Skip to Content

ڤێنزویەلا و دوو تێبینی … زاهیر باهیر

ڤێنزویەلا و دوو تێبینی … زاهیر باهیر

Closed
by ئاب 10, 2017 General, Opinion

ڤێنزویەلا ئەو وڵاتەی کە ڕۆژ بەڕۆژ بەرەو خراپتر دەڕوات و دواجاریش چاریکی نییە جگە لە ڕادەستبوونی خۆی نەبێت بە هێزی موعارەزەی ئێستا کە سەر بە ئەمەریکاو وڵاتانی ڕۆژاوایە و چارەنوسیشی تەسلیمبوونە بە سیاسەتی ئابوریی نیو-لیبراڵی ئەوان .
سەردەمی ‘هیگۆچافیز’ بەتایبەت تا ساڵانی 2009 و 2010 ڤێنزویەلا وڵاتێک بوو کە ژیانی هەرە زۆرینەی خەڵکەکەی لە هەموو ڕویەکەوە باشتر بوو نەك لە وڵاتانی دیکەی ئەمەریکای لاتین ، بەڵکو لە هەموو وڵاتانی دونیاش.
لەو وڵاتەدا بێکاری نەمابوو ، خویندن و چارەسەری نەخۆشی بەلاش بوو ڕێژەی بڕی بەرکەوتنی خەڵکەکەی لەبەرانبەر دکتۆردا لە سای سیاسەتی نەوت دان بە کوبا لە بەرانبەر دکتۆرا، لە هەموو شوێنێکی دیکە کەمتر بوو، ڕیژەی مردنی منداڵانی ساوا و ئافرتانی دووگیان ساڵ بەساڵ کەم دەبووە، ڕیژەی نەخوێندەواری بە تەواوی هاتە خوارەوە تەنانەت ئەوانەشی کە تەمەنیان 80 ساڵ و لەسەر و ئەوەشەوە بوون فێری خویندنەوە و نوسین کران . ‘چافیز’ خۆی بە دوو پاسەوانەوە زۆر جار سەردانی شوێنە هەژارەکان و شوێنەکانی سەرکار و شوێنی دیکەی دەکرد تاکو بزانێت ژیانیان چۆنە و داخوازیشیان چیبە ، ئەمە جگە لەوەی هەموو ڕۆژانێکی یەکشەمەش بەرنامەیەکی لە ڕادوێدا هەبوو بۆ پرسیاری خەڵکی و وەڵامدانەوەیان. وڵاتێك بوو کە بەندیی سیاسیان نەبوو.

بە تێپەڕینی وەخت و مردنی ‘چافیز’ و دواتریش لەکارکەوتنی کاسترۆ و مردنی، کە پایەیەکی گەورە بوو بۆ چافیز و ڕژێمەکەی هەروەها هاتنی قەیرانی ئابووریی و قوڵبوونەوەی کە ڕاستەوخۆ کاریگەری خۆی لەسەر وڵاتانی بەرهەمهێنی نەوت کە ڤێزویەلاش یەکێك بوو لێیان، دانا، ئیدی ژیانیش لەوێ گۆڕا. بارودۆخی خەڵکی بەرەوخراپی ڕۆیشت ، بەتاڵە زیادیکرد ، ئاستی بژێوی و ژیانی هاووڵاتیانی هاتە خوەارەوە ، تاوانکردن چووە سەرەوە تا ئەو ڕادەیەی کە ڤێنزویەلا بەو وڵاتانە دەژمێررێت کە زۆرتریین هاووڵاتی تیادا دەکوژرێ و بەرەو خراپتریش دەڕوات.
لێرەدا دەبێت تێبینی ئەوەش بکەین کە چەندێك ئەم بارودۆخە لە خراپی و داڕامانا بێت ، ئەوەندەش لە بەرژەوەندی موعارەزیە کە زۆر بە باشی و بە پشتی ئەمەریکا و میدیای ئەمەریکا و بریاتانیا زۆر چاك ئەوەی کە ڕوویدا و ڕوودەدات ئەم موعارەزەیە وریایانە ، قۆستییەوە و بەکاریهێنا تا ئەو ڕادەیەی کە زیاتر لە مانگێکە خەڵکانێكی زۆر دەکەونە سەر شەقامەکان و خۆپیشاندان و ناڕەزایی بەرانبەر بە حکومەتی هەنووکە ،دەردەبڕن و تا ئێستاش نزیکەی 100 کەس لەوێدا کوژراوە بێ لە برینداربووان و گرتنی کەسانی دیکەو سەرکردەکانی موعارەزە . لە دوێنی شەوەوە ، 07/08 ، بارودۆخەکە بەرە و خراپتر ڕۆیشتووە پاش ئەوەی کە دەستەیەکی چەکداری ، کە من باوەڕم وایە ئەوە ناوکێکە بۆ دروستکردنی جەنگی ناوخۆ ئەگەر حکومەتی ئێستا دەست لەکار نەکێشیتەوە یاخود لانی کەم بانگەشەی هەلبژاردنی گشتی نەکات، هەڵیان کوتایە سەر سەربازگەیەك .
لە هەفتەی ڕابوردوودا کە ڕاپرسی گشتی لەسەر هەموارکردنەوەی دەستوور و تەعدیلکردنی کرا بۆ زیادکردنی دەسەڵاتی دەوڵەت و سەرۆکی حکومەتەکەی، کە بەرەو دیکتاتۆرییەتی دەبات، ئەوەندەی دیکە بارودۆخەکە خراپتردەکات، هاوکاتیش سیاسەتی دووفاقەیی بێ شەرمانەی ئەمەریکا و بریتانیا بە تەواوی دەرخست .

ئەوەی کە ئاشکرایە دەستتێوەردانی ئەمەریکایە لە کاروباری ناوخۆی ڤێنزویەلا و یارمەتیدانی موعارەزە و توندکردنەوەی خەڵکەکەی لە ڕێگای میدیاوە دژ بە نیکۆلاس مادورو و حکومەتەکەی .
ئەمەریکا دەڵێت کە حکومەتی ئەوێ کۆنترۆڵی هەموو شتێکی کردووە و حکومەتێکی بیرۆکراسی، دیکتاتۆرییە و ڕێگا نادا کە موعارەزە بێتە سەر حوکم ئەمە لە کاتێکدا کە حکومەتی ئەوێش وەکو هەموو حکومەتە ” دیمۆکراتییەکانی ” دیکە لە ڕێگای هەڵبژاردنەوە جڵەوی دەسەڵاتی گرتۆتە دەست.
کاتێك کە ئەم هەڵوێستەی ئەمەریکا دەبینین، گەر بە ئاگا نەبین لە سەراپای سیاسەتی ئەمەریکا ، بەهەڵەدا دەچین و دەکەوینە داوەکەیانەوە. بەلام کاتێك کە دەبینین تورکیا چی دەکات نەك هەر بە کورد بەڵکو بە سەرجەمی موعارەزەی ئەوێ و ڕاپرسیشی کرد لەسەر فراوانکردنی دەسەڵاتی و کردنی ڕەفتار فاشیانە و درێژکردنەوەی سەرۆکایەتیی ڕەجەب تەیب بۆ ساڵی 2029 و پەیوەندی گەرمی لەتەك داعش و ڕێکخراوە تیرۆریستەکانی دیکە و یارمەتیدانیان و زۆری تر لەمانە کەچی نە ئەمەریکا و نە بریتانیا، هیچیان سەرزەنشتیشیان نەکرد، ئیدی لەوەی گەڕێ کە دژایەتی بکەن و یارمەتی موعارەزەی ناوخۆی تورکیا بدەن و هانیانبدەن .

یاخود هەڵوێستی ئەمەریکا لە وڵاتانی کەنداو، بەتایبەت سعودییە نەك هەر سادەترین دیمۆکراتیەت و ئازادیی لەوێدا نییە بەڵکو دەستی لە کوشتنی هەزارەها هاووڵاتی یەمەنی و وێرانکردنی خاکەکەشیانا، هەیە، ئەمە جگە لەوەی کە کارگەی دروستکەری گروپە تیرۆریستەکانی دونیایە ، لەگەڵ ئەوەشدا ئەمەریکا و بریتانی هیچی پێناڵێن، بگرە کۆمەکیشی پێدەکەن و بارگە و کۆنتراکتی چەك و تەقەمەنی و تەیارەی جەنگیشی لەگەڵدا دەبەستن . لە هەڵوێستیانا بەرانبەر حکومەتی کینیاش کە لە هەڵبژاردنەکەی 2007 دا زیاتر لە 1200 کەس کوژرا و لە سەرو 2000 کەسیشەوە بریندار کران کەچی بۆ ئەمان ” یار باقی و سوعبەت باقی” بەردەوام بوو. هەر دوور نەڕۆین ئەمەریکا و بریتانیا هەردوکیان ، هیچ هەڵوێستێکیان بەرانبەر حکومەتی هەرێـم نەبووە سەبارەت بەوانەی کە تیرۆرکراون یا دەکرێن. ئە ئەمەیە سیاسەتی دووفاقەیی بریتانیا و ئەمەریکا هەر لەبەر ئەمەش دەبێت زۆر بە ئاگاوە تەماشای هەڵوێستی دەستتێوەردانیان یا هاریکارییان لەگەڵ هەر گروپێکی موعارەزەی هەر وڵاتێکدا، کە هەیە، بە هێزەکانی ڕۆژاواشەوە ، بکەین .

تێبینی دووهەم لەسەر ڤێنزویەلا ئەوەیە کە ئەمیش چووە ڕیزی ئەو زنجیرە وڵاتانەی کە لە لایەن چەپ و سۆشیالدیمۆکرات و حیزبە کرێکارییەکانەوە دەسەڵاتیان گرتۆتە دەست. لەم بارەشدا ئەو ڕاستییەی جارێکی تر سەلماندەوە کە هەرچەند ڕادیکال و پەیامەکانت ، مانۆفێستەت، مرۆڤانە و سۆشیالیستانە بێت، بە گرتنە دەستی دەسەڵات، وردە وردە ئەو دروشمانەت کاڵ دەبنەوە تا ئەو ڕادەیەی کە دەسەڵات دمەکەی دیکەی دەخاتە گەڕ کە دیکتاتۆرییەت و کوشتن و گرتنی موعارەزەکەی دەبێت.
بە خاوەندرێتی کردنی دەوڵەتیی کەرەسەکانی بەرهەمهێنان و کۆمپانیاکان ، کە بە پرۆسەی کەرتی گشتی، واتە موڵکی گەل ناسراوە ، لەناو دونیای سیستەمی هەنووکەدا یا ئەوەتا دەبێت لەناو بچیت، یاخود خۆی ڕادەستی کاپیتاڵیزم بکات. هۆکارەکەش ئاشکرایە کە بۆچی ، ئەویش هەرچەند دەوڵەتەکە بەناو ڕادیکاڵ و سۆشیالیست بێت بەڵام هێشتا بە سەدەها ئەڵقەوە بە سەرمایەداریی دونیاوە گرێدراوەتەوە و گەر لەو بازنەفدیە دەرچێت ، لە لایەن کۆمپانییە گەورەکان و دەزگە دراوییەکانەوە بە ئاسانی لووش دەدرێت.
ئەم ڕوداوو و ئەزموونەی ڤێنزویەلا مێژویەکی درێژی هەیە کە هەر لە سەردەمی هاتنی بەلەشەفییەوە لە ڕوسیا بۆ دەسەڵات، تا ئێستاش هەر بەردەوامە.

هەر ئەم هۆکارەش بوو کە بیردۆز، یا بیریارە ئەنارکیستەکان لەسەردەمی مارکس دا زۆر لە خۆبڕاوانە جەدەلی ئەوەیان لە گەڵ مارکس و هاوڕڕێکانیان دەکرد کە سۆشیالیزم لە ڕێگای گرتنەدەستی دەسەڵاتەوە جا بە هەر بیانو و پاساوێك بێت، نایەتە کایەوە.
ئەنارکیستەکان بۆ خۆلادان لەم گرفتە و بنەبڕکردنی دەسەڵات و کۆمەڵی قووچکەیی و چەوساندنەوە، دژایەتی هەموو جۆرەکانی دەسەڵاتیان کردووە و دەکەن، باوەڕیان بەوە هەبووە و هەیە کە دەبێت هەموو شتێک لەلایەن خودی خەڵکەوە خاوەندارێتی لێبکرێت و خۆیان خاوەنی بڕیارەکانی خۆیان بن و خۆشیان جێبەجێکەری بن لە ڕێگای کارکردن بە هەرەوەزیی و ژیانی هەرەوەزیانەوە ، واتە بە کۆمەڵایەتیکردنی هەموو شتێک و بەشداریکردنی هەموو کەسێك و لێپرسینەوەش لەلایەن هەمووانەوە.


زاهیر باهیر – لەندەن
08/08/2017

Previous
Next
Kurdish