ناساندنی ڕۆمانی “ژنە نان فرۆشەکە”ی کزافیە دۆمۆنتبان
ئامادەکردنی: شەماڵ بارەوانی
شاکارێکی تری ٢٩٤ لاپەڕەیی”کزافیە دۆمۆنتبان”ی گەورە نووسەری ناوداری فەڕەنسیە.
نووسەر لەساڵی ١٨٢٤ لەبهۆتسارت لەدایکبووە، و لەساڵی ١٩٠٢و لەشاری پاریس کۆچی دوایی کردووە.
دۆمۆنتبان بە ناودراترین نووسەری ڕۆمانە میلیەکانی سەدەی١٩ هاتووەتەناسین،
نووسەر خاوەنی کۆمەڵێک ڕۆمانی ترە، کەهەموویان باس لەتراجیدیامیلیەکانی ژیانی میلی مرۆڤەکان دەکەن،
لەوانە.
-سوارچاکی لانسکۆتە
-کیژانی جادولێکراو
-شازادە توتور
-پەری دەریا
-پزشکی هەژاران
-هەڵگری ئازار
-بەکرێگیراوی پۆلیس
-خوشکە سوزان
-ماڵی هەژاران
-قومارخانەی ژنان
-سەرەتاکانی ئستێره
-کوڕی خێزان
-دان پیانانی سەرگەردانێک
-بازرگانی کۆیلەی سپی و چەندین بەرهەمیتری ناوازە.
بەڵام ناودارترین و پڕفرۆشترینی ڕۆمانەکانی سەدەی ١٩ی نووسەر”ژنە نان فرۆشەکە”یه.کە یەکەم چاپی لەساڵی١٨٨٩لێ بەتەواوی لێ هاتە بڵاو کردنەوە دوای ئەوەی لەساڵی١٨٨٤ لەڕۆژنامەی”لۆبۆتی جۆڕنال” بەزینجیرەی و بەش بەشی لێ هاتبوو وەشان.
ژنە نان فرۆشەکە. ڕۆمانێکی کۆمەلایەتی- تراجیدیکەو بەرجەستەکەری ئازاری مرۆڤایەتییەو
بۆ زۆرێک لە زمانەکانی جیهان هاتووەتە وەرگێڕان.
تەوەری سەرەکی و بابەتی چیڕۆکی “ژنە نان فرۆشەکە”باس لەتراجیدیاو نەهامەتییەکانی مرۆڤایەتی و چەوسانەوەی یەکتری و کێشەی نێوان مرۆڤەکان دەکات.
نوسەر ێیدا تیشک دەخاتەسەر لایەنێکی ڕەشی ژیان و دۆخێکی تراجیدیکی بوون و باس لەقۆزتنەوەی بێ هێزی مرۆڤ و ستەم لێکردنی دەکات لەلایان مرۆڤ و هاوڕەگەزی خۆیەوە،ئەو مرۆڤانەی دڵیان بووەتە بەردو هەستی ئینسانیان لەدەست داوەو هیچ بەزەییەک لەناخیاندا نەماوەو لەهەموو بەهاو مۆڕاڵێکی مرۆ دۆستی داماڵدراون.
لەپاڵ چەمکەکانی دلسۆزی و قوربانی دان و کارو هەوڵدان .
هەمو پارادۆکسەکانی تری وەک مردن – ژیان،
دڵ پاکی – هەستی تۆڵەسەندنەوە،
- خۆشەویستی – ڕق
-ڕەشبینی – ئومێد
-هەژاری – دوڵەمەندی
-حەقیقەت – خەیاڵ
باس و تەواوکەری چیڕۆکەکانی ئەو شاکارەمەزنەی نووسەرن.لە ژنە نان فرۆشکەدا
کۆمەلێک کارەکتەری سەرەکی ڕۆڵ دەگێڕن.
-جیل لابرۆ: خاوەنی کارگە. کە دوای مردنی هاوسەرەکەی جان فۆریە، بەپاسەوانی بەردەم دەرگای کارگەکە لای خۆی دایدەمەزرێنێت، تابتوانێت بژێوی ژیانی خۆی و دوو منداڵە بێ باوکەکەی دابین بکات.
-خاتوو جان فۆرتیێ: پاڵەوانی ڕۆمانەکە،ئەو ژنەی پیاوەکەی لە کارگەدا دەمرێت.
-لوسی و جۆرج :هەردووک کچ و کوڕی فۆرتێ.
-جاک جیرۆد:ئەو کارمەندەی کارگەکەو هاوڕێی هاسەرە کۆچکردووەکەی جان و ئەو کەسەی ژیانی جان فۆرتیە دەکاتە دۆزەخ وتومەتی بۆهەڵدەبەستێت و دەیخاتەزیندانەوە.
-ماری : کچی پۆل هرمان،پۆل”جاک جیرۆد”
-لوسیان :کوڕی جیل لابرۆ.کە دوایی دەکەوێتە داوی خۆشەویستی لۆسی کچی جان فۆرتیە.
-ئیتیان: گەواهیدەڕی ڕاستی.
-قەشە فلیکس لۆژییێ:قەشەی ئەو دێیەی خاتووژان فۆرتیێ کاتێک ڕادەکات ئەو داڵدەی دەداتماوەیەک.
پوختەی چیڕۆکی”ژنە نان فرۆشەکە” باس لەنەهامەتی و ئازاری ژنێک”جان فۆرتیێ” دەکات.
کە هاوسەرەکەی بەهۆی ڕوواوێکەوە لەو کارگەیەی تێیدا کاردەکات گیان لەدەست دەدات،
مێژووی چیڕۆکەکە بۆ نیوەی دووەم لەسەدەی ١٩ی زایینی دەگەڕێتەوە.
جان خاوەن دوو منداڵە،کوڕێک و کچێک، جۆرجی بچوک لەگەڵ لوسی شیرەخۆر،
جان فۆرتێ لەهەمان ئەو کارگەیەی هاوسەرەکەی کاری تێدا دەکردو بەهۆی تەقینەوەی ئامێرێکەوە گیان لەدەست دەدات. کاردەکات، تاوەکو بتوانێت ڕووبەڕووی قورسایی ژیان ببێتەوەو تۆزێک لە نەهامەتییەکانی کەم کاتەوەو پاروە نانێک بۆ خێزانە بچوکەکەی مسۆگەربکات.
وەلێ ئەفسووس جان فۆرتیێ، لەلایان بەڕێوەبەری کارگەکەوە،
سەرەڕای نەهامەتی هەژاری و بێ هاوسەری و لە ئەستۆگرتنی دوو منداڵ و بەخێوکردنیان. تووشی نەهامەتی تر دەبێتەوە،
دووای ئەوەی جاک جیرۆد دەیەوێت دۆخی هەژاری و ژیانی بقۆزێتەوەو فریوی بدات و وەک نێچیرێکی لاوازو بێ دەسەڵات بیخاتە داوی خۆیەوە، جاک داوای هاوسەرگیری لێدەکات، بەڵام جان ڕەتی دەکاتەوەو ئەو بەڵێنی بەهاوسەرەکەی داوە هەرگیز دوای ئەو ژیانی هاوسەرگیر پێک نەهێنێتەوەو دەست بەرداری دوو منداڵەکەی نەبێت.
بۆیێ ئەوە دەبێتە هۆکاری لەدایکبوونی ڕقێکی زۆر لە دڵ و دەروونیدا. لەهەمبەر جان.
جاک پیلانێکی نامرۆڤانە لەدژی جان دادەڕێژێت، خاوەنی کارگەکە “جیل لابرۆ” دەکوژێت و ئەو کارە قێزەونەی دەخاتە ئەستۆی ژان و دەیخاتەداوەو ڕادەستی پۆلیسی دەکات،و جان لەدادگادا بڕیاری زیندانی هەتاهەتایی بۆدەبڕێتەوەو کوڕەکەی جۆرج لای خۆشکی کاهینەکە”فیلیکس لۆژییێ” جێ دێڵێت و کچەکەیشی لوسی لەدێیەک لای ژانێکی شیردەرە،
ئیتر لەزیندان پێوەندی بە منداڵەکانیەوە دەپچڕێت و هیچ ئاگایەکی لێیان نامێنێت و هیچ لە بارەیانەوەنازانێت و لەناو چوار دیواری زینداندا. بەهۆی دابڕان لە منداڵەکانی و دیارنەمانی چارەنووسیان لەگەڵ دڵەڕاوکێ و خەم و فرمێسک و ئازار ڕۆژە دۆزەخیەکان بەڕێدەکات.
ئەو ڕۆژانەی هەر چرکەیەکیان بە قەد ساڵێک درێژە.
جاک جارودی دوای ئەوە هەموو شتە بەنرخەکانی کارگەکە دەدزێت و،
ئیدی دەبێت کەسێکی زەنگین و ساماندارو ئەوەندەیتر لە نامرۆڤی و قۆزتنەوەی ژیانی خەڵک ڕوودەچێت و دەڕواتە ئەمریکاو ناوکەی خۆی لەجاک جیرۆدەوە بۆ”پۆل هرمان” دەگۆڕێت.
دوو منداڵەکەی جان، و هەروەها منداڵەکەی جۆن لابرۆ خاوەنی کارگەکە،بەهۆی ئیفلاسی و نەمانی هیچ شتێکەوە
دەیان نەهامەتی و ناخۆشی دەچێژن لەژیانیاندا تا گەورە دەبن،لەکۆتایی چیڕۆکەکەدا، جان بە لوسی و جۆرج شاد دەبێتەوەو جاک گارودیش بە سزای کارە هۆڤانەو قێزەونەکانی خۆی دەگات و کورد گوتەنی دەگات بە حەقی خۆیی و دان بە تاوانەکەی خۆی دادەنێت و دووای سێ مانگ لەگرتووخانەو بەرگە نەگرتنی دۆخی زیندان کۆتایی بەژیانی خۆی دێنێت و کچەکەشی توشی نەخۆشییەکی کوشندەدەبێت و دەمرێت،
بەو شێوەیە کۆتایی بە چیڕۆکی ڕۆمانەکەدێت و لەکۆتایدا
نوسەر دەیەوێت ئەوەمان پێ بڵێت ڕاستی هەرچەند بۆ ماوەیەکی زۆریش بێت بێ سەرو شوێن بکرێت و ون ببێت، دواجار هەر ئاشکرادەبێت و تای تەرازو بەلار ڕاستیدا دەشکێتەوەو هەر ڕاستی سەردەکەوێت.
……
شەماڵ بارەوانی
