لە قوولایی ستراتیژییەوە، بۆ قووڵایی کێشەی کورد … 1 … سمکۆ عەبدولکەریم
بەشی یەکەم …..
سیاسەتی ئەم قۆناغەی توركیا رەنگدانەوەی ئەو سیاسەت و تێڕوانین و تێزانەی ئەحمەد داود ئۆغلۆن، كە خۆی لە كتێبەكەیدا دەبینێتەوە بە ناوی «قووڵایی ستراتیژی».
بە خوێندنەوەی ئەم كتێبە دەكرێ لەوە تێبگەین كە توركیا لە سایەی فەرمانڕوایی پارتی داد و گەشەپێدان «ئاكەپە» و كەسایەتی رەجەب تەیب ئەردۆغان و ئەحمەد داود ئۆغلۆ لە ڕابردوودا چۆن لە هەوڵی ئەوەدا بوون توركیا بكەنەوە بە چەقی ستراتیژی ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕست. لەم كتێبەیدا ئەم بابەتە زۆر بەڕوونی ڕوونكراوەتەوە، بە تایبەتی لەو بەشە دیاریكراوەیەدا كە تایبەتە بە كێشەی كورد.
ئەوەی وایكرد بگەڕێمەوە سەر ئەم كتێبەی داود ئۆغلۆ، ئەو سیاسەتەی كرانەوەی توركیا بوو بەڕووی كورددا، بە تایبەتیش بەرامبەر بە هەرێمی كوردستان، كە جۆرێك لە سیاسییەكانی كورد و رۆشنبیران بەگەشبینییەكی زۆرەوە لێیدەڕوانی و بە وەرچەرخانێكی گەورەی سیاسەتی توركیایان دانا، لە مێژووی ئەم وڵاتەدا.
بەڵام ئەگەر بەوردی چاو بەم كتێبەی «ئەحمەد داود ئۆغلۆ» دا بخشێنینەوە، لە ستراتیژیەتی ئەو كرانەوە و سیاسەتە تازەیەی توركیا تێدەگەین، كە بە شێوەیەكی زۆر ستراتیژی خۆی لە سیاسەتی ئیحتیواكردندا دەبینێتەوە و زۆر بەڕاشكاوی ئەوە دەخاتەڕوو، نایشارێتەوە كە توركیا بۆ گەیشتن بە «ستراتیژیەتی قووڵایی» پێویستە پشت بە ستراتیژییەتی ئیحتواكردن ببەستێت، بە تایبەتیش لە بەرامبەر كورد.
ئەمەش بە لەبەرچاوگرتنی هەرسێ بنەما سەركییەكانی، كە ئۆغلۆ وەك بنەمای ئەم سیاسەتە تازەیەی ئاماژەی بۆ كردوە، وەك «جیورۆشنبیری و جیوئابوری و جیوسیاسی، ئۆغلۆ وەك پێكهاتەیەكی كاریگەر دەڕوانێتە كورد و پێی وایە لەم قۆناغەدا كورد بۆ وڵاتە زلهێزەكان، هۆكارێكی باشە، لەبەرامبەر چۆنیەتی مامەڵەكردن لە گەڵ هەریەك لە سێ پێكهاتە سەرەكییەكەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، تورك و عەرەب و فارس».
ئەمەش وادەكات بە شێوەیەك لە شێوەكان لەم هاوكێشە ستراتیژییەدا، بە پشت بەستن بە هۆكارەكانی وەك “جیو سیاسی و ئابوری و جیو دووانییەكە و رۆشنبیرییەكەی” سوود لە كورد وەربگیرێ.
ئۆغلۆ پێی وابوو لە داهاتوویەكی نزیكدا ئەم بنامایەی «جیو دووانییەكە» لە هەریەك لە وڵاتەكانی توركیا و ئیران و دوو وڵاتە عەرەبییەكە، گۆڕەپانەكە لە بەردەم هەر جۆرە دەست تێوەردان و بەكارهێنانێك واڵا دەكات.
ئەمەش بە مەترسی دەزانێ و پێی وایە كورد دەخاتە بەردەم مەترسی بەكارهێنان (الاستغلال) لە لایەن وڵاتە زلهێزەكانەوە، لە چوارچێوەی ئەم گەمە ستراتیژییەشدا، بە تایبەتی لە سەروبەندی تیربوونی ناكۆكی نێوان وڵاتەكان، كورد بەدۆڕاو دەزانێ.
ئۆغلۆ لەو كتێبەیدا «قووڵایی ستراتیژی» ئاماژە بۆ دوو گۆشەنیگای سیاسی جیاواز دەكات سەبارەت بە كێشەی كورد، لە لایەن هەریەك لە ئەمریكا و ئەورپا، پێی وایە ئەمریكا هەر لە سەرەتاوە كێشەی كورد بە بەشێك لە كێشەی عیراق دەزانێ، بە پێچەوانەی ئەوروپا، كە كێشەی كورد بە كێشەیەكەی بنچینەیی توركیا دەزانێت.
لەم روانگەیەوە ئۆغلۆ قەتیس كردنی كێشەی كورد لە سنووری عیراق، یان سنووری توركیا، بەشێوەیەكی گشتی بەیارمەتیدەر نازانێت بۆ دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی ئەوروپا و ئەمریكا لەو كێشەیەدا، بەڵام لە گەڵ ئەوەشدا، دان بەوەدا دەنێ كە هەمدیسان توركیا هەست بە بێزارییەكی مەترسیدار دەكات، لە بەرامبەر هەریەك لەو دوو هەڵویستەی ئەمریكاو ئەوروپا.
«ئۆغلۆ»پێی وابوو ئەم جۆرە تێڕوانینەی ئەوروپا كار دەكاتە سەر پەیوەندییە دوو قۆلییەكانی توركیا و وڵاتانی ئەوروپی، بە تایبەتی وڵاتانی وەك یۆنان و ئەڵمانیا، دواجار ئەمەش بە یەكێ لە بنەماكانی گفتوگۆكانی نێوان توركیا و یەكێتی ئەوروپا دادەنێ.
بەڵام سەبارەت بە تێڕوانینی ئەمریكا بۆ كێشەی كورد، كە لە چوارچێوەی عیراقدا لێیدەڕوانێ، ئۆغلۆ پێی وایە لە هەنگاوی یەكەمدا ئەم مەسەلەیە نابێتە هۆی راستەوخۆ بەیەك هەڵپژاندا. بەڵام دیسان توركیا بە وریایی و گومانەوە دەڕوانێتە ئەو هەڵوێستەی ئەمریكاش.
پێویستە بووترێ ئەو تێڕوانیانەی توركیا بۆ كێشەی كورد بۆ بەر لە رووخاندنی سەدام و دەستگیردنی ئۆجەلان دەگەڕێتەوە، چونكە بە دەستگیركردنی ئۆجەلان توركیا ئاهێكی فێنك بە گیانیدا هاتەوە، بەتایبەتی كاتێ ئەمریكا دەستگیركردنی ئۆجەلانی بە كردارێكی ناوخۆیی توركیا لە قەڵەمدا.
لە درێژەی پەرەسەندنەكاندا، بە تایبەتی دوای دەستگیركردنی ئۆجەلان، داود ئۆغلۆ پێی وانییە كێشە سیاسییەكانی ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەرەو چارەسەركردن دەچن، بەڵكو بە پێچەوانەوە پێی وایە، لێرەوە گەمەیەكی تازەی زۆر مەترسیدار دەست پێدەكات.
هەرچەندە ئەمریكا لە هەموو بۆنەیەكدا لەبەرامبەر پارتی كرێكارانی كوردستاندا، پشتیوانی خۆی بۆ توركیا دەردەبڕێت، بەڵام لە بەرامبەر ئەوەدا داوا لە توركیا دەكات لە بەرامبەر هەر هەنگاوێكی نوێی ئەمریكا لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا پێویستە توركیا سیاسەتی نزیك بوونەوە پەیڕەو بكات.
داود ئۆغلۆ پێی وایە ئەو داواكارییانەی ئەمریكاش كاتێك ڕوو لە پتربوون دەكەن كە مەسەلەی چارەسەركردنی كێشەكانی عیراق و فەلەستین دێنە پێشەوە.
بە دیوەكەی دیكەشدا ئۆغلۆ هەرچەندە دۆخی دوای دەستگیركردنی ئۆجەلان بەجۆرێك لە باڵكێشانی ئارامی بەسەر وڵاتانی ئەوروپادا وەسفدەكات، لە هەمان كاتدا بە جۆرێك لە قورستركردنی داواكارییەكانیشیان بۆسەر توركیا لە قەڵەمدەدات.
چونكە پێشتر لەترسی ئەوەی بە پشتیوانیكردن لە رێكخراوی تیرۆرستی تۆمەتبار نەكرێن، وڵاتانی ئەوروپی دەبوایە بە ورییایی و لەسەرخۆ و بە نەرمی فشار بخەنە سەر توركیا، ئەمەش زیاتر لە دوای كۆبوونەوە لوتكەیەكەی هلسنکی و لە چوارچێوەی پێوانەكانی كۆپنهاگن جەختی لەسەر كرایەوە، كە وڵاتانی ئەوروپا لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا بەو شێوەیە دەیانڕوانییە كێشەی كورد، كە كێشەیەكی توركییە.
سەرەنجام ئەحمەد داود ئۆغلۆ لەچوارچێوەی فەلسەفەی ئیحتواكردن و پشتبەستن بە رەهەندەكانی رۆشنبیری و ئابووری و سیاسی و دیپلۆماسی، پێی وابوو دەكرێ كۆتایی بە كێشەی كورد لە توركیا بهێنرێت. كە بەلای منەوە مەسەلەكە كۆتایی پێهێنان نییە، لە روانگەی چارسەركردنەوە، بەقەد ئەوەی گەمارۆدانی كوردە لە هەموو لایەكەوە، بۆ ئەوەی لە لایەن وڵاتانی زلهێزەوە لە دژی تورکیا بەکار نەهێنرین.
