بە کۆپلە شیعری کورتەوە سەرقاڵ دەکات.
